UNIEK NATUURGEBIED
NIET TE METEN NAAR
VALT
ECONOMISCHE MAATSTAVEN
OPPASSER VOOR SAEFTINGE
ZIET AL 35 JAAR AF
HET VERDRONKEN LAND VAN SAEFTINGE:
-
6
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 14 SEPTEMBER 1970MAANDAG
Van de Zawle, 35 jaar bewaker van Saeftinge. (Foto F. K. A. Nolteej
Oud-adjudant der rijkspolitie, F.
van der Zande uit Clinge, be
waakt het verdronken Land van
Saeftinge. Hij is 67, als politie
man gepensioneerd. Passen op het
verdronken land is zijn hobby.
(Dat kan niet anders zijn dan een
hobby, het aantal uren dat je er
in steekt is niet te betalen. Ik
ben er zo'n acht negen zondagen
achter elkaar, soms nog langer.
Zodra het een echt beroep wordt,
moet je vrije dagen geven. Op
die dagen moet er een vervanger
zijn, daar is geen geld voor, 'dus
i-s een beroepsoppasser veel slech
ter dan iemand, die het voor z'n
hobby doet.'
Het- werk van de heer Van der
Zande in Saeftinge begon in een
kerstnacht aam liet. eind van de
dertiger jaren. Sinds 1035 was
hij rijkspolitieman ut Clinge. In
de bewuste kerstnacht waren er
stropers in Saeftinge gesigna
leerd. Van der Zande ging erop
af, samen met de jachtopziener.
Hij rekende zes Belgen in, die
met. behulp van kanongeweren
ruim 1,00 vogels hadden ver
schalkt. Toen dat bekend werd,
kicam de vogelbescherming in
actie. (Voor hen ging ik de zaak
beschermen, zo is dat gebleven.'
(De bewaking van het land van
Saeftinge heeft in hoofdzaak
voor de oorlog mijn aandacht ge
vraagd, In België bestond toen
nog geen controle op het gebruik
van kanongeweren. Ze kwamen
naar Saeftinge om te stropen.
De politie kon er weinig tegen
doen. Hun boten waren veel snel
ler. De schrik is er bij die Belgen
ingekomen door mijn hond, een
grote grijze bouvier. Ik richt die
honden zelf af. Stropers, die ik
niet bij kon lopen, hield de hond
bij. Hij beet goed door hoor, soms
moest de dokter er aan te pas
komen, Die stropers, de Neder
landse justitie was er niet- mals
mee. Die stond achter haar opspo
ringsambtenaren. Nu ook nog
hoor, rnr Lebret staat pal voor
de vogels.
Voor de oorlog moest je Saef
tinge beschermen tegen de stro
pers, nu tegen de chemische fa
brieken. Je moet ook mensen be
schermen tegen Saeftinge. Het
gebied is gevaarlijk. Er zijn wel
mensen verdronken. De meesten
v;orden op het nippertje gered. Ik
heb er regelmatig mensen uitge
haald. De laatste vijf jaar is de
belangstelling voor het gebied toe
genomen. Dat komt natuurlijk
door het Baalhoekplan.'
De heer Van der Zande loopt, nu
al 35 jaar meerdere malen per
week door het moeilijk begaan
bare gebied. Hij doet dat in een
tempo, dat voor jongere mensen
vaak moeilijk te benaderen is. Als
natuurliefhebbers dan hijgend ach
ter de verbazend fitte ex-politie
man aanploeterer,, babbelt hij vro
lijk over zijn vele belevenissen
in het vochtige natuurgebied. Op
antwoord kan hij vaak niet- reke
nen, minder ervaren wandelaars
hebben het veel te moeilijk met
ademhalen om ook nog te kunnen
spreken. Toch beginnen, nauwe
lijks merkbaarde javen ook voor
de heer Van der Zande te tellen.
(Een man sief heel wat af, zunne.
als hij wat ouder wordt', laat hij
zich tijdens de wandeling ontval-
lens
Het verdronken Land van Saeftinge: een grillig spel van lijnen.
Heden
gevolg*
'Luchtfoto Wim Riemen
liliPl
CLINGE Slechts weinige kilometers ten zuidoosten van het .verdron
ken Land van Saeftinge' staan grote chemische fabrieken, behorende
bij het Antwerpse havenindustriecomplex. Die fabrieken krijgen bezoek
van zeeschepen, die met de grootste moeite via de slechts voor vak
lieden bevaarbare Westerschelde hun Antwerpse havens kunnen berei
ken.
Om de vaartocht ie vergemakkelijken zijn er plannen om bij Saeftinge
het Baaihoekkanaal aan te leggen, via welk kanaal de moeilijke Wester-
scheldebocht kan worden afgesneden. Als er dan meer schepen over de
Westerschelde kunnen komen, moet er ruimte gemaakt worden voor
meer fabrieken. Het zrjn dan ook vooral Belgen, die voelen voor in
poldering van het Land van Saeftinge met het oogmerk het geschikt te
maken voor industrievestiging.
