STRIJD OP GREBBEBERG:
BEELD VAN FALEN OP ALLE NIVEAUS
2.75
b
haarkleurspoeling
kent u een betere?
Ik.. Bolletje
Catastrofe voltrok zich binnen twee dagen
DRQSTE
Hoe meer CEYLON
hoe fijner uw thee
NIEUW LINKS
WIL VAN PVDA
ACTIEPARTIJ
MAKEN
Ook NKV contra
drs De Pous
Kleuter verdronken
BRANDT ZOU BONDSDAG
WILLEN ONTBINDEN
970
WOENSDAG 25 MAART 1970
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
17
(ADVERTENTIE)
av,
na
op crèmebasis
2 behandelingen per tube
26 sprankelende tinten
•«////«////Avmmmm'
DEN HAAG (GPD) In het zojuist uitgekomen derde deel van
de serie ,Het Koninkrijk der Nederlanden in de tweede wereldoor
log' ,Mei '40', heeft dr. L. de Jong uitvoerige aandacht besteed aan
de gevechtshandelingen in Midden-Nederland, in het bijzonder aan
de Grebbeberg.
De Grebbeberg vormde het zuidelijkste punt van de Grebbelinie,
de stelling hier versperde de belangrijkste toegangsweg tot de
randstad Holland van het oosten uit.
Van de beschrijving van de strijd in de meidagen van 1940 vindt
men hierbij een aantal impressies. Zij roepen ondanks hun onvolle
digheid een beeld op, dat niet opwekkend is. Het beeld van militair
falen op alle niveaus.
Wie de beschrijving van de strijd aan de Grebbe volledig leest, heeft
bij het dichtslaan van het boek zijn aanvankelijke verwondering
over dit absolute falen geheel verloren. Er blijft dan nog slechts
één reactie over: hoe kon hét ook anders!
DEN HAAG (GPD) ,Ik voelde onmiddellijk aan dat dit een ca
tastrofe voor ons moest worden: een troep in de strijd onervaren
huisvaders van dertig tot vijfendertig jaar, die misschien in een
goed te verdedigen stelling nog te gebruiken waren, maai' absoluut
ongeschikt om daarmee een aanval te ondernemen, in te zetten in
doodvermoeide toestand, na in ongeveer twintig uur geen eten of
drinken te hebben gehad en bijna twee dagen geleden voor het
laatst van een warme maaltijd te zijn voorzien en zonder in het be
zit te zijn van handgranaten (deze zaten op de munitie- en gereed
schapswagens die .natuurlijk' niet waren meegegaan bij het auto-
transport) en op klaarlichte dag over open terrein, is een onverant
woordelijke onderneming die vooral tegenover een leger als het
Duitse op een debacle moest uitlopen... maar dienst is dienst, or
der is order. We hadden slechts te gehoorzamen en te zien wat we
e? nog van konden maken'.
Het is maandag 13 mei 1940, rond
7 uur in de ochtend, bij het dorp
Achterberg. De .huisvaders' van wie
hier (in het journaal van een sectie
commandant) sprake is, zijn de of
ficieren. onderofficieren en manschap
pen van vier Nederlandse bataljons:
T en 111-29 R. I., 1-20 R. I. en II-
24 R. I.. drie ervan, behoord hebbend
tot de zogenaamde brigade B in het
land van Maas en Waal, zijn vanaf
de nacht van 10 op 11 mei gro
tendeels te voet! op weg geweest.
Bij voorbaat
De vier bataljons bij elkaar vormen
de laatste hoop van'de commandant
van de 4e divisie, kolonel Van Loon,
die verantwoordelijk is voor de verde
diging van de Grebbeberg, zuidelijk
ste punt van de tot Amersfoort en
noordelijker reikende Grebbelinie,
vóór het oostelijk frnt van de Vesting
Holland.
