de
wonden van
30 mei
nog niet
geheeld
A. P. NITA: ,ER IS NIETS
MEER IN BRAND TE STEKEN'
6
zijl!
WAARHEEN MET DE ANTILLEN?
STANLEY BROWN: VECHTEN
TEGEN MACHTSHEBBERS
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 20 APRIL 1975
Hot is bijna een jaar geleden dat, volkomen onver
wacht, Curasao werd opgeschrikt door een uitbars
ting van volkswoede, die een belangrijk deel van de
binnenstad in vlammen deed opgaan. Dertig mei
1969 werd een punt van ommekeer in de politieke en
sociale verhoudingen van de Antillen, het beteken
de het einde van de gouverneursdroom van oud-pre
mier Jonckheer, de opkomst van het arbeiders
front Frente Obrero en een nieuwe bestudering, aan
beide kanten van de oceaan, van de gewenste rela
ties tussen de delen van het koninkrijk. Een onzer
medewerkers (drs M. L. Snijders) bracht enkele
weken op de Antillen door om zich in de achter
gronden van deze nieuwe verschijnselen op politiek,
asociaal en economisch gebied te verdiepen. Hieron
der zijn eerste twee artikelen.
(Door drs M L. Snijders)
WILLEMSTAD (CURASAO) Zoals voor de wes
telijke wereld de tijd is ingedeeld in de periodes
vóór en na Christus, zo leeft Curacao met het begrip
vóór ol na de dertigste mei.
Dertig mei 1969, nu bijna een jaar geleden, was de
dag waarop woedende arbeiders, die eerst een drank
winkel hadden geplunderd, meer dan vijftig winkels
en andere gebouwen in het centrum van Willemstad
in brand staken, honderd andere winkels plunderden
en dertig auto's vernielden. Materiële schade: 50 mil
joen.
De gapende wanden in de gevelrij van Heerenstraat
en Handelskade, de grote open vlakte aan de over
kant van de Sint-Anna Baai, waar het Otrabanda
heet, zijn kiBe herinneringen aan de hete furie van
die dag Maar groter dan de materiële schade is de
schok, die deze uitbarsting de Curagaose samenle
ving heeft gegeven Nog altijd is men bezig verkla
ringen te zoeken en consequenties te overzien. Geen
enkel gesprek op de warme, avondlijke veranda's, in
ijzige airconditioned kantoren, in een klamheet vak
bondslokaal. of de dertigste mei komt erin voor.
Vooral bij de kleine groep van ongeveer 700 blanke
Curagaoënaars, die al sinds de 17de eeuw in het land
woont, is de shock nog niet uitgewerkt. Voor velen
van nen ziet de uitbarsting van 30 mei er vooral uit
als een opstand van de donkergekleurde eilandbe
woners die toevallig in meerderheid minder wel
gesteld zijn tegen de posities van de welgestelden,
die eeuwenlang zo niet de macht hebben uitgeoefend,
dan toch de toon hebben aangegeven en die toevallig
blank zijn
Uit deze groep van blanke Curagaoënaars komen ho
gere en middelbare ambtenaren, Shell-employés,
doktoren en artsen voort. Naast hen vormt een even
kleine groep Portugese joden ook vanaf de 17de
eeuw gevestigd de rijkste sector van
king: bankiers, winkeliers en handelaars.
VULKAAN
Een derde groep blanken van opnieuw een 700 man,
zijn de in de dertiger jaren gekomen Oosteuropese
joden, ook voornamelijk winkeliers, in de wande
ling .Polakken' genoemd. Dan zijn er ongeveer tien
duizend Nederlanders, vooral gekomen in dienst van
bedrijver als Shell, Nederhorst en een aantal blan
ken, of als onderwijzer, rechter of ambtenaar. Sa
men toch maar een dunne bovenlaag op een totale
bevolking van 140.000, waarvan bovendien de ver
schillend groepen onderling zeer weinig contact met
elkaar hebben, behalve de Nederlanders en de ,oude'
blanken
.Het is met ons hier gedaan', zegt er een. ,Er gaan
dit iaar 126 Nederlandse onderwijzers weg.' ,lk weet
niet of wij hier wel blijven', zegt een Nederlander,
die al een huisje heeft gebouwd om er na zijn pen
sionering te gaan wonen. .Veel ambtenaren stappen
over naar het bedrijfsleven.' ,Ik was juist vergeten
dat mijr kleur nog belangrijk kon zijn', stelt een
donkergekleurde hoge ambtenaar somber vast. .Wij
leven nu op een vulkaan', meent de eigenaresse van
een toeristen winkel.
