Domburg en zijn
Badhotelplannen
De tragiek van het Ambonezenvraagstuk
NA 25 JAAR
NEDERLAND
VIERT
UITBUNDIG
BEVRIJDINGS
FEEST
benoeming
deken
GV-plannen
Even bellen
Kollestelle NV
61100-6995
rrico
narcissen"
Wim van
Haneghem
en andere
Zeeuwse
voetballers
10 Dagen vrij?
Erop uit
met de trein!
8-daags
kriskras-
abonnement*
f40.-
NS-lentetochten
Samen op reis?
Neem een
2-pluskaart*
Avondje uit?
Avondretour!
doodbloeden
van kernen
BIJ ONZE NEDERLAGEN
EN ONZE MOEILIJKHEDEN
ZATERDAG 2 MEI 1970
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
15
Bij het bezien van de plannen voor het
nieuwe Imdhotel te Domburg treden en
kele gezicntspunien duidelijk naar vo
ren. Wet oude badhotel staint uit een
voorbije periode, is niet meer rendabel
en zat dus onherroepelijk plaats moe
ten maken voor iets nieuws. Ue vraag
hoe dit moet gebeuren is erg moeilijk
en de vergvv oruurüe wetenschap, die ons
jn slaat stelt maanreizen te maken,
geelt zelfs geen antwoord op die vraag.
Als wij niet andere mensen over out
onderwerp praten valt duidelijk op dat
de tegenstanders van het plan veelal
diéper over het onderwerp hebben nage-
dacnt. Zij zijn bang dat wij de zaak voor
de toekomst gaan
Deze angst is zeker gerechtvaardigd als
wij m iréderiand om ons heen Kijken
naar de n.euwe steden en stadsuitbrei
dingen, waar men veelal afzichtelijke
bouwwerken heeft gecreëerd in kille en
dorre woonwoesten.jen waar de wind
doorheen huilt. Deze voorbeelden kunnen
wij allen zien en het is dan toch ge
woon idioot om in Domburg een soort
gelijke situatie te oreéeren. Het is on
begrijpelijk dat iemand niet een voor
uitstrevende bhk op de toekomst met
deze voorbeelden voor ogen zijn goed
keuring aan de plannen hecht.
Anderen halen de schouders op en zeg
gen dat er toch zoveel lelijke gebouwen
ia Domburg staan en dat dit er dus
gerust bij kan. Dat er veel lelijke ge
bouwen staan is waar, maar het is be
paald geen voorwaarde voor een aan
trekkelijke stads- of dorpskern, dat uit
louter mooie gebouwen bestaat. Wel is
belangrijk dat elk gebouw of gebouwen
complex wat zijn schaal betreft past in
het totaalbeeld. De schaal van het nieu
we gebouwencomplex is een totaal an
dere dan die van de rest van het dorp.
Dit wordt duidelijker als wij ons niet
laten misleiden door een maquette maar
meer kijken Daar de panoramische fo
to's met ingetekende silhouetten. Het
ontwerp wordt ons gepresenteerd in de
vorm van een maquette. Wanneer het
gaat om beoordeling van bouwplannen
niet proporties als die van het nieuwe
badhotel is het voor diegenen die re
gelmatig met een dergelijke materie ge
confronteerd worden al moeilijk zich een
juist beeld van de werkelijkheid te vor
men, laat staan door niet ingewijden.
Wij kunnen in het algemeen stellen dat
het menselijk voorstellingsvermogen aan
grenzen :s gebonden en" dat men daar
om genoodzaakt is om gebruik te ma
ken van middelen om dit voorstellings-
vemiogen te hulp te komen.
De gebruikelijke middelen zijn: de ge
wone gevelaanzichttekening, de perspec
tief, tekening en de maquette.
Het is in een periode van 25 jaar na
oorlogs bouwen met als uitgangspunt
de maquette, bewezen dat dit heeft ge
leid tot architectuurvormen van steden
en stadsuitbreidingen, die er vanuit de
lucht gezien inderdaad aantrekkelijk uit
zien maar die door de bewoners en dooi
de mensen bussen de gebouwen wordt
ervai-en als lelijk, kil en sfeerloos.
De maquette geeft namelijk het beeld
zoals wij dit na realisering van de
bouwplannen zullen zien vanuit een
vliegtuig.
Aangezien de meesten van ons zich over
wegend op de grond zullen bevinden is
zien aantrekkelijk uit zal zien.
Het is zelfs mogelijk een maquette als
een kerstboom aan te kleden, net zo
lang tot ieder het mooi vind. De maquet
te geeft naar mijn mening dan ook een
misleidend beeld van de werkelijkheid.
Bij het ontwerpen en bij het beoordelen
van ontwerpen moeten wij proberen ons
'n voorstelling van de gebouwen te vor
men vanuit het standpunt van de be
schouwer, dit is dus vanaf de grond.
Een goed hulpmiddel daarbij is de fo
tografie.
