N TENT
HEEFT GEEN
DREMPEL
TEAMS IN
ZEELAND
DE KERK IN DE
COMMUNISTISCHE
LANDEN
courant
HEET HANGIJZER
provinciale
zeeuwse
Een oude lunchroom en een Inventieve dominee in Wijk aan Zee waren aan
het eind van de twintiger jaren het begin van wat nu heet ,kerk en recre
atie'. Het was alweer een breder vervolg op een tamelijk smalle, maar voor
die tijd kennelijk voldoende, basis van .evangelisatiegesprekken' onder de
badgasten: tenten langs, praten, tractaatjes uitdelen. Dat praten bleef er
bij, maar dominee W. A. Wiersinga maakte er indertijd meer van: er werd
ook .gespeeld' met kinderen en ouderen.
En nu is het anno 1970. Volgende week
begint het recreatie en kerkseizoen. En het
loopt door tot in augustup. Die periode
is nog steeds de drukste toeristenperiode,
omdat dan de schaalvakamties vallen. Op
diverse plaatsen in Zeeland gaan aan het
werk jonge mensen. Kerkelijke of geen ker
kelijke achtergrond, kweekfecholieren, zee.
vaartscholieren, studenten, afgestudeerde
onderwijsmensen en aanstaande theologen,
staières van sociale academies en andere
opleidingscentra, jeugdwerlcens en huis
houdschoolmeisjes. Leeftijden variëren van
achttien tot vierentwintig jaar. Ze zullen
vrijwillig en zónder honorering sport en
spel voor jong en oud organiseren waar
anderen het niet doen, eventueel ook kamp
diensten op de camping». er zijn kerkdien
sten met pastores uit de omgeving. Hei
gaat niet om mensen te trekken ten be.
hoeve van de eigen grootheid, om de ei.
gen kerkelijke gemeente te vergroten.
BRIEF
GEEN FUIK
Er wordt geen fuik gezet. Maar het is
waar. zoals gereformeerde predikant Kooy
uit Haamstede zegt: ,een tent heeft geen
drempel, een kerk wel.' En dat betekent
dat een mens op. vakantie (een voorwaar
de) makkelijker een tentkerkdienst bij.
woont vlak naast de deur (tweede voor
waarde) dan de drempel overstapt van
een wildvreemd kerkgebouw ergens tore
nend in het midden van de dorpskom waar
de toerist alleen met slecht weer misschien
komt.
De kerk ligt midden in het dorp, de cam
ping ligt in het algemeen daar verder van
daan, dchter bij zee, bij het natuur, en
recreatiegebied. En nu blijkt de kerk wie
ia de kerk, wat is de kerk? met de
mensen te zijn meegegaan, naar de cam.
ping. Maar men weet het soms niet eens.
De .kerk' is dan een «tel jonge mensen,
die voor een handvol zakgeld, kost en In
woning vrij, (kost: snel eten tussen de
spelen door uit het vuistje: inwoning: sla.
pen in een caravan of een tent, slaapzak
meebrengen, laat naar bed, napraten, pro
blemen bespreken), jonge mensen die spel
letjes en spelen organiseren. Voor de toe
risten, voor de kinderen van de toeristen,
ook een toerist wil wel eens een ogenblik
rust. geen kinderen om zich heen. Uitein
delijk blijkt dat dit alles door kerken wordt
betaald, dat de kerken .dienstbaar' zijn, di.
aconie bedrijven. De leefbaarheid wordt
vergroot: wika L. A. C. van Ginkel daar
over in .Vakantieganger» in zicht': ,Mee
helpen het feest van het vrij-zijn te be.
vorderen. Betrokken willen worden bij het
leven van mensen, die op weg zijn naar
steeds meer vrije tijd, om richting en doel
te helpen bepalen. Dit gebeurt vanuit de
liefde die God de mensen toedraagt, opdat
het evangelie van Jezus Christus in de we
reld present gesteld wordt.' Het betekent
dat de kerken willen helpen aan een goe
de re-creatie, meer leefbaarheid, met ie
dereen zullen samenwerken, voorts willen
zoeken naar creatieve mogelijkheden en die
De recreatieteams organiseren van alles in
de zomertijd voor de toeristen. Dat is ge
woon hun eerste taak: kinderspelen, sport
toernooien, films, creatieve spelen, lampi.
