de
wonden van
30 mei
zijn
nog niet
geheeld
A. P. NITA: ,ER IS NIETS
MEER IN BRAND TE STEKEN'
6
WAARHEEN MET DE ANTILLEN?
f
STANLEY BROWN: VECHTEN
TEGEN MACHTSHEBBERS
I
l
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 20 APRIL 1975
Het is bijna een jaar geleden dat, volkomen onver
wacht, Curasao werd opgeschrikt door een uitbars
ting van volkswoede, die een belangrijk deel van de
binnenstad in vlammen deed opgaan. Dertig mei
1969 werd een punt van ommekeer In de politieke en
sociale verhoudingen van de Antillen, het beteken
de het einde van de gouverneursdroocn van oud-pre
mier Jonckheer, de opkomst van het arbeiders
front Frente Obrero en een nieuwe bestudering, aan
beide kanten van de oceaan, van de gewenste rela
ties tussen de delen van het koninkrijk. Een onzer
medewerkers (drs M. L. Snijders) bracht enkele
weken op de Antillen door om zich in de achter
gronden van deze nieuwe verschijnselen op politiek,
asociaal en economisch gebied te verdiepen. Hieron
der zijn eerste twee artikelen.
(Door drs M. L. Snijders)
WILLEMSTAD (CLJRAQAO) Zoals voor de wes
telijke wereld de tijd is ingedeeld in de periodes
vóór en na Christus, zo leeft Curacao met het begrip
vóór of na de dertigste mei.
Dertig mei 1969, nu bijna een jaar geleden, was de
dag waarop woedende arbeiders, die eerst een drank
winkel hadden geplunderd, meer dan vijftig winkels
en andere gebouwen in het centrum van Willemstad
in brand staken, honderd andere winkels plunderden
en dertig auto's vernielden. Materiële schade: 50 mil
joen.
De gapende wanden in de gevelrij van Heerenstraat
en Handelskade, de gTote open vlakte aan de over
kant van de Sint-Anna Baai, waar het Otrabanda
heet, zijn kille herinneringen aan de hete furie van
die dag Maar groter dan de materiële schade is de
schok, die deze uitbarsting de Curagaose samenle
ving heeft gegeven Nog altijd is men bezig verkla
ringen te zoeken en consequenties te overzien. Geen
enkel gesprek op de warme, avondlijke veranda's, in
ijzige airconditioned kantoren, in een klamheet vak
bondslokaal, of de dertigste mei komt erin voor.
Vooral bij de kleine groep van ongeveer 700 blanke
Curagaoenaars, die al sinds de 17de eeuw in het land
woont, is de shock nog niet uitgewerkt. Voor velen
van hen ziet de uitbarsting van 30 mei er vooral uit
als een opstand van de donkergekleurde eilandbe
woners die toevallig in meerderheid minder wel
gesteld zijn tegen de posities van de welgesteld en,
die eeuwenlang zo niet de macht hebben uitgeoefend,
dan. toch de toon hebben aangegeven en die toevallig
blank zijn
Uit deze groep van blanke Curagaoenaars komen ho
gere en middelbare ambtenaren, Shell-employés,
doktoren en artsen voort. Naast hen vormt een even
kleine groep Portugese joden ook vanaf de 17de
eeuw gevestigd de rijkste sector van de bevol
king: bankiers, winkeliers en handelaars.
VULKAAN
Een derae groep blanken van opnieuw een 700 man,
zijn de in de dertiger jaren gekomen Oosteuropese
joden, ook voornamelijk winkeliers, In de wande
ling .Polakken' genoemd. Dan zijn er ongeveer tien
duizend Nederlanders, vooral gekomen in dienst van
bedrijven als Shell, Nederhorst en een aantal blan
ken, of als onderwijzer, rechter of ambtenaar. Sa
men toch maar een dunne bovenlaag op een totale
bevolking van 140.000, waarvan bovendien de ver
schillend groepen onderling zeer weinig contact met
elkaar hebben, behalve de Nederlanders en de ,oude'
blanken
.Het is met ons hier gedaan', zegt er een. ,Er gaan
dit laar 126 Nederlandse onderwijzers weg.' ,Ik weet
niet of wij hier wel blijven', zegt een Nederlander,
die al een huisje heeft gebouwd om er na zijn pen
sionering te gaan wonen. ,Veel ambtenaren stappen
over naar het bedrijfsleven.' ,Ik was juist vergeten
dat mijn kleur nog belangrijk kon zijn', stelt een
donkergekleurde hoge ambtenaar somber vast. ,Wij
leven nu op een vulkaan', meent de eigenaresse van
een toeristenwinkel.