Men wil ons doen geloven dat hoge to
rengebouwen onvermijdelijk en de ge
bouwen van de toekomst zijn. Studies
en onderzoekingen op dit terrein hebben
inmiddels alweer uitgewezen dat deze
opvatting verouderd is. Rechtlijnigheid
en rechthoekigheid wordt als natuurweg
verheven, zo er ergens sprake is van
schijnheiligheid dan is het hier (citaat
uit het boek van prof. dr R. Wentkolt).
gemaald en dat er naar nieuwe vormen
gezocht zal moeten worden,
let voorgaande kan in ieder geval een
wero sahamen en daarom geen duidelij
ke afkeuring durven laten horen. Zij
zijn helemaal met ouderwets, integen
deel zij zijn juist hypermodern.
Nu er voor ieder van ons voorbeelden
te over zijn hoe liet niet moet, hoeft
in en dan ook zeker niet te schromen om
zijn afkeuring over de ons tentoonge
stelde hadhotelplannen te laten horen.
De hoot die u dan mist is hoogstens een
appelschip.
Piet Klopmeïjer
DOMBURG
ADVERTENTIE
metvergeUn-
Pricoeten
Wolkenkrabbers
.Met belangstelling, n
iet gemeng
Hoe komen wij in Nederland .terwijl
het landschap er zich helemaal niet
voor leent dan toch aan dit soort wol
kenkrabberachtige gebouwen
Deze zijn in do na-oorlogso tijd uit
Amerika naar ons overgewaaid. Wij doen
namelijk graag alles na van de Ameri
kanen. Wij zijn zelfs zo dom dat wij die
dingen die de Amerikanen jaren geleden
reeds verkeerd hebben gedaan nu nog
graag na-apen en daarbij wanen wij
ons dan bovendien nog heel moderne
mensen.
Wat dit laatste betreft moeten wij de
voorstanden* van dit plan en dit zijn
i-oCh overwegend diegenen die vooruit
strevend en modern willen zijn, teleur
stellen. Zij die menen dat zij met een
modern ontwerp hebben te doen ver
gissen zich deerlijk. Het ontwerp be
rust namelijk zowel in plattegrond als
in aanzicht, op het vormgevingsprincipe
X*n. ae zogenaamde .functionele zake
lijkheid strakke en rechte lijnen dus en
een eindeloze herhaling van hetzelfde
element.
Door de nieuwe generatie van bewust
over dit onderwerp nadenkende mensen
i?<i w y?eolo--le, ,van de functionele zake
lijkheid inmiddels als ouderwets ver
worpen. Wanneer wij het structuurbeeld
van Domburg bezien is het ontwerp in
net horizontale vlak een stedebouwkun-
dige misser en in het verticale vlak een
van de vele voorbeelden van architecto
nisch onvermogen.
Onze samenleving gaat zich als gevolg
van de techniek in al zijn geledingen
meer en meer als rechtlijnig en recht
hoekig aan ons presenteren. De tijd zal
leren dat als compensatie hiervoor het
oog behoefte zal krijgen aan vloeiende
l-jnen. Wij kennen allen het verschijn
sel van geluidshinder. Het is ook reëel
om het verschijnsel van geziohtshinder
te onderkennen. Blijkbaar gaat de tijd
in de architectuur ook snel. Het is ge
lukkig dat er onder de architecten en
vooral de jongeren onder hen velen zijn
aie duidelijk inzien dat er met de vorm
geving van onze bouwwerken In het al
gemeen iets mis :s, dat er in voorgaan
de jaren afgrijselijke bouwwerken zijn
ADVERTENTIE i
ZAAGMOLENSTRAAT 1, GOES
de huldiging van deken Koopmans
te Hulst (PZC 17 april). Wat is het
weinig hoopgevend en merkwaardig
dat men in deze tijd nog zo groot
gaat op het neerzetten van kapitale
gebouwen. Wat zijn ze nog intens
in hun nopjes met hun statussymbo
len Wat doen ze verbazend druk
over hun vergaderingen, hun acties,
hun plannen voor de kerk. Wat doen
ze gewichtig over hun .beraad' met
hun elite medewerkers
En zo tussen neus en lippen door.
hebben ze het dan ook nog wel over
.iemand nabij' zijn, maar vraag bij
voorbeeld de zieken eens die in dat
prachtig geoutilleerde ziekenhuis la
gen, hoe de .nabijheid' van al die
praatidealisten was. Je moet het eens
meemaken hoe vlug de .staande re
cepties" die dan ziekenbezoek heten,
afgewerkt worden. En vergeet hum
.nabijheid' maar helemaal als je een
maal terug thuis bent!
willen je helpen sterven, maar het
zou harder nodig zijn dat ze je hiel
pen leven', zei een ander.
Hun kerkvorm, hun wet. hun gebou
wen en hun inkomen vooral, zijn nog
alitijd belangrijker dan het welzijn
van een mens. Wat hebben ze een
.zorg' om hun leeglopende kerken.
Niet om de mens die het moeilijk
heeft, en die het kennelijk niets meer
zegt, maar om het verlies van
het plaatsengeld.
