14
Vele plannen rond
kapel Hogelande
Turkse tortelduif
overspoelt Europa
Dynamisch Middelburg in vogelvlucht'
Hoe staan
de Dolle Mina's tegenover
kaas uit het vuistje?
Ze blijven zitten.
Natte herfst
ATTENTIE
KLEDING
MAIS0N VAN WESTEN
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
DONDERDAG 15 OKTOBER^
NIET ALLEEN TROUWPLECHTIGHEDEN
VAKANTIEOORD
AMSTERDAMSE
SCHOOLJEUGD
GRIJPSKERKE De kapel van
St Maarten in Hogelande, ge
meente Grijpskerke, had zoals
gemeld dinsdagmiddag weer
een huwelijk binnen de muren:
van de heer Otto F. K. Magel,
Amsterdam en mej. Martha
Kuijk, Vlissingen. Dit huwelijk
in het eigendom van dr R. Hoe
gen uit Amsterdam, was één van
diverse trouwplechtigheden van
de laatste jaren, nadat de mede
met steun van monumenten
zorg herbouwde ruïne van Ho
gelande', begin september 1965
weer in gebruik werd genomen.
Er gebeurt echter heel wat meer in
en om de kapel van St Maarten,
waarvan thans de exploitatie (men
kan voor minder dan honderd gulden
de kapel huren voor een trouwplech
tigheid. als er een collecte voor de
hervormde gemeente van Grijpskerke
tevens wordt gehouden) in handen is
gelegd van de Stichting kapel van St.
Maarten. Eigenaar dr. R. Hoegen, uit
Middelburg afkomstig, wilde er ons
dinsdag wél over vertellen, maar: .leg
niet teveel de nadruk op mij, het gaat
niet om een winstobject., de kapel en
de grond met gebouwen er om heen
moeten een nuttige bestemming krij
gen'.
Jeugd
Die nuttige bestemming is iets waar
mee noch de heer Hoegen, noch de
stichting haast hebben, maar onge
merkt blijkt dat al flink aan die
bestemming wordt getimmerd (en ge
verfd, door de eigenaar zelf). Uitein
delijk en dat kan nog wel enkele
tientallen jaren duren zweeft de
heer Hoegen voor ogen: een kapel,
eromheen in stijl gebouwde kleine
privé huizen, mogelijk een vijftiental,
waarmee dan de oude dorpskern van
Hogelande wordt benaderd, (ongeveer
zestig are), en voorts een permanent
vakantiecentrum voor waarschijnlijk
Amsterdamse schoolkinderen uit be
kende volksbuurten als Kattenburg en
de Jordaan. Er worden thans bespre
kingen gevoerd met de Stichting kin
deruitzending in Amsterdam. Waarom
kinderen: ,De keuze is kamperen,
jeugd of bejaarden. De beste belangen
zijn gediend met de jeugd, het trekt
mij ook zelf het meest'.
Naast de kapel is inmiddels de nood
stal van de daar gelegen boerderij
(met als pachter de heer K. Groenen
berg. die daar blijft), ingericht als
consistorie en receptieruimte. Afgelo
pen zomer kwam deze herbouw ge
reed. De noodstal bestond uit onder
andere een paardestal, die nu keuken
is, er is voorts gemaakt verkleedruim
te voor een predikant, en een nu nog
(Van onze weerkundige
medewerker)
In tegenstelling met verleden
jaar toen vooral september en
oktober zeer droog bleven, lijkt
reeds nu dat de herfst van 1970
belangrijk natter dan normaal
zal uitvallen.
De septembermaand kwam al
op een gemiddelde over het he
le land van 80 mm tegen nor
maal 72 mm, daar kunnen wij
nu reeds de eerste veel te natte
oktoberweek aan toe voegen
waarin plaatselijk al 40 tot 50
mm regen viel. De herfst in zijn
geheel geeft (drie maanden) 225
mm regen- Verleden jaar
slechts 131 mm maar in zeer
natte herfsten komt dit landge-
middelde boven de 300 mm, re
cord herfst1944 met 342
mm.
De zware herfstregens worden
veroorzaakt door een grote de
pressieactiviteit met aanvoer
van veel kou in de boven
lucht.