.Die vulkaan wés er niet voor 30 mei. Maar nu wij
weten dat hij er ls, kan hij leder ogenblik opnieuw
uitbarsten.' .Het ls geen wonder dat de Cura
gaoënaars tot dergelijke uitbarstingen komen',
meent een ander. .Vijfendertig procent van de kin
deren wordt hier buiten het huwelijk geboren. Ze
groeien op zonder vader en dus zonder discipline. Ze
zijn emotioneel en onberekenbaar.' Maar niet ieder-
Lion Capriles, onder-directeur van Maduro en Cu
riei's bank en voorzitter van de Kamer van Koop
handel, 36 jaar en een vooraanstaand lid van de
Portugees-joodse groep, zegt dat men zich in zijn
gemeenschap door de dertigste mei is gaan realise
ren, dat er iets moet veranderen. Hij is persoonlijk
zelfs optimistisch gestemd over de toekomst. ,AJs
men 30 mei goed gebruikt, geeft het een impuls
aan onze samenleving', meent hij.
Heeft er een radicaal element in de uitbarsting ge
zeten is hij vooral tegen joodse zakenlieden ge
richt geweest? .Zeker niet. Een dergelijke actie
brengt altijd de meeste schade in een winkelcen
trum, maar ook de panden van gekleurde zaken
lieden zijn getroffen.'
Is het zo dat de propaganda van Vito, heit felle
weekblad van Stanley Brown, de tegenstelling ver-
verscherpt? ,Dat wel. Het bevordert, ook niet de
ontplooiing van onze gemeenschap, de werkgelegen
heid is er niet mee gebaat.'
IJSBERG
Misschien heeft van alle eilanders Boeli van Leeu
wen, hoofd afdeling algemene zaken van het eiland
bestuur, schrijver en door zijn juridische opleiding
ln Leiden als geboren Curagaoënaar toch een halve
Nederlander, het meest-doordachte oordeel over de
gebeurtenissen die iedereen nog zo bezighouden. Al
laat hij zich zijn meningen niet gemakkelijk ont
futselen. Op de vraag of 30 met de rassentegenstel
lingen heeft verscherpt, zegt hij: .Voor 30 mei was
onze gemeenschap een ijsberg, waarvan negentiende
onder water lag. Nu ligt de hele Ijsberg te kijk. Tal
van dingen, waarvan we ons als gemeenschap niet
bewust waren, weten we nu.'
.Zoals de reële verhoudingen tussen de mensen.'
En het verschil in welvaart tussen de blanke en
de gekleurde groep
,Ik gelooi dat we nu bewuster leven.'
Heeft de donkergekleurde in het dagelijks leven nu
meer kansen dan tevoren
,Ik dacht van wel.'
Is Fente Obrero, het arbeidersfront, een uiting van
de politieke bewustwording van die groep?
,De oude politieke partijen waren geen politieke
partijen, maar voortzettingen van een bepaald cul
tuurpatroon. Met Frente heb je voor het eerst dat
arbeiders op arbeiders stemden want een pro
gramma had Frente niet.'
Is er een gevaar dat de Black Power-beweging hier
invloed krijgt?
.Waarom is dat een gevaar? Ik vind de Black Po
wer een heel gezond ding. Eigenlijk betekent het een
zwarte man, die trots is op zichzelf. Het is de hoogste
Lijd dat de neger zichzelf verkiest boven de ander.
In het begin lijkt dat misschien agressief, maar dat
verandert wel.'
Welke rol kan Nederland nog spelen in deze veran
derde samenleving? Moet het bijvoorbeeld Wijven
zorgen, met zijn mariniers, voor het handhaven van
de interne orde
,Niet dar in laatste Instantie. In het ergste geval,
als er hier een complete chaos ontstaat, dan landt
Venezuela of Amerika tenzij Nederland, die chaos
voorkomt-'
In Nederland wordt die verantwoordelijkheid voor de
interne orde meer en meer gezien als neo-kolonialis-
me dat willen we niet meer.
,Van die rol kun je nooit af. You can never be a
virgin again. Maar ik denk dat het Nederland veel
slapeloze nachten zal bezorgen. Aangezien Nederland
op het ogenblik toch een beetje masochistisch is
vindt het zelfs wel prettig.'
Is er geen ressentiment tegen de Nederlanders?
,Er is een breed ressentiment. Maar het is met diep.
