zorgen, dat
je wat
vóór blijft'
walcneren:
plus 2000
middelburg en vlissingen:
1050 woningen
STEDEBOUWKUNDIGE KARAKTERISTIEK
IR L. D. HUISMAN, VOLKSHUISVESTING
■■ilM
wonen, werken en winkelen op Walcheren
WOENSDAG 15 APRIL 1970
vVie ïr Li. O Huisman naar zijn indruk vraag-,
aver de stedeboüwkundige opzet van de Walcher-
dorpen en steden, krijgt deze karakterstiek.
Walcheren heeft nog een sterk overzichtelijke
schaal De nieuwe wijken zijn nauw bij het be
staande dorp betrokken Het landelijke, de ge-
dachti te leven in het dorp, is gebleven in bijna
alle gevallen In Arnemuiden is de Indruk var
Geslotenheid gebleven, ook in de uitbreiding. De
nieuwbouw in Serooskerke, Vrouwenpolder, Oost
napelle, Domburg en WestkapelJe heeft die dor
pen opgevuld, in Domburg .nerk je nauwelijks
dat er gebouwd is Zoutelande lijkt Iets buiten
s'n voegen getrokken, maar niet opvallend. En
noewe! in Koudekerke de uitbreiding omvangrij
ker is, is de band met het oude dorp passend ge
bleven. Voor Mellskerke, Grijpskerke en Aagte-
kerke geldt eigenlijk, dat de nieuwbouw in het
dorp is verweven.
in Middelburg zal er wat meer ijd verheen
gaan, vóór Zuid is geïntegreerd in de stad, al be
gint het nu toch wat aan te spreken. Oud en
nieuw zijn in Middelburg duidelijk verschillend,
mede door de scheiding via het kanaal, maar ik
denk dat de tweede brug de integratie zal ver
gemakkelijken.
Vlissingen zal daarmee meer moeite hebben, nu
Souburg bij de gemeente ls getrokken en nu de
nieuwbouw zich daar afspeelt. Ik zie Vlissingen
ïooit die stedebouwkundige eenheid krijgen als
vliddelburg: de delen zullen altijd te onderschei-
len blijven. Uiteindelijk echter zie ik Middel-
ourg en Vlissingen stedebouwkundig als één ge-
neel, al wil ik het in bestuurlijke verhoudingen
nest als twee gemeenten blljven zien
fi» S®
i (58) ia sinds 1 maart 1962 hoofd-
van de provinciale directie voor
ie volkshuisvesting in Zeeland. Hij begon zijn amb
telijke loopbaan op 1 februari 191)6, bij het minis
terie van openbare werken en wederopbouw, als
waarnemend hoofd van het streekbureau Rijk van
Nijmegen-Land van Maas en Waal en werd in 1958
plaatsvervangend hoofdingenieur-directeur van de
volkshuisvesting en bouwnijverheid in Zuid-Holland.
Op 6 april 1912 werd ir Huisman geboren te Zeven
bergen. Nadat hij het diploma voor civielingenieur
had behaald en na de vervulling van zijn dienst
plicht trad hij in dienst als bedrijfsingenieur bij
NV Hollandse Basaltine-Tegelfabriek Kort na het
begin van zijn loopbaan bij het ministerie van open
bare werken en wederopbouw, in 1946, werd hij
weer in dienst geroepen en vertrok naar het voor
malige Nederlands-Indiè. In 1949 kwam ir Huisman
weer in dienst van het ministerie van volkshuis
vesting
Het plezierige i n zijn Zeeuwse werkkring vindt de
hid van het Zeeuwse bureau van de volkshuisves
ting de vele onderlinge gesprekken met gemeenten
en provinciewaarin de opine wordt bepaald over
de richting, die men met de woningbouw in Zee
land utt wil. Gesprekken .waarin je misschien wat
meer invloed hebt dan anderen omdat je dagelijks
met de woningbouw bezig bent'. Vindt het van be
lang blijvend aandacht te schenken aar wat er is.