Een situatie zoals in de eerste
oktoberdagen waarbij dan bo
ven het warme zeewater zware
buien ontstaan die landinwaarts
trekken.
Het zijn voornamelijk deze bui
en, vergezeld nog vaak van on
weer of hagel, die in korte tijd
veel neerslag veroorzaken. In ie
der geval meer dan de gewone
fronten die passeren waarbij de
etmaalneerslag meestal beneden
de tien millimeter blijft. Als re
cord natste oktober staat te
boek oktober 1932 met in Zand-
voort 321 mm regen tegen 82
mm normaal in dat ge
bied.
Van september ontvingen wij
volgende neerslagopgaven: Sint-
Maartensdijk 85, Wolphaartsdijk
79, Kapelle 76, Serooskerke (W),
Goes 75, Kats 73, Oostburg 72.
Vlissingen 68. Middelburg 67.
Kolijnsplaat 63, Aagtekerke 58,
Borssele 56, Westkapelle 54,
Axel 41 mm.
vervallen gebouwtje achter deze nood
stal, zal worden verbouwd lot slaap
gelegenheid.
Deze receptieruimte kan ook worden
gebruikt, voor huisconcerten en derge
lijke. Er zijn diverse antieke en oude
zaken in gehangen en geplaatst, zoals
de ordonnantie waarin het voormalige
Hogelande een eigen wapen krijgt,
oude prenten, zoals een tekening uit
1860, het enige jaar dat op de kapel
een ooievaarsnest was gebouwd, en
beeldend werk van schoonzoon Benja
min Roijaards. Ook is er te vinden
een afbeelding van het familiehuis van
de Hoegens. ,De Witte Hazewind' aan
de Lange Delft te Middelburg, overi
gens in de laatste oorlog afge
brand.
Nieuw eigendom
Achter en links van de kapel is een
nieuwe aanplant gemaakt, waarop dan
in de toekomst de huizen moeten
komen. Ook erachter ligt de vroegere
Krommenhoekseweg, die, zo wil de
heer Hoegen, wordt doorgetrokken zo
als op de oude kaarten is te vinden.
Dat hoopt hij ook te kunnen doen
met de echte Hogelandseweg, de klei
nere weg direct rechts van de kapel,
die dan een stukje wordt verlengd tot
de huidige Hogelandseweg. En dan is
de zaak rond: want daar aan de
Hogelandseweg bevindt zich een
nieuw stuk eigendom van de heer
Hoegen: een voormalige boerderij van
de heer Dingemanse. Die is afgelopen
zomer al gebruikt als logieshuis voor
veertig kleuters van Kattenburg. Met.
de jaren zal dit logieshuis volledig
worden opgeknapt, om nog meer aan
zo'n functie te kunnen voldoen. Er is
een grote houten schuur bij en een
enorme lap grond, waarop bijvoor
beeld sport en spel door de .bleek
neusjes' kan worden gedaan. Met, de
hervormde scholen de heer Hoegen
is in Amsterdam kerkvoogd is
eveneens contact over dit logieshuis
(enkele tientallen bedden, speelkamer
e.d.) dat in ieder geval een permanen
te functie moet krijgen. De kapel is
overigens voor iedereen toegankelijk.
Zo zijn er behalve trouwpartijen en
doopplechtigheden ook al geweest een
ontmoeting van anthroposofen die een
relatie hebben met .Loverendale' en
een kerstfeest van maatschappelijk
werksters. Voorjaar 1971 zal een stu
dentenechtpaar als .huisbewaarder'
fungeren van kapel en consistorie, zo
dat men er ook voor bezichtiging
terechtkan. Er gaat nog heel wa„ ge
beuren in een rond de kapel van Hoge
lande.
EXAMENS
Aan de rijksuniversiteit te Utrecht
slaagden voor het kandidaatsexamen
rechtsgeleerdheid de heren K. F.
Haak. Zaamslag; W. M. Hack, Arne-
muiden; L. M. Reuser, St-Jansteen.
Voor het doctoraal examen rechtsge
leerdheid vrije studierichting de heer
J. T. van der Steur. Domburg en voor
tandarts de heer A. P. Bruynzeel te
Goes. Aan de universiteit van Amster
dam slaagde voor het kandidaatsexa
men opvoedkunde de heer P. N. Kor-
stanje te Vlissingen.
