Geheimzinnige ervaringen
van ICortgenenaar
in de jungle
Friesland neemt afscheid van stijlvolle commissaris
zeeuwse
nu
DE WERELD VAN .CROEMANTI' EN .WINTI'
BELANGSTELLING VOOR DE PRIMITIEVE MENS
Illlllll
MR H. P. LINTHORST
HOMAN
provinciale
courant
18
EZnXEEQZini
23 MEI 1970
KORTGENE De Kortgeense heer J. C. Henkes draagt een
naam, die verbindingen veronderstelt met de horecasector. Een
veronderstelling die juist is. De heer Henkes is familie van stokers
van het bekende vaderlandse geestrijke vocht en exploiteert boven
dien zelf een horecabedrijf. Als zodanig is hij kenner van spijzen
en dranken. Zijn adviezen voor de juiste wijn bij het juiste hapje
kan men gerust opvolgen. Maar groter nog dan zijn kennis in de
culinaire en drankensector is zijn bekendheid met het Zuidame-
rikaanse en het Afrikaanse oerwoud, met de dierenwereld van deze
jungles, vooral ook met de menselijke bewoners ervan, en speciaal
ook met de geheimzinnige krachten waarmee de mens in de wou
den van Suriname en Guyana, van Equatoriaal Afrika soms wordt
geconfronteerd.
De heer Henkes mijmert bij enkele van zijn amuletten over de sfeer van het oerwoud.
Henkes serveerde niet altijd borrels en andere ape
ritieven. Van de nog geen veertig jaren, die hij
nu telt, zwierf hij er zo'n tien door de Afrikaanse en
Latijns-Amerikaanse bush als prospector to dienst
van de Nedediandse houtverwerkende industrie. .Dat
betekende, dat je moest onderzoeken of op bepaalde
terreinen de door de maatschappij gestelde verwach
tingen werkelijkheid werden. Die onderzoekingen
strekten zich uit tot de houtopstand, de wegenaan
leg. en zelfs tot de mogelijke aanwezigheid van
goudvelden. .Onderzoeker' zou misschien een betere
benaming zijn voor mijn vroegere beroep', vertelt
de heer Henkes, die naar deze merkwaardige baan
solliciteerde via een kranteadvertentie. ,Er was
een serie artikelen in dat dagblad aan voorafge
gaan, die me boeide, vooral de publikatie over de
mensen in het bos. Ik solliciteerde, was de enige
uit vijftig kandidaten, die werd aangenomen. Veer
tien dagen later het was omstreeks Pasen 1953
ging ik al op weg naar Suriname. Ik moest er vrij
wel gelijk het oerwoud ln. Na een korte excursie in
een fabriek werd ik met een ploegje van 10 man,
met een prospectorsteam, letterlijk het bos Inge
stuurd'.
In dat oerbos van Suriname, later ook In Frans
Guyana en in Afrika in Congo deed de heer Henkes
een aantal ervaringem op, dat hoogst merkwaardig
genoemd mag worden. De jonge Hollandse prospec
tor komt ln aanraking met de giftigste slan
gen, komt in gevaarlijke situaties niet roofdieren,
komt soms in levensgevaaren brengt het er altyd
goed af, zo vertelt hij.
De heer Henkes: ,Van het begin af aan kon ik goed
overweg met de bewoners van het oerbos, met de
bosnegers en de Indianen. Ik toonde voor hen mijn
belangstelling als mens. Ik heb ook werkelijk be
langstelling voor deze primitieve mensen. Ik heb
nooit de spot met hen, noch met hun ideeën gedre
ven, ja, ik heb getracht mij hun denkwijze eigan te
maken. Het gevolg was, dat zij een blind vertrou
wen in mij stelden.
MEDICIJNMAN
blanke niet vaak'. De vertrouwenspositie, die de
heer Henkes bij de bosnegers kreeg was zo groot,
dat men hem zelfs aanbood tot .medicijnman' te
wijden.
