VANDAAG VOOR
DERDE
MAAL
VS-MAANVLUCHT
LOVELL: MAN VAN
VELE RUIMTERECORDS
zeeuwse
c
WAT OP DE MAAN KOMT. DE AMERIKAANSE LM
p
25
ZATERDAGKRANT
11 APRIL 1970
LEIDEN (GPD) Lovell en Haise gaan bin
nenkort op de maan pionieren in het alpinis
me. Op de vlakke en veilige landingsgebieden,
waar de Apollo's 11 en 12 hun maantaxi neer
zetten, was er geen gelegenheid tot de berg
sport. De maantaxi Aquarius van de Apollo
13 zal echter in de nacht van 15 op 16 april
als eerste in bergterrein op de maan worden
gezet, namelijk in het krater- en bergcomplex
van Fra Mauro, dicht bij de evenaar. De
maanreizigers zullen in totaal 33,5 uur op de
maan blijven en tijdens deze periode twee
maanwandelingen van elk vijf uur maken,
terwijl het derde lid van de Apollo-bemanning
Swigart in de commandocapsule rondjes
om de maan blijft draaien. James A. Lovell
(42) maakt met deze vlucht zijn vierde ruim
tereis, Fred W. Haise (36) en de gister
avond als invaller aangewezen Jack Swigart
(38) zijn ruimte-debutanten.
Het is de bedoeling dat de Apollo vanavond za
terdag om 20.13 uur Nederlandse tijd van Kaap
Kennedy start en dat de maantaxi in de nacht van
woensdag 15 op donderdag 16 april om 03.55 uur op
de maan landt. Deze maanexpeditie is geenszins een
herhaling van de voorgaande, want er worden vele
nieuwe experimenten uitgevoerd.
Reeds vóór de landing zijn er aanzienlijke verschil
len. Terwijl de Apollo-combinatie om de maan draait
en de maantaxi zich nog niet heeft afgescheiden,
laat men door een radiosignaal vanaf de aarde de
derde trap van de lanceerraket, die bij vorige vluch
ten in de richting van de zon werd gestuwd, op de
maan te pletter vallen. Het bijna 19 meter lange
gevaarte, waarvan het gewicht nauwkeurig bekend is,
moet met een snelheid van 6000 km per uur in de
maanbodem slaan op 225 km ten westen van de seis
mometer, die door de Apollo 12 is achtergelaten
Uit het verloop van de schokgolven én de aard van
de trillingen hoopt men meer te weten te komen over
het inwendige van de maan. Er deden zich merk
waardige verschijnselen voor, toen men een soortge
lijke proef nam met de maantaxi van de Apollo 12,
toen deze overbodig was geworden. De bodemtril
lingen hielden toen 55 minuten aan in plaats van de
vijf tot zes, die men had verwacht. Ook ditmaal
zal men de maantaxi na de terugkeer van Lovell
en Haise in de Apollo op de maan te pletter laten
slaan, tussen de seismometers van de Apollo 12 en
die welke tijdens de komende maanvlucht worden
geplaatst
Een van de belangwekkendste experimenten op de
maan zelf zal het boren van een drie meter diep
gat van 2,5 cm diameter zijn voor het nemen van
grondmonsters op grotere diepte. Bij de eerste maan
landing werd tot slechts 20 cm diep geboord, bij
de tweede tot 80 cm. Men verwacht nu zeer oud
maanmateriaal naar boven te halen. Trouwens, ook
het te verzamelen oppervlaktemateriaal is vermoe
delijk van zeer hoge ouderdom. Maamgeologen zijn
van mening, dat het grillige bergland van Fra Mau
ro onder meer is gevormd door het neervallen van
puin, dat bij een enorme metoriet-inslag elders
op de maan is weggeslagen. Deze inslag zou als
litteken de ronde vlakte Mare Imbrium op 950 km
noordelijker hebben achtergelaten.
De diepteboringen, die tevens gelegenheid zullen
geven tot temperatuurmetingen in de maanbodem,
zijn er aanleiding toe, dat de maanreizigers na hun
vlucht toch weer drie weken in quarantaine moeten.
Het wordt niet uitgesloten geacht (hoewel uiterst on
waarschijnlijk) dat zich op grotere diepte in de
maanbodem, waar minder extreme condities heersen,
baeteriee) leven zou hebben ontwikkeld. Lovell heeft
dit .nonsens' genoemd, maar zal zich toch aan de
door de NASA voorgeschreven isolatie moeten on
derwerpen.
Voorts zullen Lovell en Haise wederom een kleine
kernreactor in bedrijf stellen, Instrumenten voor we
tenschappelijk onderzoek plaatsen en oppervlakte
materiaal verzamelen. Tijdens hun maanwandelin
gen zullen zij tot een kilometer van de maantaxi
komen Bij vorige landingen was dit slechts resp.
