de wonden van 30 mei zijn nog niet geheeld J A. P. NITA: ,ER IS NIETS MEER IN BRAND TE STEKEN' -Afg 6 WAARHEEN MET DE ANTILLEN? 1 sft STANLEY BROWN: VECHTEN TEGEN MACHTSHEBBERS PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT MAANDAG 20 APRIL 1970 Het is bijna een jaar geleden dat, volkomen onver wacht, Curacao werd opgeschrikt door een uitbars ting van volkswoede, die een belangrijk deel van de binnenstad in vlammen deed opgaan. Dertig mei 1969 werd een punt van ommekeer in de politieke en sociale verhoudingen van de Antillen, het beteken de het einde van de gouverneursdroom van oud-pre mier Jonckheer, de opkomst van het arbeiders front Frente Obrero en een nieuwe bestudering, aan beide kanten van de oceaan, van de gewenste rela ties tussen de delen van het koninkrijk. Een onzer medewerkers (drs M. L. Snijders) bracht enkele weken op de Antillen door om zich in de achter gronden van deze nieuwe verschijnselen op politiek, asociaal en economisch gebied te verdiepen. Hieron der zijn eerste twee artikelen. NA DE FURIE VAN 30 MEI 1969 S1IESéï ■«#*f lêsi. 4 X BOE LI VAN LEEUWEN (Door drs M. L. Snijders) WILLEMSTAD (CURASAO) Zoals voor de wes telijke wereld de tijd ia ingedeeld in de periodes vóór en na Christus, zo leeft Curacao met het begrip vóór of na de dertigste mei. Dertig mei 1969, nu bijna een jaar geleden, was de dag waarop woedende arbeiders, die eerst een drank winkel hadden geplunderd, meer dan vijftig winkels en andere gebouwen in het centrum van Willemstad in brand staken, honderd andere winkels plunderden en dertig auto's vernielden. Materiële schade: 50 mil joen. De gapende wanden in de gevelrij van Heerenstraat en Handelskade, de grote open vlakte aan de over kant van de Sint-Anna Baai, waar het Otrabanda heet. zijn kille herinneringen aan de hete furie van die dag Maar groter dan de materiële schade is de schok, die deze uitbarsting de Curacaose samenle ving heeft gegeven. Nog altijd is men bezig verkla ringen te zoeken en consequenties te overzien. Geen enkel gesprek op de warme, avondlijke veranda's, in ijzige airconditioned kantoren, in een klamheet vak bondslokaal, of de dertigste mei komt erin voor. Vooral bij de kleine groep van ongeveer 700 blanke Curagaoënaars, die al sinds de 17de eeuw in het land woont, is de shock nog niet uitgewerkt. Voor velen van hen ziet de uitbarsting van 30 mei er vooral uit als een opstand van de donkergeldeurde eilandbe woners die toevallig in meerderheid minder wel gesteld zijn tegen de posities van de wel gestelden, die eeuwenlang zo niet de macht hebben uitgeoefend, dan tocli de toon hebben aangegeven en die toevallig blank zijn Uit deze groep van blanke Curacaoënaars komen ho gere en middelbare ambtenaren, Shell-employés, doktoren en artsen voort. Naast hen vormt een even kleine groep Portugese joden ook vanaf de 17de eeuw gevestigd de rijkste sector van de bevol king: bankiers, winkeliers en handelaars. VULKAAN Een derae groep blanken van opnieuw een 700 man, zijn de in de dertiger jaren gekomen Oosteuiropese joden, ook voornamelijk winkeliers, in de wande ling .Polakken' genoemd. Dan zijn er ongeveer tien duizend Nederlanders, vooral gekomen in dienst van bedrijver als Shell, Neder horst en een aantal blan ken, of als onderwijzer, rechter of ambtenaar. Sa men toch maar een dunne bovenlaag op een totale bevolking van 140.000, waarvan bovendien de ver schillend groepen onderling zeer weinig contact met elkaar hebben, behalve de Nederlanders en de ,oude' blanken. ,Het is met ons hier gedaan', zegt er een. ,Er gaan dit iaar 126 Nederlandse onderwijzers weg.' ,Ik weet niet of wij hier wei blijven', zegt een Nederlander, die al een huisje heeft gebouwd om er na zijn pen sionering te gaan wonen. ,Veel ambtenaren stappen over naar het bedrijfsleven.' .Ik was juist