ZELANDICA
Onkruiden zijn onmisbaar
voor vele vlindersoorten
Op Hemelvaartsdag start in
Vlissingen een ballontocht
sakko
SMIT EN TIDEMAN
zeeuws
Fabery
de Jonge
11
Winterslaap is afgelopen
Jubileumdagen ,Philatelica'
Proefschrift J. M. Dirkzwager
ZATERDAG 2 MEI 1970
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
tenslotte het ontwaken van de vlin
der tengevolge heef'.
Winterslaap komt ook voor bij bij
voorbeeld egels en wieermuizen.
Ruimtevaart
Een dergelijke .slaap' wil de we
tenschap onder andere bij toe
komstige ruimtevaarders toepassen op
hun zeer langdurige reizen van maan
den. ja zelfs van jaren, door het heel
al. Wanneer het de geleerden gelukt
bij ruimterelzigers een langdurige
.winterslaap' te bewerkstelligen dan
is dat ongetwijfeld een gebeuren dat
met grote koppen de wereldpers haalt.
Laat men echter niet vergeten dat
wat de slaap betreft de mens dit
van de insekten en zoogdieren heeft
afgekeken. Zelfs een vlinder die nau
welijks twee gram weegt houdt het
een half jaar vol zonder vocht en
voedsel tot zich te nemen. Wat dat
betreft is er niets nieuws onder de
zon! Sterker: van deze diersoorten
kunnen wij leren hoe één en ander in
zijn werk gaat een reden temeer er
zuinig op te zijn en ze te bescher
men.
Voorjaar
Laten we terugkeren naar het voor
jaar, het seizoen waar we thans in
leven. De vlinders ontwaken dus op
een gegeven moment en komen uit
hun schuilplaatsen te voorschijn. On
weerstaanbaar worden ze door het
zonlicht naar buiten gelokt. En aan
gezien door hetzelfde natuurlijke pro
ces ook bij moeder de vrouw iets op
gang is gekomen, dat zich luidruch
tig manifesteert in de beruchte
.schoonmaakwoede' (welke man weet
er niet van mee te praten...) en dat
heeft weer tot gevolg dat alle ra
men en deuren wagenwijd opengaan
waardoor de overwinteraars kunnen
profiteren om te ontsnappen naar
de bloemen en het warme zonlicht.
Door de binnenvallende verse lente
lucht ontwaken ook de langslapers
6 maanden is schijnbaar nog niet
lang genoeg geweest en ook die
dartelen de frisse buitenlucht in. Dan
pas worden de vlinders eerst goed ac
tief. Ze moeten warmte en vooral
zon hebben.
Honingzoet
Met hun voelsprieten of antennes
boven op hun kop kunnen ze ge
luiden, trillingen en geuren waarne
men. De reuk is zeer goed ontwik
keld waardoor ze op grote afstand
de honingrijkste bloemen kunnen vin
den. Ver.eden jaar zomer hebben wij
uitvoerige proeven genomen waaruit
duidelijk bleek dat ze zeer nauwkeu-
rig bepaalde bloemen wel en andere
niet bezochten.
Met hun lange roltong die als een
horlogeveer onder hun kin hangt,
kunnen ze bliksemsnel tot drinken
overgaan, waarbij de tong uitrolt en
lot diep in de kelken kan doordrin
gen waarin de honing en het stuif
meel verborgen zit.
Via de geur kunnen de manvlinder»
de vrouwtjes op grote afstand rui
ken. Zelfs een in een glazen stolp
Èevangen vlinder, binnenskamers ge-
racht, lokt de andere sekse van de
zelfde soort tot voor de huiskamer-
ruiten!
De heer J. P. C. Bout uit Burgfet
Schouwenmaakte het mee, (tót,
toen hij vrouwelijke nachtpauwogen
gekweekt had uit poppen, binnen de
kortste keren waarvandaan is nog
'n raadsel de trouwlustige mannen
van de nachtpauwoog kwamen op
dagen! Een soort die .normaal' maar
zelden gezien wordt, zeker niet mid
den op de dag. Het is immers een
typische nachtvlinder.
