HARINGVLIETSPUISLUIS: KEERT DE ZEE
REGULEERT DE RIVIEREN
,NU DE
SCHUIVEN
ZAKKEN IS DE
SPANNING
ER AF'
IR P. H. VAN DER WEELE:
XATERDAG 31 OKTOBER 1970
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
15
(Van een onzer redacteuren)
HELLEVOETSLUIS .Halsbrekende toeren moet je
hier uithalen als je tegen de vloedstroom in door de
spuisluis met de boot naar buiten wilt. En dan lukt
het nóg niet. Vorige week heb ik het nog geprobeerd
Alle 220 paardek ra chten volop ertegen in. Maar het is
net of je tegen een muur opvaart'. Schipper Pieter
Koppenaal (47draait de steven van het deltadienst
directievaartuig .Zwaluw' maar wat weg uit de kolken
de watermassa vlak achter het enorme gapende gat
onder de geheven stalen schuif in .de hoofdkraan van
Nederland'. Nog een paar dagen perst de vloed van de
Noordzee zich hier naar binnen. Maandagmiddag (tus
sen twee en half vijf) wordt deze kraan dicht ge
draaid. De 34 stalen schuiven in de ingewikkeldste,
breedste (1050 meter), duurste en opvallendste spui
sluis van ons land zakken dan naar de bodem van de 17
op een rij gezette afvoeropeningen. In het Haringvliet
wordt van dat moment af de zee definitief buiten de
deur gehouden. Het noordelijk deltabekken (alles dus
boven het eiland Goeree-Overflakkee) is definitief be
veiligd. Nog een jaartje afwerken aan het laatste stuk
van de Haringvlietdam en de deltadienst kan zich
voorgoed uit deze contreien terugtrekken.
Wanneer minister drs J. A. Bakker van verkeer en
waterstaat maandagmiddag in het centrale bedienings
gebouw bij de Haringvlietdam de spuisluis officieel in
werking stelt, passeert niet alleen een belangrijk mo
ment voor de beveiliging van een stuk Nederland tegen
de zee, maar tegelijk voor de toekomstige waterhuis
houding. 's-Morgens heeft dezelfde bewindsman dan
namelijk de Rijnkanalisatie afgesloten. Zeventig kilo
meter binnenscheepvaartweg van Nederrijn en Lek
zijn beter bevaarbaar gemaakt. Daarvoor zijn drie
sluis- en stuwcomplexen gebouwd bij Driel, Amerongen
en Hagestein. Met z'n drieën kunnen ze ervoor zorgen
dat meer water uit de Rijn naar midden en noord
Nederland kan worden gestuurd. Daardoor zal ook de
Gelderse LJssel eindelijk een volwaardige route voor
de binnenvaart zijn geworden.
Het effect van de Rijnkanaiisatie is vooral van belang
in periodes van kleine afvoeren van de Rijn. Tot nu
toe kon men dan niet ongestraft rivierwater naar die
Gelderse LJssel stuwen: water aan de Lek onttrekken
betekende namelijk dat er minder overbleef om via
Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg naar zee te trans
porteren. En het gevolg daarvan zou dan weer zijn
dat de beruchte zouttong uit zee langs Rotterdam
verder naar binnen zou dringen Met. alle gevolgen
(drinkwater!) van dien. De dam in het Haringvliet
zorgt er nu voor dat niet langer water van Maas en
Waal ongebruikt in zee stroomt Door de schuiven te
sluiten wordt die afvoer als het ware teruggestuurd
en voor de zou (-bestrijding gebruikt via Dordtse Kil
en Noord zal het langs Rotterdam trekken Is de
rivierafvoer hoog. dan kunnen een of meer van die
zware stalen armen in het slutscomplex worden gehe
ven om hei .teveel' als vanouds naar zee af te voeren
langs deze weg. Maar dat gebeurt dan alleen bij eb.
want het Is niet de bedoeling dat er ooit nog zeewater
bij Hellevoetsluis naar binnendringt
Ziedaar het verband tussen de Rijnkanaiisatie en de
kraan in de deltadam door het Haringvliet. Al in de
eerste helft van de negentiende eeuw kwamen er
plannen op tafel om de Rijn te kanaliseren. Verder
dan een normalisatie (versmalling) van de IJssel Is
men nooit gekomen in de periode, die daarop volgde.
Nu is het zover dat een lang gekoesterde wens van de
binnenscheepbaart ls vervuld. Het project heeft 185
miljoen gekost.