Op 11 mei hebben de Duitsers in het
voorterrein van de linie de voorpos-
tenlijn der Grebbestelling opgeruimd,
er is nauwelijks verzet geboden. Op
12 mei is de SS-Standarte ,Der Füh-
rer' diep op de Grebbeberg doorge
drongen. sterke druk uitoefenend in
de richting Rhenen. Sommige Duit
se detachementen zijn al door de
stoplijn heen en hebben zich genes
teld aan de oostelijke kant van de
spoorlijn Rhenen-Amersfoort. die hier
door een diepe insnijding loopt Zou
den zij bij Rhenen doorbreken, dan
De Grebbelinie: de opstelling van de twee Nederlandse legerkorpsen achter
de versterkingen. De gebroken pijlen geven de richting aan van waaruit mo
gelijke Duitse aanvallen werden verwacht. In werkelijkheid rolden de Duit
sers, komende via Rhenen en Achterberg, de Nederlandse linies in snel
treinvaart op, waarbij de Nederlandse troepen, numeriek in de meerderheid,
maar slecht bewapend, op de vlucht sloegen.
de Maas, aan de IJssel, bij Dordrecht
en op de Zuidhollandse eilanden: de
Duitsers jagen Nederlandse krijgsge
vangenen voor zich uit en dekken
zich achter hen. Tegen het vallen
van de avond, heeft de tegenaanval
van de vier bataljons zich omgezet
in een wilde vlucht naar achteren.
Dan is het lot van de Grebbeberg
verzegeld en daarmee het lot van de
gehele Grebbelinie.
(ADVERTENTIE)
Niet klaar
IV-de moet dan terug op de Hol
landse waterlinie en die linie heeft
nauwelijks water en van .linie' kan
men alleen spreken als men een lijn
op de stafkaart zo v~'
Om de öiep-gepenetree'Jie Duitsers
terug te werpen, worden de vier ba
taljons ingezet. Het is bijvoorbaat
een fiasco. Over 1500 meter doen de
mannen vijf uur en dan komen zij
in contact met de frisse, goed-ge-
voede, uitstekend gecamoufleerde, ef
ficiënt bewapende en door artillerie
en luchtmacht ruimschoots gesteunde
SS'ers van de Standarte ,Der Füh-
rei" en met de energieke jonge sol
daten van de 32ste infanterie-diva-
sion. Prompt wijken de Nederlanders
in een ordeloze vlucht, wanneer de
vijand brullend en schietend uit het
terrein omhoogkomt en nog erger
het rechtervoorbataljon plotseling
onder een aanval van duikbommen
werpers raakt.
Er zijn er die stand houden, maar
dan herhaalt zich hier wat zich ook
heelt voorgedaan bij (le vliegvelden
in het westen, in Zuid-Limburg, nun
De Grebbelinie op de óperatiebe-
velen aan de Nederlandse kant een
niet-onaanzienlijke sterkte, met zijn
inundaties in het voorterrein en zijn
bezetting van twee legerkorpsen in -
bunkers en veldversterkingen. Maar
de operatiebevelen zijn geduldig als
het papier waarop zij zijn geschre
ven. De feitelijkheid is veel minder
mooi: weliswaar zijn er inundaties
gesteld, maar juist voor de Grebbe-
berg-zelf niet, daar moet net water
door een bomvrij gemaal omhoog
worden gepompt en het gemaal
is niet klaar en dus ishet water
er ook niet. De bunkers zijn even
min, voltooid. Aan de Duitsers is die
feitelijkheid geheel en al bekend: in
februari nebben een inlichtingenoffi
cier .van het Duitse generale staf,
kapitein Kriebel en een inlichtingen
officier van het Duitse 18e leger dat
het gehele front ten noorden van de
grote rivieren bestrijken zal, kapitein
Heinrich, per auto de hele Grebbe
linie ongehinderd kunnen doorkrui
sen cn hun ogen goed de kost gege
ven;
in maart komt de majoor Mantey,
de inlichtingenofficier van de staf
van de .Heeresgruppe B', nog eens
uitgebreid rondneuzen en tenslotte ar
riveert er zelfs eind maart 1940
een echte generaal-majoor in het
toekomstige strijdgebied: Zickwolf
beet die en hij is commandant van
een van de twee divisies die in de
meidagen de Grebbelinie zullen aan
vallen. Ook deze opperofficier krijgt
bij zijn inspectie van het toekomsti
ge geveclitsgebïed geen strobreed in
de weg gelegd en wat kan hij méér
wensen: Ouwehands Dierenpark heeft
een prachitge uitzichttoren. De Jong
heeft in zijn boek een verhaal over
die toren; een familielid van pre
mier De Geer heeft deze erop ge
wezen dat dit ideale hulpmiddel voor
observaties beter kan wordbn afge
broken. maar de premier heeft ge
zegd ,dat we ons bezorgd maken om
niets.... dat de neutraliteit van Ne
derland voldoende was gewaarborgd..,
dat die toren een belangrijke toeris
tische attractie was en het de Neder
landse economie geld zou kosten het
ding af te breken.' Dus is de toren
blijven staan en dus is ook de gene
raal-majoor Zickwolf blij en tevreden
huiswaarts gekeerd en heeft hij net
als zijn drie voorgangers-verspieders
kunnen melden, dat de Nederlandse
versterkingen niet moeilijk te nemen
zijn, vooral wanneer op de as Wa-
geningen-Rhenen wordt aangevallen.