Levensbelang
Onkruiden in de natuur zijn van
groot belang. Om bij de vlinder» te
blijven: brandnetels bijvoorbeeld zijn
de .kraamklinieken' voor de atalan
ta. de dagpauwoog, het landkaartje,
en de kleine \os. Het ,look-zonder-
look' voor de oranje tipvlinder, de
wilde peen voor de koninginnepage;
het driekleurig viooltje voor de klei
ne parelmoervlinder; de distel voor
de distelvlinder, enz. enz.
Op de bladeren worden de eitjes ge
legd en levende rupsen. En zonder
rupsen geen poppen, zonder poppen
geen vlinders.
Ln de lente wordt te pas ten vooral
te onpas) met onkruidverdeig-.ngs-
middelen gesproeid langs slootkanten
wegen, dijken en paden. Nog afge
zien van he: feit dat een eentonige
groene graskant zeer saai is om te
zien. wordt met de bloemen veel
moois onherstelbaar vernietigd. Bloe
men die voor de insekten waaron
der onze prachtigste vlinders zo
wel als voedselplant voor de rupsen
als voor de vliegende dieren zelf (ho
ning) volkomen onmisbaar zijn. En
wat is een tuin. een dijk, een weg
berm zonder de dartelende, kleurrij
ke vlinders In dit natuurbescher-
mingsjaar N-70' luidt het devies:
.Stop die gifgolf'.
MET BRIEVEN VOORZIEN
VAN BIJZONDER STEMPEL
VLISSINGEN Tijdens de ju-
bileumdagen van de afdeling
Vlissingen van de Int. Ver. ,Phi-
latelica' zal zoals bekend
op donderdag, 7 mei a s (He
melvaartsdag) een ballontocht
worden georganiseerd. Aanvan
kelijk was gedacht de opstijging
van de ballon te doen geschie
den op het Stadhuisplein, doch
hiervan is men terug gekomen.
De start, die omstreeks half vijf
in de namiddag zal plaatsvin
den, zal nu op het sportterrein
aan de Van Spiegelstraat-Van
Nispenplein gebeuren.
Het terrein is toegankelijk voor ieder,
die in het bezit is van een wed.
strijdformuiier. Met dit formulier,
dat bij diverse wankeliers in de stad
verkrijgbaar ia, alsmede aan de in
gang van het terrein zijn een aantal
fraaie prijzen te winnen in de vorm
van geschenkenbonnen. Daartoe moet
het formulier op het terrein worden
ingevuld en moeten drie vragen wor.
den beantwoord, namelijk welke
afstand de ballon zal afleggen en
hoeveel kg brieven zal worden mee
genomen.
Met de ballon wordt namelijk een
hoeveelheid brieven vervoerd. Hier.
voor is een fraai uitgevoerde enve
lop ontworpen, die met een gelegen,
heidszegel zal worden gefrankeerd
en die van een bijzonder PTT-afstem-
peling zal worden voorzien. Verwacht
wordt, dat de ballon ergens in Bel.
gië zal landen, waar de PTT-dienst
verzocht is de brieven van een aan.
komststempel te willen voorzien.
Reeds vanaf 14.00 uur zal op het
terrein de voorbereidingen worden ge.
troffen voor de opstijging onder ande
re het vullen van de ballon.
Dank zij de spontane medewerking
van de directie van de ,De Ruyter.
school' zullen zestien leerlingen van
deze school hierbij behulpzaam zijn.
Het geheel staat onder leiding van de
bekende ballonvaarder drs J Boes.
man, die vergezeld van een tweetal
bestuursleden van de postzegelclub
de tocht zullen maken.
Er blLjkt voor dit gebeuren grote
belangstelling te bestaan. Automo
bilisten doen er goed aan htm wa
gens in de Van Dishoeckstraat en in
de Verkuyl Quakkelaarstraat en zij.
straten te parkeren.
T entoonstelling
De grote oostzegeltentoonstelling, die
ter gelegènheid van het 25-jarig be.
staan van de afdeling Vlissingen van
de Int. Ver. .Philatelica' in het
Scheldekwartier wordt gehouden zal
van donderdag tot en met zaterdag.