Koopmaüs zegt: .We zullen moeten
gaan begrijpen, dat wij verantwoor
delijkheid dragen voor heel de we
reld'. Prachtig gezegd. Aa.timooie
woorden heeft het hem trouwens
nooit ontbroken. Maar wat willen zij
eigenlijk praten over grotere verant
woordelijkheden, terwijl zij hun
eigen wereldje nog met eens kun
nen bereiken Mooie woorden ge
sproken tot zijn elite club zijn de
meest vrijblijvende .hulp' aan de
wereld, die hij zich wensen kan, het
kost niets!
De heer Boeren zei heel kritisch te
staan ten opzichte van de nieuwe
deken. Wel, ik ook! Zal die nieuwe
man in staat zijn die echte .nabij
heid' van mens tot mens waar te
maken. Hij wordt immers .voorge
licht' door pastoors die in feite
vaak helemaal niet weten wat er
werkelijk in de parochie leeft, want
zelfs degenen met wie ze veel om
gaan, zeggen hen de waarheid niet.
Hoe moet deze man dan de mensen
leren kennen
Onlangs zei iemand leukweg: .We
hebben eigenlijk geen nieuwe deken
nodig, maar een nieuwe .onderleg-
ger'!
Voor mijn part mag het een .elek
trische' zijn. Eentje met de moge
lijkheid tot temperatuurregeling!
Misschien dat dan ook de gewone
man de warmte vindt die hij nodig
heeft.
Mej. L. v. Damme.
Lange Nieuwstraat 13
Hontemsse.
post - Kloosterzande.
FRICO, KAAS MET EEN GROTE K
Zondag Jongstleden reed ik met mijn
vrouw omstreeks half één door de
Middelburgse nieuwbouwwijk Plan-
Zuid. Door de Statenlaan rijdende
zagen wij verschillende kinderen met
bosjes en bossen narcissen lopen en
iels verder op nog een aantal druk
bezig met de in het plantsoen ge
plante bolgewassen te plukken en
vertrappen. De plantsoenen liggen
recht voor een aantal eengezinswo
ningen, doch de koffiedrinkende ge
zinnen schenen dit heel gewoon te
vinden, er werd tenminste niets van
gezegd. Het waren toch geen al te
kleine kinderen, zo ongeveer van 6
tot 10 jaar.
fleuriger aanzien te geven. Nog even
geduld dan staan de tulpen in bloei,
(klaar om afgeplukt te worden).
H. v. Dorp
Vlissingen.
Met belangstelling las ik uw artike.
over de Biervliet.se voetballer Rob
Gruben die earri're gaat maken bij
MVV. Dit artikel is m.i. clan ook zeer
zeker op zijn plaats. Uw veronder
stelling echter dat Rob Gruben mis
schien nog wel eens als tweede
Zeeuw na Frans de Munck. het Ne
derlands elftal zal halen, is echter on
juist. Reeds lang heeft het m(j nl
verbaasd, dat u er niet van op de
hoogte schjjnt te zijn, dat Wim van
Haneghem. een geboren Zeeuw is. Hij
werd nl geborein te Breskens en
heeft op ongeveer 4-jarige leeftijd
zijn geboorteplaats verlaten.
Bovendien heeft hij nog zeer veel
familieleden in Breskens wonen en
als zodanig ook veel fanatieke be
wonderaars. Ik meen dan ook. dat
m(Jn schrijven op zijn plaats is en sk
hoop dan ook. dat :n uw blad nog
eens een uitgebreid artikel over de
ze prominente Zeeuwse voetballer zal
verschijnen.
A. A. J. Heijboer
Dorpsstraat 42,
Breskens.
Noot sportredactie: Het ver
haal handelde duidelijk owr
een doelman. Gesuggereerd
werd dan ook. dat Rob Gruben
als tweede Zeeuwse doelman
na Frans de Munck liet vader
landse doel zou verdedigen.
Overigens is meneer Hcjjboer
er met, liet signaleren van Wil
lem van Haneghem ook nog
lang niet: in het nationale
amateurvoetbalteam speelden
(en spelen nog) verscheidene
Zeeuwen. Hier komt een heel
rijtje: Jan de Nooyer, Wim
Bos, Leen de Ridder en Frans
Salawane van Vlissingen, en
Wim de Vos en Arie Delmotte
van Middelburg. En in het ver
re verleden: Jo Schot (eerst
lid van Middelburg, later van
NAC) in een wedstrijd op 19
november 1922 tegen Zwitser
land.
(ADVERTENTIE)
Morele moed van
ds Brummelkamp
en de heer Schot
Het is ook nooit goed; bij de een ia 't
artikel van ds J. E. L. Brummel
kamp In de PZC van 22 april jongst
leden een aanvechtbare zaak, bij een
ander wordt hem onder de neus ge
houden dat hij niet mag vloeken.
Hierbij ls het stukje van de heer J.
de Herder een goede herder en ook
voor mij een verademing. Bravo!
Zoals steeds ligt de kerk en is de
waarheid In het midden, overdrijving
zowel naar de ene als naar de an
dere zijde is een kwalijke zaak.
De heer Schot en ds Brummelkamp
verdienen een pluim op hun hoed al
was het alleen maar om hun morele
moed en laat de heer J. Camphene
uit Goes niet vergeten, dat het
spraakgebruik met de tijd mede eva
lueert. da.t hebben wij nog aan Eva
te daniken!