,Dle vulkaan wés er niet voor 30 mei. Maar nu wij
weten dat hij er ls, kan hij ieder ogenblik opnieuw
uitbarsten.' .Het is geen wonder dat de Cura
gaoenaars tot dergelijke uitbarstingen komen',
meent een ander. .Vijfendertig procent van de kin
deren wordt hier buiten het huwelijk geboren. Ze
groeien op zonder vader en dus zonder discipline. Ze
zijn emotioneel en onberekenbaar.' Maar niet ieder
een is zo somber.
Lion Capriles, onder-dtrecteur van Maduro en Cu
riei's bank en voorzitter van de Kamer van Koop
handel, 36 jaar en een vooraanstaand lid van de
Portugees-joodse groep, zegt dat men zich In zijn
gemeenschap door de dertigste mei is gaan realise
ren, da: er iets moet veranderen. Hij is persoonlijk
zelfs optimistisch gestemd over de toekomst. ,AJs
men 30 mei goed gebruikt, geeft het een impuls
aan onze samenleving', meent hij.
Heeft er een radicaal element in de uitbarsting ge
zeten is hij vooral tegen joodse zakenlieden ge
richt geweest .Zeker niet Een dergelijke actie
brengt altijd de meeste scl.ade in een winkelcen
trum, maar ook de panden van gekleurde zaken
lieden zijn getroffen.'
Is net zo dat de propaganda van Vito, het felle
weekblad van Stanley Brown, de tegenstelling ver-
verscherpt? ,Dat wei. Het bevordert ook niet de
ontplooiing van onze gemeenschap, de werkgelegen
heid is ei niet mee gebaat.'
IJSBERG
Misschien heeft van alle eilanders Boell van Leeu
wen, hoofd afdeling algemene zaken van het eiland
bestuur, schrijver en door zijn juridische opleiding
ln Leiden als geboren Ouragaoënaar toch een halve
Nederlander, het meest-doordachte oordeel over de
gebeurtenissen die iedereen nog zo bezighouden. Al
laat hij zich zijn meningen niet gemakkelijk ont
futsel en. Op de vraag of 30 mei de rassentegenstel
lingen heeft verscherpt, zegt hij: .Voor 30 mei was
onze gemeenschap een ijsberg, waarvan negentiende
onder water lag. Nu ligt de hele ijsberg te kijk. Tal
van dingen, waarvan we ons als gemeenschap niet
bewust waren, weten we nu.'
Zoals do reële verhoudingen tussen de mensen.'
En het verschil in welvaart tussen de blanke en
de gekleurde groep
,Ik golool dat we nu bewuster leven.'
Heeft de donkergekleurde in het dagelijks leven nu
meer kansen dan tevoren
,Ik dacht van wel.'
Is Fente Obrero, het arbeidersfront, een uiting van
de politieke bewustwording van die groep?
,De oude politieke partijen waren geen politieke
partijen, maar voortzettingen van een bepaald cul
tuurpatroon. Met Frente heb je voor het eerst dat
arbeiders op arbeiders stemden want een pro
gramma had Frente niet.'
Is er eer gevaar dat de Black Power-beweging hier
invloed krijgt?
Waaroir is dat een gevaar? Ik vind de Black Po
wer een heel gezond ding. Eigenlijk betekent het een
zwarte man, die trots is op zichzelf. Het is de hoogste
tijd dal de neg ar zichzelf verkiest boven de ander.
In het begin lijkt dat misschien agressief, maar dat
verandert wél.'
Welke rol kan Nederland nog spelen ln deze veran
derde samenleving? Moet het bijvoorbeeld blijven
zorgen, met zijn mariniers, voor het handhaven van
de interne orde
,Nlet dar ln laatste instantie. In het ergste geval,
als er hier een complete chaos ontstaat, dan landt
Venezuela of Amerika tenzij Nederland, die chaos
voorkomt'
In Nederland wordt die verantwoordelijkheid voor de
interne orde meer en meer gezien als neo-koloniaiis-
me dat willen we niet meer.
.Van die rol kun je nooit af. You can never be a
virgin again. Maar ik denk dat het Nederland veel
slapeloze nachten zal bezorgen. Aangezien Nederland
op het ogenblik toch een beetje masochistisch is
vindt het zelfs wel prettig.'
Is er geen ressentiment tegen de Nederlanders?