En waarom niet? Met het Land van Saeftinge
gaat geen gebied voor massarecreatie verlo
ren. De toerist, die het waagt om voorbij het
Zeeuws-Vlaamse Nieuw-Namen over de
dijk te klimmen om dan op eigen houtje het
3500 hectare grote, regelmatig door Schelde-
water overspoelde schorrengebied in te wan
delen heeft weinig kans levend terug te ko
men.
Sinds 19 november 1534 is het land van Saeftmge
onbewoond. Op die datum vernielde een vloedgolf
de dijken en werden de dorpen Saeftinge en Namen
van de kaart geveegd. Sindsdien spreekt men van
het verdronken Land van Saeftinge, een gebied waar
slechts vogels en 's zomers enkele kleine schaaps
kudden het kunnen uithouden Saeftinghe werd oer-
laaa, vrij gebied voor zout wafer en geharde ge
wassen. zonder aantoonbare economische waarde.
UNIEK GEBIED
Helemaal zonder waairde? .Neen, het is een uniek
gebied mei grote natuurwetenschappelijke betekenis',
zegt ir J .J. Kalb. de jeugdige consulent bosbouw
en natuurbehoud voor staatsbosbeheer in Zeeland.
.Vooral nu de schorren tussen Bath en Ossend recht
zullen worden ingepolderd voor de aanleg van het
Antwerpen Rijnkanaal Is het uitgestrekte ver
dronken Land van Saeftinghe het enige schorren-
gebied van allure, dat in het deltagebied zal over
blijven. Op grond hiervan zou men het moeten be
schouwen als een historisch monument, want alleen
hier kan nog op redelijke schaal worden bestudeerd
hoe de vorming van de Zeeuwse eilanden zich heeft
voltrokken.'
Saeftinge is volgens ir Kalb een waar openlucht-
laboratorium voor bodemkundig onderzoek. Het is
net enige gebied, dat groot genoeg is om sedimenta
tiepatronen en daarmee samenhangend het reliëf en
het mechanisme van kreekvorming te bestuderen.
Saeftinge ligt in een overgangsgebied tussen zout
en brak water. Het vertegenwoordigt daarmee vol
gens ir Kalb .een studie-object, dat van het grootste
belang moet worden geacht voor de fundamentele
kennis van de bodem van estuarium- en deltagebie
den in het algemeen en van ons land in het bijzon
der Omdat door de uitvoering van het deltaplan
alle brskwater-getijdegebieden in ons land verloren
zulier is de wetenschap voor deze onderzoekingen
volledig op Saeftmge aangewezen.
Maar er is meer: de internationale wetenschappe
lijke betekenis van Saeftinge blijkt uit het feit, dat
net gebied als studie en demonstratie-object wordt
gebruikt door het internationaal instituut voor lucht-
icarttring en aardwetenschap te Delft, één van de
Nederlandse instituten, die deskundigen uit en voor
de ontwikkelingslanden opleiden.
Ooi: voor botanici ls het verdronken land ongemeen
interessant. Zeewaardige zoutplanten en zoetwater-
drinkende oeverplanten komen hier onder de moei
lijkst mogelijke omstandigheden met elkaar in con
tact. Men vindt er het geïmporteerde Engels si ijk -
gras en zeebies, verder lamsoor, gewoon Engels gras
en zilt zwenkgras. Wat voor de begroeiing geldt,
gaat ook op voor de lagere dieren in Saeftinge
Voor vogels is Saeftinge Zeelands belangrijkste
voedsel- en broedgebied. Het is het domein van de
eenden. Volgens een telling in de laatste week van
augustus 1966 bleek dat 60 procent van de eenden
in het hele Westerscheldegebied (zo'n 22.000 stuks)
zich ophield in het landvan Saeftinge.
Voor walde ganzen is Saeftinge zowel voedsel als
slaapgebied. Buiten de broedtijd vormen de schorren
voedselgebied voor wintertalingen, smienten en pijl
staarten Voor deze dieren gaan door de deltawer
ken andere belangrijke voedselgebieden verloren, zo
dat ze in zuidwest Nederland na 1980 geheel op Saef
tinge aangewezen zijn. Deskundige houden er re
ten ng mee, dat de grauwe gans. de brandgans en
de kluut vogels, die zich nu langs het Haringvliet
ophouden zich na de uitvoering van de deltawer
ken naar het land van Saeftinge zullen verplaat
sen. Als Saeftinge wordt ingepolderd zullen deze
vogels hun laatste levensmogelijkheid in het delta
gebied verliezen.