Kerkelijke mutaties
NED. HERV. KERK
Beroepen te Leusden W. Dorresteyn
te Maarssen; te Herwijnen, toezegging
W. E. Heyboer te 's-Gravenmoer; te
Vlissingen H. F. Venema te St-Johan-
nesga (wijkgemeente Delfstrahui-
zen).
Bedankt voor Hasselt H. Jongerden te
Veenendaal; voor Nieuwerkerk aan de
IJssel G. van Estrik te Genemui-1
den.
Beroepen: te Alblasserdam (buitenge
wone wijkgemeente in wording) W. A.
Poort te Hattem; te Zeist R. J. van de
Hoef te Papendrecht.
Bedankt voor Bleiswijk: H. van de
Linden, predikant voor bijzondere
werkzaamheden (diaconessenpredi-
kant) te Groningen: Bedankt voor
IJselmuiden: S. P. van Assenbergh te
Venendaal.
Beroepen te Zaandam: M. J J. Bon-
ting te Zutphen. Bedankt voor Zwolle:
J. den Hoed te Meerkerk. Bedankt
voor Sleeuwijk: B. van der Lelie te
Hansweert.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepbaar: Kandidaat F. J. van de
Ree te Utrecht. Beroepen te Zaltbora-
mel: Kandidaat F. J. van de Ree te
Utrecht, die dit beroep heeft aangeno
men. Bedankt voor Hoogeveen: J. van
Dalen te Rotterdam-Overschie.
Aangenomen naar Nieuw-Wolde/Wol-
derdorp, mej. kandidate E. van Krim
pen te Krimpen aan de IJssel; naar
Sliedrecht D. Bakker te Ommen, die
bedankte voor Bergen, Den Dolder,
Enkhuizen en Hengelo.
Beroepen te Gauw-Terzooi kandidaat
drs R. Kranenborg te Utrecht, die dit
beroep heeft aangenomen.
Beroepbaarstelling: kandidaat dra R.
Kranenborg te Utrecht.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Barendrecht: M. Vlietstra
te Werkendam.
Tweetal te Sliedrecht C. den Hertog
te Harderwijk en J. Kruis te Zwaag-
westeinde.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt voor Zoetermeer J. C. West-
strate te Meliskerke.
Zeeuwse collecte
De Zeeuwse collecte heeft dit jaar te
Westkapelle 320,44 opgebracht.
f ADVERTENTIE)
Voor hypermoderne jongens-, kinder- en kleuter-
zult u ver moeten zoeken,
om een groter sortering te vinden dan bij
Lange Vorststraat 98-102 GOES
Zie etalages en kijk binnen
(ADVERTENTIE)
SPECTACULAIRE UITWAS BEREIKT ZELFS IJSLAND
Hengelwedslrijd voor
nieuwe Henry Dunant
De hengelaarsvereniging .Geduld over
wint alles' te Axel hield op het eigen
viswater een hengelwedstrijd ten bate
van de rode-kruis-actie .Schip Ahoy'.
Gezien de zeer korte voorbereidings
tijd waren er slechts 50 deelnemers.
Het totale bedrag van het inleggeld
ƒ150 is voor de actie bestemd. Het
bestuur zal er evenwel nog een be
drag bijvoegen. De prijzen werden
door de middenstand geschonken.
De uitslag luidde: 1 J. C. Dey, Axel
300 pnt; 2 A. Praats (jeugdlid) Ant
werpen. 245 pnt; 3 G. Balliu, Antwer
pen, 230 pnt; 4 J. K. Willemsen, Axel
210 pnt; 5 G. van Meurs, Axel, 180
pnt; 6 A. de Kort. Axel. 135 pnt: 7 G.
Droesbeke, Westdorpe, 130 pnt; 8 Me
vrouw Roose. Axel, 130 pnt; 9 A.
Overdulve, Axel, 125 pnt: 10 F. Bock-:
stael (jeugdlid) Sas van Gent, 120j
pnt.
PTT-ers te gast bij
gemeentebestuur
van Oostburg
OOSTBURG Maandag waren de
ambtenaren van de postkantoren bin
nen de gemeente Oostburg uitgeno
digd door burgemeester A. Schipper
van Oostburg om een avond de gast
van b en w te zijn.