vergeten dat mijn kleur nog belangrijk kon zijn', stelt een donkergekleurde hoge ambtenaar somber vast. ,Wij leven nu op een vulkaan', meent de eigenaresse van een toeristenwinkel. ,Die vulkaan was er niet voor 30 mei. Maar nu wij weten dat hij er is, kan hij ieder ogenblik opnieuw uitbarsten.' ,Het is geen wonder dat de Cura caoënaars tot dergelijke uitbarstingen komen', meent een ander. .Vijfendertig procent van de kin deren wordt hier buiten het huwelijk geboren. Ze groeien op zonder vader en dus zonder discipline. Ze zijn emotioneel en onberekenbaar.' Maar niet ieder een is zo somber. Lion Caprlles, onder-directeur van Maduro en Cu riei's bank en voorzitter van de Kamer van Koop handel, 36 jaar en een vooraanstaand lid van de Portugees-joodse groep, zegt dat men zich ln zijn gemeenschap door de dertigste mei is gaan realise- ren, dat er iets moet veranderen. Hij is persoonlijk zelfs optimistisch gestemd over de toekomst. ,Als men 30 mei goed gebruikt, geeft het een impuls aan onze samenleving', meent hij. Heeft er een radicaal element in de uitbarsting ge zeten is hij vooral tegen joodse zakenlieden ge richt geweest? .Zeker niet. Een dergelijke actie brengt altijd de meeste schade ln een winkelcen trum, maar ook de panden van gekleurde zaken lieden zijn getroffen.' Is net zo dat de propaganda van Vito, het felle weekblad van Stanley Brown, de tegenstelling ver- verscherpt? ,Dat weh Het bevordert ook niet de ontplooiing van onze gemeenschap, de werkgelegen heid is pj niet mee gebaat-' IJSBERG Misschien heeft van alle eilanders Boeli van Leeu wen, hoofd afdeling algemene zaken van het eiland bestuur, schrijver en door zijn juridische opleiding ln Leiden als geboren Curagaoënaar toch een halve Nederlander, het meest-doordachte oordeel over de gebeurtenissen die iedereen nog zo bezighouden. Al laat hij zich zijn meningen niet gemakkelijk ont futselen. Op de vraag of 30 mei de rassentegenstel lingen heeft verscherpt, zegt hij: ,Voor 30 mei was onze gemeenschap een ijsberg, waarvan negentiende onder water lag. Nu ligt de hele ijsberg te kijk. Tal van dingen, waarvan we ons als gemeenschap niet bewust waren, weten we nu.' .Zoals de reële verhoudingen tussen de mensen.' En het verschil in welvaart tussen de blanke en de gekleurde groep ,Ik gel001 dat we nu bewuster leven.' Heeft de donkergekleurde in het dagelijks leven nu meer kansen dan tevoren ,Ik dacht van wel.' Is Fente Obrero, het arbeidersfront, een uiting van de politieke bewustwording van die groep? ,De oude politieke partijen waren geen politieke partijen, maar voortzettingen van een bepaald cul tuurpatroon. Met Frente heb je voor het eerst dat arbeiders op arbeiders stemden want een pro gramma had Frente niet.' Is er een gevaar dat de Black Power-beweging hier invloed krijgt? .Waarom is dat een gevaar? Ik vind de Black Po wer een heel gezond ding. Eigenlijk betekent het een zwarte man, die trots is op zichzelf. Het is de hoogste tijd dat de neger zichzelf verkiest boven de ander. In net begin lijkt dat misschien agressief, maar dat verandert wel.' Welke rol kan Nederland nog spelen In deze veran derde samenleving? Moet het bijvoorbeeld blijven zorgen, met zijn mariniers, voor het handhaven van de interne orde .Niet dan in laatste Instantie. In het ergste geval, als er hier een complete chaos ontstaat, dan landt Venezuela of Amerika tenzij Nederland, die chaos voorkomt.' In Nederland wordt die verantwoordelijkheid voor de interne orde meer en meer gezien als neo-kolonialis- me dat wiüen we niet meer. ,Van die rol kun je nooit af. You can never be a virgin again. Maar ik denk dat het Nederland veel slapeloze nachten zal bezorgen. Aangezien Nederland op het ogenblik toch een beetje masochistisch is vindt het zelfs wel prettig.' Is er geen ressentiment tegen de