Krelis uit de polder had toch maar
groot gelijk:
,Als gij dit maar weet
Dat modder op het kleed uwb naas
ten
Geen zeep kan zijn voor eigen kleed'.
Middelburg.
J. F. den Beer Poortugaal.
(ADVERTENTIE)
MISBRUIK VEBENABOS
DOOR PUZZELRIJDERS
In de afgelopen jaren hebben we in
het Vebenabos (gem Valkenisse) ln
het voor. en najaar weer eens kunnen
genieten van de een of andere soort
puzzel rit met auto's, georganiseerd
door ik weet niet wie. Wat ik wel
weet is dat de bewoners van de zo-
merbungalows in het Vebenabos op
dit soort sport hier allerminst zijn
gesteld. De smalle wegen zijn nau
welijks geschikt voor auto's om elk
aar te passeren. Moet dit toch ge
beuren, en dit komt herhaaldelijk
voor omdat de autorijders zich in
de route vergissen, dan rijdt men
over het bij de bungalow behorende
grasveld, ei- diepe wielsporen in na.
latend. Ook komt het voor dat er
brutaalweg het gazon van deze par.
tiouliere terreinen wordt opgereden,
om daar te keren, omdat dit op de
weg niet mogelijk is, terwijl wij
zelf deze gazons met veel moeite on
derhouden.
Al staat er bij elke ingang een bord.
Je met 15 km erop, men rijdt op de
rechte stukjes met zeer grote snel.
heden. Er is immers haast bij. Le
vensgevaarlijk is het op deze smal
le wegjes met soms haakse bochten
voor de voetgangers en vooral voor
de kinderen', wanneer deze vanaf het
gras de smalle weg opstappen. Want
door de boomgroei is er geen uit.
zicht, ook niet voor de automobilist.
Ik hoop dan ook van harte, dat de
organisatoren van de puzzelrit voor
taan een ander terrein uitzoeken,
waar anderen geen gevaar en scha
de ondervinden van dë feestri tten.
D. Jansen
.Uitwijck'
Vebenabos 25
(kinderen 4 t/m
9 jaar f20.-)
Keuze uit verschillende,
met zorg samengestelde
trips o.a. naar De Efteling,
Zuid-Limburg/ Aken,
Amsterdam/Schiphol,
De Keukenhof etc.
Van 30 april t/m 10 mei
dagelijks onbeperkt een
dag voordelig reizen.
2 personen f30.-
3 personen f35.-
4 personen f40,
5 personen f45,
2 kinderen 4 t/m 9 jaar
gelden voor 1 persoon.
rfcNS-identiteitsbewijs of
pasfoto meenemen!
enkele reis
een kwartje
Van 30 april t/m 10 mei
elke avond na 18.00 uur,
dus ook op vrijdag en
zondag.
In de PZC van 23 april las ik een
uitspraak van burgemeester J. L.
Dregmans over het zogenaamd dood
bloeden van de kernen. Volgens het
kranteverslag zei hij: ,Er ls geen
absolute bevriezing van kernen. Er
mag worden gebouwd om de groei
van eigen bevolking op te vangen'.
Met dat gezegde kan ik mij niet ver
enigen. Wam wat is namelijk het ge
val Vóór de herindeling In 196S
was Driewegen door zijn bouwgrond
geraakt en werd een bestemmings
plan opgemaakt in het verlengde van
de volgebouwde percelen aan de
Smitsweg. Die moeite en onkosten wa
ren echter vergeefs, wamt gedepu
teerde staten keurden het plan niet
goed, omdat er niet meer mocht
worden gebouwd, in verband met
eventuele industrialisatie. Dat zie ik
toch als een absolute bevriezing van
een kern. Wanneer burgemeester
Dregmans dit had geweten, zou hij
zich wellicht anders hebben uitge
drukt.
Op zaterdag 25 april jongstleden
was het 20 jaar geleden, dat de vrije
en onafhankelijke republiek Zuia-
Molukken werd geproclameerd ter ge
legenheid waarvan een aantal Zuid-
molukkers, bij ons beter bekend on
der verzamelnaam Ambonnezen, een
demonstratieve voettocht van een
week door een gedeelte van Neder
land hebben gehouden. Onder leiding
van ds Metiary zijn ze hun aan
tal was intussen tot circa 5000 per
sonen aangegroeid op 25 april in
Den Haag aangekomen, waar een
delegatie door de minister-president
is ontvangen, aan wie een petitie
werd aangeboden. Hun voornaamste
In een interview met een dagblad
verslaggever hebben sommige deel-
aan deze tocht te kennen ge-
hier niet thuis. De discriminatie in
uw land is erg,' aldus een der deel
nemers.
Het opvallende was wel, dat aan de
ze tocht zo veel jongeren deelnamen,
van wie de meesten in Nederland ge
boren zijn.
,Wij kunnen wel goed opschieten met.
de Nederlanders, maar ons vaderland
is ons veel liever,' aldus enkele deel
nemers.
