SOMBER
TOEKOMST
BEELD
VOOR
AMERIKA?
DE MYTHE IN DE VS LIGT AAN SCHERVEN
./sSfmrmfi.
AMERIKA
VANDAAG
Hoofdredacteur G. A. de Kok van
de PZC bracht onlangs een bezoek
van enkele weken aan de Verenigde
Staten. In enkele artikelen legt hij
zjjn indrukken vast over het Ameri
ka van vandaag. Er zullen er nog
twee verschijnen.
Bij het stuk dat Harold Orlans in Encouter schreef liet de redactie van het blad een impressie maken door een in
Engeland wonende kunstenaar. Deze tekening hangt thans in de kamer van Or lans in het Brooking-instilvle in
Washington. Hierboven een fragment van het weinig opge wekte toekomstbeeld.
WASHINGTON DC Wat is de toekomst van dit turbulente Ame
rika? Chaos, opstanden, en rellen door negers en studenten? Fel
le reacties van de kant van de gevestigde orde? Tegenaanvallen zo
als onlangs in New York, waar gemeente-arbeiders aan links dui
delijk maakten dat zij aan de kant van Nixon staan? Wie tijdens een
weekend wat rondloopt in de hoofdstad van dit land heeft niet de
indruk dat het er allemaal zo fors toegaat.
Achter het Wibte Huls, waar nog
niet zo heel lang geleden woedende
studenten bussen probeerden omver
te gooien, zaten nu weer lieve gezin
nen compleet met cola, popcorn en
kodaks. Bij de Washington-obelisk
was een pop-groep zeer luid bezig en
grote groepen jongelui luisterden er
devoot naar. Op zulke ogenblikken
maakt Washington de indruk uiterst
vredig te zijn, een stad waar opge
wekte mensen trots lopen te wezen
op him land. Maar zoals me een paar
dagen later de Amerikaanse socio
loog Harold Orlans zei: .Vergis u
niet, de werkelijkheid van dit land
ls allerminst vredig*.
Deze Harold Orlans heefteen som
ber toekomstbeeld geschreven. Niet
zo heel lang geleden verscheen het in
het Britse tijdschrift Encounter, de
schildering van een weinig opgewek
te .brave new world". In dat ver
haal schetst Orlans de Amerikaanse
samenleving van de toekomst als een
totaal gedemoraliseerde maatschap
pij, althans naar de begrippen die op
dit ogenblik nog geldig zijn. In dit
toekomstbeeld kunnen verdovende
middelen zonder moeilijkheden wor
den verkregen, de tv zendt pornogra
fie live uit en in het jaar 1994 wordt
het recht bepleit om in het openbaar
sexuele gemeenschap te mogen be
drijven. Sit-in-demonstraties, rellen
en aanslagen zijn ln de plaats geko
men van het normale politieke over
leg, iedere staatsburger boven de ze
ven jaar beschikt over vuurwapens,
enfin zo gaat het enige pagina's door.
Binnenkort zal dit stuk worden opge
nomen in een speciaal boek .Govern
ment USA in 2000 AD'. Om eerlijk
te wezen: Orlans heeft een alterna
tief bijgevoegd, waarin het juist heel
vredig in Amerika toegaat. Zelfs
Playboy-directeur Hugh Hefner uit
Chicago is daarin bekeerd, een soort
Tolstoiaanse ommekeer aan het eind
van zijn leven.
Orlans is staflid van het Broo-
kings-instituut ln Washington en
verricht onderzoekingen voor de
Amerikaanse regering. Ik heb hem
opgezocht: ik wilde namelijk weten
of deze wetenschapsman zijn eigen
fantasie serieus nam dan wel of het
hier om een soort spielerei ging. Dat
bleek niet het geval.
Orlans: ,U moet mijn verhaal se
rieus nemen. Het stuk is ik
geef dat toe niet vrij te plei
ten van overdrijving en in een
surrêalistische stijl geschreven.
