de wonden van 30 mei nog niet geheeld A. P. NITA: ,ER IS NIETS MEER IN BRAND TE STEKEN' 6 zijl! WAARHEEN MET DE ANTILLEN? STANLEY BROWN: VECHTEN TEGEN MACHTSHEBBERS PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT MAANDAG 20 APRIL 1975 Hot is bijna een jaar geleden dat, volkomen onver wacht, Curasao werd opgeschrikt door een uitbars ting van volkswoede, die een belangrijk deel van de binnenstad in vlammen deed opgaan. Dertig mei 1969 werd een punt van ommekeer in de politieke en sociale verhoudingen van de Antillen, het beteken de het einde van de gouverneursdroom van oud-pre mier Jonckheer, de opkomst van het arbeiders front Frente Obrero en een nieuwe bestudering, aan beide kanten van de oceaan, van de gewenste rela ties tussen de delen van het koninkrijk. Een onzer medewerkers (drs M. L. Snijders) bracht enkele weken op de Antillen door om zich in de achter gronden van deze nieuwe verschijnselen op politiek, asociaal en economisch gebied te verdiepen. Hieron der zijn eerste twee artikelen. (Door drs M L. Snijders) WILLEMSTAD (CURASAO) Zoals voor de wes telijke wereld de tijd is ingedeeld in de periodes vóór en na Christus, zo leeft Curacao met het begrip vóór ol na de dertigste mei. Dertig mei 1969, nu bijna een jaar geleden, was de dag waarop woedende arbeiders, die eerst een drank winkel hadden geplunderd, meer dan vijftig winkels en andere gebouwen in het centrum van Willemstad in brand staken, honderd andere winkels plunderden en dertig auto's vernielden. Materiële schade: 50 mil joen. De gapende wanden in de gevelrij van Heerenstraat en Handelskade, de grote open vlakte aan de over kant van de Sint-Anna Baai, waar het Otrabanda heet, zijn kiBe herinneringen aan de hete furie van die dag Maar groter dan de materiële schade is de schok, die deze uitbarsting de Curagaose samenle ving heeft gegeven Nog altijd is men bezig verkla ringen te zoeken en consequenties te overzien. Geen enkel gesprek op de warme, avondlijke veranda's, in ijzige airconditioned kantoren, in een klamheet vak bondslokaal. of de dertigste mei komt erin voor. Vooral bij de kleine groep van ongeveer 700 blanke Curagaoënaars, die al sinds de 17de eeuw in het land woont, is de shock nog niet uitgewerkt. Voor velen van nen ziet de uitbarsting van 30 mei er vooral uit als een opstand van de donkergekleurde eilandbe woners die toevallig in meerderheid minder wel gesteld zijn tegen de posities van de welgestelden, die eeuwenlang zo niet de macht hebben uitgeoefend, dan toch de toon hebben aangegeven en die toevallig blank zijn Uit deze groep van blanke Curagaoënaars komen ho gere en middelbare ambtenaren, Shell-employés, doktoren en artsen voort. Naast hen vormt een even kleine groep Portugese joden ook vanaf de 17de eeuw gevestigd de rijkste sector van king: bankiers, winkeliers en handelaars. VULKAAN Een derde groep blanken van opnieuw een 700 man, zijn de in de dertiger jaren gekomen Oosteuropese joden, ook voornamelijk winkeliers, in de wande ling .Polakken' genoemd. Dan zijn er ongeveer tien duizend Nederlanders, vooral gekomen in dienst van bedrijver als Shell, Nederhorst en een aantal blan ken, of als onderwijzer, rechter of ambtenaar. Sa men toch maar een dunne bovenlaag op een totale bevolking van 140.000, waarvan bovendien de ver schillend groepen onderling zeer weinig contact met elkaar hebben, behalve de Nederlanders en de ,oude' blanken .Het is met ons hier gedaan', zegt er een. ,Er gaan dit iaar 126 Nederlandse onderwijzers weg.' ,lk weet niet of wij hier wel blijven', zegt een Nederlander, die al een huisje heeft gebouwd om er na zijn pen sionering te gaan wonen. .Veel ambtenaren stappen over naar het bedrijfsleven.' ,Ik was juist vergeten dat mijr kleur nog belangrijk kon zijn', stelt een donkergekleurde