onoptochten, wedstrijden pannekoek bak.
ken, songfestivals, interland voetbalwed
strijden, dansavonden, quiz kampvuren,
beajtavonden, marionettentheater, zoals dat
van die Zuidafrikaanse predikant, die aan
de VU studeert, in Breskens, bejaardenda.
gen, kleuterdagen, reddingsdemonstraties,
de mogelijkheden zijn vele en velerlei. Be
langrijkste is: er wordt Iets gedaan. rAls
je als toerist met je ziel onder je anm
rondloopt, voortdurend regen, wat moeit je
dan in Haamstede? Er is niks. Nou, de
kerken doen er gelukkig iets. De kerken
zijn gewoon Iets begonnen waar niets was.
Als kerk moet je je nou ook weer niet
laten verdringen, zeker als het om de re
creatie gaat kan de kerk een inbreng heb
ben', aldus ds v. d. Kooy uit Haamstede.
Het .bevrijdende' dat een vakantie heeft,
daarin kan de kerk de bijbelse notie aan
brengen. Want als het goed la werkt
juist het evangelie bevrijdend voor de mens.
,Je moet de mensen niet lokken met spel.
letjes, niet de zieltjes kietelen, maar via
toepassen in het recreatiewerk, maar bo.
vendien verantwoordelijk willen blijven
voor pastoraat, apostolaat en diakonaat.
Wat is dan .echt christelijk?' De heren
Schroder uit Naarden. Kahle uit Moer
gestel, Van Leen uit Middelburg en Ko.
nings uit Helmond, schrijven dan samen
opeens midden in de winter het antwoord
op deze vraag (misschien) (want een an
der antwoord is ook wel mogelijk) aan de
recreatlecammifcsic in Kamperland: hoe
dankbaar wij zijn voor de recreatie, beter
gezegd de vorm, waarin u deze aan onze
kinderen biedt. Wij zijn u bijzonder dank
baar voor de moderne aanpak van een
echt Christelijke begeleiding, die u aan on
ze kinderen geeft bij hun vrijetijdsbeste
ding. Deze mogelijkheid, die u aan onze
kinderen geeft, weerhoudt hen van een on
gecontroleerde leefwijze in de avonduren,
waar de omgeving in wezen veel moge.
lijkheden toe biedt. Hierdoor is een ont.
spanningsvorm in de vakantie gewaarborgd
zowel voor de kinderen als hun ouders.'
Aldus geciteerd in hervormd Noord.Beve
land (waarbij de ongecontroleerde leef
wijze waartoe de omgeving veel mogelijk
heden biedt' misschien discutabel ils).
Toch kan men zich voorstellen dat ouders
tot dergelijke brieven komen.
NIEUW SEIZOEN
RECREATIE EN KERK
de dienstverlening, de diakonia, kan ge
sprek volgen, kan men hulp verwachten.
Dan is de kerk aanwezig, zijn er teamle
den en predikanten die willen helpen',
zegt ds v. d. Kooy. Ook ds IJkel uit Vrou
wenpolder wijst op de drie aspecten van
het werk, de diakonia, evangelieverkondi
ging (maar aangepast) en het pastorale
aspect. Hij heeft zelf de begeleiding van
de teams daar. ,Tijd genoeg voor?' 's Zo
mers is het voor mij hier wat rustiger, men
houdt er rekening mee dat we in de re
creatie werken ,z>
MERKWAARDIG
,Je zou hier een soort Oosterhuis moeten
hebben, dan zouden er zó gezamenlijke
avondmaalsvieringen zijn', bepeinst me.
vrouw M. G. Dourleijn Scheele, secreta
resse van de Braakmancommissie. Ze ver.
gelijkt de Braakman activiteiten met Bres
kens en met Schouwen-Duiveland. Geza
menlijke avondmaalsvieringen zijn er niet
gelijkt de Braakman-activiteiten met Bres.
kens, er is weinig contact met de gemeen,
teleden der diverse omringende kerken, wat
er wel is op Schouwen-Duiveland: toen
een personenauto met teamleden in een
weiland belandde collecteerde predikant v.
d. Kooy in zijn gereformeerde kerk van
Haamstede bijna vijfhonderd gulden bij
elkaar voor de beschadigde wagen. De ge.
meante begreep wat er loco was: men kent
het recreatiewerk, is erin geïnteresseerd.