Het is een sloot, maar geen gracht.'
Zou het goed zijn, naar uw mening, om hier eet
stuk Nederlands normbesef in stand te houden?
.Degenen die het verschil niet weten, hebben
geen verdriet om als het verdwijnt. Die het wel Mi-
ten, beseffen dat verlaten van het Nederlands nom-
besef en aanvaarding van het Zuiidamerikaanse, eai
niveauverlagimg betekent.'
Zijn de normen nu al niet lager dan ln Nederland,
met name ten aanzien van corruptie
4k vind Nederland de laatste jaren in dat opzicl:
bepaald niet een baken in zee. Het zit vol agressieve
onlustgevoelens, vage angsten en infantilisme.'
Wordt eens wat specifieker
.Kijk maar hoe de meningen in Nederland gemaap-
leerd worden, hoe de agressie zich naar binnen rid*
en luister naar het geleuter van de meeste Neder
landse politici. Ik vraag me af wat er gebeurt als
in Nederland een depressie komt.'
Wat is de toekomst van de Nederlandse Antillen
culturele of staatkundige eenheid
.De Nederlandse Antillen bestaan helemaal niet li
hebt eilanden, maar geen land. Tussen de On
qaoënaar en de Arubaan is de afstand groter da
tussen een Nederlander en een Italiaan. Sint-Mas
ten heeft geen enkele band met ons. Toch zijnw
het enige eiland met een eigen cultuur, blijkens ai
architectuur, schrijvers, intellectuelen en een w
nieuwende beweging. Aruba denkt dat Curasao ma
de knoppen gaat. Maar de uitbarsting hier bewiy.
niet dat Aruba beter is, maar dat Curasao de etter-
buil heefi doorgeprikt.
Op de een of andere manier is dertig mei voor mj
gekomen als een soort verademing.'
Stanley Brown
Het nieuwe verschijnsel in de Curasaose politiek ls Frente Obrero,
front van arbeiders, de partij die is voortgekomen uit de groep
die de uitbarsting van 30 mei 1969 heeft gemaakt. Frente: dat be
tekent 12.339 van de in totaal 55.780 stemmen bij de verkiezingen
van 5 september jongstleden, ofwel drie van de 12 zetels, die Cura
cao in de staten heeft. 3 van de 22 uit net totaal.
Frente betekent ook drie mannen: Papa Goddet, de warmbloedige
propagandist en vechtersbaas die zijn vuisten vaak niet kan thuis
houden en die al heel vroeg in zijn eentje voor meer rechten van de
arbeiders heeft gedemonstreerd; Amador Nita, de realist en politi
cus, die nu minister is geworden, maar die op 30 mei in de voorste
gelederen heeft meegelopen van Wescar, waar het begon, naar de
stad, die ln brand zou worden gestoken en Stanley Brown, de altijd
ontevreden activist, maker van het virulante weekblad Vito, het
best-gelezen blad, maar zeker niet het meeat-geprezen van Curasao.
1 hen: Nita en
Minister Amador Nit
VVTLLEMSTAD-CURACAO In de staten
van de Antillen mag worden gerookt. Het is
dus niets bijzonders dat A. M. Nita, minister
van sociale zaken en volksgezondheid, een van
de voormannen van Frento Obrero, het arbel
dersfront, dat voortkwam uit de furie var.
30 mei, een sigaret ln zijn mond heeft. Wel da.
lij het mondstuk naar voren laat steken en
lok dat hij hem niet aansteekt. En het is be
paald opvallend dat het stuk dat uit zyn
noud komt in de loop van de avond snel kor
ter wordt. A. M. Nita eet zijn sigaretten op.
En dat past helemaal bij het kleurrijke beeld
lat hij van zichzelf projecteert.
Mij draagt een olijfgroen fantasie-uniform mei
een veredeld soort Castro-pet, die hij spe
ciaal gaat halen ais ik een foto van hem wil
naken. De drie parlementsleden van zijn par
tij zijn in een eenvoudiger versie var dat pak
<estoken Waarom? ,Men doet bepaalde din
eren terwille vaD de psychologische uitwer
king', zegt hij. ,Op een gegeven moment heb-
>en wij het bestaande pak van de havenar-
leiders tot uniform van de beweging gemaakt
Sen uniform helpt een zekere image op te bou
wen. Ik loop ook altijd met een paraplu. De
oeristen kijken op wanneet ik door de stad
ga en vragen of ik met ze op de foto wil. Kijk
en hij laat een foto zien met twee verlegen
achende kennelijk Amerikaanse toeristen
Heeft de beweging ook ideologische kenmer
ken van het castrisme
.Als u in de Koenoekoe gaat (het platteland
buiten Willemstad) moet u eens vragen of
Nita of Papa God et ooit gepraat hebben
over Lenm of Castro. De heb geen marxisti
sche ideologie gebruikt. Dat ik met Castrc
sympathiseer, is een persoonlijke kwestie. Hiei
sp Curasao is geen plaats voor een marxist,
che ideologie.'