hoge ambtenaar somber vast. .Wij leven nu op een vulkaan', meent de eigenaresse van een toeristen winkel. .Die vulkaan wés er niet voor 30 mei. Maar nu wij weten dat hij er ls, kan hij leder ogenblik opnieuw uitbarsten.' .Het ls geen wonder dat de Cura gaoënaars tot dergelijke uitbarstingen komen', meent een ander. .Vijfendertig procent van de kin deren wordt hier buiten het huwelijk geboren. Ze groeien op zonder vader en dus zonder discipline. Ze zijn emotioneel en onberekenbaar.' Maar niet ieder- Lion Capriles, onder-directeur van Maduro en Cu riei's bank en voorzitter van de Kamer van Koop handel, 36 jaar en een vooraanstaand lid van de Portugees-joodse groep, zegt dat men zich in zijn gemeenschap door de dertigste mei is gaan realise ren, dat er iets moet veranderen. Hij is persoonlijk zelfs optimistisch gestemd over de toekomst. ,AJs men 30 mei goed gebruikt, geeft het een impuls aan onze samenleving', meent hij. Heeft er een radicaal element in de uitbarsting ge zeten is hij vooral tegen joodse zakenlieden ge richt geweest? .Zeker niet. Een dergelijke actie brengt altijd de meeste schade in een winkelcen trum, maar ook de panden van gekleurde zaken lieden zijn getroffen.' Is het zo dat de propaganda van Vito, heit felle weekblad van Stanley Brown, de tegenstelling ver- verscherpt? ,Dat wel. Het bevordert, ook niet de ontplooiing van onze gemeenschap, de werkgelegen heid is er niet mee gebaat.' IJSBERG Misschien heeft van alle eilanders Boeli van Leeu wen, hoofd afdeling algemene zaken van het eiland bestuur, schrijver en door zijn juridische opleiding ln Leiden als geboren Curagaoënaar toch een halve Nederlander, het meest-doordachte oordeel over de gebeurtenissen die iedereen nog zo bezighouden. Al laat hij zich zijn meningen niet gemakkelijk ont futselen. Op de vraag of 30 met de rassentegenstel lingen heeft verscherpt, zegt hij: .Voor 30 mei was onze gemeenschap een ijsberg, waarvan negentiende onder water lag. Nu ligt de hele Ijsberg te kijk. Tal van dingen, waarvan we ons als gemeenschap niet bewust waren, weten we nu.' .Zoals de reële verhoudingen tussen de mensen.' En het verschil in welvaart tussen de blanke en de gekleurde groep ,Ik gelooi dat we nu bewuster leven.' Heeft de donkergekleurde in het dagelijks leven nu meer kansen dan tevoren ,Ik dacht van wel.' Is Fente Obrero, het arbeidersfront, een uiting van de politieke bewustwording van die groep? ,De oude politieke partijen waren geen politieke partijen, maar voortzettingen van een bepaald cul tuurpatroon. Met Frente heb je voor het eerst dat arbeiders op arbeiders stemden want een pro gramma had Frente niet.' Is er een gevaar dat de Black Power-beweging hier invloed krijgt? .Waarom is dat een gevaar? Ik vind de Black Po wer een heel gezond ding. Eigenlijk betekent het een zwarte man, die trots is op zichzelf. Het is de hoogste Lijd dat de neger zichzelf verkiest boven de ander. In het begin lijkt dat misschien agressief, maar dat verandert wel.' Welke rol kan Nederland nog spelen in deze veran derde samenleving? Moet het bijvoorbeeld Wijven zorgen, met zijn mariniers, voor het handhaven van de interne orde ,Niet dar in laatste Instantie. In het ergste geval, als er hier een complete chaos ontstaat, dan landt Venezuela of Amerika tenzij Nederland, die chaos voorkomt-' In Nederland wordt die verantwoordelijkheid voor de interne orde meer en meer gezien als neo-kolonialis- me dat willen we niet meer. ,Van die rol kun je nooit af. You can never be a virgin again. Maar ik denk dat het Nederland veel slapeloze nachten zal bezorgen. Aangezien Nederland op het ogenblik toch een beetje masochistisch is vindt het zelfs wel prettig.' Is er geen ressentiment tegen de Nederlanders? ,Er is een breed ressentiment. Maar het is met