60 en 400 meter. Daarbij zullen zij de rand van de
Cone-krater beklimmen, een 80 tot 140 meter hoge
formatie, die belangwekkende aspecteE heeft. De
krater zelf is 50 meter diep en 300 meter in door
snee. Langs de randen bevindt zich rommelig puin
van vermoedelijk zeer hoge ouderdom. De ouderdom
van de maan wordt geschat op 4,6 tot 5 miljard
jaar, ongeveer dezelfde als dóe van de aarde.
Tijdens hun rondwandelingen hebben de maanreizi
gers zakken met drinkwater bij zich. Bij vorige wan
delingen klaagden de maanreizigers over dorst waar
door de aandacht van het werk werd afgeleid en dit
werk ook zwaarder viel dan nodig was. Er gaat een
extra zwart-wittelevisiecamera mee voor het geval
dat de kleurencamera het weer zou laten afweten,
zoals bij de Apollo 12 het geval was. Voorts krijgt
Lovell rode identificatiebanden om een arm en een
been, zodat beter vastgesteld kan worden wie nu
eigenlijk wie is.
RISICO'S
De eerste maanwandeling duurt van 8.13 tot 12.13
uur (het mag langer, tot vijf uur) op donderdag
16 april, de tweede van 03.58 tot 07.58 uur (of ook
weer eer. uur langer) op vrijdag 17 april. Die dag
om 13.22 moet de maantaxi weer starten, om 17.01
uur koppelen aan de Apollo en om 21.13 uur leeg op
de maan neerstorten. Na fotograferen van toekom
stige landingsplaatsen keert de Apollo met de drie
ruimtevaarders terug naar de aarde voor een landing
op dinsdag 21 april om 21.16 uur. De vlucht heeft
dan 241 uur en 3 minuten geduurd, ruim tien da
gen, twee dagen langer dan, die van de Apollo 11
en ruim drie uur korter dan die van de Apollo 12.
Het gebied van Fra Mauro, waar de Aquarius zal
landen, is een onregelmatig gevormd bergterrein met
enkele grote en talloze kleine kraters, veel ook gro
te rotsblokken en groeven en richels. In zeker op
zicht brengt een landing in een dergelijk gebied ex
tra risico's mee, maar die .extra's' zijn gering in
verhouding tot de gehele operatie. De maantaxi mag
niet op een te sterk hellende glooiing komen te
staan, want dan zou starten niet meer mogelijk zijn.
Maar ook in de vlakke maangebieden bevinden zich
talloze kratertjes en heuveltjes, die nopen tot het
zoeken van een geschikt plaatsje. Nauwkeurig tot
op de seconde weten de mannen, wanneer zij uiter
lijk een goed plaatsje gevonden moeten hebben. Is
dat niet gelukt, dan moeten zij zonder landing te
rugkoren naar de Apollo. Het hogere risico ligt der
halve uitsluitend in de discipline van de ruimte
vaarders. nauwelijks in het terrein zelf.
Lovell funksj en Haise oefenen met Hel samenstellen van de grondboor waarmee op de maan grondmonsters van 3
meter diepte moeien worden genomen.
(Van onze ruimtevaarbmedewerker)
LEIDEN (GPD) Voor de Ameri
kaanse astronaut James A. Lovell
zal dc komende maanlandingsvlucht
van de Apollo 13 de bekroning van
zijn carrière, die hem op 11 april als
eerste mens voor de vierde maal in
de ruimte brengt. Ook de vervulling
van een wens. die hij ruim een jaar
geleden uitte: ,lk hoop ook die laatste
honderd kilometer nog eens te mogen
afleggen.' Hij vormde liiet Frank
Borman en anders het team. dat met
de Apollo-8 de befaamde kerstvlueht
om de maan uitvoerde, de eerste
vlucht die mensen in de ban van een
ander hemellichaam dan de aarde
bracht. Het trio hleef toen honderd
kilometer van de maan en betreurde,
dat laatste stukje van de 400.000 ki
lometer, die aarde en maan scheiden,
niet te kunnen gaan. Want van het
begin van het Amerikaanse ruimte
programma af is het ïdenal van alle
astronauten geweest: eens over die
uitdagende lege woestenij te mogen
dwalen. Waarom? Waarschijnlijk
was het dezelfde obsessie, die slechts
tientallen jaren geleden de eerste
poolreizigers naar de harre onher
bergzame oorden in het uiterst noor
den en zuiden van de aardbol heeft
gedreven.
Lovell heeft onlangs verklaard, dat
de komende vlucht zijn laatste ruim
tereis zal zijn Hij krijgt een bureau
functie in de NASA-organisatie. Hij
vindt hot na de komende maanwan
deling welletjes Er staan nog tiental
len astronauten te trappelen van on
geduld om hun ruimtedoop te onder
gaan. Wanneer die niet de kans krij
gen dreigt het gevaar dat het astro
nautenteam uitdunt. Bovendien be
seft Lovell. dat hij toch te .oud' voor
de ruimte zal zijn geworden om deel
te nemen aan de volgende .grote
sprong voor de mensheid', de sprong
naar Mars. En als er iemand is die
het recht heeft, het nu welletjes to
vinden, dan is het Lovell. Hij heeft
er meer ruimte-uren en - kilometers
op zitten dan welke Amerikaanse of
ruimtevaarder dan ook.