Zoiets is typerend voor de sfeer waarin
moet en kan worden gewerkt. Het team
in de Braakman staat, meent mevrouw
Dourleijn, ook nog wat te los van de kerk.
diensten, die meer een soort solo van de
geestelijke zijn (overigens predikanten van
goeden wille). Maar verder: .veertien da
gen voor niks werken in je eigen vakan
tie, wat de Jonge mensen doen, zegt de
mensen toch wel iets, dan vinden ze die
kerk toch nog wel merkwaardig, dat die
daartoe kan komen.'
IMPASSE
Een opvallende zaak is dat in Zoutelande
al -twee jaar geen mueatieteams nut er ko
men. Er Is geen geld voor, zegt ds Altena.
,De gereformeerde kerk heeft het wel, de
hervormde niet. We geven wel folders uit,
een groet van de kerken' (wat ook op
Tholen door een interkerkelijke commissie
wordt gedaan, en ln Domburg) Er wor
den in Zoutelande ook, evenals in Dom.
burg, zomeravondstdlten gehouden. Maar
Zoutelande zit ondanks een eigen strak
grond maar het geld voor een gebouw
tje ontbreekt al twee jaar in een im.
passé. Ds Altena spreekt van een toren
die wel is opgezet maar niet voltooid. HIJ
acht een grotere, bredere oplossing nodig.
STRANDKERKEN
Da r_k strandkerk een oplossing voor Zou
telande?
Ds Altena ziet daarin geen mogelijkheid.
Daarin worden alleen maar missen opge
dragen, verder geen enkele activiteit ont
plooid. Dra W. R. V. Dusarduvn, voorzit,
ter van de Stichting Toeristenzielzorg, geeft
toe dat men tien jaar geleden met groot
enthousiasme is begonnen aan de opbouw
van toeristenzielzorg: de kerk metkerk dien
sten naar de toerist. Met de bouw van dure
strandkerken ook. De kerk van Zoutelande
resorteert onder de parochie Middelburg,
de overige gebouwen zijn eigendom van de
stichting. In Renesae is de Ark een nieu
we aanpak: een te verhuren complex met
een kerkzaal. De toeristenkerken zouden
eigenlijk moeten worden ingeschakeld bij
het werk van recreatieteams waarin de
r-k"s officieel niet maar wel inhoudelijk
teamleden meewerken. Provinciaal
draalt de rk kerk wel mee in de overleg
commissie. Nu dienen de kerken alleen voor
eucharistievieringen, verzorgd door pries,
ters, leden van orden en congregaties aan
wie deze zaak nu is uitbesteed. Er zijn
priesters genoeg die dit werk 's zomers
willen doen, het is een heel aantrekke
lijk sjteteem volgens de heer Dusarduijn.
Maar eucharistievieringen alleen wordt
langzamerhand ook wat smaL ,Er is een
discussie gaande, maar we zijn er niet uit
of er meer moet gebeuren. In het kerk
en recreatiewerk in Renesse is een experi
ment; daarin zijn we vla kapelaan Loonen
uit Zierikzee wel geïnteresseerd, we doen
daar mee in interkerkelijk verband. Maar
als ja iets dergelijks wilt doen moet je
een kern, een gemeenschapje hebben, en
waar de strandkerken zijn zijn juist
alleen maar overwegend protestantse ge
meenschappen. De voorwaarden zijn voor
ons nog niet optimaal te noemen, ja er
wordt van onze zijde wel aangedrongen op
gebruik van de kerken af en toe, maar het
is ook niet altijd mogelijk. WIJ zitten
financieel bijzonder moeilijk en dan ls het
wel bevreemdend dat er vlakbij een kerk.
en recreatietent wordt opgeslagen. Onze
kerken zouden beschikbaar gesteld kunnen
worden, wij willen zeer openstaan', aldus
de heer Dusarduijn.