Velen van ons zullen zicli nog de volle
bussen met Ambonese militairen, nog
gekleed in de uniformen van het
KNIL herinneren, die in het voor
laar van 1951, ook naar Zeeland
kwamen. Men heeft hen destijds naar
Nederland geëvacueerd, omdat zij
tijdens de troebelen na beëindiging
van de tweede wereldoorlog de zijde
van de Nederlanders gekozen hadden.
Van hogerhand meende men, dat na
de souvereiniteitsoverdracht aan de
Indonesiërs wraakneming van Soe-
karno en zijn aanhang te verwach
ten was en hun leven en dat van hun
gezinnen op Java niet meer veilig
zou zijn.
Nu is het merkwaardige, dat het
grootste deel van de jongere militai
ren nooit Ambon of een" van dc an
dere eilanden van de Zuid-Molukken
heeft gezien. Ze zijn geboren in de
tangsi (kazerne) van een der gar
nizoensplaatsen op Java, Sumatra of
van een ander deel van de Indische
Archipel. Onder het Nederlandse be
stuur mochten ook gehuwde inheem
se militairen beneden de rang van
onderofficier met hun gezin in de
kazerne wonen. Wie vóór de oorlog
zo'n tangsi weieens bezocht heeft,
weet dat de woongelegenheid voor
deze gezinnen nogal wat te wensen
overliet. De kinderen groeiden op in
de kazerne omgeving. Een aantal er
van werd later evenals hun vader ook
militair.
Hot Nederlands-Indische leger be
stond in de lagere rangen hoofdza
kelijk uit inheemse militairen. Am
bonezen, Menadonezen uit de Mina-
hassa (Noord-Celebes), Javanen, Ti-
morezen en nog enkele andere groe
pen, doch geen Maleiers van Suma
tra (men neeft nog eens een proef
genomen om Atjehers voor de mili
taire dienst op te leiden, maar een
groot succes is het niet geworden).
De sterkte van het Indische leger is
nooit groot geweest, zo om en na bij
de 20.000 man (beroepsmilitairen),
en met dit kleine legertje en een
niet zo grote politiemacht is men er
communistische onlusten in Bantam
en de West-kust van Sumatra in 1926
en 1927 buiten beschouwing gelaten
te handhaven. Wel een geweldige
tegenstelling met de strijdmacht die
de Indonesische regering op de been
moet houden. In een correspondentie
uit Semarang in de PZC van 1 mrt
1969 kan men lezen, dat alleen m
Midden-Java met 22 miljoen inwoners
op dat moment 20.000 man strijd
krachten gelegerd waren.
Onder het Nederlandse bewind vorm
den de Ambonezen of Zuidmoluk-
kers en de Menadonezen wel de voor
naamste gToep van de inheemse mi
litairen. Het waren voornamelijk
christenen. Op deze Zuidmolukkers
kon het Nederlandse gezag volko
men vertrouwen. Zij" waren Neder
land en het Oranjehuis reeds eeuwen
lang trouw gebleven.
Met de Menadonezen ook Oranje
gezind, want op koninginnedag werd
;in de hoofdstad Menado en op andere
plaatsen in de Minalassa meestal
uitbundig feest gevierd bleek dit
niet het geval te zijn. Reeds in 1926
voor de communistische opstand in
1927 bleken Menadonese militairen
van het garnizoen te Padang in con
nectie te staan met communistische
organisaties op Sumatra's Westkust,
waarvan arrestaties liet gevolg wa
ren. Bovendien was de Menadonees
Majoan een van de hoofdleiders van
de beweging in het voormalige Ne-
derlands-Inaië. van wie geen enkele
tijdens het uitbreken van de onlusten
in Bantam en Sumatra's westkust
gegrepen kon worden, omdat zij tij
dig naar het buitenland waren uitge
weken.
De Menadonees dr Ratulangl, in de
als 'n felle nationalist en na '45
heeft hij dan ook een belangrijke
rol gespeeld bij het tot standkomeD
van een vrij Indonesië.
Geen Zuidmolukker is mij bekend, die
ooit een rol in de KPJ (de Indonesi
sche communistische partij) heeft
gespeeld. Zelfs niet in de nationalis
tische partij van Soekamo zijn ze
actief geweest. Alleen de Ambonese
en vervult thans nog een ministers-
zetel onder president Soeharto.
De betrouwbaarheid en hun goede ei
genschappen als militair was een van
de redenen dat de Ambonese mare-
ohaussee's ingezet werden om de op
stand op Sumatra's westkust te on
derdrukken. hetgeen na enkele weken
dan ook met succes bekroond werd.
De Ambonezen hebben zich op
een enkele uitzondering na nooit
met het nieuwe bewind over Indone
sië kunnen verzoenen.
Ondanks hun grote geschiktheid als
militair mag men aannemen dat zij
niet uit weelde tot de militaire dienst
zijn toegetreden.