,Er is een breed ressentiment. Maai- het is niet diep.
Het is een sloot, maar geen gracht.'
Zou het goed zijn, naar uw mening, om hier «n
stuk Nederlands normbesef in stand te houden?
.Degenen die het verschil niet weten, hebben tr
geen verdriet om als het verdwijnt. Die het wel we
ten, beseffen dat verlaten van het Nederlands norm
besef en aam vaar ding van het Zuidamerikaanse, e«
niveau verlaging betekent.'
Zijn de normen nu al niet lager dan in Nederland,
met name ten aanzien van corruptie
,Ik vind Nederland de Laatste jaren in dat opzicht
bepaald niet een baken in zee. Het zit vol agressie-*
onlustgevoelens, vage angsten en infantilisme.'
Wordt eens wat specifieker?
.Kijk maar hoe de meningen in Nederland gemanipu
leerd worden, hoe de agressie zich naar binnen richt
en luister naar het geleuter van de meeste Neder
landse politici. Ik vraag me af wat er gebeurt als er
in Nederland een depressie komt.'
Wat is de toekomst van de Nederlandse Antillen als
culturele of staatkundige eenheid?
,De Nederlandse Antillen bestaan helemaal niet. Je
hebt eilanden, maar geen land. Tussen de Oura-
gaoënaair en de Arubaan is de afstand groter dan
tussen een Nederlander en een Italiaan. Sint-Maar
ten heeft geen enkele band meit ons. Toch zijn wij
het enige eiland met een eigen cultuur, blijkens uit
architectuur, schrijvers, intellectuelen en een ver
nieuwende beweging. Aruba denkt dat Curagao naar
de knoppen gaat. Maar de uitbarsting hier bewijst
niet dat Aruba beteir is, maar dat Curagao de etter
buil heef doorgeprikt.
Op de een of andere manier is dertig mei voor mij
gekomen als een soort verademing.'
Stanley Brown
Het nieuwe verschijnsel in de Cnragaose politiek is Frente Obrero,
front van arbeiders, de partij die is voortgekomen uit de groep
die de uitbarsting van 30 mei 1969 heeft gemaakt. Frente: dat be
tekent 12.339 van de in totaal 55.780 stemmen bij de verkiezingen
van 5 september jongstleden, ofwel drie van de 12 zetels, die Cura
gao in de staten heeft, 3 van de 22 uit net totaal.
Frente betekent ook drie mannen: Papa Goddet, de warmbloedige
propagandist en vechtersbaas die zijn vuisten vaak niet kan thuis-
honden en die al heel vroeg in zijn eentje voor meer rechten van de
arbeiders heeft gedemonstreerd; Amador Nita, de realist en politi
cus, die nu minister is geworden, maar die op 30 mei ln de voorste
gelederen heeft meegelopen van Weacar, waar het begon, naar de
stad, die in brand zou worden gestoken en Stanley Brown, de altijd
ontevreden activist, maker van het virulante weekblad Vito, het
best-gelezen blad, maar zeker niet het meest-geprezen van Curagao.
VV ILL EM STAD - C UR AC AO In de staten
van de Antillen mag worden gerookt. Het is
dus niets bijzonders dat A. M. Nita, minister
van sociale zaken en volksgezondheid, een van
de voormannen van Frento Obrero, het arbei
dersfront, dat voortkwam uit de furie van
30 mei, een sigaret in zijn mond heeft. Wel dal
hij het mondstuk naar voren laat steken en
nok dat hij hem niet aansteekt. En het is be
paald opvallend dat het stuk dat uit zijn
mond komt in de loop van de avond snel kor
ter wordt. A. M. Nita eet zjjn sigaretten op.
En dat past helemaal bij het kleurrijke beeld
lat hij van zichzelf projecteert.
Hij draagt een olijfgroen fantasie-uniform mei
ien veredeld soort Castro-pet, die hij spe
ciaal gaat halen als ik een foto van hem wil
maken. De drie parlementsleden van zijn par-
r.ij zijn in een eenvoudiger versie var dat pak
gestoken Waarom? ,Men doet bepaalde din
gen terwille van de psychologische uitwer
king', zegt hij. .Op een gegeven moment heb-
>en wij het bestaande pak van de havenar-
leiders tot uniform van de beweging gemaakt
Sen uniform helpt een zekere image op te bou
wen. Ik loop ook altijd met een paraplu. De
loeristen kijken op wanneet ik door de stad
ga en vragen of ik met ze op de foto wil. Kijk
en hij laat een foto zien met twee verlegen
lachende kennelijk Amerikaanse toeristen
Heeft de beweging ook ideologische kenmer
ken van het castrisme?