diep. Het is een sloot, maar geen gracht.' Zou het goed zijn, naar uw mening, om hier eet stuk Nederlands normbesef in stand te houden? .Degenen die het verschil niet weten, hebben geen verdriet om als het verdwijnt. Die het wel Mi- ten, beseffen dat verlaten van het Nederlands nom- besef en aanvaarding van het Zuiidamerikaanse, eai niveauverlagimg betekent.' Zijn de normen nu al niet lager dan ln Nederland, met name ten aanzien van corruptie 4k vind Nederland de laatste jaren in dat opzicl: bepaald niet een baken in zee. Het zit vol agressieve onlustgevoelens, vage angsten en infantilisme.' Wordt eens wat specifieker .Kijk maar hoe de meningen in Nederland gemaap- leerd worden, hoe de agressie zich naar binnen rid* en luister naar het geleuter van de meeste Neder landse politici. Ik vraag me af wat er gebeurt als in Nederland een depressie komt.' Wat is de toekomst van de Nederlandse Antillen culturele of staatkundige eenheid .De Nederlandse Antillen bestaan helemaal niet li hebt eilanden, maar geen land. Tussen de On qaoënaar en de Arubaan is de afstand groter da tussen een Nederlander en een Italiaan. Sint-Mas ten heeft geen enkele band met ons. Toch zijnw het enige eiland met een eigen cultuur, blijkens ai architectuur, schrijvers, intellectuelen en een w nieuwende beweging. Aruba denkt dat Curasao ma de knoppen gaat. Maar de uitbarsting hier bewiy. niet dat Aruba beter is, maar dat Curasao de etter- buil heefi doorgeprikt. Op de een of andere manier is dertig mei voor mj gekomen als een soort verademing.' Stanley Brown Het nieuwe verschijnsel in de Curasaose politiek ls Frente Obrero, front van arbeiders, de partij die is voortgekomen uit de groep die de uitbarsting van 30 mei 1969 heeft gemaakt. Frente: dat be tekent 12.339 van de in totaal 55.780 stemmen bij de verkiezingen van 5 september jongstleden, ofwel drie van de 12 zetels, die Cura cao in de staten heeft. 3 van de 22 uit net totaal. Frente betekent ook drie mannen: Papa Goddet, de warmbloedige propagandist en vechtersbaas die zijn vuisten vaak niet kan thuis houden en die al heel vroeg in zijn eentje voor meer rechten van de arbeiders heeft gedemonstreerd; Amador Nita, de realist en politi cus, die nu minister is geworden, maar die op 30 mei in de voorste gelederen heeft meegelopen van Wescar, waar het begon, naar de stad, die ln brand zou worden gestoken en Stanley Brown, de altijd ontevreden activist, maker van het virulante weekblad Vito, het best-gelezen blad, maar zeker niet het meeat-geprezen van Curasao. 1 hen: Nita en Minister Amador Nit VVTLLEMSTAD-CURACAO In de staten van de Antillen mag worden gerookt. Het is dus niets bijzonders dat A. M. Nita, minister van sociale zaken en volksgezondheid, een van de voormannen van Frento Obrero, het arbel dersfront, dat voortkwam uit de furie var. 30 mei, een sigaret ln zijn mond heeft. Wel da. lij het mondstuk naar voren laat steken en lok dat hij hem niet aansteekt. En het is be paald opvallend dat het stuk dat uit zyn noud komt in de loop van de avond snel kor ter wordt. A. M. Nita eet zijn sigaretten op. En dat past helemaal bij het kleurrijke beeld lat hij van zichzelf projecteert. Mij draagt een olijfgroen fantasie-uniform mei een veredeld soort Castro-pet, die hij spe ciaal gaat halen ais ik een foto van hem wil naken. De drie parlementsleden van zijn par tij zijn in een eenvoudiger versie var dat pak <estoken Waarom? ,Men doet bepaalde din eren terwille vaD de psychologische uitwer king', zegt hij. ,Op een gegeven moment heb- >en wij het bestaande pak van de havenar- leiders tot uniform van de beweging gemaakt Sen uniform helpt een zekere image op te bou wen. Ik loop ook altijd met een paraplu. De oeristen kijken op wanneet ik door de stad ga en vragen of ik met ze op de foto