VROLIJKE PAASEITJES
Vrolijk van buiten en... van binnen.
Doe niet minder dan met
Droste's Koninklijke kwaliteit,
tenslotte is het maar één keer Pasen!
Los of in vrolijke geschenk verpakkingen, v.a. 1,35 per 100 gram.
Zes divisies
En aldus geschiedt het dan ook, in
deze meidagen van '40. Het Duitse
18de leger, dat de Vestiging Holland
ln bezit moet nemen, is numeriek
zwakker dan het Nederlandse veld
leger onder generaal J. J. G. van
Voorst tot Voorst. Het bestaat uit
een cavaleriedivisie, bestemd voor
de provincies Groningen, Friesland en
Drente, voorts uit 4 infanteriedivi
sies, 2 SS-regimenten (,Der Führer
en de Leibstandarte Adolf Hitier')
en een tankdivisie. Twee infanterie
divisies en de tankdivisie (de 9 Pan
zer) hebben de hoogst belangrijke
taak door Brabant op te rukken naar
de Moerdijk, daar contact te maken
met de neergekomen parachutisten
en via de onbeschadigde bruggen door
te stoten naar Rotterdam en verder,
naar Den Haag.
De twee resterende infanteriedivisies
plus twee SS-regimenten zijn be
stemd voor de Grebbelinie en de Be-
tuwestelling. Op 10 mei hebben zij
het zwakke front van de grensba-
taljons doorbroken, tussen half 8 en
half 1 overschrijden zij de IJssel.
's Avonds zijn zij in Wageningen en
is aanraking met de voorpostenlinie
van de Grebbestelling tot stand ge
komen. De volgende ochtend wordt
eerst artillerievuur op deze door één
regiment infanterie beschermde linie
uitgebracht, daarna begint de bestor
ming. Om 5 iiur 's middags is de
voorpostenstrook opgeruimd.
Executie
De strijd om de Grebbeberg-zelf
duurt de gehele 12de en 13de mei.
Dan heeft het gros van de Neder
landse troepen de stellingen in pa
niek verlaten en is naar achter ge
vlucht. Dan is ook op pinkster
zondag één van de vele deserteurs
uit de linie, een sergeant, die er met
zijn stuk pantsevafweergeschut van
door is gegaan, gearresteerd, voor
een krijgsraad gebracht en na ver
oordeling doodgeschoten. Het is de
commandant van het O-de legerkorps
generaal Harberts, geweest die op
snel-recht heeft aangedrongen. Deze
impulsieve aanvoerde* kent de Greb
beberg, weet dat er veel fouten aan
kleven maar kan niet begrijpen
waarom niets aan Nederlandse kant
gelukt, waarom letterlijk alles mis
lukt.
De Jong geeft in ,Mei '40' met hon
derden voorbeelden een verklaring
van dat mislukken. Hij beschrijft
hoeveel dingen er nauwelijks waren,
bij de Nederlanders, er was nauwe
lijks artill'ériesteun, nauwelijks
luchtsteun, er was in de inundatie-
gebieden nauwelijks water opgeko
men, er waren nauwelijks trans
portmiddelen bij de vele troepenver
plaatsingen het merendeel ervan
ging te voet, zodat bij elke actie de
mannen al uitgeput waren eer zij
begonnen.