DUURRECORD
Zijn eerste vlucht was al meteen spec
taculair en leverde hem een record
op dat nog steeds ongebroken is. Sa
men met Borman (van de kerst-
vlucht om de maan) vloog hij in de
cember 1965 in de Gemini-7. Zij
maakten toen 206 omwentelingen om
de aarde in 330 uur en 35 minuten, op
enkele uren na twee weken. Dit duur-
record ts nog steeds van kracht. Tij
dens deze vlucht kwam het eerste
ruimte-rendezvous tot stand met de
door Schirra en Stafford gevlogen
Gemini-6 In deze ene vlucht legde
Lovell al een afstand van ruim negen
miljoen kilometer af. Voor de twee
de maal proefde Lovell de ruimte
tijdens de laatste Gemlnl-vlucht
(nummer 12) samen met Aldrin, de
man die in juli vorig jaar direct na
Armstrong als tweede mens op de
maan stapte Deze Geminivlucht duur
de 94 uur en 9 minuten Lovell voer
de enige ontmoetingen en koppelin
gen lm de ruimte uit met een Agena-
doelraket, welke ervaring hem goed
van pas kan komen bij de terugkeer
van de maantaxi naar het moeder
schip tijdens de komende vlucht. Lo
vell besloot de laatete Geminivlucht
met een precisielanding zoals deze
nadien niet meer is overtroffen.
.Grandioos' noemde Lovell zijn derde
vlucht, de vlucht om de maan met
Borman en Anders tijdens de kerst
dagen van 1968. Deze vlucht, tijdens
welke tien rondjes om de maan wer
den gemaakt, duurde 147 uur pre
cies. Voor het eerst aanschouwden
mensen met eigen ogen var nabij het
maanoppervlak en de van de aarde
af onzichtbare .achterkant* van de
maan. Honderdmiljoenen op aarde
leefden dank zij directe televisie-uit
zendingen uit de •i.pollo mee met dit
adembenemende avontuur.
RUIM EEN MAAND
Met deze drie ru-.mtevluchten heeft
Lovell in totaal 572 uur en 10 minu
ten ruimte-ervaring opgedaan nu al
ven, of de Russen zouden met een
stuntvlucht van veie weken moeten
komen. De Amerikanen hebben op
korte termijn nog geen plannen van
die aard.
STAND
sterken. Na die vlucht heeft hij er
81." uur en 13 minuten op zitten, dal
is oijna 34 dagen! De ruimtevaar
der, die hem het dichtst benadert is
Borman met 477 uur en 35 minuten
of bijna 20 dagen Borman zal Lo
vell echter niet meer kunnen inha
len, want hij heeft er het bijltje als
actief ruimtevaarder al neerge
legd Dat is ook het geval met de an
dere Amerikanen, die veel uren ruim
te-ervaring hebben. Je Rus met de
meeste uren ervaring is Waldimir
Sjatalow, die in twee vluchten 190
uur of bijna acht dagen volmaakte.
Lovell vergroot zijn voorsprong door
ditmaal met twee debutanten opstap
te gaan, die nog lang niet een be
dreiging voor zijn record kunnen vor
men. Het ziet er dus naar uit, dat
het trotse record van Lovell, on
danks het feit dat hij er mee stopt.
Lovell is niet de enige Amerikaan die
nu al drie vluchten op zijn naam
heeft staan. Er zijn er nog vier, na
melijk Schirra. Young, Conrad en
Stafford. Tien Amerikanen en drie
Russen zijn tweemaal in de ruimte
geweest, negen Amerikanen en acht
tien Russen eenmaal.
Amerika heeft, ongeacht de komen
de vlucht, in totaal 5834 manuren
ruimte-ervaring, de Russen slechts
1751. Bij dat laatste moet worden
opgemerkt, dat bijna de helft (840
uur) werd geboekt tijdens de zeven
mans Sojoezvlucnten in oktober jl,
een kennelijk op een tas-experiment
na mislukt spektakelstuk.
Lovell zal na de komende vlucht
aanzienlijk meer dan tien procent
j- Amerikaanse -rvaring voor
vanng samen. Dat moet toch wel
voldoening geven wanneer men be
denkt. dat het Amerikaanse pro
gramma door 24 astronauten is uit
gevoerd en het Russische door 21
kosmonauten. Hij zal echter weinig
tijd hebben over deze prestatie té
mijmeren als hij als kroon op zijn
carrière als eerste voor de vierde
maal in de ruimte vertoeft, als eer
ste alpinisme bedrijft op de maan
en als eerste voor de tweede maal
,in de ban' van de maan vertoeft.
Landingspooh
Schokbreker
De 2astronauten
siaan in de stuurhui