BEKWAME GIDS
Wetenschapsmensen en natuurliefhebbers kunnen het
verdronken Land van Saeftinge slechts betreden
in der leiding van een bekwame gids. De meest er
varen man op dit gebied is zonder twijfel de 67-jari-
■?e heer F. van der Zande. gepensioneerd adjudant
van politie uit Clinge. Ontelbare malen liep hij
reeds alleen of als gids voor belangstellenden door
het verraderlijke natuurgebied, waar de voetganger
zich voortdurend bedreigd weet door zuigende mod-
de, te laat herkenbaar drijfzand of plotseling op
Door ee
ongeluk
aller dr
ons wegg
ze lieve
en vrienc
JOS
op de j*
tyd van
W- Sc
N- Sc
Conni
Oost-Sou
11 septei
Poortug?
De overi
gebaard
kamer
Josephzi*
zoektïjde
11.30 u
16.00-17.
De rou
worden
woensda
ber 1970
in ,Con
poortstr;
Souburg
teraarde
plaatshe
13.40 u
Geen
Het moeilijk begaanbare Land
komend water, dat de weg terug definitief af
snijdt.
Voor de heer Van der Zande heeft Saeftinge nauwe
lijks geheimen. ,Ik loop hier al vanaf de dertiger
jaren'. De gepensioneerde politieman blijft et-fit
bij. De onervarene, die een tocht van zo'n vier uur
inet hem mee maakt, voelt al snel zijn benen. Af
wisselend dient men zich te verplaatsen door zwaar
zuigende klei, dan weer door meer dan manshoge,
zeer dichte begroeing. Als men tijdens het lopen
niet naar het zuid-oosten kijkt, waar men vanaf ho
gere plaatsen de chemische installaties van de Ant
werpse industrie kan ontwaren, waant men zich in
Saeftinge in het onbewoonde, ongerepte oerland
Juis: na het moment, dat een wandelaar de rest
van het kleine gezelschap van deze ervaring deelge
noot maakt, breekt de illusie: ook in Saeftinge kan
je struikelen over een achteloos weggeworpen plas
tic doosje. Verpakkingsmateriaal i6 nog de meest on
schuldige vorm van vervuiling, die het land van
Saeftinge bedreigt. Lopend langs de Schelde-slik-
lijn wijst de gids bruine randen aan in de begroeiing
van het unieke schorrengebied: ,zie je die bruine
lijn? Dat komt door het chemische afval van de
Antwerpse fabrieken.'
KASTEEL SAEFTINGE
Vanaf hetzelfde strand ziet men bij laag water
eeuwenoude boomstronken boven de Schelde uitste
ken. ,Op die plaats heeft vroeger het kasteel Saef
tinghe, omgeven door bomen gestaan', aldus de gids.
De industrialisatie van de omgeving heeft er
zichtbare gevolgen. De heer Van de Zande, onver
moeibaar doorstappend, toont de plaats,
geleden nog 2000 meeuwennesten zaten. .Die
nu weg. dat komt door de fabrieken', stelt hij
Het is één van de veranderingen in het verdro
land, die de Saeftingekenner minder droef sta:
Hij meent, dat er teveel meeuwen zijn. ,Ze vreten»
'es vcor de andere vogels weg. Geloof me maar.»
je hier ligt te slapen en die beesten denken dat
dood bent. dat je ze dan zo bij je hebt. Ze vr«J
eerst je oren eraf.'
Nuttiger eters in Saeftinghe zijn de paar kW
schaapskudden. Zij houden delen van de begroeö
•noot knal De schapen worden ln de gaten gehot#
door schuwe herders met nerveuze honden. Volg»
de heer Van der Zande valt or met de kudden 1
Saeftinge nauwelijks droog brood te verdienen. Htf
ders laten zich niet zien, als de heer Van der Zasi
gasten by zich heeft op zijn tochten door Saefun?
de kans op ontmoetingen met menselijke wezens
daarom in het schorrengebied uiterst gering. H'-
mag een uitzondering heten toen hei gezelschSF
waarin zich uw verslaggever bevond op hun wande
ling een man gewapend met een zeis tegenkwam. H<
.vas een personeelslid van de bemiddelde Belg, die
Saeftinge een jachtvergunning heeft.
De Belg. zo bleek udt liet gesprek, had het plan
val om in zijn terrein op jacht te gaan. Hij
daartoe zijn knecht reeds vooruit gestuurd
pad voor hem vrij te maken door het stugge
Het gesprek tussen gids en grassnijder gaat
dellijk over de toekomst van het verdronken
De gids maakt zich het minst zorgen. .In de
jaren praatten ze al over inpoldering. Ik ben
35 jaar ouder en loop nog steeds door hetzelfde ge
bied. Je imoet niet alles geloven wat ze zeggen-