Kan men zich nog enkele dingen afvra.
gen: waarom de r.k strandkerken (ze lig
gen niet allemaal excentrisch) niet zijn
ingeschakeld en voorts waarom er niet
meer informatie over het werk en recre
atiewerk (jaarverslagen, contact teams en
gemeenteleden) op het plaatselijk vlak is.
Wie ervan weet voelt zich erbij betrokken.
En dat betekent weer: meer geld, meer
belangstelling, meer mogelijkheid van toe
rusting van predikanten, gemeenteleden en
teamleden.
Dan kan men ook komen tot vaste krach
ten voor dit werk. En daar zal men toch
naar toe moeten. De vrije tijd neemt toe,
het aantal recreanten ook. De kerken zijn
ergeas aan begonnen. Het eind ls nog be
paald niet in zicht. En het inzicht in dit
werk moet nog groeien, in leder geval aan
de brede basis.
WILL. VERKERK
Op tien plaatsen in Zeeland zullen de komende maanden recreatieteams met
geld van en namens de kerken werkzaam zijn ten behoeve van de toeristen.
Hieronder één en ander over dié plaats en.
In het recreatiegebied DE BRAAKMAN namens de in.
terkerkelijke recreatiecommissie De Br aaltman, voor hel
vierde jaar nu, voor de gereformeerde, hervormde en r-lt
kerk, van 27 juni tot 8 augustus drie teams van vier
jonge mensen elk, die twee weken per team komen. De
camping heeft een capaciteit van 2000 personen, het bun.
galowpark heeft ruimte voor 300 personen. Bezetting in
het seizoen: 65 procent Belgen, 35 procent Nederlanders,
in het algemeen gemiddeld 45 procent Belgen en 55 pro
cent Nederlanders. Men beschikt over een recreatiezaal.
Zondags ls er een interkerkelijke dienst.
BRESKEN EN NIEUW VLIET: namens de interkerkelijke
recreatiecommissie West-Zeeuwsch.Vlaanderen, op decam
pings Zeebad en Napoleonhoeve, van 28 juni tot 8 augus
tus. Begroting 10.000 inclusief camping Panneschuui
in Nieuwvliet) Geld zal komen van kerken, provinciaal,
plaatselijk, classikaal, zoals ook elders. Er zijn negen
teams totaal, die elk twee weken blijven. Het team van
de Panneschuur bezoekt ook andere campings in de omge.
ving. Er is in Breskens veel samenwerking met cam
pinghouders, VW, EHBO. Men begint 28 juni met een
recreatiediervl 's avonds om zeven uur in de hervormde
kerk (vrij evangelisch - hervormd - gereformeerd), er
sijn zaterdagsavonds op de Napoleonhoeve (Kotje 8 uur)
en zondagsavond op Zeebad (8.30 uur) samenkomsten, op
2 augustus ij er weer een recreatiedienst in de her
vormde kerk om zeven uur, met hervormd predikant
en kapelaan.
HAAMSTEDE EN RENESSE: twee teams, totaal veer.
tien man, namens kerk en recreatie, waarin aanvanke
lijk alleen hei-vormden van Burgh en gereformeerden
van Haamstede werkten, nu ook hervormden van Haam
stede. chr gereformeerden en rooms.katholieken. Data:
27 juni tot 14 augustus. Eerste begin dateert van zo'n
tien jaar geleden. Kosten nu begroot op 12.000. bege
leiding teams door pastores uit omgeving. Men huurt twee
grote tenten van 10 bij 20 meter, één aan de Steenweg
ln Westerechouwen, andere bij Duinhoeve in Haamstede.
KAMPERLANDvan 27 juni tot 8 augustus voor de
Stichting recreatiewerk Veerse Meer. Al zo'n vijf jaar
bezig. Men beschikt over een kiosk een caravan en een
cent, de ,Plu', al wijdvermaard, op de camping Anna
Friso. Kosten begroting zou, als men alles zou willen
hebben, ook een picsk-up met platen, ook een bandre
corder en filmapparatuur, ƒ8000 moeten zijn, de begro
ting is maar 5000 groot. Er komen drie team», plaatse,
lijk doet nu alleen de hervormde kerk mee. Provinciaal
ook de gereformeerde kerken in Zeeland. De stichting
wordt gevórmd door de kerken rond het Veerse Meer.