De bouw van de dam door het Haringvliet is bijna
veertien jaar geleden begonnen. Op 13 februari 1957
begon waterstaat op een ondiepe plaats Sn de monding
van deze zeearm een bouwput aan te leggen, waarin
uit staal en beton een sluis groeide die nu het
zeewater keert en het rivierwater in Nederland regu
leert.
Schipper Koppenaal van de vlet ■Zwaluw' is een van
de mensen die de constructie van dit deltaproject
«totale kosten van de dam ongeveer f 725 miljoen)
meegemaakt heeft van het moment, waarop de eerste
stenen in het water verdwenen. Fluitend staat hij aan
het stuurrad, wanneer hij de werkhaven van Stellen
dam binnenvaart. Misschien lukt het hem nog een paar
keer om zijn boot langs de spuisluis dwars door de
vloedstroom te laten steigeren. .De onderkant van die
schuiven zie je straks niet meer; hoogstens bij zware
ijsgang in de winter. Nee. het is gebeurd hier. Met een
beetje geluk blijf ik hier nog wat hangen tot ook de
laatste klusjes gebeurd zijn. En dan: óp naar het
volgende werk. Misschien komen we elkaar daar dan
wel weer tegen...'
OVERPEINZINGEN BIJ DE DUURSTE,
OPVALLENDSTE EN INGEWIKKELDSTE
SLUIS, OOIT GEBOUWD
wordt de waterbeweging in het noordelijk deltagebied
ingrijpend gewijzigd. Voortaan zal de vloed alleen via
de mond van de Nieuwe Waterweg vrij het gebied van
de benedenrivieren kunnen binnendringen. In vergelij
king met vroeger zullen de getijverschillen in het
gehele noordelijke deltabekken aanzienlijk afnemen.
Deze afname is het sterkst op het Haringvliet, het
Hollandsch Diep, de Amer en in de Biesbosch. Tijdens
de hoogwaterperiode zal het water hier meestal tussen
NAP -f 0,30 m en NAP 0.70 m blijven. Gedurende
een groot deel van het jaar zal het laagwater niet
beneden NAP vallen'.
Het zijn de nuchtere feitelijke veranderingen bij de
afsluiting van een bouwperiode aan een deltaproject
dat ir Van der Weele vooral geboeid heeft omdat het
zp gecompliceerd was. Al eerder had hij een paar
.achterhoedegevechten' van het deltaplan geleverd: de
afsluiting van de Zandkreek (1960) en de bouw van de
Grevelingendam (1964). .Toen ik hier in 1965 kwam
was er de attractie dat je overal in de monding van
deze rivier weer een ander stukje waterbouw vond.
Daar instappen en de zaken als het ware aan elkaar
breien, dat was de taak die ik van mijn voorganger
overnam'.
Het is in de afgelopen vijf jaar daar in het Haringvliet
eigenlijk allemaal nogal gesmeerd verlopen. De water
bouwkundige tegenslagen beperkten zich tot wat moei
lijkheden met het bewegingsmechanisme van de schui
ven in de spuisluis. En dan was er natuurlijk de
voortdurende zorg voor de geregelde aanvoer van het
benodigde materiaal.
Ir Van der Weele heeft nog eens de staatjes opgezocht,
waarop is vermeld wat er zoal aan hoeveelheden in dit
Haringvlietdam-project is gestopt. Het zijn getallen
met zes en zeven nullen en dan gaat het over tonnen.
Anderhalf miljoen ton stortsteen; honderd duizend
betonblokken. Tot de verbeelding spreken ze niet. Om
dat te laten doen moet je gaan vergelijken met zaken
die wat meer voor de hand liggen. Bijvoorbeeld: een
miljoen vierkante meter zink- en kraagstukken is er
verwerkt in de bodembescherming. Een oppervlakte
aan .matten', genoeg om er 150 voetbalvelden mee te
beleggen.
De dam door het Haringvliet komt 4n functie'. Over
de 1050 meter spuisluis ligt op NAP 18 meter al een
dubbelbaansweg voor het verkeer gereed. Aan de
zuidkant ervan zal die via een samenstel van sluizen
en bruggen de wal van Goeree bereiken en daar in de
toekomst (voorlopig) aansluiting geven op het wegen
net van dit eiland. Aan de noordkant zal de dubbel-
baans zich straks voortzetten over het damgedeelte
dat nu groeit, over de stenen rug. die de kabelbaan in
het water heeft gedeponeerd. Dat damvak door het
vroegere Rak van Scheelhoek wordt nu met een
ononderbroken aanvoer van zand alsmaar hoger. Het
wordt onder profiel gebracht en bekleed met kraag
stukken, een zogenaamde steenfilter en asfaltbeton. En
zo bereikt hel dan de wal van het eiland Voorne.