9 mei van 's.morgens tot en met
's-avonds voor het publiek toegan
kelijk zijn. Op zondag. 10 mei is de
tentoonstelling des morgen'e en
's middags geopend.
Tijdens de tentoonstellingsdagen zul.
len vijf postzegelhandelaren met een
uitgebreide stand aanwezig zijn. Aan
een stand van .Philatelica' zullen
speciale enveloppen verkrijgbaar zijn,
die een bijzonder stempelafdruk zul
len worden voorzien.
Een PTT.bri evenbus ie ln de zaal
aanwezig, waar alle poststukken in
geworpen kunnen worden, die ver.
zonden moeten worden. De jury zal
op vrijdag. S mei des avonds om
17.00 uur haar bevindingen over het
tentoongestelde mededelen en tevens
de bekroonde inzendingen békend
maken.
Boottocht
Zaterdag 9 mei krijgen het hoofd
bestuur en de afgevaardigden naar
de algemene vergadering van de Int.
Ver. .Philatelica'. Door de jubileren
de afdeling is een boottocht aange.
boden. De tocht zal verzorgd wor
den door de Provinciale Stoomboot
Dienst met een van de ferryboten.
Van de ruim 70 in het land "geves
tigde afdelingen is reeds van velen
bericht ontvangen, dat een afvaardi
ging de algemene vergadering zal
bijwonen en dat eveneens aan de
boottocht wordt deelgenomen. Meer
dere afdelingen komen met een gro
tere afvaardiging dan gewoonlijk. I
Leden en hun dames van de Zeeuw.
se afdelingen kunnen de boottocht I
ook meemaken.
Het gemeentebestuur van Vlissingen'
zal de deelnemers tijdens de reis of
ficieel ontvangen.
De boot vertrekt half drie precies
en zal om half vijf haar reis beëin
digen. Van alle evenementen zullen
opnamen worden gemaakt, die vcr.
werkt worden in een te vervaardi
gen film,
Voor j aarsvlinders
vliegen weer
J7r zijn verschillende soorten
vlinders die in ons land over
winteren; hetzij als rups; als
pop; of als vlinder. Zoals bijv.
verschillende witjes'; het ci
troentje, de dagpauwoog, en
de kleine vos. Deze laatste is
thans de meest voorkomende
dagvlindersoort die er in de vrije
natuur, alsmede in de tuinen te
zien is.
Van de enorme massa's die er afgelo-
f>en najaar voorkwamen, blijkt ge-
ukkig een groot aantal exemplaren
de lange koude periode die midden
november begon en tot half april
voortduurde te hebben overleefd ook
al was de winterslaap een maand
langer dan normaal het geval is
Dat overwinteren doen ze met dicht
geklapte vleugels hangend aan een
voorwerp (muur, balk of iets der
gelijks) in een donker hoekje bij
voorbeeld in landbouwschuren, sple-
ADVERTENTIE)
Wij hebben nu ons eigen
kantoor in GOES aan de
's-Gravenpolderseweg 2
Telefonisch zijn wij bereikbaar
onder nummer
01100-4331
Esso-olie - Staatsmijnkolen
EXAMENS
Aan de universiteit van Amsterdam
slaagde voor het kandidaatsexamen so
ciologie, de heer C. J. Cruson te Bres-
kens.
Evenementen jubilerende
vv ,Cortgene'
In het kader van de viering van haar
40-jarig jubileum heeft de w ,Cort-
gene' een aantal evenementen georgani
seerd.
Op de ochtend van 5 mei zijn er wan
deltochten van 5 en 10 km; 5 km voor
kinderen tot en met 8 jaar, vertrek
10.30 uur en 10 km voor personen ouder
dan 8 jaar, vertrek 9.30 uur.
De insdhrijwing is vanaf 9.00 uur in
hotel ,De Stadswijnkelder1.
's Middags is er een B-junloren toer
nooi met deelname van: Patrijzen,
Krabbendijke, Wissenkerke en Oortgene.
De aanvang is 13.00 uur.
