KENTEREND GETIJ,
TREFFEND SIGNALEMENT VAN EEN
LAND IN BEWEGING
zeeuwse
courant
NIEUW FOTOBOEK OVER ZEELAND
[ZATERDAGKRANT
provinciale
Bij G. W. den Boei' te Middelburg verscheen deze week voor de provincie Zeeland
en deze uitgeverij het nieuwe fotoboek .Kenterend Getij', een boek, dat naar de
inleidende tekst doet uitkomen, wil zeggen: ,dit is het Zeeland in de kentering
der tijden'. Het lijkt ons een gelukkige zin, waarmee de samenstellers hun eigen
opdracht binnen de mogelijkheden hebben gehouden.
Hoe groot is immers de verleiding niet bij een dergelijk afgerond lijkend project
te zeggen .Zeeland óp de kentering'? Hoe moeilijk is anderzijds niet het foto
grafisch nauwkeurige punt van sluiting te bepalen; wat is het kenterend moment
suprème precies en valt het niet tegen in het licht van de hele ontwikkelingsgang
die er in moest uitmonden? ,In de kentering - Kenterend getij; er zit een bewe
ging in, iets van een grote golf die aan- of wegrolt. Voor- of achteruit? Het is
met betrekking tot het gebied dat Zeeland heet een vraag, met het antwoord
waarop geleerden en gewonere mensen h et beurtelings eens en oneens zijn. Ze
mogen en zullen moeite met het antwoord hebben, ook na de kentering ongetwij
feld. Zeeland in ontwikkeling, vóór of tegen? Is er wel een ongenuanceerd ant
woord op te geven?
Getij, géén moment, géén monument
maar wel de handtekening van een
eerlijk fotograaf die van een mo
ment een monument kan maken:
,Wim Riemens was here'.
SOBER
Behalve Wim Riemens komen in het
colophon van .Kenterend Getij' ook
de namen M. P. Bruin, drs M. C.
Verburg en G. A. de Kok voor. De
Bruin leverde het historisch deel van
de inleiding. Verburg de gegevens
over recent elijke ontwikkelingen en
De Kok tekende voor indeling en
eindredactie.
De inleidende tekst is, hoewel punt
voor punt uiterst beknopt, in de to
taliteit nogal uitvoerig.
Ze is opgebouwd uit korte verwij
zingen naar belangrijke hoofdstuk
ken in de geschiedenis van Zeeland,
merkpaaltjes langs de weg die voert
naar onze jaren '70, puntjes van 9000
jaren voor Christus tot nu, treffend
met kleine tekeningen geïllustreerd.
Men kan zich de vraag stellen of
het voor een puur fotoboek allemaal
wel nodig is, dit resumerend signa
leren. Het antwoord kan dan alleen
,ja' zijn als het fotoboek er als zo
danig geen last van krijgt, er eer
der mee gediend is.
Het kan voorts alléén als een op
lossing is gevonden als hier in .Ken
terend Getij'. We komen daarvoor
terecht bij de uitstekende indeling
en lay-out, waarvoor niemand geno
teerd staat en die we dus moeten on
derbrengen bij de eindredacteur. Hij
heeft eerst met enkele forse platen
zonder meer het het thema van
het boek bepaald en gaat dan over
tot de tekst, gedrukt op een afwij
kende zachte kleur papier in een wei
nig experimentele, keurig open blad
spiegel. Dan volgt het foto-gedeelte.
Over die tekst die gelukkig sober
is, nog graag een enkele opmerking:
men had wat voorzichtiger kunnen
zijn met een toch al te algemene
opmerking als deze .Zeeland heeft
geen grote dichters, schilders of
schrijvers voortgebracht Deze
opmerking wordt al gemaakt tussen
de jaartallen 1700 en 1780 en is
bovendien te persoonlijk om zo alge
meen gepresenteerd te worden. Na
1900 moet de tekst dan ook al dit
terugnemen: .Zeeland heeft welis
waar geen grote dichters gekend,
maar er is toch een uitzondering:
Boutens'.
Over Wolffje willen we dan tus
sen groot en klein nog wel eens
babbelen.
STRAK
De indeling is gehouden in vijf foto
groepen, de hoofdstukken Water, Wo
nen, Werken, Spelen en Seizoenen,
alle min of meer in elkaar grijpend.
De lay-out is strak, zonder experi
ment, geen kleur, geen overlopende
foto's, een per pagina, met waar
nodig een uniforme witstrook aan
de onderkant. Het boek zit mede
daardoor sterk in de band.
Het geheel is gemaakt tot een boek
van handzaam formaat. Alleen vragen
we ons af een breder en meer lig
gend formaat de foto's niet. ten goede
gekomen zou zijn.
De druk, Riemens' zwart-wit-werking
vraagt wel erg veel van hoogdruk
(we zouden het ook eens in diepdruk
moeten zien), is goed, al laat de
zwarting af en toe te wensen over
Dat kan natuurlijk ook een kwestie
van cliché zijn. De boekverzorging,
presentatie, is als het hele boek
dit Zeeland in de kentering waar
dig.