Er is een strandkerk van de r.k's in Kamperland, maar
die is ingeschakeld bij een andere camping met VW-
werk.
KOUDE KERKE: beginnen 26 juni, twee teams van negen
personen, elk vier jongens, vier meisjes, een teamleider.
Leiding is altijd een theologiestudent uit de chr. gere
formeerde kerken. Op 26 juni begin met kerkdienst
waarin chr. geref. predikant Maris leiding heeft en ds
De Jong, hervormd woordbediening verzorgt. Eerste team
blijft tot 18 juli. Daarna weer negen nieuwe tot 8 augus
tus. Deelnemende kerken: chr. geref. Vlistsingen, gerefor
meerde en hervormde van Koudekerke. Kosten 6000 voor
Stichting kerk en recreatie te Koudekerke. Twee cara
vans ter beschikking, waarvan één op Duinzicht en één
in Dishoek. Plus een loods gehuurd, waarin zondag
smorgens negen uur kerkdienst. Driehonderd stoelen, bil.
jart ping pong tafel, piano en orgel horen by de bezit,
tingen. Teamleden voornamelijk uit chr. gereformeerde
kring, voor negende jaar. Er zijn toeristen die dit Jaar
voor Koudekerke in plaats van Serooskeike boekten, om
dat daar de recreatieteams werken. De chr. geref. pre
dikanten in Middelburg en Goes worden teamleider in de
recreatie te Koudekerke.
NIEUWVLIET zie Breskens.
OOSTKAPELLE: voor 5e jaar. Er komen twee teams,
totaal tien teamleden, van 11 juli tot 8 aiugurtus voor in
terkerkelijke (hervormd-gereformeerd) recreatiecommissie.
In 1968 deed men samen met Youth for Christ, in 1969
ook nog met bijbel kioskvereniging, in 1970 alleen met
de BKV, omdat er toch wel verschillen zijn tussen aan
pak Youth for Christ (onder andere koffiebars gehad in
Oostkapelle) en het werk van Kerk en recreatie. Pre.
di kan ten houden dagsluitingen, er zijn ook kampdiensten.
Er wordt een tent gehuurd.
VROUWENPOLDER: van 27 Juni tot 7 augustus, op
camping Zandput, tent met kiosk. Ruim twintig team.
leden, voor achtste jaar, begroting 8400. Er zijn team
leiders en ds IJkel heeft de begeleiding. Uitgaande van
gezamenlijke kerken Vrouwenpolder, Serooskerke en Ga.
pinge, er zijn kampdiensten en avondsluitingen. Was er
op Schouwen-Duiveland een voorbereiding voor de team
leden die daar gaan werken, werd Hedenesse ingescha.
keld voor öc mensen van West en midden Zeeuwsch.
Vlaanderen, in Vrouwenpolder hield men een eigen voor.
bereidingsweekeinde. omdat Hedenesse te ver werd geacht
en omdat men graag comtaot met de oampinghouders wilde
hebben.
19
ZATERDAGKRANT
Onlangs heeft e>en delegatie van de politieke partij D '66 een Htutlierelx gemaakt naar de
DDR. Oost-Dultslanil. Een van de leden van die delegatie heeft zich ln het bijzonder ge
oriënteerd wat betreft het kerkelijk leven ln deze Duitse Volksrepubliek en van hetgeen
hij zo heeft opgevangen heeft hij eenrapportje samengesteld, dat de vorige maand ls
gepubliceerd. Nu weten we uit ervaring dat menvoorzichtlg moet zijn met dergelijke ra
pporten van mensen die een eommunls-tiach geregeerd land hebben bezocht. De vraag ls
dan steeds: waar hebben ze hun gegevens van-daan? Wanneer je daar Iets over het
doen en laten van de kerk wilt wetenjcun Je ln dagbladen en tijdschriften helemaal nl
et terecht. Je hebt ln landen achter het LJzerenOordlJn niet zo maar een goede Inlich
tingenbton en dat zal ook wel zo zijn wanneer je er als lid van een politieke delegatie
heengaat.