Vindt ook, dat men aanvragen ,niet al te straf moet
beoordelen om zo weinig mogelijk weerstanden te
wekken'.
,Er zijn vorig jaar in Zeeland veel minder woningen gereedgekomen, beschikbaar gekomen voor
bewoning dus, dan in 1968. Toen waren het er 4250, vorig jaar kwam Zeeland op 3100. Je hebt
in de bouw soms situaties, dat alles meeloopt en Zeeland heeft in 1967-1968 een culminatie
punt bereikt met onder meer de bouwstromen. Nu zijn die cijfers voor het Zeeuwse geval niet
ongunstig. Een aantal van 4200 woningen per jaar is voor Zeeland op dit moment veel te veeL
De jaarlijkse behoefte is nog niet groter dan 3400 tot 3500. En dat geldt ook de komende
twee jaar nog wel, al zullen we incidenteel te maken hebben met een samenballing van de
vraag'.
Aan het woord: Ir L. D. Huisman, hoofdingenieur-
directeur van de provinciale directie voor de volks
huisvesting in Zeeland, die niet zwaar tilt aan het
lagere bouwoijfer van 1969: ,Als je het gemiddelde
over die twee jaar pakt, kom je nog cp een woning
totaal van 3600 per jaar, voldoende om wat woningen
van mindere kwaliteit buitenspel te zetten.' Vindt,
dat de interesse in oudere hulzen In Walcheren, Zee
land, minder is geworden, maar ziet op dat punt een
moeilijkheid in de huursltuatie. ,Voor Zeeuwse be
grippen' zitten we nu met de huur voor nieuwe
volkswoningen wel aan een topniveau. Wat dat be
treft is er weinig soelaas voor mensen die uit slech
te huizen naar nieuwe woningen gaan. Een moge
lijkheid zit nog wel in de doorstroming en daar
zit in Zeeland toch veel meer beweging in dan ge
woonlijk aangenomen wordt.'
Van het nieuwe Zeeuwse woningbestand in 1969 wer
den er volgens CBS-cijfers 286 in de Walcherse
dorpen en 1048 in Middelburg en Vlissingen ge
bouwd. Is de concentratietendens van de woning
bouw volgens deze cijfers voldoende? Ir Huisman: ,Ik
geloof niet, dat de concentratie in verhouding nog
sterker moet worden. Als je je met de woningbouw
nog meer zou richten op de grotere kernen, loop je
het gevaar, dat een heel gebied alléén in die kernen
leeft, terwijl het leven m de totaliteit van zo'n
streek moet worden gehandhaafd Je moet dorpen
niet met onnatuurlijke middelen gaan stimuleren,
maar veel dorpen groeien wel en die tendens moet
er in blijven Een zekere spreiding van de bevolking
is nodig je moet voorkomen, dat de Industriewer
ker in de stad woont en de agrariër op het platte
land. Dal is een ongezonde scheiding.'