Maar ik kan u verzekeren, dat
ik het onder de druk van de
Amerikaanse omstandigheden heb
geschreven. Weet u wanneer? In
de zomer van 1967. Dat is drie
jaar geleden. Nu het ruim twee
jaar later is gepubliceerd, hoef ik
er geen woord van terug te ne
men, integendeel de toestand is
alleen maar erger geworden. Mijn
stuk wijst op een soort .madness'
in dit land, een krankzinnigheid
die te weinig wordt opgemerkt'.
Te weinig wordt opgemerkt?
Orlans: ,Ja, dat is mijn grote
zorg. Er is in dit land een ver
dringing aan de gang als nooit
tevoren. Het valt me overigens
op, dat Europese bezoekers over
het algemeen een juister en kri
tischer opvatting huldigen over
wat op dit ogenblik in de Ame
rikaanse samenleving gebeurt dan
de Amerikanen zelf. Mijn collega's
hier in het Brookings-instituut
bijvoorbeeld geloven, dat het al
lemaal nogal meevalt. Ik kom
net terug van een lang gesprek
met een belangrijk econoom in dit
land, zijn naam doet er in dit
verband niet toe. Hij ziet de cri
sisverschijnselen helemaal niet.
Werkelijk, ik kan niet begrijpen,
dat intelligente Amerikanen blind
zijn voor wat een kind kan op
merken, namelijk dat het op deze
manier in dit land niet kan door
gaan'.
Harold Orlans maakt overigens niet
de indruk een gekweld man te zijn,
die alleen maar emotionele kreten
loslaat. Integendeel, zijn formulerin
gen zijn voorzichtig, hij kapt onmid
dellijk die zaken waarover hij wei
nig weet, hij baseert zich op eigen
waarnemingen. Zijn kritische hou
ding wordt wellicht mede bepaald
door de omstandigheid, dat hij lange
tijd in Engeland heeft gewoond en
daardoor enige afstand kan nemen
van wat er in de Verenigde Staten
gebeurt.
Amerikanen in het buitenland
zijn over het algemeen kritischer
ten aanzien van eigen land.
Vrienden van mij wonen in India,
ze zijn zojuist teruggegaan. Ze
waren heel gelukkig, dat ze de
Verenigde StaJten weer uitkonden.
Nü moet Ik wel preciseren: zij
gaan niet graag naar India terug
omdat het daar zo'n ideaal land
zou zijn, maar omdat ze als bui
tenstaander daar geen verant
woordelijkheid dragen. Zouden ze
hier blijven, dan drukt alles wat
zich op dit ogenblik in ons land
afspeelt, mede op hun schouders.
Ze zouden er dan rechtstreeks bij
betrokken zijn, voor hen geen
aantrekkelijke gedachte'.
Vindt U dat er sprake is van een
nationale crisis in dit land
.Jawel. Er was korte tijd enige
hoop, dat de regering-Nixon met
een weloverwogen strategie de
vele problemen zou aanplakken.
We hebben nogal wat vraagstuk
ken, zowel in het binnen- als in
het buitenland, op korte zowel als
op lange termijn. Die hoop is niet
in vervulling gegaan, daardoor is
de stemming in allerlei groepen
van de natie er niet op verbeterd.
U weet dat er hier in moeilijke
situaties vaak wordt geiroepen om
.national leadership' en daarbij
kan de president een rol spelen
Die rol is tot nu toe door Nixon
niet vervuld. Trouwens, ook John
son faalde in dit opzicht'.