Nederlanders? ,Er is een breed ressentiment. Maar het is niet diep. Het is een sloot, maar geen gracht.' Zou het goed zijn, naar uw mening, om hier eeo stuk Nederlands normbesef in stand te houden .Degenen die het verschil niet weten, hebben er geen verdriet om als het verdwijnt. Die het wel we ten, beseffen dat verlaten van het Nederlands norm besef en aanvaarding van het Zuidamerikaanse, eet niveauverlaging betekent.' Zijn de normen nu al niet lager dan ln Nederland, met name ten aanzien van corruptie ,Ik vind Nederland de laatste jaren in dat opzicht bepaald niet een baken in zee. Het zit vol agressieve onlustgevoelens, vage angsten en infantilisme.' Wordt eens wat specifieker? .Kijk maar hoe de meningen in Nederland gemanipu leerd warden, hoe de agressie zich naar binnen richt en luister naar het geleuter van de meeste Neder landse politica. Ik vraag me af wat er gebeurt ais er in Nederland een depressie komt.' Wat is de toekomst van de Nederlandse Antillen all culturele of staatkundige eenheid J>e Nederlandse Antillen bestaan helemaal niet. Je hebt eilanden, maar geen land. Tussen de Cura gaoënaar en de Arubaan is de afstand groter dan tussen een Nederlander en een Italiaan. Sint-Maar ten heeft geen énkele band met ons. Toch zijn wij het enige eiland met een eigen cultuur, blijkens uit architectuur, schrijvers, intellectuelen en een ver nieuwende beweging. Aruba denkt dat Guragao naar de knoppen gaat. Maar de uitbarsting hier bewijst niet dat Aruba beter is, maar dat Curagao de etter buil heef doorgeprikt. Op de een of andere manier is dertig mei voor mij gekomen als een soort verademing.' Stanley Brown Het nieuwe verschijnsel in de Curagao se politiek is Frente Obrero, front van arbeiders, de partij die is voortgekomen uit de groep die de uitbarsting van 30 mei 1969 heeft gemaakt. Frente: dat be tekent 12.339 van de in totaal 55.780 stemmen bij de verkiezingen van 5 september jongstleden, ofwel drie van de 12 zetels, die Cura gao in de staten heeft, 3 van de 22 uit net totaal. Frente betekent ook drie mannen: Papa Goddet, de warmbloedige propagandist en vechtersbaas die zijn vuisten vaak niet kan thuis houden en die al heel vroeg in zijn eentje voor meer rechten van de arbeiders heeft gedemonstreerd; Amador Nita, de realist en politi cus, die nu minister is geworden, maar die op 30 mei in de voorste gelederen heeft meegelopen van Wescar, waar het begon, naar de stad, die in brand zou worden gestoken en Stanley Brown, de altijd ontevreden activist, maker van het virulante weekblad Vito, het best-gelezen blad, maar zeker niet het meest-geprezen van Curagao. Minister Amador Nita VVTLLEMSTAD-CUEACAO In de staten van de Antillen mag worden gerookt. Het is dus niets bijzonders dat A. M. Nita, minister van sociale zaken en volksgezondheid, een van de voormannen van Frento Obrero, het arbei dersfront, dat voortkwam uit de furie van 30 mei, een sigaret in zijn mond heeft. Wel da: liij het mondstuk naar voren laat steken en iok dat hij hem niet aansteekt. En het is be paald opvallend dat het stuk dat uit zijn nond komt in de loop van de avond snel kor ter wordt A. M. Nita eet zyn sigaretten op En dat past helemaal bij het kleurrijke beeld lat hij van zichzelf projecteert. Hij draagt een olijfgroen fantasie-uniform mei -en veredeld soort Castro-pet, die hij spe ciaal gaat halen als ik een foto van hem wl) naken. De drie parlementsleden van zijn par- •,:j zijn in een eenvoudiger versie var dat pak gestoken. Waarom? ,Men doet bepaalde din gen terwllle van de psychologische uitwer king". zegt hij. .Op een gegeven moment heb- >en wij het bestaande pak van de havenar- -eiders tot uniform van de beweging gemaakt Sen uniform helpt een zekere image op te boe ven. Be loop ook altijd met een paraplu De -.oeristen kijken op wanneei ik door