En veel andere zaken zijn er hele
maal niet. Hogere noch lagere com
mandanten beschikken in de Grebbe
stelling over inlichtingen van eigen
en van vijandelijke troepen. Er zijn
geen verbindingen, er is geen liaison
met naast-liggende onderdelen. Er
zijn geen goede kaarten. Er is geen
luchtverkenning. ook niet voor de
(schaarse) artillerie. Er is geen co
ördinatie in de bevelvoering, het ene
onderdeel weet niet wat het andere
doet, Nederlanders schieten vaak op
Nederlanders. Commandoposten wor
den om de haverklap verplaatst zon
der dat hogere en lagere comman
danten ingelicht worden. Er zijn geen
tanks (Nederland heeft er niet één),
er zijn geen lichte snelvuurwapens.
Er is geen camouflagekleding (wie
heeft trouwens ook maar enig be
nul van camouflage...?). Er is geen
operationele reserve, bij de Duitsers
lossen de troepen elkaar regelmatig
af zodat zij fris blijven de Ne
derlanders zijn onafgebroken in touw,
er zijn divisie- en bataljonscom
mandanten in de Grebbelinie die in
vier dagen niet meer dan drie uur
slaap krijgen! Er is gen rust. Er
is geen eten. Er is niets te drinken.
Levensgevaarlijk
Er is geen ervaring in het ter»-»....
Er is in de opleiding niet zo iets ge
weest als een oefening onder werk
zaam vuur. Wel is er angst, vrees
het leven te verliezen. Waar de vij
and oprukt zonder op verliezen te
letten, is bij de Nederlanders een
flinke beschieting vaak al genoeg om
aan het wijken te gaan. Een maand
na de caputilatie zal generaal Har-
ADVERTENTIE
IceylonI
de fijnste thee
ter wereld!
Vandaag publiceren wij ge
deelten uit het gisteren ver
schenen boek van dr De Jong
,Het koninkrijk der Nederlan
den in de tweede wereldoorlog',
deel 3 over de strijd op de
Grebbeberg, waar de goed be
wapende, fanatiek aanvallende
Duitsers binnen enkele dagen
de Nederlandse linies doorbra
ken.
berts nog eens door de gevechtsbe-
richten bladeren en dan leest hij:
,Toen werd het levensgevaarlijk en
gingen wij terug'. En hij weet dan
ook, dat uit de mannen die op 13
mei terugkwamen van de tegenstoot
bij Achterberg, een spreekkoor heeft
geklonken: ,Wij willen capituleren,
wij willen capituleren'. En dan wis
ten die mannen niet eens, dat Duitse
tanks na een succesrijke opmars door
Brabant op dat moment voor Rotter
dam stonden...
In het boek van De Jong is nauwe
lijks plaats voor de heroïk van het
Nederlandse verzet op de Grebbeberg:
heroïek, die er óók geweest is en die
men in ruime mate kan terugvinden
in het boek van Wilson, ,Vijf oor
logsdagen'. Het verhaal van De Jong
is een verslag van het falen op alle
denkbare niveaus, juist waar het de
strijd om de Grebbelinie betreft.
Evenwel niet zonder verklaring. Die
vindt men in de reeds eerder ver
schenen delen 1 en II: de tekorten
in de voorbereiding. Maar men vindt
er ook argumenten voor in het nieu
we deel III hier volgt er één van en
dat heeft betrekking op de troep.
Voor de parlementaire enquêtecom
missie heeft de commandant van de
4de divisie, kolonel Van Loon, be
schreven wat hem overkwam bij het
terugtrekken van de Grebbeberg:
,Ik reeds naar Eist om daar een nieu
we verdedigingslinie in te richten.
De mensen die mij daar te midden
van een chaos voertuigen, hollende
paarden en auto's, gepasseerd zijn.
waren in een dusdanige stemming
dat, als ik hun de revolver op de
borst gezet had om hen neer te schie
ten, zij het ook goedgevonden had
den. Zij waren dood-op. Als ik de één
op een bepaalde plaats zette om te
graven en in stelling te komen en
ik ging naar een ander, dan liep de
één weer weg. Zij waren op'.