Trouwens, veel mensen, die tn de stad werken zoe
ken om te wonen de rust van het platteland Wat we
wel moeten doen is: waken tegen een te sterke drang
in deze richting Het hele Gooi leeft van Amsterdam
dat is de tendens te ver doorvoeren. Je kunt er
wat tegen doen door de bestemmingsplannen in die
kleinere kernen niet te fors aan te zetten Specu
latieve Bouw moet je daar niet stimuleren om de
plaatselijke situatie niet te verwringen. We hebben
op Walcheren in Nieuwland een voorbeeld: er zijn
60 woningen gebouwd voor mensen, die dicht bij
hun werk op Scheldepoort moesten wonen. Zo'n min
of meer gedwongen woonsituatie heeft een nadelige
invloed op een dorp, de mensen horen er eigenlijk
niet, kunnen er moeilijk v
OVERGANG
Meent, dat we met de huren in e<
tuatie' zitten, dat ze door de rentestijging en an
dere kostenverhogingen wat meer zijn doorgescho
ten dan voordien gebruikelijk was. .Iedereen moet
wennen aan hogere prijzen, maar die gewenning
loopt niet parallel met de huurstijging.' Hoewel hij
enerzijds van mening ls, dat de huren voor nieuwe
woningen langzamerhand aan de top zitten, vindt hij
ook, dat alle nieuwbouw moet zijn aangepast aan
de toekomstige behoefte
,Er is nog steeds een opgaande lijn ln de wélvaart,
en dat brengt met zich mee: hogere eisen aan de
bouw Als je nu goedkopere woningen zou neerzet
teen. dan bouw je de krotten van de naaste toe
komst. Er wordt naar gestreefd woningen ,aan de
bovenkant' te bouwen. Je kunt globaal onderschei
den de volkswoning, de middenstandswoning, de top-
woning De verhouding van de nieuw te bouwen
woningen 13 niet evenredig san de categorieën van
het Zeeuwse bestel. Je kunt zeggen, dat 80 pro
cent van de mensen in aanmerking komt voor een
volkswoning. Als we gaan bouwen denken we meer
aan een verdeling 50-60 procent volkswoning, 25
procent middenstandswoning, 15 procent topwonlng.
Ir Hulsman vindt, dat de inhoud van het begrip
.woningnood' voortdurend verandert. ,Tot voor kort
was het met name het verschil tussen vraag en aan
bod, en dat verschil is ln leder geval ln Zee
land vrijwel opgelost. De toegenomen welvaart
zorgde voor een grote behoefte aan een bepaalde
kwaliteit woningen. Dat geldt zeker voo> Zeeland.
Aan veel oudere hulzen zijn al wel verbeteringen
aangebracht, ze zijn aangepast, maar op een. gege
ven moment is dat niet meer mogelijk Dan wil men
toch naar een andere woning, die meer past in het
pa/troon van wensen. In dat opzicht zal er altijd wel
woningnood, dat is woningbehoefte, blijven bestaan.'
BELANGSTELLING
zal in Zeeland een aantal van 3300 nieuwe woningen
kunnen worden bereikt, maar er komen nu ook nog
honderden woningen van vorig jaar klaar: het zit er
wel In, dat er dit jaar meer huizen gereed zullen
zijn dan in 1969. We streven ernaar wat voor te blij
ven op de vraag, vooral met het oog op de ont
wikkeling, die de provincie nu meemaakt: fluctua
ties bij industrieën kunnen nogal explosief zijn en
dan is het zaak wat achter de hand te hebben.'
Zeeland heeft de laatste jaren nogal wat bouwstro
men gehad, biedt die vorm ook voor de toekomst
mogelijkheden?
Ir Huisman: JDe mogelijkheden zijn er wel, maar ln
mindere mate dan ln het verleden. We zijn wat hui
verig voor de sterke uniformiteit binnen de stromen.
Er zijn series van meer dan zeshonderd woningen ge
weest, ln Zeeuwsch-Vlaanderen, maar dat zit er niet
meer in. Wel series tussen de 120 en de 200 huizen.
Met die omvang bereik je wel niet een ideale effi
ciency, maar heb je toch betere vooruitzichten dan
wanneer gemeenten allemaal apart bouwen. De be
doeling is ook in komende bouwstromen niet steeds
hetzelfde type woning te kiezen.