de 9tad ja en vragen of ik met ze op de foto wil. Kijk en hij laat een foto zien met twee verlegen lachende kennelijk Amerikaanse toeristen Heeft de beweging ook ideologische kenmer ken van het castrisme? ,Als u in de Koenoekoe gaat (het platteland buiten Willemstad) moet u eens vragen of Nita of Papa Godet ooit gepraat hebben over Lenin of Castro. Ik heb geen marxisti sche ideologie gebruikt. Dat ik met Castrc sympathiseer, is een persoonlijke kwestie. Hier op Curagao is geen plaat9 voor een marxist! iche ideologie.' Heeft deelneming aan de regering tegenovei de kiezer het revolutionair élan van Frenl. aiet verzwakt ,Ik kan tóch wel oppositie bedrijven. Er ls wel een akkoord, maar geen vrede. Medever antwoordelijkheid verduistert de eigen opinies niet. Door onze deelname kunnen de praktij ken van vroeger niet meer worden toegepast Als nu een nieuw hotel zich wil vestigen, wordt er eerst gepraat over de arbeidsvoor waarden- Vroeger gebeurde dat niet. Zelfs de koers van de rechters is er door beïnvloed. Kijkt u maar: Goddei kreeg voor zijn aandeel in de gebeurtenissen van 30 mei nog ier maanden, maar Ong a Kwie (een vakbondsleider; is nu vrijgesproken. De bevolking moet het gevoel hebt en dat zij in de regering zit Daarom houd ik elke donderdag spreekuur. Er komen dan 80 tot 100 mensen. Ze vragen werk of hulp in echtscheidingskwesties, oduerdomspensioen of bemiddeling voor ondeugende kinderen. Bij voorbeeld een moeder komt mij vragen wat ze moet doen met een jongen van negen die probeert met zijn zuster naar bed te gaan. Ik regel steun voor een invalide kind of hulp voor een dove arbeider. Gaat u op deze manier niet dezelfde kant op als uw voorgangers van wie ook werd ge zegd dat ze politieke aanhangers hielpen, maaT ie weinig deden aan sociale maatregelen zoals een ziekenfonds Die grote dingen bespreken we ln de rege ring.' Minister Nita ziet in de gebeurtenissen van de 30ste mei geen racistische trekken Onze beweging is revolutionair, gericht op om verwerping van de bestaande macht, maat niet tegen een bepaalde kleur. eHt is ook niet juist, dat de groep die de bevolking onder drukt overwegend een blanke groep zou zijn. Vindt hij dat Nederland de Shell steunt ot Wescar, waar de moeilijkheden van 30 mei begonnen ,Dat staat los van Nederland: dat zijn particu liere belangen die tegen het Nederlandse be lang kunnen ingaan.' En wat denkt hij van een zekere Fox, die de laatste weken of Curagcao ageert voor .Black Power" .Fox is veroordeeld omdat hij in hotels heeft gewoond en niet betaalde. Wij hebben hem toen rechtsbijstand verleend. Maar wij hebben hem niet gesteund als propagandist van Black Power. Voor Black Power is op Curagao geen plaats.' ,Als we, zegt hij tot slot, de huizen opbouwen en we laten de gemeenschap onveranderd, dan hebben we niets bereikt. Want er is niet meer ln brand te steken op Curagao'. Eén van de helblonde broodmagere jon getjes zegt ernstig tegen zijn tweeling broer als die limonade wil nemen: ,Als je 't gewoon pakt, is 't dieven'. Da.n komt zijn vader binnen en netjes vraagt hij het. Vader Brown draagt een wit overhemd en een te wijde blue jeans bo ven blote voeten. Hij ls één van de zeer weinige mannen op Curagao die zijn haar tot in de nek draagt. Hij laat zich vallen in één van de safaristoelen in het kleine arbeidershuisje waar zijn grootouders nog hebben gewoond. Het ie een wat merkwaardige zaak te genover de ideoloog en activist van de ,'oornamelijk gekleurde Frento Obrero te zitten en vast te stellen dat hij een blanke is. Stanley Brown, zeggen men sen die het eiland kennen, was de zoon van een portier bij de Shell. En de Shell van toen was een afgesloten woonwijk met een hek eromheen. Het zoontje van de portier mocht daar natuurlijk niet komen. Nadat hij later in Nederland tij dens zijn