De eilanden der Molukken in de 16e
eeuw door de Portugezen vanuit Ma-
lakka bezet, om handel in specerijen
te drijven, werden daarvan in het be
gin van de 17e eeuw door de Neder
landers verdreven, die de lucratieve
handel ln specerijen graag van de
Portugezen wilden overnemen. Het
was de Oost-Indische Compagnie, die
specerijen als nootmuskaat, foelie en
kruidnagel van de Molukse eilanden
ln grote hoeveelheden naar Nederland
en andere streken van de wereld ver
voerden, Deze grote bron van inkom
sten droogde op toen de markt met
deze prodiukten overvoerd werd.
Om overprodiuktie tegen te gaan,
heeft de OIC, die uitsluitend op winst
uit was, een groot aantal nootmus
kaat- en kruidnageltuinen vernield
om de prijs nog enigszins op peil te
houden. Dit zijn de beruchte nongi-
tochten geweest. Van schadeloosstel
ling aan de bevolking was geen spra
ke. Door de verwoesting van deze
lucratieve teelt zijn de eilanden ver
armd en was de bevolking gedwongen
te leven van wat landbouw en via-
serj.
Talrijken hebben het militaire be
roep gekozen om hun lerensstan-
daard te verhogen. Zo is dat gegaan
van vader op zoon.
zijn prachtig natuurschoon.
Deze Zuidmolukkers, die buiten de
Molukken zijn geboren en opgegroeid
en dat zijn ongetwijfeld velen van de
militairen, die ln 1951 naar Neder
land zijn gekomen en de kinderen
van deze mensen, die in Nederland
geboren zijn en de westerse welvaart
hebben leren kennen, zouden waar
schijnlijk voor een geweldige ont
goocheling komen te staan, wanneer
de mogelijkheid zich zou' voordoen,
a.ls een vrij volk terug te koren.
Een kleine groep Ambonnezen ls en
kele jaren geleden naar Indonesië
teruggekeerd, maar voor de meesten
is het een grote ontgoocheling ge
worden.
Ds Metiary. een der leiders, zei m een
Interview, dat hij 't ccn schande vond,
dat de Nederlandse regering 20 jaar
lang niets voor zijn volk had
Hij moet dit dan wel politiek
hebben, namelijk dat- de Nederlandse
regering hen niet gesteund heeft in
maar op sociaal gebied iedereen
Z3l dit moeten toegeven is hier :n
Nederland veel voor de Zuidmoluk
kers gedaan.
De evacuatie van de Zuidmolukkers
naar Nederland is blijkbaar een tra
gische aangelegenheid geweest, waar
van men ae gevolgen" destijds niet
heeft kunnen voorzien.
Nieuw- en Sint-Joost lat M.
Begin mei 1945 fietsten we niet ver van de waterteren bij Kloottnge, toen plotse
ling een deur werd opengerukt, een vrouw haastig naar bulten kwam, over de la
ge afrastering van haar tuintje heenstapte en voor de ramen van hanr buren het
uitschreeuwde: 't Is vrede! In die ene kreet kwam tot uiting al de spanning
waarin r.ij had geJeefd en niet alleen zij. maar wij allen. Het zat ln de lucht «Wit
er een einde zou komen aan het oorlogsgeweld. AIIerM geruchten luidden ai
enige tijd de rondte gedaan cn de radio lichtte ons dagelijks Ln. maar h«-t ging
ons niet vlug genoeg dat er een wapenstilstand werd gesloten. Waarom houden
ze toch niet op. was de vraag in onze harten en die vraag werd des te. benau
wender wanneer we dachten aan de honger die er in de vesting Holland werd
geleden. Maar van alles wat we die dag verder hebben beleefd, ls ons toch het
meest bijgebleven die ene kreet van een ons verder onbekende vrouw: 't la
vrede!!
Nu zijn we 25 jaar verder en de vrede j
ls nog nooit gekomen. Het is gebleven,
bij een wapenstilstand. En in die wa
penstilstand gaat het volk van Neder-1
land nu herdenken, z'n bevrijding van
de bezetting. We moeten dit doen, ter-j
wijl de helft van ons volk eigenlijk geen j
notie heeft van hetgeen we in die jaren
van bezetting hebben beleefd. Ze weten!
het alleen van horen zeggen. Wanneer]
ouderen er over praten en er dan aller-,
lel verhalen loskomen, speelt er om de.
mond van «le jongeren menigmaal een,
glimaich en dan denken ze btj zich zelf
ze hebben het weer over de oorlog. Een
dag extra vrij la voor menigeen de be
langstelling «iie hij heeft voor de 5e mei.
Dat gedenken ligt hem maar matig.
Wanneer we zo horen wat men van plan
is te gaan doen op de 4e en 5e mei, zal
op menige plaats ae kerk er ook bij wor
den betrokken, liefst gezamelijk natuur-,
lijk, want er moet een eenheid van hetl
Nederlandse volk worden gedemon
streerd. Dat wil dan zoveel zeggen dat
maar uitzoeken hoe. Feestcomi-|
té's en Oranjeverenigingen weten zo
langzamerhand wel dat. ais zij in hun.
f dorp met meerdere kerken
kunnen overlaten. Die moeten dan maar
uitmaken of zij hetgeen er kerkelijk zai
gebeuren, willen zien als een echte kerk
dienst (met votum en zegen) dan of zij
het willen beschouwen als alleen maar
een samenkomst met een beetje een
godsdienstig karakter. Vroeger was dit
meer een vraag dan tegenwoordig. Zo
ver zijn we nu al. We gaan herdenken.