De gemeente Kortgene heeft een beker
beschikbaar gesteld voor de winnaar,
's Avonds is de trekking van de verlo
ting in JDe graaf van Buren'. Tevens zul
len er op het ,Rad van Avontuur" fraaie
prijzen worden verloot. De aanvang van
decze bijeenkomst is 20.00 uur.
(ADVERTENTIE)
OUD OLIFANTEN VERHAAL.
Een oud verhaal wil, dat een olifant^
9 jaar draagt. Lariekoek! 't Is maar
18 maanden. Toch nog een hoop
moeite als je weet dat iedereen
zomaar Olifant uit een fles kan
schenken. Prille jonge en degelijk
belegen oude!
ECHT ZILVER
Ook in massief zilver nebben
wij een uitgebreide kollektie
opgebouwd. Of U nu een
mooie kandelaar of een prach
tig servies of een klassiek
broodmandje zoekt. U zult
voortreffelijk slagen. Prijzen
variëren van f 30.- tot f 3000.-
ten in muren, kelders of zolders. Zo
dra nu in het voorjaar de tempera
tuur een bepaalde hoogte heeft be
reikt (dat ts ongeveer 10 graden
Celsius) gaat een .inwendige klok'
draaien en zet het hele levenspro
ces in een andere .versnelling" wat
onkruiden ons-misbaar.
,-nen ander oorspronkelijk Nederlands reisver-
haal dat gemakkelijk uitsteekt boven de
middelmatigheid is de In 1752 te Rotterdam ver-
schenen Walcherse Robinson, waarvan de auteur
1 zich weer als gebruikelijk hult in anonimiteit'. j
T n een gedrukte, kort geleden verschenen, voordracht heeft dr P.
J. Buijnsters zich beziggehouden met: Imaginaire reisverhalen
Tn Nederland gedurende de 18e eeuw. Hij verstaat onder een derge-
lijk reisverhaal een fantastisch verhaal onder de schijn van werke- I
Hjke handelingen en gebeurtenissen met de bedoeling op bepaalde
Idealen te wijzen. De schrijver vindt dan ook dat Staverman te ver
gaat om de Robinson Crusoë van Daniel Defoe als een avonturen-
roman naar 18e eeuws model te bestempelen. Maar eerst de Wal-
cherse Robinson. Sofia, een koopmansdochter uit Middelburg, is met
Sduard, boekhouder b(j haar vader, op de loop gegaan. De vader
1 wilde namelijk zijn dochter uithuwelijken aan een bijna kindse
grijsaard. Op de reris naar de West lijden zij schipbreuk bij heit eiland
Ponedo de St. Po. Slechts drie mensen brengen het er levend af: j
Sofia, Eduard en een Zwitserse predikant Filopater. Zij wachten
met ongeduld op een schip, dat niet komt opdagen. De twee gelie-
ven besluiten te trouwen en de dominee zegent hun huwelijk in. Na
verloop van tijd wordt uit dit huwelijk een kind geboren, Robinson,
wiens geboorte het leven van de moeder kost. De mannen voeden
I het kind op, maar als het drie Jaar oud ls sterft de vader en Filo
pater wordt meegenomen door Turkse zeerovers. j
De Walcherse Robinson wordt tot de stiefkinderen van de litera-
tuur gerekend. Het boek beantwoordt aan de definitie van de
imaginaire reisverhalen van de 18e eeuw Achter het geheel zit deze j
strekking: Robinson alleen achter blijvend op het eiland komt door
l.vaarneming van de natuur tot kennis van de Schepper, die algoed.
ïlwijs, eeuwig, kortom volmaakt is. Hoe hij in leven is gebleven be- J
seft hij zelf niet. Heel flauw herinnert hij zich nog dat Filopater
zaad in de grond heeft gedaan en dat doet hij ook. De voorzienig
heid heeft hem verder nog een leeuw ter bescherming gezonden
De edele wilde groeit op tot eon gelovig christen. Het is zo 18e-eeuws
als het maar zijn kan: op zijn eentje bouwt Robinson een hele na-
tuurtheologie op. Als hij achttien jaar op het eiland heeft geleefd. 1
keert Filopater daarheen terug. Spoedig leert Robinson de taal en
de gevolgtrekkingen die hij gemaakt heeft in het leven in de natuur
en deze worden door de predikant aangevuld met gegevens uit de
Openbaring. Samen gaan zij naar Walcheren terug en bij hun ver-
trek sterft de leeuw onder ijselijk gebrul. Eind goed, al goed: als zij
in Middelburg komen is daar een bruiloft. De broer van Sofia trouwt
met de zuster van Filopater en Robinson slijt er rustig zijn verdere
leven.