Ir Van der Weele vertelt het verhaaltje over de laatste
restanten van het karwei, die nog moeten worden
uitgevoerd een beetje mat. Voor hem is het Haring
vliet een zaak die op zijn eind loopt. .Je werkt er met
veel animo aan. maar op een gegeven moment is de
spanning er af'.
Maandag zal hij met minister Bakker mee het glas
heffen op de goede afloop. En misschien vaart hij dit
weekend nog wel een keertje mee op de vlet langs de
nog geopende schuiven om te voelen welke vloed
stroom voortaan met de schuiven in de sluis van deze
in dertien jaar gebouwde dam wordt tegengehouden.
Zomaar, als herinnering.
HELLEVOETSLUIS De overgebleven reservevoor-
raad betonblokken is afgevoerd. De kabelbaan wordt
afgebroken. Toen er vorige week een stevige najaars-
«torm opstak en het zeewater hoog tegen de dam door
het Haringvliet opjoeg, is het spuisluizencomplex al
vast twee keer .operationeel' geweest. Ir P. H. van der
Weele. de man die sinds 1965 de uitvoering van al die
verschillende en vooral uiteenlopende waterbouwonder
delen in dit deltawerk tussen Goeree en Voorne heeft
gecoördineerd, ging zo af en toe maar eens kijken in
de regelkamer van het centrale bedieningsgebouw bij
het spuisluizencomplex.
3uften spookt het. binnen hebben we een kalm zeefje,
meldde hij dan door de telefoon aan wie hem vroeg
hoe het ging. En tegelijk besefte hij op dat moment,
dat het er eigenlijk voor hem zo goed als op zat. In
zijn kantoor aan de werkhaven van Hellevoetsluis valt
er nog wat te regelen voor het officiële gebeuren van
aanstaande maandag. En daarna? .Volgend najaar heb
ben we alles inclusief de weg over de dam
opgeleverd. Je zou het de laatste schoonhekisbehande-
ling kunnen noemen'.
Wie de Nederlandse natte waterbouw in al haar
facetten snel wilde overzien kon de afgelopen tien jaar
1 steeds terecht in het Haringvliet. Daar werd in een
bouwput met vitale maten die er mochten zijn, een
lange rij betonnen sluizen gebouwd zoals nog niet
eerder was vertoond. Daar kreeg de vissersvloot van
Goeree-Overflakkee een nieuwe haven. Daar werd een
eomplex van wegen met ongelijkvloerse kruisingen ge-
creeerd. Daar werd een spuiboezem en een afwate
ringssysteem voor het uitslaande polderwater aange
legd. Daar werd met bijna 100.000 betonblokken, met
zand, zand en nog eens zand een stroomgeul gedempt
en een damvak opgebouwd.
Veel en vaak is er over dit deltawerk geschreven. Als
Journalisten er een bezoekje brachten was er altijd
wel wat te beleven. Duizenden en nog eens duizenden
hebben het voorlichtingscentrum in Hellevoetsluis be
zocht en een rondvaart naar het kijkspel gemaakt.
Nog even en het is daar bij de Haringvlietdam
«flossing van de wacht. De bouwers verdwijnen en de
gebruikers verschijnen. De bouwers: met lieslaarzen
aan hebben ze door de bouwput gelopen toen die
droog viel, met eindeloos geduld hebben ze geluisterd
naar het heikabaai bij het slaan van '22.000 betonnen
palen, met de precisie van een instrumentmaker heb
ben ze de kranen bediend waarmee de onvoorstelbaar
zware schuifdeuren in hun scharnieren werden gehan
gen.
De gebruikers: clean-shaven en met peinzende blik
zullen ze straks de knoppen en metertjes op de
panelen in de steriele zaal van het centrale bedienings-
gebouw onder controle houden, op grond van compu
tergegevens zullen ze een spuiprogramma uitvoeren,
zoveel schuiven dicht, een enkele een tikje omhoog...
Citaat uit een informatiestencil dat rijkswaterstaats
immer actieve voorlichters in deze dagen vlak voor
het .uur U' van de Haringvlietdam verspreiden: .Na het
«trijken van de enorme schuiven in r'° sluisopeningen
VOORNE
STELLENDAM
)km. 1 2 km.
OVERFLAKKEE