,Maar dat heb ik niet aanvaard. Als je dat wel doet
en je bent volledig op de hoogte van hun geheimen,
kom je het bos namelijk nooit meer uit. Maar men
heeft mij nochtans magische krachten toegeschre
ven en bepaalde amuletten en godenbeelden gegeven,
die mij moeten beschermen en door het leven heen
moeten helpem', zegt de heer Henkes. Hij bezit
dan ook een vrij uitgebreide collectie amuletten,
beelden, trommen en dergelijke voorwerpen. Sommi
ge toont hij vrijmoedig, andere houdt hij wat
achteraf. Soms zijn het fraai bewerkte stukjes klein
kunst, dan weer stelt de amulet niets anders voor
dan een stukje hout met een linnen zakje.
De heer Henkes gaat niet in op vragen omtrent de
achtergrond en de inhoud van de magische oer
woudkrachten, die deze voorwerpen zouden represen
teren. Hij zegt alleen:
,Ik heb zoveel gezien dat ik dit soort dingen niet
moet onderschatten. Ik geloof natuurlijk niet alles,
er is ook veel suggestie en poespas by, maar ik
wens de krachten aan de Winti (de geesten) en de
Croemantl (de beschermgoden) door de bosnegers
toegeschreven niet als een grapje te beschouwen'.
Wat ls de aanleiding van de .magische status' die
de lieer Henkes van bosnegers en Indianen kreeg?
SLANGEN
Dat vertrouwen ging zover, dat Ik de bosnegers
hun Winti-dansen (geestendansen) kon laten stop.
pen. Ik heb dat zelfs wel eens gedaan. Dat lukt een
.Ik veronderstel mijn voorliefde voor slangen', zegt
hij. /Daar kon ik nogal gemakkelijk mee omgaan,
maar hij schiet ik de lach ik besefte niet dat
ik macht had over die dieren. Ik had eens een vreemd
exemplaar gevangen, dat ik nooit eerder had ge
zien. Ik stopte het reptiel in een doosje, maar het
glipte eruit. De slang tikte met gesloten bek op mijn
hand, waarna mijn greep wat losser werd. Eein groep
je bosnegers, behorende tot mijn team, stond om
mij heem....
.Dat ls een gevaarlijke bergs lang en zeer giftig',
zei de oudste. Dat had je me dan wel eens eerder
mogen zeggen, repliceerde ik, maar de man zei: .Dat
hoeft niet. Deze slangen zullen u nooit bijten'.
.Nadien heb ik ze toch maar wat omzichtiger be
handeld, ofschoon ik inderdaad nooit gebeten ben-
Pas toen men mij beelden en amuletten begon aan
te bieden, kreeg ik door dat men mij als .magisch
begaafd' zag.... Derden hebben mij er op attent ge
maakt dat ik bij bepaalde voorvallen inderdaad
beschermd werd door die amuletten. Zelf zeg ik:
,Je kunt het ook aan toeval, aam mazzel toeschrij
ven....', aldus de heer Henkes.
.Op een dag zijn we bezig het was in Suriname
bomen te vellen. De bijl vliegt van de steel af tn
mijn richting. Voor ik reageren kan suist die mij
voorbij. ,Wat een mazzel!' roep ik. .Nee, zegt de ne
ger-voorman, dat is de Winti.... Eens valt er een
machete (kapmes uit een boomstam, onmiddellijk
uit de schors, met het scherp in mijn vingers....
geen druppe.tje bloed te zien.... Ik denk weer geluk
gehad te hebben... >Dait doet de Croemanti', zeggen
de negers'.
Van de Duka's- volgans Suriname-kenners een groep
negers, die in stamverband in slavernij werden ge
voerd en ook als stam collectief weer wegliepen en
in het oerwoud de vryheid kozen heeft de heer
Henkes een Dagoë Ponsoe, een gouden beeld. Zo te
zien een stuk hout met een rode lap. De essentie
van dit beeld zit in het wassen, in de wijding, en
in de werkende stof, ln een pakje achter aan het
beeld gebonden, vertelt de heer Henkes. Hij heeft
het niet in een laboratorium willen laten onderzoe
ken. ,Ik vermoed, dat er plantaardige bestanddelen
inzitten, wellicht ook nog dierlijke. Maar ik laat
het in de toestand, zoals ik het heb gekregen.'
Hij toont ons ook een voorouderbeeld van de Ba-
têkè-stam uit Afrika. .Voor de negers heeft dit
beeld echter geen waarde, want de werkende stof,
die in de buikholte hoort te zitten, ontbreekt.'