opleiding tot onderwijzer, had gezien dat het ook anders kon, is hij al tijd een wrok blijven koesteren tegen de blanken en de Nederlanders. Maar in zijn weekblad Vito richt hij rich niet alleen tegen de .macamba's'. de indringers, de Nederlanders. Hij vecht in een vinnige scheldende stijl, die niemand op Curagao voordien ken de en die hij van de provo's heeft af gekeken, tegen alle machthebbers. Als Vito uitkomt zwenmen tientallen zwarte jongetjes ermee uit. Ze verkopen van dit blad dat in het Papaments is geschreven, op het ogenblik 12.000 ex emplaren, ondanks concurrerende na bootsingen van twee andere partijen Ik ben de enige' zegt statenlid Brown (31) ,die Frente nog kritiseert en dat hegrijpen ze niet' En hij voegt er aan toe dat het naar zijn smaak met Fren te slecht gaat. sinds het in de regering Ls vertegenwoordigd. Hij stelt dan iets over Curagao dat zO verschrikkelijk waar is, dat het haast niet te begrijpen valt dat het niet veel eerder is gezegd. Het doorsnee Cura- gaose kind leert thuis Papiamento spre ken. Alleen in de kring van de .oude' blanke Curagaoënaars spreekt men ook thuis Nederlands. Op de lagere school wordt meteen vanaf de eerste klas les gegeven in het Nederlands en het papiements wordt nooit meer onder wezen. Gevolg, zegt Brown, mijn kin deren van vijf jaar, die een Nederlandse moeder hebben, beschikken over een grotere woordenschat dan mijn leerlin ge® in de derde klas. Het Antilliaanse kind moet leren re kenen en leren denken in het Neder lands een taal die het eerst moet aanleren. Met negen jaar geeft het kind die strijd op. Er blijft dan ook 45 pet zitten vóór de derde klas. Als ze lezen, krijgen ze hoofdpijn ook van het Fapiamento, dat immers geen alge meen aanvaarde spelling heeft. Dat verklaart, zegt hij, dat ze vaak zo'n slome indruk maken. Maar een donker winkelmeisje in Trinidad ls niet lui en ook de Surinamers hebben meer kans bij het onderwijs. Waarom? Omdat da kolonisatoren daar grondiger te werk zijn gegaan. Ze hebben de oorspronke lijke taal helemaal uitgeroeid. Óp Tri nidad is Engels de moedertaal, in Su riname is het Nederlands. Daardoor haalt 80 procent hier het eind van de lagere school niet tegen 20 procent ln Nederland. Wie even denkt aan het feit dat ln oni land de laatste tijd het inzicht is ge rijpt dat vooral datgene wat een kind mee krijgt van thuis en van de kleuter school, bepalend is voor zijn succes of gebrek daaraan bij het verdere onder wijs, moet inzien dat Brown gelijk heeft. Er is, mede door zijn ijveren, nu een plan om de eerste 2 jaar lagere school in het Papiaments les te geven. Maar Brown wil de hele lagere school in die taal houden, al kan daar een vreemd» taal aan worden toegevoegd bijvoor beeld Nederlands. ,Een volk kan alleen maar denken in zijn moedertaal' maar toon hij eens probeerde lessen voor vol wassenen in die moedertaal te geven, werd hem dat verboden. Hoe verklaart hij, achteraf, dertig mei? Wij waren doodsbenauwd voor de poli tie en hun wapens. Maar wij waren te lang getergd. De mensen gingen met stenen gooien naar de soldaten met mi trailleurs. Het is zo je hebt een vrouw. En je slaat haar iedere avond als Je thuiskomt. En op een dag stast ze met een pan heet water klaar. Je gelooft nooit dat ze daarmee iets zal doen, maar ze doet het wel nou, dat is op 30 mei gebeurd en daaruit kun J# de verlamming verklaren, eerst die ran de politie en toen die van de regering: dat we het toch deden. Maar als 30 mei brengt wat het belooft, dan komt er geen geweld meer' In het gesprek maakt de radicaal Brown een redelijke indruk, veel redelijker dan de scheidstijl van zijn blad. Maar mis schien is die stijl wel de enige manier om de Antilliaanen die hij wil bereiken tot lezen te brengen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1970 | | pagina 6