In zijn welkomstwoord sprak de bur
gemeester zijn grote waardering uit
voor de goede samenwerking die in
korte tijd tussen de gemeente en PTT
is ontstaan.
Met de inschakeling van de postkan
toren als intermediair tussen bevol
king en de gemeentesecretarie bij het
aanvragen van allerlei paperassen is
een band tussen ons gegroeid die we
gaarne vanavond nog eens willen ver-'
stevigen', aldus de burgemees
ter.
Ook de heer C. S. Vis directeur van
het postdistrict Middelburg had loven
de woorden voor het samenwerkings-
experiment en stelde de invitatie voor
deze bijeenkomst bijzonder op
Prijs.
Er kwamen op deze avond ook nogl
enkele mogelijke nieuwe punten vanl
samenwerking ter sprake.
De bijeenkomst werd tevens benut
.Dubbelconcert'
op orgel Ned. herv.
kerk te Kruiningen
Zaterdag 17 oktober in de hervormde
kerk te Kruiningen zal een orgelbespe
ling worden gegeven door André Ver
woerd uit Rotterdam en Marieke Kok
te Kruiningen. Het programma be
staat uit:
Variaties over ,Ei du feiner Reiter'
Samuel Scheidt; Preludium. Fuga en
Ciacone in C - Dietrich Bundehude:
Grand plein jeu, Basse et dessus de
trompette. Dialogue sur les grands
jeux, - Louis N. Cl-rembault; Volunta
ry in G - Charles J. Stanley; Partete
diverse sopra l'aria detta la pasquina
Joh. Speth; Preludium en Fuga in G
- Joh. S. Bach; Jesu meine Zuversicht
- Max Reger; Psalm 100 - Cor Kee;
Sonata da chiesa - Hendrik Andries-
sen.
Het concert begint om 8 uur.
De Turkse duif ten voetenuit. De zwarte nelcring is typerend.
voor de vertoning van twee postfilms.
en bezichtiging van het gemeente
huis.
De fraai ingerichte hoerenkamer trok
hierbij bijzondere aandacht.
Tot één van de meest spectaculaire i
verschijnselen in dc vogelwereld be
hoort ongetwijfeld de komst van dei
Turkse tortel in Europa. Een goede
dertig jaar geleden nog maar alleen!
voorkomend in Azië, Turkije en de:
Balkan, thans anno 1970 heeft deze]
duivesoort vanuit het zuidoosten ko
mend vrijwel geheel Midden, Zuid- en
West-Europa in bezit genomen inclu
sief Engeland, Schotland en Ierland,
en niet te vergeten ook al Zuid-Scan-
dinavië. Een zeer ver vooruitgeschoven
voorpost heeft jongstleden voorjaar
zelfsIJsland bereikt!
De eerste Turkse tortel die in Ne
derland werd waargenomen was in
de lange hete zomer van 1947 in het
Drentse Gaselte. die werd gezien door
de heer A. Jongsma. Het eerste
.Turkse' paartje dateert van 1950 in
Musselkanaal. En daarmee was het
hek van de dam. want thans komt de
ze mooie, levendige duif met z'n bruin
grijs verenpakje en inktzwarte nek-
ring' in geheel Nederland algemeen,
plaatselijk zéér algemeen voor. Reeds
in 1963 werd het aantal individuen op
niet minder dan 20.000 30.000
exemplaren geschat! De eerste gepu
bliceerde waarneming uit Zeeland da
teert van 20 juni 1953: 2 exemplaren
te Ritthem; en op 19 juli: 3 exempla
ren op de Slóedam. Wesfenschouwen
heeft de eer dat daar de .première'
plaats had wat het broeden in Zeeland
betreft. In 1957 werden er met zeker
heid 2 broedgevallen geconstateerd.
Thans broeden ze in de meeste ge
meenten in Zeeland.
In vogelvlucht een nieuw stukje
Middelburg, waar het nogi
steeds regelmatig gonst van|
bouwnijverheid. Zo is links on-|
deraan het nieuwe gereformeer
de bejaardentehuis ,Eben -j
Haëzer' te zien, waarin vandaag]
donderdag de eerste van dej
toekomstige 60 bewoners zalj
worden verwelkomd.