Als we wat sceptisch reageren, zegt de heer Hen
kes: .Onderschat u de macht van de medicijnman
nen met Ze kunnen bij wijze van spreken .iemand
dood zitten denken', geen opwekkend gezicht, zo'n
man ln trance'.
MAGIE
Hij gaac verder: ,Im Zuid.Amerika maakte ik ook
wonderlijke dingen mee. Indianen gaven mij be
paalde kruiden en zelden: .Wrijf er handen en voe
ten mee in als je op jacht gaat, en je komt zeker
een schildpad tegen. Het werkte, evenals met wilde
varkens en andere dieren. Magie? Toeval? Ik weet
het niet, maar later bleek, dat ik met behulp van
deze kruiden de dieren en daarmee hun vlees tij
dens de jacht als het ware op bestelling geleverd
kreeg.' De heer Henkes laat ons een Yorka-boea
zien, een amulet die volgens de Surinaamse bosne
gers beschermt tegen de boze trekjes van de geesten
van oveiledenen.
GEESTEN
Veel respect kreeg hij bij de bosnegers, omdat hij
zich weinig angstig toonde voor de .geesten van do
den'. ,Ik heb eens mto of meer verplicht zitten treu
ren bij een overleden hoofdman. Stel u voor: de
man stond de ritueel voorgeschreven vier weken bo
ven de aarde, en dat in een tropisch klimaat! Er
is wel enige inlandse jenever nodig om dat te kun
nen doorstaan. Maar de negers zijn erg bang van
de geesten van overledenen. Als ze het stoffelijk
overschot uiteindelijk naar de primitieve begraaf-
plaas in het bos roeien, wordt dit niet netjes ter
aarde besteld, maar snel ln een kuil gesmeten, waar
na men al even snel wegroeit.
Is men eenmaal uit het gezicht van de begraaf
plaats, dan heeft men het grootste plezier. Men
denkt de geest van de dode door de snelle begrafe-
nishandeling voor het lapje te hebben gehouden.'
,In Afrika, in de voormalige Franse Congo hadden
wij eens een huis op een heuveltje. Toen we er nog
niet zo lang inwoonden vernamen we, dat de heuvel
een grafheuvel van een stamhoofd was/Ik wilde geen
moeilijkheden met de omwonende bevolking riskeren
en zei, dat ik wilde gaan verhuizen. .Blijft u gerust
woneri. Er zal u daar niets overkomen. De geest van
de hoofdman heeft laten weten, dat hij geen bezwaar
heeftwerd mij gezegd', vertelt de heer Henkes.
,B!j veel van mijn ervaringen zet ik een vraagteken,
ook zeg ik wel: dat was puur toeval, maar in een
aantal gevallen moet men toegeven, dat het op zijn
minst wonderlijk is', aldus de heer Henkes, die van
mening is dat sommige missionarissen naet altijd even
tactisch optreden tegen de bevolking, die zij tot
hun gelooi' willen brengen. ,Zij provoceren dan door
zogenaamde geestenbosjes binnen te gaan of dood
afgodenbeelden stuk te slaan. Dat vind ik geen juiste
methode aldus de heer Henkes.
Met enige trots toont de heer Henkes zijn verzame
ling amuletten, geestenbeelden, speren, bogen, trom.
men en jachttrofeeën, en vertelt dan een paar won
derlijke jachtervaringen. ,In de omgeving van ons
junglekamp in Suriname hield een panter huis. We
hadden nogal last van het dier. Het doodde onze hon
den. ,Komt u maar vanavond bij mijn hut. Daar
komt hel beest wel langs', zij mij een Piaiman (een
Indiaanse medicijnman). Ik ging posten bij het hutje.
Inderdaad kwam het dier langs en ik wist het neer te
leggen.
De huid stroopte ik met de bedoeling die te prepare
ren. .Dat zal u niet lukken. Alle haren zullen uitval
len. De panter is namelijk behekst door een andere
Piaiman, die u wel kent, maar die u niet welge
zind is. U zult die man ook nooit meer zien', zei da
Piaiman waar ik had gepost'. .Alles kwam uit', ver
volgt de heer Henkes, .ofschoon ik de andere medi.
cijnmon, die de panter .behekst' zou hebben goed ken
de, heb ik hem inderdaad nooit meer gezien, pe
huid heb ik volgens de regels der kunst geconser
veerd, maar er bleef niets van over...'