Hoe faalde Johnson
,Door zijn verkeerde taxatie van
de problematiek. Toen in de zo
mer van 1967 de steden in brand
stonden en de universiteiten in
opstand kwamen, kon men echt
wel van een nationale crisis spre
ken. Wat behoort een president
in een dergelijke situatie te doen
Hij moet pogen de nationale een
heid te herstellen, dat ls zijn
eerste taak. Dat kan hij doen
door bijvoorbeeld de leiders van
allerlei groepen op het Witte Huis
bijeen te roepen, blanken, zwar
ten. Met hen kan hij overleggen
hoe de natie uit de impasse kan
komen. Maar wat deed president
Johnson? Hij benoemde een com
missie. Nixon toont al evenmin
te begrijpen, dat op dit ogenblik
de VS een verdeeld land is. Zijn
regering handelt alsof zij op
uiterst solide grond staat. In feite
echter Is die grond ondermijnd'.
Bestaat niet de neiging om de crisis
verschijnselen te overschatten, voor
al omdat ze zich zo fel en direct
aan het publiek voordoen via tv, ra
dio en kranten
.Het Amerikaanse volk leefde tot
voor kort uit een reeks denkbeel
den over zichzelf, ze toonden over
het algemeen een grote mate van
uniformiteit. Er was een vrij gro-
be eenheid van opvatting over al
lerlei kwesties en achtergronden.
We hebben dat wel eens aange
duid als de ,age of conformity',
het tijdvak van een eigenlijk nog
al saaie eenvormigheid. De laat
ste paar jaar is dat grondig ver
anderd. Er bestaat geen eenheid
van opvatting meer, het land is
verdeeld'.
Voorbeelden van die verdeeldheid
.Er zijn er legio. Zo bestaan in
intellectuele kringen tientallen
concepties over het antwoord op
de vraag wóar we naar toe moe
ten. Sommigen hebben de illusie
met een paar wijzigingen in de
staatsrechtelijke instituties toe te
kunnen komen. Over het alge
meen zijn intellectuelen nogal
met zichzelf bezig. Ik word ge
acht er toe te behoren, maar ik
ben bang dat we worden over
schat. Iemand in dit land heeft
eens gezegd liever te worden ge
regeerd door degenen die op de
eerste willekeurige bladzijden van
de telefoongids van Boston staan
dan door echte intellectuelen.
Daar ben ik het mee eens'.
,Dam is er de verdeeldheid onder
de jeugd. Ze demonstreren wei,
maar er ls geen duidelijk alge
meen aanvaard concept. Ik ben
onlangs met mijn zoontje van ne
gen jaar naar de demonstraties
bij het Witte Huis wezen kijken,
:k wilde daar de toekomstige lei
ders van de natie ontmoeten. Nu,
ik heb daar zo'n anderhalf uur
in de hete zon gezeten en jawel
daar klonk .the great glorious
slogan', de grandioze slagzin van
Amerika's jeugd: .Fuck Nixon'.
Dat zou dan het politieke lei
derschap van de toekomst moe
ten zijn? Het lijkt me xneer iet*
voor een psychiater. Ik heb mijn
zoontje een ijsje gegeven en ben
naar huis gegaan'.
Spreekt ln uw opvattingen niet
een soort conservatief heimwee
mee?
.Welnee. Ik zou groot respect heb
ben voor radikalen van formaat.
Hadden we maar echte dissidente,
serieuze radikalen in dit land. Zij
konden ons een alternatief bie
den, zij zouden respect afdwin
gen. Ze zijn er echter niet of er
wordt niet naar geluisterd. En
daarom ben ik bang dat we naar
chaotische toestanden koersen'.
Die avond was het Witte Huis hel
verlicht. Auto's reden af en aan.
Wat er te doen was, vroeg ik aan
mijn taxichauffeur. Hij haalde de
schouder* op. ,Ik denk dat de presi
dent een commissie moet installeren',
zei hij.
Het klonk hitter.
IIIIMIIM
CHICAGO In de hall van het hoofdbureau van politie lag een sta
peltje folders. Titel: ,Out after dark?' Een vraag, bedoeld voor vrou
wen en jonge meisjes, de folder bevat een groot aantal raadgevin
gen.
De voorku.nl van een folder, verstrekt door (lv politie van Chicago aan jonge
vieïsjcs en vrouwen. Er worden hierin allerlei, raadgevingen verstrekt voor
hel. geval men door onbekenden wordt aangevallen.