We maken dan tenslotte ook alleen
bij wijze van vitterigheidje melding
van een fout, voor ons een gevoelig
heid misschien: de schaapskooi op
pagina 53 staat beslist niet op Wal
cheren. maar op Zuid-Beveland, niet
ver van Borssele, dat we hier nog
maar met tweemaal ,s' schrijven. Het
is misschien iets voor de tweede druk
die wel zeer spoedig zal komen en
die dit .Kenterend Getij' als treffend
signalement van een land in beweging
zeker verdient.
ANDRéOOSTHOEK
(.Kenterend Getij'. G. W. den Boer. Mid
delburg. 1970. 29.30. 200 pagina's met
los meertalig tekstgedeelte.)
een collectie, die af en toe zo tref
fend getuigt van meesterschap, is
men zelfs met een bult vol argumen
ten maar moeilijk voorbij kunnen
gaan.
Wim Riemens zegt met dit boek ook
erg veel gunstige dingen over zijn
eigen ontwikkeling. Zijn sterke
zwart-wit compositorische instelling,
die zich al zeer nadrukkelijk liet
zien in zijn boek .Middelburg' (Den
Boer, tweede druk 1965) en ook al
enigzins, maar in veel mindere mate
in .Ontworsteld Land' (Den Boer.
1960) komt in dit .Kenterend Getij'
wel zeer gesublimeerd naar voren.
Riemens heeft body gevonden voor
zijn fotografisch kunnen en dat le
vert af en toe magistrale platen op.
EIGEN TAAL
In vorige uitgaven werd hij nog wel
eens achtervolgd door de tekst. De
foto's werd daardoor veel van de
eigen vrije ademing ontnomen.
Woorden gingen het beeld beeldend
toelichten. Dat kan haast niet an
ders dan bij wijze van evocatie en
waar het beeld van de fotograaf al
aanwezig was, kwam het neer op een
stap terug, of zo men wil een
omweggetje met risico's.
De eindredacteur van Kenterend Ge
tij' heeft dat risico niet genomen en
al wat overbodig was aan kant ge
laten. De tekst bij de foto's beperkt
zich tot een zakelijke mededeling;
deze foto werd daar genomen, met
andere woorden: .Riemens was here'.
Dat duidt op een waarderende er
kenning van een foto en een foto
graaf. De eigen taal van deze man
is het waard beluisterd te worden,
als daar poes-pas bij moet komen
kan hij dat zelf verzorgen.
Wim Riemens laat dat laatste ove
rigens na. Hij is een man die, hoe
ambachtelijk en weinig kunstig zijn
uitgangspunt ook moge zijn, het ex
periment laat voor wat het is. Hij
maakt er althans in Kenterend Ge
tij' hoegenaamd geen gebruik van.
Hij bereikt een haast grafische-
zwart-wit-stelling, die hij behoudt en
in nuanceringen uitdiept. Dat is ech
ter allemaal al gebeurd vóór zijn
apparaatje geklikt heeft; het labo
ratorium is er voor de afwerking,
niet voor de bewerking.
In een serie van 180 foto's geeft
Wim Riemens zijn aspecten van Zee
land in de kentering. Het zijn aspec
ten van water, wonen, werken, spe
len en seizoenen, aspecten ook van
een simpel mens ,een volk, klein
maar vast onder een hoge hemel.
In de meeste opnamen is juist deze
mens, klein en groot, treffend aan
wezig. Hij staat nergens alleen of
opzichzelf. Er staan voeten op de
grond, er steken armen in de lucht.
Als het woord Kosmisch' nog mag,
is er voor dit boek van Riemens
veel mee gekarakteriseerd.
Zeeland, land tussen water, onder
hoge luchten, laat het zijn bewo
ners in dit bock al zonder zwemvlie
zen en vleugels stellen. Er vliegen
in ditzelfde boek op nog welgeteld
drie bladzijden kokkemeeuwen, er
komt uit heel wat meer hoge schoor
stenen rook, maar aan de Westkap-
pelse dijk liggen de oudsten van het
volk nog.
Zeeland in de kentering, Kenterend
Verwacht het in elk geval niet van
.Kenterend Getij'. Het is op de al
lereerste plaats een foto-boek, dat
aspecten laat zien van een ontwik
kelingsgang tegen het grote fond
van een land en (nog) een volk. Dat
gebeurt fotografisch, documentair.
Het commentaar is eventueel alleen
te halen uit de wijze van samenstel
ling, maar ook die heeft meer te
maken met het produceren van een
goed boek dan met het leveren van
(een vaak) overbodig commentaar.
Fotografisch en documentair, begrip
pen die op een koudefront kunnen
wijzen, maar die hoe weldadig is
de tegenstelling in dit boek als
centrale verwarmers fungeren.
Het is, om aan die uitspraak met
een maar enige verklarende uitbrei
ding te geven, namelijk eerst en
vooral bet boek geworden van Wim
Riemens, fotograaf ver boven de
grens waar de daling van tempera
tuur optreedt.
Hoewel liet colophon andere namen
aangeeft, lijkt Riemens meer dan
ooit rechtstreeks betrokken te zijn
geweest bij de samenstelling. Aan