RAADSELPANTER
Het junglepad van de heer Henkes werd eens ge
kruist door een andere panter. ,Ik raakte het dier
met de karabijn. Het tuimelde van het pad af d«
bush in, en verdween. W(J volgden een enorm bloed
spoor, honderden meters lang. Donker bloed. Het
beest moest wel aan bloedverlies creperen. Plotseling
hield het bloedspoor op. Van de panter geen spoor,
geen haartje zelfs. Het doorzoeken van de omge
ving leverde niets op. Ook roken we dagen later
niets dat wees op de geur van een kadaver. De bos.
negers vonden het niet zo vreemd ,Het was een Croe-
manti-panter, en die kan men niet doden', zeiden ze".
In Suriname stond de heer Henkes destijds bekend
als een expert Inzake negers en Indianen, en hun
leefmilieu: het oerwoud. .Zelfs het gouvernement
verwees de pers en andere belangstellenden naar
mij.
Ik heb het rijksmuseum voor de volkenkunde ln
Leiden eens aanvullende gegevens verstrekt. Men
deed aanvankelijk nogal ongeïnteresseerd, wellicht
omdat ik geen titel bezit', besluit dhr Henkes, die
de geringe belangstelling van de museum .teleur
stellend' noemt.
GERARD C. VAN LOO.
LEEUWARDEN (GPD) Mr H. P. Linthorst Homan heeft het nog steeds
vreselijk druk: tot 1 juni is hij commissaris van de koningin in Friesland.
Me* hem een afspraak maken Ls een kwestie van lange adem. Per telefoon
leest hij een maand uit zijn agenda voor: elk uur vergaderen, allerlei linten,
bullen en prjjzen uitreiken en aanzitten aan diners. Elke activiteit heeft
zijn eigen pak met bijpassende sokken. Een commissaris van de koningin
behoort tot de groep grote verkledcrs in dit land.
Na lang zoeken blijkt er een gaatje
in de agenda; dit interview wordt
geplaatst tussen de uitreiking van
een serie koninklijke onderscheidin
gen en het plechtig toespreken van
de winnaars van een culturele prijs.
Als die bijeenkomst te laat is be
gonnen kwam het doordat de com
missaris volledig de tijd vergat, toen
hij ging uitleggen ,dat je bij alle
gepraat over ae problemen van het
noorden het idee krijgt dat sommi
ge .mensen hier per se in de zielige
hoek willen zitten. Laatst kwam ae
minister-president naar Groningen.
Ik zei tegen rn'n Groningse coliega
Toxopeus: Jk hoop dat je er niet
teveel publicite.t over krijgt.' ,Hoe
zo?', vroeg hij. .Omdat', hoe be
roerd de situatie ook is, ,je de zaak
niet minder gunstig moet voorstel
len. Sommige industriëlen moeten
langzamerhand gaan denken dat ze
zich bij een vestiging in het noor
den in een vreselijke ellende bege
ven. Want sommige lieden doen al
leen maar somber, ze willen per se in
de nare hoek zitten, dat is een
vreemde zelfkastijdingebehoefte.'
Op het bureau van de heer Lint
horst Homan liggen grote hopen pa
pier, bijeengehouden door paperclips,
in ambtelijke kringen doorgaans .de
stukken' genoemd. ,Ik neem soms
vier aktentassem vol mee naar huis.
Dat zijn echt geen dingen die je
voor de vorm even doorkijkt. Een
heleboel mensen sluiten om half zes,
ze sponzen dan de hele boel uit hun
hersens, maar dat is bij mijn baan
niet het geval Vroeger werkte k
door tot half twee, ik probeer nu al
tijd om twaalf uur in bed te liggen
en ik ontspan me met sport en af
en toe wat uitgaan. Dat uitgaan is
voor mij nog leuk want in Fries
land heb je ais commissaris weinig
verplichte nummers, collega's in het
westen hebben het nog veel druk
ker met de representatie, daar moet
je in de society meedoen, hier kun
nen de mensen om je heen hangen.'