- Heeft deelneming aan de regering tegenovei
le kiezer het revolutionair élan van Frent'
aiet verzwakt?
,Ik kan tóch wel oppositie bedrijven. Er ls-
wel een akkoord, maar geen vrede. Medever
antwoordelijkheid verduistert de eigen opinies-
aiet. Door onze deelname kunnen de praktij
ken van vroeger niet meer worden toegepast
Als nu een nieuw hotel zich wil vestigen,
wordt er eerst gepraat over de arbeidsvoor
waarden.
Vroeger gebeurde dat niet. Zelfs de koers van
de rechters is er door beïnvloed. Kijkt u
maar: Goddei kreeg voor zijn aandeel ln de
gebeurtenissen van 30 mei nog ier maanden,
maar Ong a Kwie (een vakbondsleider; is nu
vrijgesproken. De bevolking moet het gevoel
hebt en dat zij in de regering zit Daarom houd
ik elke donderdag spreekuur. Er komen dan
80 tot 100 mensen Ze vragen werk of hulp
in echtscheidingskwesties, oduerdomspensioen
of bemiddeling voor ondeugende kinderen. Bij
voorbeeld een moeder komt mij vragen wat
ze moet doen met een jongen van negen die
probeert met zijn zuster naar bed te gaan. Ik
regel steun voor een invalide kind of hulp
voor een dove arbeider.
Gaat u op deze manier met dezelfde kant
op als uw voorgangers van wie ook werd ge-
tegd dat ze politieke aanhangers hielpen, maar
:e weinig deden aan sociale maatregelen zoals
een ziekenfonds
.Die grote dingen bespreken we tn de rege
ring.' Minister Nita ziet ln de gebeurtenissen
van de 30ste mei geen racistische trekken
.Onze beweging is revolutionair, gencht op om
verwerping van de bestaande macht, maar
niet tegen een bepaalde kleur. eHt is ook niet
juist, dat de groep die de bevolking onder
drukt overwegend een blanke groep zou zijn.
Vindt hij dat Nederland de Shell steunt of
Wescar, waar de moeilijkheden van 30 me.
begonnen
,Dat staat los van Nederland: dat zijn particu
liere belangen die tegen het Nederlandse be
lang kunnen ingaan.'
En wat denkt hij van een zekere Fox, die de
laatste weken of Ouragcao ageert voor .Black
Power"?
.Fox is veroordeeld omdat hij ln hotels heeft
gewoond en niet betaalde. Wij hebben hem
toen rechtsbijstand verleend. Maar wij hebben
hem niet gesteund als propagandist van Black
Power. Voor Black Power is op Curasao geen
plaats.'
.Als we, zegt hij tot slot, de huizen opbouwen
en we laten de gemeenschap onveranderd, dan
hebben we niets bereikt. Want er is niet meer
in brand te steken op Curasao".
Eén van de helblonde broodmagere jon
getjes zegt ernstig tegen zijn tweeling
broer als die limonade wil nemen: ,Als
je 't gewoon pakt, is 't dieven'. Dan
komt zijn vader binnen en netjes vraagt
hij het. Vader Brown draagt een wit
overhemd en een te wijde blue jeans bo
ven blote voeten. Hij is één van de zeer
weinige mannen op Curasao die zijn
haar tot in de nek draagt. Hij laat zich
vallen in één van de safaristoelen in
het kleine arbeidershuisje waar zijn
grootouders nog hebben gewoond.
riet ie een wat merkwaardige zaak te
genover de ideoloog en activist van de
voornamelijk gekleurde Frento Obrero
te zitten en vast te stellen dat hij een
blanke is. Stanley Brown, zeggen men
sen die het eiland kennen, was de zoon
van een portier bij de Shell. En de Shell
van toen was een afgesloten woonwijk
met een hek eromheen. Het zoontje van
de portier mocht daar natuurlijk niet
komen. Nadat hij later in Nederland tij
dens zijn opleiding tot onderwijzer, had
gezien dat net ook anders kon, is hij al
tijd een wrok blijven koesteren tegen
de blanken en de Nederlanders.