Bepaald je route van tevoren.
Zorg ervoor dat je familie en ken.
nissen weten waar je naar toe.
gaat. Gan niet door parken, maar
loop door straten met veel licht
en verkeer.
Als je de auto neemt, let er dan
op dat je eerst in de wagen kijkf
vóór je instapt: er kan iemand
binnen zijn geslopen. Claxonneer
als je toordf. gevolgd door een an
dere auto, houd de portieren ge
sloten.
Ga in een theater aan de kant-
van het gangpad, zitten en vermijd
donkere hoekjes of lege plaatsen
achteraf. Noem yiooit je naam te.
genover vreemden, evenmin je
adres.
Schreeu w hard als je wordt aan.
gevallen. Zet je duimen m de ogen
van je aanvaller. Geef hem een tik
op zijn slapen, zijn neus of zijn
adamsappel.
lit moet verbaasd gekeken hebben
toen ik dat allemaal las. Een agent
van de wacht vroeg namelijk: ,Well.
vind-je het niet goed?' Ik zei het
ders als een redelijke
voor Chicago kunnen worden be
schouwd.
De agent: .Waarom niet? Die folders
passen in onze operatie stop.de.mis.
daad', ze worden aan elke belangstel
lende burger uitgereikt. Het werkt
goed. We hebben er nog veel meer...'
En jawel, hij kwam met een hele
verzameling. Bescherm je flat. Be
scherm je huis. Moeilijkheden niet
drugs. Die drug-folder was de laatste
nieuwe, zei de politieman: een uit
eenzetting hoe gevaarlijk verdovende
middelen zijn, hoe strafbaar de ge.
bruikers en hoe ouders hun kinderen
op drugs kunnen controleren. ,Let op
injeetieprikken op armen, benen en
buik. Let op verwijding van de oog
pupillen en op jeukverschijnselen. Op
Waarom die folders geen goede re
clame voor Chicago zouden wezen,
wilde de politieman nog weten. Hij
ging er namelijk van uit, dat ze aan
toonden hoe goed de politie en de
burgerij samenwerkten bij de be
strijding van de misdaad, een soort
,De politie is je beste kameraad'.
Voorzichtig wierp ik tegen, dat een
andere indruk ook mogelijk is. Bij
voorbeeld: als vrouw kun je 's avonds
in Chicago de straat niet op, het
druggebruik is er zodanig dat de po
litie folders moet verspreiden.
De agent haalde de schouders op.
.Het is maar zoals je het bekijkt',
zei hij. ,Ik benader het van de opti
mistische kant'.
Die zin is mij bijgebleven: ik be
nader liet van de optimistische
kant. Dat ls de levenshouding van
heel wat Amerikanen. Maar lang
zamerhand begint men in te zien.
dat er ook andere opvattingen
mogelijk en misschien wel wense
lijk zijn. In vele gesprekken met
Amerikanen uit diverse lagen van
de samenleving ontdekte ik dit
maal, dat dit volk kritischer met
zichzelf bezig is dan vroeger, men
beseft in steeds breder kring dat
de mythe in scherven ligt. Er is
in dit land een beeldenstorm aan
de gang.
De politieman in net hoofdbureau in
Chicago geloofde nog in de mythe,
de politie is je beste kameraad. Zoals
een paar dagen later een zakenman
naast me gezeten in het vliegtuig
van Chicago naar Washington be
wust bleek te geloven in de mythe
van ,het iand der ongekende moge
lijkheden'. Omstandig zat hij me uit
een te zetten, dat de media een ver
tekend beeld gaven van de Ameri
kaanse samenleving: ,Zo erg is het
helemaal niet, we are still a fine
country. U kunt in ons land in de
kortste keren nog altijd een flinke
hoop geld verdienen en dat gebeurt
dan zonder het politieke gefilosofeer,
waarin men bij u in Europa zo goed
is'.