,De afgelopen winter héb ik veel ge
schaatst, 'e morgens vroeg en tussen
de middag, ik ben ook gestart voor de
Elfstedentocht. Ik heb de illusie dat
ik heim met eoed weer en redelijk
ijs kan uitrijden. Het fijne van zo'n
sport is, dat je het gevoel hebt dat
je tegen de rand van Je kunnen aan
zit. Maar a'.-s je hier schaatet heb
je als commissaris van de koningin
ook geen mensen om je heen, ze den
ken misschien alleen: ,Hé de commis
saris. die vent za-l ook wel lekker op-
zïchzelf willen zijn. Ik heb ook eens
met minister Mansholt gereden, voor
persfotografen een mooie sensatie,
maar de mensen hier zeiden: .Hé,
daar rijdt die Mansholt, en het laat
hen verder onverschillig. Het kan ze
niks schelen hoe Laat je binnenkomt'.
,Da? heb je bier met zeilen ook,
laatst had ik iemand een gat in z'n
boot gevaren, ik kwam aan de wal
en daar zei iemand: die commissaris
weet ook niet wat bakboord en stuur
boord ls. Dat kun Ie hier zeggen,
in vele provincies is aat ondenkbaar'.
.Toeh ben ik een man van stijl, Ie
mand uit de oude training. Zo draag
lk Ln de statenvergadering een Jac-
Suet, niet omdat ik het zelf zo lol-
g vind dat soort kleren te dragen
maar uit eerbied voor anderen. Op
begrafenissen ga je toch ook niet
zonder hoge hoed. Straks moet .k
hier van die hele deftige culturele
Erijzen uitreiken, dan zit ik keung
het pak met de stijve witte boord.
Als je dit soort dingen niet doet
wordt het allemaal zo moeilijk. Van
iemand die zulke prijzen uitreikt
wordt in wezen iets buitenissigs
verwacht, heel weinig mensen en
daar hoor ik zelf niet bij, kunnen
zonder protocol die hebben een na
tuurlijk gezag en prestige, die hoe
ven er geen pak voor aan. En waar
om heeft een brugwachter een uni
form aan? Omdat zo'n schipper in
de gaten moet hebben: die man is de
baas op de bnig. Laat ie hem dicht,
dan laat !e hem dicht. Gaat zon
man in een gewoon hemd en in een
pilobroek de brug op, dan heeft
hij voor een schipper geen gezag,
de schipper vaart gewoon door, die
brug in de poeier'.
,AI die deftige pakken hebben ook
niks met reehtse politiek te maken,
zoals de jeugd vaak denkt. Je moet
eens op een receptie van de Sovjet-
ambassade komen: dat i« toch ook
allemaal protocol. En dacht je dat
Mao elke dag door die rivier zwemt.
Dat doet ie even, misschien voor de
foto, en hij doet het ook om een be.
paalde stijl, prestige te krijgen'.
,Bij de finish van de laatste Elfste
dentocht drong het publiek op, het
nam de hekken mee, 15000 mensen
waren op het ijs. Het was niet meer
te vertrouwen. Commissaris, je moet
helpen, zeiden ze, want de koningin
was ook op dat ijs. Maar ik had
rn'n schaatspak aan, in dat deftige
gezelschap zag ik er buitenissig uit,
en wat begin je dan. Toen moest de
plaatselijke burgemeester optreden.
Hij werd door agenten aan de kant
geduwd. Die kwamen uit eeen ander
dorp, die kenden hem niet. Ik ben
de burgemeester zei de man. Je kunt
me nog meer vertellen zeiden de
agenten. Zo'n burgemeester had zijn
hoge hoed op, de ketting om moeten
hebben, dan was liet gelukt, want
dan had de man zijn ontzag en her
kenning aangehad. De jonge garde
wordt ten onrechte bijgebracht dat
dit koude drukte van het gezag is.
By een atletiekwedstrijd trek je toch
ook niet iedereen een zelfde broekje
aan, daar moet je de mensen toch
ook uit elkaar houden'.
,Ik probeer altrid zo informeel mo
gelijk te zijn. Ik hou niet van def
tigheden, misschien ben ik daar wel
eens te ver in gegaan, ik probeer al
tijd het midden te vinden tussen
een stijlvol iets en het gewone con
tact, maar voor een commissaris van
de koningin is dat soms wel moei.
lijk'.