Wil je goede inlichtingen krijgen, dan moe.
ten er te voren op de een of andere manier
reeds oude relaties zijn of nieuwe zijn ge
legd. En dan nog worden de gewenste ge
gevens met grote voorzichtigheid losgela
ten, terwijl daarbij nog al eens de garan
tie wordt gevraagd dat. wanneer er Iets
over gezegd en geschreven wordt, dit in
geen geval zó wordt gedaan, dat de zegs
man er kan worden uitgepikt. Alles wat
over een bepaald communistisch land ge
schreven wordt, is ln dat land bekend en
men kan vrij nauwkeurig de reisroute re
construeren van hem die een artikel ge
schreven heeft. Bovendien is het in som
mige van de communistisch geregeerde
landen voor de bewoners niet gemakkelijk
om met buitenlanders die zij zo eens ont
moeten, om te gaan. Het gevaar van .ver
dacht' te worden is er altijd. Doch, dat
men buitenlandse contacten begeert, ook
al Is men er bang voor, is zonder twij
fel waar. We kennen iemand die vroeger
zeer goede contacten had in Tsjechoslowa-
kïje. Dit jaar is hij er weer geweest en het
bleek dat hij nu uiterst moeilijk gegevens
kon los krijgen over de huidige toestand
in dat land. Hij interesseerde zich ook
vooral voor het kerkelijk leven sinds de
Russen het land hebben bezet. Vroegere
bronnen bleken nu nagenoeg uitgedroogd.
Dit is to begrijpen ook. Men gevoelt zich
daar weer helemaal in een kooi opgeslo.
ten. Het zelfde beeld vertoont zich wan
neer je een Hongaarse predikant spreekt
(hetgeen ons het laatste jaar enige keren
overkomen is) en wilt weten hoe nu pre
cies de verhouding van kerk en staat (dat
is de partij) ligt. Dan worden ze heel voor
zichtig en als je iets verder doorvraagt,
kun je te horen krijgen dat zij dit zelf
ook niet weten. Dit is wellicht nog waar
ook, maar het kan ook zijn dat zij er niet
verder over willen praten. In leder geval
krijg Je het gevoel dat er 'n voor hen iet
wat pijnlijk onderwerp ls aangeraakt. Voor
ons ligt dan 't rapportje van 'n lid van de
delegatie van D'66, die een bezoek aan de
Duitse Volksrepubliek heeft gebracht. Hij
is in ons land een kerkelijk meelevend man.
Hij heeft een kerkelijke functie en het is
te begrijpen dat hij zich op deze reis eens
wat nader wilde oriënteren over het ker
kelijk leven aldaar. Nu ls Oost.Duitslamd
een van de communistische landen waar
de scheiding van kerk en staat nog altijd
het scherpst is
Gezien zijn kerkelijke functie zal de schrij
ver van het rapportje wel ln staat zijn ge
weest zijn reis op het punt van de kerk wat
beter voor te bereiden dan dit voor anderen
mogelijk zou zijn geweest. Voor zover hij
zijn ervaringen op schrift heeft gezet, be
vatten ze eigenlijk niet zoveel nieuws. Wat
hij over de kerk ln de Duitse Volksrepu
bliek schrijft (hij zal wel meer te horen heb
ben gekregen wat hij niet in zijn rapport
heeft neergelegd) is echter grotendeels
kenmerkend voor alle landen achter het
IJzeren Gordijn en in zover is het waard
er nota van te nemen. Hij schrijft dan: ,De
kerk is in feite de enige nog overgebleven
organisatie, waaraan van overheidswege
geen socialistische structuur is opgelegd.
De kerk staat niet onder de controle van de
staat en is in feite geheel vrij haar interne
zaken naar haar eigen goeddunken te rege
len.' Dit is waar maar naar ons gevoelen
niet geheel waar.