Daar was het weer. het vertrouwde
beeld van de man-die-aanpakt en
miljonair wordt. Waarmee tevens een
soort ideaal-beeld is geformuleerd, de
Dagobert-figuur uit öe Donald Duck,
verhalen van Walt Disney, oom Dago.
bert met zijn geldpakhuis. Maar ook
oom Dagobert valt onder de beelden
storm. evenals het beeld van het
blijmoedig pragmatisme, dat voldoen
de zou zijn voor de theorie-loze Ame
rikaanse samenleving. Een jonge
Amerikaanse collega hierover tijdens
een perslunch in Washington: „Het
pragmatisme in de Verenigde Staten
is geen leersbuk.op.ziohzelf, het kan
ook niet worden geëxporteerd, het is
namelijk doodgewoon de Amerikaan
se methode om iets te bereiken b.n-
nen het bikkelharde stelsel van de
free enterprise. We moeten er maar
niet te veel mooie woorden aan be
steden'.
Zo worden er in het Amerika van
vandaag heel wat beelden gestormd.
Enkele voorbeelden.
De smeltkroestheorie. Amerika
ziet zichzelf graag als de veredel
de smeltkroes; uit alle delen van
de wereld zijn in de loop van
bijna twee eeuwen mensen van
vele rassen en nationaliteiten naar
de Verenigde Staten gekomen en
zij werden er de immense zegenin
gen van het Amerikaanse ideaal
deelachtig. De oude Adam uit
Europa ging in de States ten on
der, een nieuw type mens ont
stond, de Amerikaan: ,He can
look any man straight in the
eyes and tell him to go to hell,
yeah!"
De praktijk echter was niet zo edel
als deze gangbare opvatting het doet
voorkomen. Dit zegt negerleider C.
T. Vivian uit Chicago er van. de gro
te man van het Black Strategie
Center, dat zijn hoofdkwartier heeft
in een voormalig seminarie aan de
North Ashland Avenue.
.Nikker is het scheldwoord voor de
zwarte man. maar het is niet de eni
ge lasterlijke ethnische aanduiding.
Vrijwel iedere groep in deze samen
leving heeft er een, Ieren. Letten,
Duitsers. Er bestaat een lange rij
van die scheldwoorden: wop, hunky,
lugen, frog, kraut, greaser, kike,
gook, chink, spic, cracker, pecker-
wood, hillbilly. Ea- zijn stadswijken
waar de oorspronkelijke Europese
taal nog altijd wordt gesproken, de
spanning en de haat tussen deze be
volkingsgroepen is in die buurten
echt niet minder dan tussen zwart
en blank'
Steeds meer Amerikanen berinnen in
te zien dat het fraaie beeld van de
smeltkroes niet helemaal klopt met
de werkelijkheid. C. T. Vivian: ,Er
is niet zoveel gesmolten in die smelt
kroes. De verdeeldheid blijkt groter
dan we dachten. In feite bestaat
Amerika uit een verzameling eenza.
me ethnische eilanden en exclusieve
buurten. De schijnbare eenheid van
het land is eigenlijk een onzeker
machtsevenwicht, waarin iedere groep
zijn eigen privileges verdedigt'.
Het beeld van dë smeltkroes begint
uit elkaar te vallen, er wordt teveel
storm op g~"
Voorts de opvatting, dat Ameri
ka de christelijke natie bij uit
stek is. Als in Nederland heeft het
officiële taalgebruik er öe invloed
ondergaan van de christelijke reli
gie, het staatsritueel kent eden en
gebeden, als ruimtevaarders in
moeilijkheden verkeren worden
bidstonden uitgeschreven en mun
ten dragen het opschrift ,Ih God
we trust'.