Rechts op dc foto ziet men het beton
nen skelet van serviceflat .Middel]
burcht'. Het gebouw krijgt zeven]
woonlagen met totaal 112 apparte-j
menten. Daarvan zijn er twee soor-i
ten: twee-kamer appartementen, die
59.900 gulden gaan kosten en drie-
kamer appartementen waarvan de
prijs 69.900 gulden gaat bedragen. De
oplevering is gepland voor eind 1971.
begin 1972.
Behalve genoemde appartementen ko-l
men er nog dienstwoningen aan, lo
geerkamers en een ruime entré, alles
op de begane grond. In de dakopbouw
komt een dakterras, recreatieruimten,
een keuken, een eetzaal en allerlei
andere ruimten. Het project heeft
drie fasen, waarvan de eerste, de be
tonbouw, thans gereed is. Begin no
vember komt een geheel ingerichte
modelflat gereed op de eerste woon
laag.
De serviceflat, gelegen aan de Henrl
Dunantlaan te Middelburg is een pro
ject van Projectbouw Nederland. Het
makelaarskantoor is De Koepel NV te
Breda en de bouwmaatschappij Korte-
weg NV te Breda. Het gebouw kost
ongeveer zeven miljoen gulden.
Achter Middelburcht' ziet men onder
andere de sportvelden en het gebouw
van de christelijke scholengemeen-!
schap. Geheel rechts stroomt de Dom-i
burgse watergang. Links op de achter
grond de Middelburgse binnenstad.
(Luchtfoto Wim Riemens)!
In het vogelkundige tijdschrift ,n,
mosa' heeft de ornitholoog de h«
H. N. Leijs uit Ede een uitvoerig a
goed gedocumenteerd artikel gemj
aan deze duivesoort, waarin de tv
breiding dwars door Europa op
voet wordt gevolgd. Op 'n bijgevoel
kaart is deze opmars overzichttüji,
compleet met jaartallen ingetekende
bijgewerkt tot 1970 door genoerrd!
auteur, die dit op ons verzoek deed.
waarvoor wij hem ook vanaf den
plaats gaarne onze dank betuiga,
Heel in 't kort samengevat is de ver.
overing van het Europese continent
als volgt in zijn werk gegaan: Hetis
bekend dat de Turkse tortel va
origine alleen voorkwam in Zuid-Aai
alwaar zich drie duidelijke geogre!:-
sche rassen lieten onderscheiden. Ea
hiervan (,onze Turk zullen we ma:
zeggen) bewoonde tot omstreeks I
begin van onze jaartelling, slecht!
Voor-Indië, noordelijk tot aan de E-
malaya tot plus minus 2000 meter b.-
ven zeeniveau. De uitbreiding na:
Voor-Azië moet reeds in voorhlston
sche tijden hebben plaats gevonda
Bekend is bijvoorbeeld dat de soort
medio 1500 naar Syrië en Anatollëa
verder naar Zuidoost-Europa is opp
drongen, alwaar ze door de toenmalig
bevolking (Turken) min of meertó-
ledige bescherming genoot. In het
ropse Turkije van toen ontwikkelds
zich flinke populaties op zeer re!
plaatsen. Na de ineenstorting van Is
Turkse rijk verloren de Turkse tor-
tels hun beschermers en liepen de po
pulaties zeer sterk terug. Toch wist de
soort zich plaatselijk te handhare,
wat zelfs resulteerde in een zeer p
stage uitbreiding en areaal opvullhi
na plus minus 1900 in de Zuideuropa
staten. Men neemt aan dat deze ti>
breiding verband houdt met een
dering in de broedoecologle van ii
soort, namelijk van broedvogel in b
zen en stallen naar broedvogel ln b>
men en struiken! Met welk een exp>
sieve kracht de Turkse tortel zich»
dert het begin van deze eeuw ln stsd
sneller tempo ln noordwestelijke ilcb
ting over vrijwel alle Europese lo
den heeft verspreid zien we op bi>
gaande kaart. Een voorpost bereik:)
zoals vermeld jl voorjaar IJsIa&t
Wellicht bereikt de soort over enk'lt
jaren Amerika!