In de communistisch geregeerde landen
kent men een absolute scheiding van kerk
en staat. Dat de kerlt er nog is, is waarlijk
niet aan de staat te danken. De gedachte
ls altijd geweest dat de kerk, welke dan
ook, een uitstervende zaak zou zijn. Wan
neer de oude generatie zou zijn verdwenen,
zou met haar ook de oude kerk zijn ten on
der gegaan. De nieuwe kerk (de communis,
tische staat, samenleving, partij) zou ten
slotte de oude geheel hebben verdrongen.
Dit is, tegen alle verwachting in, niet ge
beurd. De kerk is blijven bestaan en ze
leeft, ook al moet zij zich houden in de
schaduw. Juist omdat de kerk de enige or
ganisatie is waaraan van overheidswege
geen socialistische structuur is opgelegd,
loopt de kerk het gevaar een toevluchts
oord te worden voor hen die de overheids
structuur niet aanvaarden, waaruit natuur
lijk punten van wrijving voortkomen. Wan
neer we in het rapport lezen dat de kerk
niet onder controle van de staat ligt, en in
feite vrij is haar interne zaken naar eigen
goeddunken te regelen, zouden we hierbij
toch wel een vraagteken willen zetten.
Geen enkel totalitair bewind zal het toe
staan dat er iets aan haar controle ont
snapt Dat is nu eenmaal haar structuur.
En zo ontsnapt ook de kerk daaraan niet.
Vraag maar eens naar de verkiezing van
bisschoppen en pattiarchen (ook de Hon
gaarse calvinisten en lutherse protestanten
evenals de oosters orthodoxe kerken heb
ben hun bisschoppen), dan blijkt het al
heel spoedig welk een precair punt er Is
aangeraakt. Het laat de staat (dat ls de
partij) waarlijk niet onverschillig wie er
bisschop wordt en het ls voorgekomen (en
misschien gebeurt het wel altijd zo) dat
via allerlei met openbare wegen is aange
duid wie er als bisschop zou worden aan
vaard. De staat wenst één verantwoordelijk
man en wel zulk een, met wie zij kan
manoevreren. Het gevolg is dat er in vele
gevallen een behoorlijke afstand is ontstaan
tussen de bisschop en de kudde die hij
moet weiden. Waar men de staat verant
woordelijk zou moeten stellen (maar deze
is hier ongrijpbaar) groeit er verzet tegen
de bisschoppen.
We lezen verder in het rapportje: ,De hou
ding van de kerkleiders ten opzichte van
het heersende regime varieert van nega
tief tot kritiekloze aanpassing. De enige
juiste houding constructief kritisch
komt men gelukkig ook vrij veelvuldig te
gen, vooral bij de jongeren
Een constructief kritische houding is niet
gemakkelijk bij enig totalitair regime. Dat
ze in de landen achter het ijzeren gordijn
helemaal onmogelijk :s. willen we niet be
weren, maar wel, dat het dan uiterst .tact
vol' moet geschieden. Kritiek is in deze lan
den altijd kritiek op de staat, de rege
ring, het partijbestuur. Men moge deze
in een persoonlijk gesprek kunnen uiten,
wanneer echter een kerkleider het openlijk
doet, kan hij er van op aan ter verantwoor
ding te worden geroepen. In Oost-Duits-
land zal dit wel niet anders liggen dan in
andere landen.
Het rapport schrijft over de jeugd die weg
blijft uit de kerk. ,Dat is niet vanwege de
ideologische beïnvloeding de socialisti
sche opvoeding in de geest van Lenin kan
vrijwel als mislukt worden beschouwd i
maar eenvoudig omdat de bestaande kerk
vormen de jeugd niet meer aanspreken.*
Dit ligt gelijk met de westerse landen.
Dat de socialistische opvoeding van de
jeugd vrijwel als mislukt moet wórden be
schouwd, ligt ook zo ln de andere com
munistische landen van Oost-Europa ,Het
communisme is voor ons helemaal niet
meer interessant.' Dit is zeker het geval
in landen die door de Russen worden be
heerst. Deze en dergelijke opmerkingen kan
men uit de mond van jongeren opvangen
en daarover is reeds meerdere malen ge
schreven. Doch die Jongeren, zeker wan
neer tij studeren, moeten later een baantje
hebben en dan blijkt het dat de absolute
scheiding van kerk en staat in deze zin
wordt opgevat: je bent of van de staat of
van de kerk. En aangezien de staat de
baantjes beheert, wordt het voor de jonge
ren ook met gemakkelijk zich met het ker
kelijk werk te bemoeien. Dit is zeker het
geval voor iemand die bij het onderwijs
wil komen. Niettemin is het wel juist dat
er toch allerlei kerkelijke activiteiten mo
gelijk blijven, maar eveneens Is Juist dat
deze met arendsogen worden bekeken.