Voor de Zeeuwse woningbouw ziet hij de toekomst
optimistisch in. .Bouwcapaciteit is ln ruime mate
aanwezig. Er Ls bij beleggers een veel duidelijker
belangstelling voor dit gebied dan vroeger, vooral
ook op Walcheren.' Ziet de verdeling van het bouw
volume voor de provincies als een ,vaak moeizame
aangelegenheid.' Licht toe: ,Als er een bepaalde ver
deling is, als er een bepaalde lijn vaststaat, wordt
iedere afwijking moeilijk. Bouw je meer, dan bouw
je mogelijk tegen de klippen op en niet naar de be
hoefte ln de aansluitende periode. Nu wordt een
flink deel van de woningpot in reserve gehouden en
naar behoefte verdeeld. Voor Zeeland ligt de zaak
ook weer niet zo ontstellend moeilijk. We zitten aan
de kant van de kleine getallen, duizend in de wo
ningwetsfeer, twaalfhonderd in de premiesfeer. Als
je er dan honderd woningwetwoningen bljkrljgt, is
dat tien procent meer, maar haalt dat landelijk r
niet één p
VARIATIE
,Voor Zeeland proberen we de zaak zo uit te stippe
len, dat we kunnen voldoen aan de zich aftekenende
behoefte. Er zijn vorig jaar 3700 woningen .inge
pompt', er zijn er 3100 gereedgekomen. Dit jaar
Wat wordt er gedaan om meer variatie ln de wo
ningbouw te brengen
,Er worden wel pogingen gedaan om van het geijkte
type huls af te komen, om ze er anders te laten
uitzien, ze ook anders in te delen. Als je afgaat op
het huishoudelijk bedrijf, dat zich binnenskamers af
speelt, dan kom je toch weer snel bij eenzelfde
soort woningbouw terecht. Er wordt wel naar iets
nieuws gezocht, maar de eerste resultaten zajn niet
zó geweldig. De Meanders in Middelburg doen het
wat beter en Vlissingen heeft nieuwe pijlen op de
boog voor Lammerenburg. Er wordt gestreefd naar
een scheiding tussen het autoverkeer, de parkerende
auto en het loopver keer Je kunt in Lammerenburg
woonvormen krijgen, die iets afwijken van het aller-
gebruikelijkste. Maar het is de vraag of ze bij ieder
een in de woonbeleving altijd goed zullen aanslaan.'
Vindt, dat Walcheren .geografisch gelukkig geschei
den' is in een industrieel en recreatief gebied en is
benieuwd of dat gehandhaafd zal worden. Is van me
ning, dat de recreatie-accommodaties op Walcheren
bijzonder sterk gericht is op kamperen, caravans,
zomerwoningen, maar dat er ten aanzien van de ho
telaccommodatie .eerder sprake is van een achteruit
gang ten opzichte van voor de oorlog in verhouding
tot het toenemende aantal vakantiegangers'. Hij
meent, dat er weinig mogelijkheden tot vermaak bij
slecht weer zijn en acht de tendens om de jeugd te
weren ,wat tegennatuurlijk': ,Wil Walcheren zijn re
creatieve plaats behouden, dan moet het ook wat
meer voor deze categorie van gasten kunnen bieden.'
KIEZEN
Een en ander brengt het gesprek op de afgeket
ste plannen voor een riant hoogbouwhotel in
Domburg Ir: Huisman: Jk heb erover gezegd: wat
je ook doet, je moet je bewust zijn dat je aan het
kiezen bent. Als er een dergelijk hotel zou komen, zou
het huidige Domburg van de kaart gaan, bij wijze
van spreken. De rest van de voorzieningen zou zich
daarop moeten richten.' Hij is ervan overtuigd, dat
zich op Walcheren wel wat nieuws zal voordoen en
zou een botel, uitlopend in het Veerse Meer toejui
chen. ,Er zullen een aantal voorzieningen bij moeten
komen, ook al gaat men er van uit, dat op Walche
ren de familie-recreatie gehandhaafd wordt.'
Heeft over een groot deel van het Jaar onbewoonde
recreatiewoningen in Zeeland alleen zorgen, voor zo
ver ze binnen de bestaande kernen leeg staan. ,Dat
haalt het leven uit een dorp, je ziet het 's winters
in verschillende Walcherse plaatsen. Maar als het
gaat om de inrichting van bijvoorbeeld oude land
arbeidershuisjes buiten de dorpen mijn zegen heb
ben ze. Als die woninkjes verdwenen, zou dat een
zekere verarming voor het landschap zijn, nu worden
ze in vele gevallen fleurig opgeknapt.