Opmerking van een jong Luthers
predikant: .We wisten vroeger heel
zeker, dat God bij allerlei belangrij
ke aangelegenheden aan de Ameri
kaanse kant stond. De geschiedenis
wees dat uit. God was eigenlijk Ame
rikaans staatsburger. Het zou een
oude godvrezende Amerikaan bij
wijze van spreken niet hebben
verbaasd als op een goede dag een
wolk boven het Capitool in Was
hington zou hebben gehangen, zoals
boven de ark in de joodse taberna
kel. Maar die zekerheid hebben we
niet meer. de twijfel neemt hand
over hand toe'
De afgelopen jaren werd door het
Gallup.instituut onderzocht of de
Amerikanen dachten dat de gods
dienst een grotere dan wel een af
nemende invloed op het Amerikaan
se leven kreeg. De tendens in de ant.
woorden in verbluffend: in 1957 nog
zei een meerderheid (69 procent), dat
er van een toenemende invloed spra
ke was, nog geen tien jaar later was
liet precies omgekeerd, niet minder
dan 67 procent geioofde dat de in
vloed van de godsdienst afnam.
Tenslotte de theorie, dat het Ame
rikaanse volk in feite een vreed
zaam volk is en een afkeer heeft
van geweld. Weliswaar zijn er
voorbeelden van het tegendeel,
maar dat waren uitzonderingen
die de regel bevestigen, leert de
mythe.
Na de moord op Robert Kenned v
bouwde president Johnson haastig
aan deze mythe verder. Hij wees er
in een toespraak op, dat déze moord
een incident was. .Tweehonderd mil
joen Amerikanen vermoordden Ro
bert Kennedy met, evenmin diens
broer of Martin Luther King* sprak
hij geruststellend. Daarmee stak hij
vele Amerikanen een hart onder de
riem: ze voeldem zich ondanks alles
een godvrezend en geweldloos volk.
Op dit stuk van zaken begint echter
de bezinning eveneens: de getto's van
de grote steden hebben gebrand, in
Vietnam hebben Amerikaanse zonen
gruweldaden bedreven, de nationale
garde heeft in Kent en Jacksonville
studenten neergeschoten. Incidenten
Jawel, zeggen politici van het type
Spiro Agnew, zij verkondigen nog
onvervaard het geloof in de Amen
de vice-president op tv is geweest
vragen de andere dag jonge intellec
tuelen elkaar: .Heb je hem gezien?'
Waarop ze de man op een Ter Braak-
:aansc manier afkraken. Er is een
grote mate van gevoeligheid cmder
veie jonge intellectuelen: zij voelen
zich onmachtig om in de politieke
structuur van hun land werkelijke
invloed uit te oefenen. Tegelijkertijd
is er een afkeer van Nixon. die velen
erger vinden dan Johnson ooit is
geweest. In hun woede gaan zij beel
denstormen.
Toen ik van het politiebureau uit
Chicago terugkwam en de folders uit
mijn tas haalde zat er nog een ander
drukwerkje bij. Ik had dat die och
tend gekregen van het ministerie van
economische zaken in de staat Illi
nois; een facsimile.uitgave van de
beroemde toespraak, die president
Abraham Lincoln :n 1863 in Get
tysburg heeft gehouden. Het minis
terie had er een relatiegeschenk van
gemaakt, tenslotte is Lincoln in Il
linois geboren. In die befaamde rede
sprak de president een .nieuwe
geboorte' van de vrijheid en hij rieo
de Amerikanen van toen op, dat zij
met elkaar er voor moesten zorgen
dat de regering van het volk, door
het volle en voor het volk niet van
deze aarde zou verdwijnen. Ik heb
die klassieke woorden naast die van
hoofdcommissaris James B. Conlisk
van Chicago gelegd. Hij roept zijn
medeburgers ook op. namelijk om te
begrijpen dat verdovende middelen
een gevaar zijn. .Help de politie om
verslaving in uw gezin en onder uw
vrienden tegen :c "gaan'. Gettysburg
1863. Chicago 1970. De barst" in de
mythe.
G. A. DK KOK.