.Ala u in de Koenoekoe gaat (het platteland
buiten Willemstad) moet u eens vragen of
Nita of Papa Godet ooit gepraat hebben
over Lenin of Castro. Ik heb geen marxisti
sche ideologie gebruikt. Dat ik met Castrc
sympathiseer, is een persoonlijke kwestie. Hiei
op Ouragao is geen plaats voor een marxist)
>che ideologie.'
- Heeft deelneming aan de regering tegenovei
ie kiezer het revolutionair élan van Frenti
aiet verzwakt
.Ik kan tóch wel oppositie bedrijven. Er li-
wel een akkoord, maar geen vrede. Medever
antwoordel-.jkheid verduistert de eigen opinies
niet. Door onze deelname kunnen de praktij
ken van vroeger niet meer worden toegepast
Ais nu een nieuw hotel zich wil vestigen,
wordt er eerst gepraat over de arbeidsvoor
waarden.
Vroeger gebeurde dat niet. Zelfs de koers van
de rechters ls er door beïnvloed. Kijkt u
maar: Goddei kreeg voor zijn aandeel in de
gebeurtenissen van 30 mei nog ler maanden,
maar Ong a Kwie (een vakbondsleider; is nu
vrijgesproken. De bevolking moet het gevoel
hebten dat zij in de regering zit Daarom houd
Ik elke donderdag spreekuur. Er komen dan
80 tot 100 mensen. Ze vragen werk of hulp
in echtscheidingskwesties, oduerdomspensioen
of bemiddeling voor ondeugende kinderen. Bij
voorbeeld een moeder komt mij vragen wat
ze moet doen met een jongen van negen die
probeert met zijn zuster naar bed te gaan. Ik
regel steun voor een invalide kind of h-ulp
voor een dove arbeider.
Gaat u op deze manier niet dezelfde kant
op als uw voorgangers van wie ook werd ge
zegd dat ze politieke aanhangers hielpen, maar
te weinig deden aan sociale maatregelen zoals
een ziekenfonds
Die grote dingen bespreken we in de rege
ring.' Minister Nita ziet in de gebeurtenissen
van de 30ste mei geen racistische trekken
Onze beweging ls revolutionair, gericht op om
verwerping van de bestaande macht, maar
niet tegen een bepaalde kleur. eHt is ook niet
juist, dat de groep die de bevolking onder
drukt overwegend een blanke groep zou zijn.
Vindt hij dat Nederland de Shell steunt of
Wescar, waar de moeilijkheden van 30 mei
begonnen
.Dat staat los van Nederland: dat zijn particu
liere belangen die tegen het Nederlandse be
lang kunnen ingaan.'
En wat denkt hij van een zekere Fox, die de
laatste weken of Curagcao ageert voor .Black
Power"
.Fox is veroordeeld omdat hij ln hotels heeft
gewoond en niet betaalde. Wij hebben hem
toen rechtsbijstand verleend. Maar wij hebben
hem niet gesteund als propagandist van Black
Power. Voor Black Power is op Ouragao geen
plaats.'
.Ais we, zegt hij tot slot, de huizen opbouwen
en we laten de gemeenschap onveranderd, dan
hebben we niets bereikt. Want er is niet meer
in brand te steken op Curagao'.
Eén van de helblonde broodmagere Jon
getjes zegt ernstig tegen zijn tweeling
broer als die limonade wil nemen: ,Als
je 't gewoon palet, is 't dieven'. Dan
komt zijn vader binnen en netjes vraagt
hij het. Vader Brown draagt een wit
overhemd en een te wijde blue jeans bo
ven blote voeten. Hij ls één van de zeer
weinige mannen op Curagao die zijn
haar tot in de nek draagt. Hij laat zich
vallen ln één van de safaristoelen in
het kleine arbeidershuisje waar zijn
grootouders nog hebben gewoond.
Het te een wat merkwaardige zaak te
genover de ideoloog en activist van de
.oornamelijk gekleurde Frento Obrero
te zitten en vast te stellen dat hij een
blanke is. Stanley Brown, zeggen men
sen die het eiland kennen, was de zoon
/an een portier bij de Shell. En de Shell
van toen was een afgesloten woonwijk
met een hek eromheen. Het zoontje van
de portier mocht daar natuurlijk niet
komen. Nadat hij later in Nederland tij
dens zijn opleiding tot onderwijzer, had
gezien dat net ook andere kon, is hij al
tijd een wrok blijven koesteren tegen
de blanken en de Nederlanders.
zich niet alleen tegen de .macamba's'.
de indringers, de Nederlanders. Hij
vecht in een vinnige scheldende stijl,
die niemand op Curagao voordien ken
de en die hij van de provo's heeft af
gekeken, tegen aille machthebbers.