In het rapport wordt ook het werk van ds
Bé Ruys en haar staf vanuit het .Hendrik
Kraemer Haus' in West-Berlijn genoemd,
dat ook voor Oost-Berlljn en daarmee voor
Oost-Duitsland, van grote betekenis ls, .een
interessante uitzondering" op de verder vol
ledige scheiding tussen de ene kerk in de
twee Dultslanden. .Het is een centrum voor
oecumenisch denken en handel; het gesprek
christendom-leninisme vindt op allerlei wij
ze plaats. De bibliotheek van dit Haus
geeft tot vele contacten aanleiding. Het
is goed dat dit werk eens even naar vo
ren wordt gehaaid en daarmee een schijn
werper valt. zowe'. op de figuur van die
vrouwelijke Nederlandse predikant, als ook
op de persoon van Kraemer, naar wie het
huis is genoemd, die van veel meer dan
nationale betekenis is geweest door zijn
wereldwijde visie over de kerk als drager
van het evangelie, dat ons altijd in aan
raking brengt met de geestelijke vragen
van de tijd waarin we leven. H.
oh. 1:18 Niemand heeft ooit
God gezien; de eniggeboren
Zoon, die aan de boezem des
Vaders is, die heeft Hem
doen kennen.
De vraag naar God is in on.
ze tijd een heet hangijzer.
Op de Algemene Kerk ver.
gadenng van de Ned. Herv.
Kerk is het onomxeonden
uitgesproken: ,Wie is God?'
,Wat kun je en mag je ge
loven?' Mijn zoontje van
vijf jaar vraagt het en ik
weet het niet."
Het schijnt ,in' te zijn om
zó vanuit eigen innerlijke
verwarring en onzekerheid
over God te spreken. Hel
schijnt ook .in' te zijn om
ie te ergeren aan mensen,
die in de kerk vaast je zit.
'en en van wie het lijkt
dat ze het allemaal vanzelf
sprekend vinden.
Zouden we ons als we
tenminste consequent willen
zijn ook niet grondig
moeten ergeren aan het ge
tuigenis van het evangelie
Want ook hier wordt veel
als vanzelfsprekend doorge.
geven. Het hierboven af ge.
drukte woord gaat uit van
het vanzelfsprekende feil
dat niemand God gezien
heeft, maar dat er één is
geweest, die Hem wél ge
zien heeft en die ons daar.
om God heeft doen kennen.
Dat is de zekerheid, die de
dragende grond is van het
hele evangelie. En tot die
zekerheid wil het evangelie
t
Mag da t nog Kom, dat nog
Leven vanuit de zekerheid
van het geloof
Of kunnen we ons zelf al.
leen nog maar respecteren
wanneer we twijfelen aan
alles uxtt de kerk der
eeuwen beleden heeftDan
is de consequentie allicht
/een andere, dan die ook
op de genoemde AKV ge
trokken werd: ,lk vraag me
of ik binnen tioee jaar
iiet fmaal buiten de kerk
sta?' Een droeve, maar on.
verm ijdelijke consequentie.
Twijfel en ergenis zijn
slechte gidsen. Waf we
toeken, zullen we niet vim.
don. God zal zich niet open
baren. Alleen wie tot Jezus
komt en zich aan zijn voe
ten neerzet, die zal ant
woord krijgen op de vraag:
.Wie is God?' Hij zal ook
leren verstaan, wat we ge-
1oven mogen en wat we
geloven kunnen en steeds
weer de verrassende erva
ring opdoen, dat het we
zenlijkste van zijn geloof
zijn uitdrukking gevon
den heeft in dó belijdenis
pan de kerk der eeuwen,
J. H. Kluiver,
a.Gravenpolder*