Het ontstaan van
de scheepswerf
,De Schelde'
J7er en aanzien, naam en
faam, zijn ondanks alle
protesten zaken die iedereen
aangaan en waarvan men
moeilijk afstand kan doen. De
naam Smit is geslachtenlang
verbonden geweest aan de
Koninklijke Maatschappij De
Schelde en terecht. Maar dit
hoeft niet in te houden dat
een lid van deze familie het
prille wicht heeft ten doop
gehouden.
In het Zeeuws Tijdschrift 1956
heeft mr W. D. de Bruine een
artikel geschreven over dr B. J.
Tideman en de oprichting van De
Schelde. Duidelijk blijkt hieruit
de grote to! die Tideiman heeft ge.
speeld, maar over zijn verdiensten
>s gezwegen, over hem ,die tot
het bittere einde met oneindig ge.
duld en beleid heeft moeten zwoe
gen om zijn ideaal verwezenlijkt
te zien'.
Met bijzondere belangstelling,
vooral met het oog op dit punt,
nebben wij het proefschrift gele
zen van J. M. Dirkzwager over
Ir B. J. Tideman; grondlegger
.-an de moderne scheepsbouw in
Nederland, waarop hij vrijdag ls
gepromoveerd tot doctor in de e.
conomisehe wetenschappen aan de
aniversiteit van Amsterdam. Het
artikel van De Bruine blijft ooit
aa deze dissertatie baanbrekend.
Wetenschappelijk bedrijf is dik
wijls veretoren van legenden. Het
irtikel geeft aan de figuren hun
juiste plaats.
Tideman behoort tot de cate.
gorie van mensen uit de vo
rige eeuw, die fantasie paarde
aan kennis en wetenschappelijk
inzicht. Hij heeft de trekken van
aen Abraham Kuyper, maar be.
A-oog zich op heel ander terrein.
Een vooruitziende blik is dikwijls
?en versleten cliché, maar Tide,
man stelde in 1S82 reeds de vraag
of men in Nederland nog geld
verdienen kon met het bouwen
van zeeschepem, een vraag waar
mee de Commissie Nederlandse
Scheepsbouw 1965 zich uitvoerig
heeft beziggehouden.
Bruno Joannes Tideman werd op
7 augustus 1834 te Amsterdam
geboren als zoon van een notaris.
In 1851 werd hij kadet aan de mi
litaire academie te Breda. Twee
jaar later werd hij als de meest
bekwame uitgekozen voor een op
leiding tot ingenieur bij de mari
ne. In het najaar van 1857 ver.
brekt Tideman als aspirant-Inge
nieur naar de rijkswerf te Vlis
singen. Spoedig daarna ging hij
maritieme inrichtingen in Frank
rijk en Engeland bezoeken, maar
zijn belangstelling strekte zich
ook uit tot "de opleiding van assis
tenten voor de scheepsbouw. Die
Interesse resulteerde in de ,Ver.
handeling over de scheepsbouw.
kunde als wetenschap', die in
1859 verscheen, twee jaar later
gevolgd door een .Woordenboek
Aan scheepsbouw". Letten vrij op
zijn geboortejaar 1834 dan
zijn dit beslist geen geringe pres
taties.