wil. Kijk en hij laat een foto zien met twee verlegen achende kennelijk Amerikaanse toeristen Heeft de beweging ook ideologische kenmer ken van het castrisme .Als u in de Koenoekoe gaat (het platteland buiten Willemstad) moet u eens vragen of Nita of Papa God et ooit gepraat hebben over Lenm of Castro. De heb geen marxisti sche ideologie gebruikt. Dat ik met Castrc sympathiseer, is een persoonlijke kwestie. Hiei sp Curasao is geen plaats voor een marxist, che ideologie.' - Heeft deelneming aan de regering tegenovei le kiezer het revolutionair élan van Frent' aiet verzwakt? ,Ik kan tóch wel oppositie bedrijven. Er ls- wel een akkoord, maar geen vrede. Medever antwoordelijkheid verduistert de eigen opinies- aiet. Door onze deelname kunnen de praktij ken van vroeger niet meer worden toegepast Als nu een nieuw hotel zich wil vestigen, wordt er eerst gepraat over de arbeidsvoor waarden. Vroeger gebeurde dat niet. Zelfs de koers van de rechters is er door beïnvloed. Kijkt u maar: Goddei kreeg voor zijn aandeel ln de gebeurtenissen van 30 mei nog ier maanden, maar Ong a Kwie (een vakbondsleider; is nu vrijgesproken. De bevolking moet het gevoel hebt en dat zij in de regering zit Daarom houd ik elke donderdag spreekuur. Er komen dan 80 tot 100 mensen Ze vragen werk of hulp in echtscheidingskwesties, oduerdomspensioen of bemiddeling voor ondeugende kinderen. Bij voorbeeld een moeder komt mij vragen wat ze moet doen met een jongen van negen die probeert met zijn zuster naar bed te gaan. Ik regel steun voor een invalide kind of hulp voor een dove arbeider. Gaat u op deze manier met dezelfde kant op als uw voorgangers van wie ook werd ge- tegd dat ze politieke aanhangers hielpen, maar :e weinig deden aan sociale maatregelen zoals een ziekenfonds .Die grote dingen bespreken we tn de rege ring.' Minister Nita ziet ln de gebeurtenissen van de 30ste mei geen racistische trekken .Onze beweging is revolutionair, gencht op om verwerping van de bestaande macht, maar niet tegen een bepaalde kleur. eHt is ook niet juist, dat de groep die de bevolking onder drukt overwegend een blanke groep zou zijn. Vindt hij dat Nederland de Shell steunt of Wescar, waar de moeilijkheden van 30 me. begonnen ,Dat staat los van Nederland: dat zijn particu liere belangen die tegen het Nederlandse be lang kunnen ingaan.' En wat denkt hij van een zekere Fox, die de laatste weken of Ouragcao ageert voor .Black Power"? .Fox is veroordeeld omdat hij ln hotels heeft gewoond en niet betaalde. Wij hebben hem toen rechtsbijstand verleend. Maar wij hebben hem niet gesteund als propagandist van Black Power. Voor Black Power is op Curasao geen plaats.' .Als we, zegt hij tot slot, de huizen opbouwen en we laten de gemeenschap onveranderd, dan hebben we niets bereikt. Want er is niet meer in brand te steken op Curasao". Eén van de helblonde broodmagere jon getjes zegt ernstig tegen zijn tweeling broer als die limonade wil nemen: ,Als je 't gewoon pakt, is 't dieven'. Dan komt zijn vader binnen en netjes vraagt hij het. Vader Brown draagt een wit overhemd en een te wijde blue jeans bo ven blote voeten. Hij is één van de zeer weinige mannen op Curasao die zijn haar tot in de nek draagt. Hij laat zich vallen in één van de safaristoelen in het kleine arbeidershuisje waar zijn grootouders nog hebben gewoond. riet ie een wat merkwaardige zaak te genover de ideoloog en activist van de voornamelijk gekleurde Frento Obrero te zitten en vast te stellen dat hij een blanke is. Stanley Brown, zeggen men sen die het eiland kennen, was de zoon van een portier bij de Shell. En de Shell van toen was een afgesloten woonwijk met een hek eromheen. Het zoontje van de portier mocht daar natuurlijk niet komen. Nadat hij later in Nederland tij dens zijn opleiding tot