We gaan dat dus ook doen voor Gods
aangezicht- We gaan herdenken het ein
de van de wereldoorlog. Toen kon weer
worden opgebouwd wat was verwoest.
De huizen zijn beter geworden dan die
er voorheen stonden. De jaren van oor
log en bezetting waren wel erg, maar
nadien is er een welvaart over heel de
linie gekomen, zoals we die vóór de oor
den van West-Europa. Herdenken moet
iets van danken in zich hebben. Kan het
Nederlandse volk zó herdenken? We
hebben het gevoel dat ons volk in z'n
geheel dat niet kan; dat het nationale
ontbreekt. De gedachte komt op, ter
wijl we zitten te schrijven, dat in ze
kere zin die oorlogsjaren nog zo slecht
niet zjjn geweest.
Toen wisten we waarvoor we leefden.
Toen werden we op één hoop gedreven.
Nadien zijn we weer uit elkaar geval
len. Het kan echter ook zijn dat we
achteraf dat nationale besef te mooi
zien na 25 Jaar. Er is nu een nieuwe
generatie gekomen, die met velerlei ac
ties, al dan niet ludiek, de ouderen wil
duidelijk maken dat er niet veel deugt
van de samenleving die in deze 25 jaar
weer ls opgebouwd, ook al kennen we
dan nu meerdere welvaart.
We herdenken dan in de komende week
de bevrijding. We gaan daarbij dan ook
de kerk Inschakelen. Wat moeten die
predikanten of wie er dan de voorgan
gers zuiler. zijn, daar dan zeggen Wat
moeten ze zeggen tot de ouderen, bij
wie er steliig eren een tere snaar zai
worden aangeraakt Wat moeten ze
zeggen tot de jongeren, die er tame
lijk vreemd tegenover staan en niet be
grijpen zoals een van hen onlangs
vertelde waarom er drukte van moet
worden gemaakt, terwijl heel de wereld
nog vol oorlog ls en in ons land allerlei
verhoudingen zó zijn dat we daarover
allerminst kunnen juichen en feest vie-1
ren. D:e 4e en 5e mei zijn indertijd in
gesteld voor meer dan dat er wat wed-I
strijden, al dan niet gekostumeerd, zul-:
len worden gehouden. En die meerdere
bedoeling zal toch op enige manier tot
uiting moeten komen. Ze zal zeker tot
uitdrukking moeten komen wanneer er
en dienst of een samenkomst in een
kerk wordt gehouden. We kijken terug
naar 25 jaar geleden. Kunnen we tevre
den zijn bij die terugblik
Herdenkingen moeten een bepaald doel
hebben voor het heden. Anders worden,
ze zeker op den duur, zinloos. Twee jaari
geleden hebben we in Wezel meegemaakt
de herdenking van het feit dat ln d!e
stad. vier eeuwen geleden, de eerste
kerkord" voor de toekomstige kerk van
ons land was opgesteld. We zijn er toen
heengegaan met de gedachte: wat wil
len ze «laar nu herdenken, en nog wel
drie «lagen lang. terwijl ze niets, maar
dan ook helemaal n ets meer met die
kerkorde te maken hebben? Naar onze
gedachten is hert een model van een her
denking geworden, omdat de vraag is
behandeld: welke kerk heeft aan die op
stellers voor ogen gestaan en wat kun
nen wij nu nog doen met hun gedach
ten. Zo ook allc-n zullen we :n ons land
de bevrijding kunnen herdenken. Wij
hebben onze vrijheid herkregen, maar
wat hebben wij er mee gedaan? Wat
moeten wij er nu mee doen? Juichen al
leen om de vrijheid heeft geen zin. Dat
kunnen we overigens nu ook niet meer.
Wel heeft het zin ons af te vragen
deel vam het Neoer-
ritding als
lossing heeft gevoeld. GeesteLjk wer
den we steeds meer in een keurslijf ge
dwongen. Er werd voor ons gedacht en
beslist. We behoefden zelf niet meer te
denken over hetgeen er gebeuren moest.
Het Nationaal Socialisme, met a!le
krampen van een tan troon verheven
ras. en alles wat daarmee samenhing,
was het enige geweest dat overbleef,
ware er geen bevrijding gekomen. Doch
gedurende de bezetting is er wel dege
lijk geda«dit, tenminste door een gedeel
te van ons volk. Er is toen n:et zozeer
gedacht aan een welvaartsstaat zoals
wij nu beleven, maar ons heeft voor
ogen gestaan een samenleving waarin
gerechtigheid, en dan in bijbelse zin, het
richtsnoer zou moeten wezen. Het ha
ken naar een wereld van vrede én ge
rechtigheid leefde in het hart van velen.