Signaleml
Deze duivesoort blijkt een tyjtefc
voorbeeld te zijn van
naamde .cultuurvolger', hetgeen
houdt' aldus de heer Leijs, .dat t»
Turkse tortel in hoge mate aflurèe
lijk is van de mens en zijn bewoning'
Ook het voedsel dat de tortels ver
langen, is rijkelijk voorhanden in d»
omgeving van menselijke woningen en
dergelijke. In de meeste gevallen zijn
dit streken waar veel kippen, en een
denfokkerijen zijn. maar ook oppto
sen met graansilo's, overs) agbedrijve.
korenmolens, benevens een voorlast
voor zand en zavelgronden. Ze slaps
graag in loodsen doch hebben ook er.
voorliefde voor dennen en sparre.
Broeden doen ze in allerlei bomen e
struiken, van februari tot in het n
jaar soms wel vijf broedsels per
zoen. Het is waarschijnlijk dat
aantal jongen na het uitvliegen op zoel
gaat naar andere plaatsen om ziel:
daar t,e vestigen. De jongen daarvan
trekken weer verder enzovoorts, waar
door steeds nieuwe gebieden words
bezet. Uit het ringonderzoek is kon®
vast te staan dat dit enkele kilome
ters kan zijn. maar ook meer dan dii
zend kilometer.
Cultuurvogè
Tot slot een korte beschrijving
het uiterlijk van de Turk: lengte a
28 cm, slanke vogel, lage staart da
evenals het verenkleed bruin-grijs van
kleur is. Lijkt veel op de in gevan
genschap gehouden tamme lachduil
maar is veel donkerder! Roep:
koe-koe' met klemtoon op de tweed)
lettergreep terwijl de lichtgrljsgeklew
de lachduif de klemtoon op de «r?a
lettergreep legt. In de vlucht en W
het opvliegen en neerstrijken Iaat de
Turkse tortel een eigenaardig .chl-c-'-
schi' horen. In de hals hebben
het vrouwtje als het mannetje e
vallende diepzwarte halsring. In tegen
stelling tot de bekende blauwgrijs
houtduif die een witte halsvW
heeft komt dc Turk niet op de
kers. Het liefst zijn ze zoals gezegd W
de mensen en z'n kippenhokken, silo),
pakhuizen en dergelijke. Waar ze W
graantje meepikken van wat er rei:
bij het laden en lossen gemorst wok';
Soms zitten er wel troepjes van Wj
100 exemplaren voedsel te zoete
daarmee ruimen ze heel wat afval c;
wat weer muizen cn ratten weert hf
zijn vrolijke, levenslustige duivr-
steeds actief, druk roepend en heen®
weer vliegend. Manlief houdt Wj
prachtige baltsvluchten al in febns-j
als er nog sneeuw en i.is ligt en
daarmee door tot in november. ScP-
omhoog vliegen ze dan tot plus nu®®
15 meter hoogte om dan in een W»
spiraal alsmaar roepend en pronte'
met een tot brede waaier uitgW®*
de staart neer te dalen in een bot»
top. dakgoot of tv-antenne waar
partner zit toe te kijken. De Tuit*
tortels zijn al zo ingeburgerd
men moeite heeft de tijd voor te**'
Ion dat ze nog niet hier voorkwatf®
en dat is in onze provincie nog i®*2
heel kort geleden.
We zouden deze altijd levenslust
Turkse gasten voor geen geld
willen missen, zeker niet in deze wj
nu er in dc vrije natuur zoveel nio,(
moet of gaat verdwijnen door
oorzaak dan ook. De Turkse '"W"
niet hun Oosters temperament,IMF
gelukkig voor een beetje tegenwf--
We zijn. het met de Dolle Mina's
eens. De tijd is voorbij dat de
man met zijn vingers knipte
'Breng eens wat kaas, vrouw',
't Is wel zo aardig dat dolle en
niet dolle Mina's nu rustig
kunnen blijven zitten.
En meneer gaat zelf naar de
keuken om zelf een forse reep kaas
te snijden. Gebeurt al heel lang,
hoor. Kaas uit het vuistje is
duidelijk zijn
tijd ver vooruit
geweest.