onderwijzer, had gezien dat net ook anders kon, is hij al tijd een wrok blijven koesteren tegen de blanken en de Nederlanders. Maar ln zijn weekblad Vito richt hij :ich niet alleen tegen de .macamba's de indringers, de Nederlanders. Hij vecht in een vinnige scheldende stijl, die memand op Curagao voordien ken de en die hij van de provo's heeft af gekeken, tegen alle machthebbers. Als Vito uitkomt zwermen tientallen zwarte jongetjes ermee uit. Ze verkopen van dit blad dat in het Papaments is geschreven, op het ogenblik 12,000 ex emplaren, ondanks ooncurrerende na bootsingen van twee andere partijen rk ben de enige' zegt statenlid Brown (31) ,die Frente nog kritiseert en dal begrijpen ze niet' En hij voegt er aan toe dat het naar zijn smaak met Fren te slecht gaat, sinds het in de regering ls vertegenwoordigd. Mij stelt dan iets over Curagao dat zó verschrikkelijk waar ls, dat het haasi niet te begrijpen valt dat het niet veel eerder is gezegd. Het doorsnee Cura gaose kind leert thuis Papiamento spre ken. Alleen in de kring van de ,oude' blanke Curagaoënaars spreekt men ook thuis Nederlands. Op de lagere school wordt meteen vanaf de eerste klas les gegeven in het Nederlands en het papiements wordt nooit meer onder wezen. Gevolg, zegt Brown, mijn kin deren van vijf jaar, die een Nederlandse moeder hebben, beschikken over een grotere woordenschat dan mijn leerlin gen in de derde klas. Het Antilliaanse kind moet leren re kenen en leren denken in het Neder lands een taal die het eerst mos aanleren. Met negen jaar geeft het kini die strijd op. Er blijft dan ook 45 pc! zitten vóór de derde klas. Als ze lezo, krijgen ze hoofdpijn ook van ie! Papiamento, dat immers geen alp- meen aanvaarde spelling heeft, dk verklaart, zegt hij, dat ze vaak zo: slome indruk maken. Maar een donke winkelmeisje in Trinidad is niet lui a ook de Surinamers hebben meer kan bij het onderwijs. Waarom Omdat dl kolonisatoren daar grondiger te werk zijn gegaan. Ze hebben de oorspronke lijke taal helemaal uitgeroeid. Op Tri nidad is Engels de moedertaal, in Su* riname is het Nederlands. Daardoor haalt 80 procent hier het eind van de lagere school niet tegen 20 procen', ln Nederland. Wie even denkt aan het feit dat in ou land de laatste tijd het inzicht is p- rijpt dat vooral datgene -.vat een kid mee krijgt van thuis en van de kleuter school, bepalend is voor zijn succes 0 gebrek daaraan bij het verdere onder wijs, moet inzien dat Brown gelijk heef. Er is. mede door zijn ijveren, nu ee plan om de eerste 2 jaar lagere schoei in het Papiaments los te geven. Mai' Brown wil de hele lagere school in i> taal houden, al kan daar een vTeemii taal aan worden toegevoegd bijvoor beeld Nederlands. ,Een volk kan ailea maar denken in zijn moedertaal' mas: toen hij eens probeerde lessen voor vol wassenen in die moedertaal te gevel - werd hem dat verboden. Moe verklaart hij, achteraf, dertig mei! Wij waren doodsbenauwd voor de poli- -ie en hun wapens. Maar wij waren t! 1 lang getergd. De mensen gingen mei stenen gooien naar de soldaten met mi trailleurs. Het ls zo je hebt een vrouw. En je slaat haar Iedere avond als Je thuiskomt. En op een dag staat ze met een pan heet water klaar. Jt gelooft nooit dat ze daarmee iets wl doen, maar ze doet het wel nou, dat is op 30 mei gebeurd en daaruit kun ji de verlamming verklaren, eerst die van de politie en toen die van de regering: dat we het toch deden. Maar als 30 ma! brengt wat het belooft, dan komt m geen geweld meer' In het gesprek maakt de radicaal Brown een redelijke indruk, veel redelijker das de scheidstijl van zijn blad. Maar nu»- schien is die stijl wel de enige manier om de Antilliaarien die hij wil bereik» tot lezen te brengen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1970 | | pagina 18