.Ik wilde deze baan helemaal niet
toen Bee! en Sohermerhorni me in
'45 vroegen. Ik wil daar niet heen.
ik ben geen Fries maar een Drent,
ik hoor daar niet, zei ik, maar na
lang aandringen heb ik het toch ge
daan. Ilc had een moeilijke tijd ach
ter de rug, via Spanje was ik naar
Engeland gekomen, in de oorlog ben
ik trouwens in Madrid nog Sinter
klaas geweest. In het huis van fle
ambassadeur, ik was helemaal ge
schminkt, echte katholieke gewaden
aan, want sinterklaaskleren kun Jc
daar niet huren. Spaanse katholie
ken waren wel zeer geschokt. Ik
moest me op de slaapkamer van de
ambassadeur omkleden en daar had
ik nog een grote kanten beddesprei
omgeslagen. Het was een reusachtig
succes, vermomd optreden kan wel
eens fijn zijn'.
Maar toen kwam ik in Friesland,
ik was nervues, onzeker, geen re
ceptie, drie kwartier nadat ik was ge
arriveerd zaten we te vergaderen en
sindsdien is het 25 Jaar hollen ge
weest Ik had niet gedacht dat er
eo weinig geld zou komen. Je moet
zoveel afremmen, maar je kunt een
commissaris er toch niet verantwoor
delijk voor stellen dat een bepaalde
brug niet gebouwd wordt of een weg
hobbelt. Ik rjjdt zelf ook wel eens er
gens en dan denk ik: wat een rot-
weg, maar er is geen geld, Ze moe.
ten het anders doen, hoor je dan.
Maar wie zijn .ze' Dat zijn we met
z'n allen. Er is wel een sinterklaas
die alles goed doet, maar als het
verkeerd gaat hebben we het zelf
gedaan. En dan leert de jeugd wel:
zo'n commissaris wil macht uitoefe
nen, maar wiüen ze zelf dan alleen
maar rotzooi? Soms botst dat, ln de
dierenwereld heb je dat ook, rn'n
twee honden kunnen soms vreselijk
zitten kiften, die hebben ook de be
hoefte zich af te zetten, een tijdje
later zijn ze weer dikke vrienden'.
Er was hier van de mts een pro-
testweek tegen de luchtvervuiling.
Ze vroegen of ik wou meedoen. Het
allemaal nogal speels opgelet. Ik zou
per fiets gaan. Ik was. er niet ge
rust op. ik dacht, lk zal wel voor
schut gezet worden, en als commis
saris ben Je dnn erg kwetsbaar, maar
het ging goed'.
,lk heb misschien niet al teveel ge
voel voor humor, Friezen hebben dat
ook niet. Ik kan enorm lachen om
een goed cabaret, maar ik hou niet
van menson die de hele dag stralend
zijn, dat is niet normaal. Ik ben
zelf ook vaak niet stralend. Ik houd
ervan ergens tegen aan te schop
pen, ook in deze overheid. Ik doe
net niet vaak in het openbaar, dat
heeft weer met die stijl te maken.
Maar af en toe wil je de hele zaak
wel gaan shockeren als je hoort wat
voor beeld de mensen nog steeds ^am
Friesland hebben'.
,Op scholen hoor je nog steeds: Frie
zen, koppig, blond haar, blauwe ogen.
Als je hier een paar uur rondloopt
merk Je al dat het niet klopt. Men
sen buiten Friesland denken ook nog
vaak dat dit een provincie van lou
ter veeteolt en recreatie is. Ze den
ken ook dat Friesland los van Ne
derland staat, het bekende grapje
met het paspoort. Misschien bevor
deren Friezen dit zelf ook wel, Ik
heb zelf meegewerkt aan de tweeta
lige borden bij de plaatsen, maar ik
zet er nu toch wel oen vraagteken
bij: moet dat nog wel?'
.Maar een Fries wil zijn Fries-zijn
vaak erg accentueren. Vlak na de
oorlog zei een prof op een Ameri
kaanse universiteit: de Amerikanen
moesten Friesland helpen om vrij Ie
komen en zich los te maken van Ne.
derland. Die man zag ze duidelijk
vliegen'.