In die kreet: 't is vrede hebben wij voor
cms toen iets géhoord (hoewel die vrouw-
het zich misschien helemaal niet bewust
wasvan een verlangen naar een andere
wereld, een meer harmonieuzer samen
leving, een verlangen naar een weder
opbouw die wat meer en wat anders
was dan dat het verwoeste zou worden
hersteld. Wie dacht er toen aan zo iets
als dat de straten vol met auto's zou
den staan, zodat er geen parkeerplaats
meer te vindein is
't Is vrede! En «Be vrede is nog nooit
herderli;
vraag:
Ijk schrijven gegev«
Hoe dienen wdj de i
«lan «Ue titel zat niet in onze herinne
ring. Wat raken de synodale boodschap
pen spoedig in het vergeetboek. We heb
ben tot 1956 terug te moeten zoeken om
het stuk te vinden. Het gaat uit van het
de
nieuwe aarde.'
Ontkent wordt .dat machtsevenwicht en
bewapening deugdelijke middelen tot
handhaving van de vrede zouden zijn.'
De vrede zal andere en betere funda
menten moeten hebben. Oost en West
zullen moeten samengaan .tot welzrin
der volken.' Vrijheid alleen is het niét.
Hoe kan de kerk meewerken aan de
vrede? En «lan worden er drie dingen,
genoemd le Bij waardering van wat
ons in ons nationaal volksbestaan ge
schonken ls, zal de kerk .alle overspan
nen nationalisme als afgoderij (hebben)
te ontmaskeren.' Geen .souvereiniteits-
kramp.' 2e De kerk zal haar offervaar
digheid in dienst moeten stellen van
hulpverlening aan onderontwikkelde ge
bieden. vluchtelingen enz. 3e Er zal re
gelmatig verkeer moeten worden onder
houden met andere kerken in eigen land
en in andere landen, om samen te wij
zen op zonden en gevaren. Dit herder
lijk schrijven nog eens herlezende, vin
den we het niet net beste van de bood
schappen vam de synode, maar toch heeft
het ons ergens aangesproken, omdat we
er weer uit proefden de worsteling waar
mee velen in en na «le oorlog bezig zijn
geweest: de toekomst en «le vrede. Wan
neer we op 4 en 5 mei herdenken, zul
len we deze gedachten niet voorbij mo
gen gaan.
H.
Maar in dit alles zjjn wy
meer dan overwinnaars
door Hem die ons heeft
liefgehad. Rom. 8 37.
.4 Zie dogen Pasen T Ja,
dat is broodnodig want
alle dagen lijden wij ne
derlagen en hebben
moeilijkheden.
Is dat te somber gezien?
Kent u dan dagen zonder
nederlagen of moeilijk
heden Dat betekent
dan dat er avonden zou
den zijn waarop geen en
kele zonde te belijden
zonder hebben of moei
lijkheden te overdenken.
Dat zou dus een avond
zijn van een volmaakte
dag.
Wij hebben allemaal on
ce eigen zonden en moei
lijkheden. Hier en daar
heerst de optimistische
voorstelling dat met die
kwijt kan raken door
goed op te passen en
door wilskracht. Men
beschouwt dan die moei
lijkheden en die verkeer
de dingen als een troep
eenden die men stuk
voor stuk kan afschieten
cn dan ben je ze kwijt.
Maar als men zo denkt
komt er dan kiet een an
dere zonde voor in de
Cits; de zonde van de
gmoed Heel veel
mensen hebben die zon
de want je hoort menig
een zeggen: Jk geef ie
der het zijne'.
Een is het niet de erva
ring van allen die se
rieus leven dat de eigen
zonden een poos weg
kunnen schijnen, maar
dat zij plotseling weer
de kop opsteken f
We lijden iedere keer
weer de nederlaag. Van
daar dat het a-llè dagen
Pasen voor ons moet
zijn. Want in ons leven
van vallen en opstaan;
in ons leven van schijn
bare vruchteloosheid zijn
wij opgenomen in de
grote strijd van Chris
tus.
Hij scheen alles verloren
te hebben door Zijn dood
"n begrafenis, maar
door Zijn opstanding
heeft Hij alles gewon
nen.
Hij leeft en ons leven
mag daarom in Zijn
handen zijn. En dit leven
uit het paasfeest bete
kent niet een overwin
ning op het kantje af of
met de hakken over de
sloot: het is een over
winning die haast te
mooi is om waar te zijn.
Ja, het is haast te mooi
om waar te zijn zoals
Paulus ons liter aan
spreekt. En hij spreekt
ons ZINGENDE aan. Zo
vol is hij van de vreugde
van het geloof in Jezus
Christus. Hij leeft niet
meer alleen; hij leeft
NOOIT meer alleen. Hij
leeft altijd in de over-
winnings- en bevrij
dt ngskr acht van Jezus.
Dat mogen wij ook doen.
Het is nergens voor no
dig dat wij pessimistisch
leven; wel is het nodig
in volle ernst en verant
woording te leven. Maar
wij mogen weten dat wij
ons leven niet in eigen
hond hebben. Wij mogen
het geven in handen van
de Levensvorst.
Wij mogen dat iedere
dag beleven als een zö
grote rijkdom dat ujg
anderen er graag in be
trekken.
Zodoende leven wij nooit
voor niets.
VKsstngm - J. Kwast.