Maar ln zijn weekblad Vito richt hij
:ich niet alleen tegen de .macamba's
de indringers, de Nederlanders. Hij
vecht in een vinnige scheldende stijl,
die memand op Curagao voordien ken
de en die hij van de provo's heeft af
gekeken, tegen alle machthebbers.
Als Vito uitkomt zwermen tientallen
zwarte jongetjes ermee uit. Ze verkopen
van dit blad dat in het Papaments is
geschreven, op het ogenblik 12,000 ex
emplaren, ondanks ooncurrerende na
bootsingen van twee andere partijen
rk ben de enige' zegt statenlid Brown
(31) ,die Frente nog kritiseert en dal
begrijpen ze niet' En hij voegt er aan
toe dat het naar zijn smaak met Fren
te slecht gaat, sinds het in de regering
ls vertegenwoordigd.
Mij stelt dan iets over Curagao dat zó
verschrikkelijk waar ls, dat het haasi
niet te begrijpen valt dat het niet veel
eerder is gezegd. Het doorsnee Cura
gaose kind leert thuis Papiamento spre
ken. Alleen in de kring van de ,oude'
blanke Curagaoënaars spreekt men ook
thuis Nederlands. Op de lagere school
wordt meteen vanaf de eerste klas les
gegeven in het Nederlands en het
papiements wordt nooit meer onder
wezen. Gevolg, zegt Brown, mijn kin
deren van vijf jaar, die een Nederlandse
moeder hebben, beschikken over een
grotere woordenschat dan mijn leerlin
gen in de derde klas.
Het Antilliaanse kind moet leren re
kenen en leren denken in het Neder
lands een taal die het eerst mos
aanleren. Met negen jaar geeft het kini
die strijd op. Er blijft dan ook 45 pc!
zitten vóór de derde klas. Als ze lezo,
krijgen ze hoofdpijn ook van ie!
Papiamento, dat immers geen alp-
meen aanvaarde spelling heeft, dk
verklaart, zegt hij, dat ze vaak zo:
slome indruk maken. Maar een donke
winkelmeisje in Trinidad is niet lui a
ook de Surinamers hebben meer kan
bij het onderwijs. Waarom Omdat dl
kolonisatoren daar grondiger te werk
zijn gegaan. Ze hebben de oorspronke
lijke taal helemaal uitgeroeid. Op Tri
nidad is Engels de moedertaal, in Su*
riname is het Nederlands. Daardoor
haalt 80 procent hier het eind van de
lagere school niet tegen 20 procen',
ln Nederland.
Wie even denkt aan het feit dat in ou
land de laatste tijd het inzicht is p-
rijpt dat vooral datgene -.vat een kid
mee krijgt van thuis en van de kleuter
school, bepalend is voor zijn succes 0
gebrek daaraan bij het verdere onder
wijs, moet inzien dat Brown gelijk heef.
Er is. mede door zijn ijveren, nu ee
plan om de eerste 2 jaar lagere schoei
in het Papiaments los te geven. Mai'
Brown wil de hele lagere school in i>
taal houden, al kan daar een vTeemii
taal aan worden toegevoegd bijvoor
beeld Nederlands. ,Een volk kan ailea
maar denken in zijn moedertaal' mas:
toen hij eens probeerde lessen voor vol
wassenen in die moedertaal te gevel -
werd hem dat verboden.
Moe verklaart hij, achteraf, dertig mei!
Wij waren doodsbenauwd voor de poli-
-ie en hun wapens. Maar wij waren t! 1
lang getergd. De mensen gingen mei
stenen gooien naar de soldaten met mi
trailleurs. Het ls zo je hebt een
vrouw. En je slaat haar Iedere avond
als Je thuiskomt. En op een dag staat
ze met een pan heet water klaar. Jt
gelooft nooit dat ze daarmee iets wl
doen, maar ze doet het wel nou, dat
is op 30 mei gebeurd en daaruit kun ji
de verlamming verklaren, eerst die van
de politie en toen die van de regering:
dat we het toch deden. Maar als 30 ma!
brengt wat het belooft, dan komt m
geen geweld meer'
In het gesprek maakt de radicaal Brown
een redelijke indruk, veel redelijker das
de scheidstijl van zijn blad. Maar nu»-
schien is die stijl wel de enige manier
om de Antilliaarien die hij wil bereik»
tot lezen te brengen.