De cijfers tonen aan, dat in Zeeland het aantal twee
de woningen duidelijk groeit. In 1965 had Zeeland
1261 zomerwoningen, vorig jaar waren het er 2900.
Walcherse cijfers: 325 en 580. Ir Huisman: ,Het doet
rich vooral voor in de kustplaatsen. We hebben het
eens onderzocht: meer dan de helft van het aantal
tweede woningen is als slecht te kwalificeren. Veer
tig procent van die slechte woningen staat in de
strandgemeenten, tachtig procent van de meer vol
waardige recreatiewoningen staan daar ook.
Van de verschillende streken ln Zeeland groeide Walcheren
vorig jaar het hards! Er woonden op Walcheren eind decern
her 2018 mensen meer dan eind 1968, intotaal 89.766. Daarniet
boekte het gebied 53 proeent van de Zeeuwse groei, die 383)
inwoners beliep en zo het totale inwonertal van de provincit
op 305.644 bracht. Walcheren had vorig jaar een vestigings
oveersehot van 1079 inwoners (er vestigden zich 6211 mensei
en er vertrokken er 5132) Er werden op Walcheren 1701
baby's geboren en er overleden 769 mensen.
Arnemuiden eind 1969 3018 zielen was de enige van de
acht Walcherse genieenten, die terugliep met één in in
wonertal; er was een geboorte-overschot van 48, maar eei
vertrekoverschot van 49. Domburg groeide met 47, tot 3154
mensen omdat zich 47 mensen in de gemeente vestigden ei
het aantal geboorten en overlijdens elkaar met 39 in even
wicht hield. Mariekerke steeg met 31 zielen, door een geboor
te-overschot van 46 en een Vertrekoverschot van 15; totale
inwonertal 2601
Het inwonertal van Middelburg sprong met 863 omhoog tot
10.197, omdat er 310 inwoners meer werden geboren dan er
jverleden, terwijl het vestigingsoverschot 553 beliep. In Val-
venisse overleden acht mensen meer dan er werden geboren,
naar door een vestigingsoverschot van 67 steeg het aantal
inwoners met 59, tot 4311 zielen. Veere: 113 inwoners meer,
jeboorte-oversehot 35, toename door vestigingsoverschot 78,
otaal inwoners eind I960: 3822. Vlissingse cijfers: totaal in
wonertal 40185, verkregen door een geboorteoverschot van
174 en een vestigingsoverschot van 383, een totale winst
lus van 857 Inwoners. Westkapelle had eind vorig jaar
1478 inwoners, een groei van 49, als gevolg van een geboorte-
*en een vestigingsoverschot van respectievelijk 34 en 15 zielen.
Bij het begin van 1970 telde Middelburg 690 woningzoeken
den, van wie er bij de gemeente 285 als urgent te boek ston
den .Daarbij worden ook 79 saneringsgevallen gerekend. In
Middelburg werden vorig jaar bijna duizend woonvergunnin
gen verleend: 179 hadden er betrekking op een flat, 379 op een
eengezinswoning voor zover het inwoners betrof van de ver
gunningen aan nlet-ingezetenen hadden er 106 betrekking op
een flat en 309 op een eengezinswonig.
In Middelburg werden in 1969 in totaal 532 woningen ge
bouwd: 106 woningwetwoningen, 302 premiewoningen, 34
woningen tn de vrije sector en 86 bejaardenwoningen. Er
werden 58 panden gesloopt en twee onbewoonbaar verklaard.
De Middelburgse woningvoorraad bedroeg per 1 januari van
dit jaar 10.150. Er waren toen 862 woningen ln aanbouw,
waaronder 154 bijzondere eenheden.
Vlissingen kwam in het jaarverslag over 1969 tot een
bouwproduktie van 585: 17,2 woningwetwoningen, 320 pre-
miewoningen en 43 ongesubsidieerde woningen. Er waren eind
vorig jaar 540 woningen bi aanbouw en de verwachting was,
dat ln 1970 een begin kan worden gemaakt met de bouw van
1320 woningen, met name in Souburg-Noord.