Als Vito uitkomt zwenmen tientallen
zwarte jongetjes ermee uit. Ze verkopen
van dit blad da.t in het Papaments is
geschreven, op het ogenblik 12.000 ex
emplaren, ondanks concurrerende na
bootsingen van twee andere partijen
rk ben de enige' zegt slatenlid Brown
(31) .die Frente nog kritiseert en dat
begrijpen ze niet' En hij voegt er aan
toe dat het naar zijn smaak met Fren
ie slecht gaat. sinds het ln de regering
is vertegenwoordigd.
Hij stelt dan iets over Curagao dat zo
verschrikkelijk waar is, dat het haast
niet te begrijpen valt dat het niet veel
eerder is gezegd. Het doorsnee Cura-
gaose kind leert thuis Papiamento spre
ken. Alleen in de kring van de .oude'
blanke Curagaoenaars spreekt men ook
thuis Nederlands. Op de lagere school
wordt meteen vanaf de eerste klas les
gegeven in het Nederlands en het
papiements wordt nooit meer onder
wezen. Gevolg, zegt Brown, mijn kin
deren van vijf jaar. die een Nederlandse
moeder hebben, beschikken over een
grotere woordenschat dan mijn leerlin
gen in de derde klas.
Het Antilliaanse kind moet leren
kenen en leren denken ln het Neder
lands een taal die het eerst moet
aanleren. Met negen jaar geeft het kind
die strijd op. Er blijft dan ook 45 pet
zitten vóór de derde klas. Als ze lezen,
krijgen ze hoofdpijn ook van het
Papiamento, dat immers geen alge
meen aanvaarde spelling hééft. Dat
verklaart, zegt hij, dat ze vaak zo'n
slome indruk maken. Maar een donker
winkelmeisje in Trinidad is niet lui en
ook de Surinamers hebben meer kam
bij het onderwijs. Waarom? Omdat di
kolonisatoren daar grondiger te werk
zijn gegaan. Ze hebben de oorepronke-
liike taal helemaal uitgeroeid. Óp Tri
nidad is Engels de moedertaal, in Su
riname is het Nederlands. Daardoor
haalt 80 procent hier het eind van d«
lagere school niet tegen 20 procent
ln Nederland.
Wie even denkt aan het feit dat ln oni
land de laatste tijd het inzicht is ge
rijpt dat vooral datgene wal een kifid
mee krijgt van thuis en van de kleuter
school. bepalend is voor zijn succes 0?
gebrek daaraan bij het verdere onder
wijs. moet inzien dat Brown gelijk heeft.
Er is, mede door zijn ijveren, nu een
plan om de eerste 2 jaar lagere school
Ln het Papiaments les te geven. Maar
Brown wil de hele lagere school in die
taal houden, al kan daar een vreemde
taal aan worden toegevoegd bijvoor
beeld Nederlands. ,Éen volk kan alleen
inaair denken Ln zijn moedertaal' maar
Loen hij eens probeerde lessen voor vol
wassenen in die moedertaal te geven,
werd hem dat verboden.
Hoe verklaart hij, achteraf, dertig mei?
Wij waren doodsbenauwd voor de poli-
He en hun wapens. Maar wij waren te
lang getergd. De mensen gingen met
stenen gooien naar de soldaten met mi
trailleurs. Het te zo je hebt een
vrouw. En je slaat haar iedere avond
als Je thuiskomt. En op een dag staat
ze met een pan heet water klaar. Je
gelooft nooit dat ze daarmee iets zal
doen. maar ze doet het wel nou, dat
is op 30 mei gebeurd en daaruit kun je
de verlamming verklaren, eerst die van
de politie en toen die van de regering:
dat we het toch deden. Maar aJs 30 mei
brengt wat het belooft, dan komt er
geen geweld meer'
Ln het gesprek maakt de radicaal Brown
een redelijke indruk, veel redelijker dan
de scheidstijl van zijn blad. Maar mis
schien is die stijl wel de enige manier
om de Antilliaanen die hij wil bereiken
tot lezen te brengen.
Minister Amador Nita