In de Jaren zestig doet Tide,
man pogingen tot vestiging
van een ijzer- en staalindustrie
:e Vlissingen. De rede van deze
stad was in elk seizoen voor gro
te schepen toegankelijk. Verder
was men de spoorweg, en kanaal-
werken aan het voorbereiden. Als
?en zwaard van Damocles hing
evenwél de opheffing van de ma.
rinewerf boven het hoofd. Wat dit
voor Vlissingen zou betekenen
kunnen wij aflezen uit de perso
neelsbezetting van de rijkswerven
ln 1861. Amsterdam 1019, Vlis.
ringen 927, Willemsoord 365 en
Hellevoetsluis 372. Tegenover een
Inwonertal van omstreeks 10.000
voor Vlissingen betekenen 927
man zeer veel.
De opheffing van de marinewerf
volgde in 1868, terwijl een jaar
laior vlissingen als vesting oo-
neld te bestaan. Niets stond de
stichting van een particuliere werf
meer in de weg. De regering aar
zelde evenwel met het nemen van
een beslissing. Bij het bezoek van
koning Willem Hl op 8 Septem.
her 1873 ter gelegenheid van de
feestelijke opening van de spoor,
weg- en havenwerken, toonde de
vorst een daadwerkelijke belang,
stelling voor het lot van de stad.
Tideman kreeg de opdracht een
particulier scheepsbouwbedrijf te
vestigen op de plaats van de ma
rinewerf. Het was een werk achter
de schermen omdat hij in zijn
functie van ambtenaar niet als
partner in onderhandeling met de
regering kon optreden.
Wie in 1873 ook Vlissingen be
zocht was Arie Smit, die tot
de zevende generatie van het be.
kende scheepsbouwersgeslacht be
hoorde. Een jaar later droeg Jan
Smit aan zijn negenentwintig,
jarige zoon Arie de scheepsweri'
te Slikkerveer over. Uit een brief
van 5 maart 1875, die in het
Zeeuws Tijdschrift is gepubliceerd
en ook door Dirkzwager wordt
aangehaald, blijkt duidelijk dat
twee jaar lang door Tideman aan
het karretje is getrokken met een
BRUNO JOANNES TIDEMAN
1834.1883
steeds meer tegenstribbelende
Smit, wiens vader aldus Tideman
hem te veel geld en zaken heeft
nagelaten. Op 8 oktober 1875
werd tie NV Maatschappij .De
Schelde, scheepsbouw, en werk.
tuigenfabriek te Vlissingen op
gericht ten huize van doc
tor Tideman in het begin
van het jaar was hij eredoctor aan
de Leidse universiteit geworden
op de rijkswerf te Amster.
dam. Smit liet zich vertegenwoor
digen door een cargadoor te Rot
terdam. In deze jaren heeft Ti.
deman ook veel gedaan voor een
stoomvaartverbinding Nederland.
Engeland met als resultaat de
Stoomvaart Maatschappij Zee-
Uit een handschriftanalyse ge
maakt door mevrouw E. van Hall.
Nijhoff. als bijlage opgenomen In
het proefschrift, wordt van hem
gezegd: Helder en systematisch
denken, overzicht in het groot,
consequente werkwijze en zorg
foor het detail Uitgesproken
scherpzinnigheid: begrip" voor en
behoefte tot door te dringen ln
wat nieuw is, wat in de toekomst
ligt...
Uit het proefschrift van Dirk
zwager komen wnj veel te we
ten over de werkzaamheden en
prestaties van Tideman. die ln
1873 tot hoofdingenieur adviseur
voor scheepsbouw werd benoemd
en daardoor aan het hoofd stond
van het korps ingenieurs der Ma.
rine. Over de mens Tideman is he.
laas weinig bekend. Hij overleed
in 1883 te Amsterdam.
M. P. de Bruin
Bevrijdingsfeest
op Vrederust'
HALSTEREN Op bevrijdingsdag zal
op het terrein van .Vrederust te Hal
steren 's morgens een concert worden
gegeven door .Euphonia'. 's Middags
concerteert de Haisterse muziekvereni
ging ,St Caecilia', waarna er een op
tocht is langs de paviljoenen van Vre
derust'. OP bevrijdingsdag is er tevens
een tentoonstelling in de ,Kino' die be
trekking heeft op de Nazi-periode. Op
maandag 4 mei wordt om acht uur in
de kerk van .Vrederust' een herden
kingsdienst gehouden.
(ADVERTENTIE)