.Insiders houden van Friesland. Ik
houd van Friesland. Het bezoek aan
Friesland neemt steeds toe. Het aan
tal recreatiejachten is de laatste
Saar jaar verdubbeld. Toch bederft
et de provincie niet, daar passen
we erg voor op. Met plannen voor
een dam naar Ameland en een cen
trale aan het Bergumernteer, springt
ledereen Je wel in de nek, maar er
is geen provincie die meer zijn best
doet om alles gaaf te houden. Zo is
het bij ons verboden om aan de
oevers van veel meren huisjes te bou
wen. Aan het meer van Grouw staat
één huisje dat stond er voor de oor
log al. Je moet dat eens met de
Loosdrechtse plassen vergelijken. En
die mensen uit het westen willen
ons dat wel eens eventjes vertellen
hoe het moet. Alles wat inbreuk op
het landschap maakt, wordt hier ge
weerd. Een paar autokerkhoven zijn
nooit te vermijden, maar verder is
de provincie schoon. Ook de bepa
lingen voor de bewoning van oude
boerderijtjes zijn destijds zo streng
gomaakt. dat ik in Friesland geen
boerderijtje kon vinden waar ik na
rn'n pensionering in mocht wonen'
,Toen ik hier ln Friesland kwam,
zijn m'n vrouw en ik Fries gaan Ie.
ren, maar lk heb weinig zelfvertrou
wen. Ik ben gauw bang dat ik iets
verkeerd zeg. Ik heb 't ook nooit
willen doen voorkomen alsof ik een
Fries was. want dan word je toch
maar surrogaat. Maar mensen die
hier komen zeg lk altijd praat ge
rust Fries Ik vind trouwens dat.
veel Friezen accentlozen Nederlands
spraken dan veel Hollanders. Je moet
ze uit het westen op de teevee eens
bezig horen, dan doen heel wat Frie
zen net beter'.
,Nou zit ik 25 jaar ln Friesland, en
steeds weer valt liet me op: Friezen
maken geen reclame voor zichzelf.
Nu staat in Sneek een metaalfabrlek
die. eri dat hoorde lk van anderen,
razend knapne booreilanden maakt.
Waarom weet men dat niet? Daar
moeten we reclame mee maken, zeg
ik dan. Je lijkt Goebbels wel. re
clame maken voor een volk, zeggen
ze dan hier. Reclame ligt ons hier
ln Friesland niet. En als ik het dan
doe. dan hoor je: die commissaris
staat zijn provincie op te hemelen'.
,Maar het is waar: de precisie van
sommige Friezen is formidabel. Dat
planetarium in Franeker loopt nog
steeds op de seconde, hoeveel men
sen weten dat? Er zijn nog steeds
Friezen die zo iets maken, hoorde ik
van een hoogleraar. Ik ben het gaan
uitzoeken er zijn hier op dorpen tal
van christelijke verenigingen aie zelf
lensjes slijpen voor telescopen'.
.In Heerenveen maken ze een moei
lijk apparaat dat een van de belang
rijkste onderdelen in de Apollo is.
Ik heb aan de krant hier gevraagd
er over te schrijven, en die mensen
zeggen dan: de commissaris wil weer
opscheppen over Friesland, maar is
dat opscheppen. Waarom schrijven
ze zo ©lts nu nooit eens, waarom lees
je wel als je een weg hebt geopend:
die weg had-ie tien Jaar eerder moe
ten openen?
,Maar je moet Amerikanen die hier
een fabriek hebben, eens over Fr.e-
zen horn. Ze zijn wild enthousiast.
Een dochtertje van zo'n Amerikaan
zit ln Friesland ergens op de lagere
school. Ze praat wat Fries. Een
vriendinnetje zei: je vader gaat
i toch weer weg. alle knappe mannen
gaan hier altijd weg. Dat meisje
zei toen: als pa en ma weggaan,
blijf Ik hier'.
.Waarom ligt het werkloosheidscijfer
hier zo gunstig? Friezen hebben een
trots: het zijn broodnuchtere arbei
ders. ze houden van Friesland, ze
zingen en dichten erover, maar als
er geen werk Is, trekken ze weg.
Van sommige dorpen is na de oorlog
tien procent naar Canada vertrok
ken*.
,Maar toch blijven allerlei mensen al
tijd weer somher doen over liet noor
den. men geneert zieh hier som*
voor een gewone opgewektheid, vro
lijkheid grenst soms aan zonde. En
Is iets mooi, dnn mug het niet al te
lang zo hlyven. Als het prachtig zo
merweer is. zegt een noorderling:
morgen zal het wel regenen',