In twee dagen strijd was de Neder
landse bezetting van de Grebbestel
ling verbruikt, versleten, op.
Weg in het voorterrein van de Grebbeberg.
DEN HAAG Nieuw Links, de radi-
kale stroming in de Partij van (le Ar
beid, vindt dat deze partij heeft ge
faald als actiepartij. Er moet daarom
worden getracht de PvdA om te bui
gen tot een partij, die sneller inhaakt
op buitenparlementaire acties, zoals de
CPN dat doet in Groningen en de PSP
in Limburg.
Voorstellen in die richting zullen nader
worden uitgewerkt, zo is zaterdag op
een bijeenkomst in Utrecht besloten.
De groepering heeft in een brief aan
het PvaA-partijbestuur voorsteld, 't
ontwerpen van een minimumprogramma
niet zelf ter hand te nemen, maar dit
over te laten aan het PAK-congres, dat
in de loop van dit jaar zal worden ge
houden. Het rapport dat de PAK-werk-
groep onlangs heeft gepubliceerd, zou
voor een dergelijk programma een goed
uitgangspunt zijn. Volgens Nieuw Links
heeft het partijbestuur te negatief op
dit rapport gereageerd. Wel vindt men
de werkwijze van de werkgroep te
tralistïsch en wil men er meer me
bij betrekken.
Nieuw Links heeft ook plannen ontwor
pen, om meer eigen representanten op
de kandidatenlijst voor de tweede ka
mer te krijgen. Men wil met meerdere
lijsttrekkers de kamerverkiezingen van
1971 ingaan. Behalve aan Den Uvl en
Vondeling wordt hierbij ook gedacht
aan KIoos, Van der Louw, Van den
Doel. Van Thijn en Wieringa. Zij zou
den na de verkiezingen samen een soort
fractiepresidiium kunnen
(ADVERTENTIE)
UTRECHT (ANP) Drs De Pous, de
voorzitter va nde Sociaal-Economïsclie
Raad, is volgens het Nederlands Ka-|
tholiek Vakverbond in feit mede-verant-j
woordelijk voor de ,afkeuringswaardige
gang van zaken' bij de voorgenomen
fusie tussen Philips en de Nederlandse'
Kabelfabrieken, waarbij de eind januari
door de SER opgestelde fusiecode is ge
negeerd.
,Ruim Zicht', het officiële orgaan van i
het NKV, zegt dat het verbond drs Del
Pous er al herhaaldelijk voor heeft ge
waarschuwd dat zijn commissariaten
(onder meer van Philips en van NKF) I
niet passen bij de positie van een man
die boven de partijen behoort te staan. I
Volgens het NKV is het duidelijk, datj
drs De Pous niet meer als boven de par
tijen staand kan wol-den besc-houwd als
hij zich niet distantieert van het fusie-1
beleid van Philips en de Kabelfabrieken. j
Drs De Pous heeft tegenover het NKV
verklaard dat hij zekervan plan is om
zich te laten informeren over de manier
waarop toch blijkbaar comimunicatiesto-
ringen zijn opgetreden, .waardoor naar
het gevoelen van de vakbeweging niet
voldoende uitvoering is gegeven aan de
gedragsregels ter zake van fusies'. Het
NKV zegt dat het he't resultaat van h?t
onderzoek van drs De Pous met belang
stelling tegemoet ziet.
MUNTENDAM (ANP) In het Gro
ningse Muntendam is maandagavond de
dl maanden oude Jan Vos in een bo
put van een in aanbouw zijnde wor
geraakt de verdronken.
Het jongetje was met andere kinderen
op de gemeenschappelijke speelplaats
in de zandbak aan het spelen. Toen de
moeder haar zoontje wilde halen was het
weg. Vermoedelijk is het kind spelender
wijs in de bouwput geraakt. Kunstma
tige ademhaling mocht niet meer baten.
HAMBURG (AP) Kanselier Willy
Brandt van West-Duitsland heeft In een
vraaggesprek met het Hamburgse blad
.Der Stern' verklaard, dat hij betreurt
dat West-Dultsland niet het Engelsee
se&,sel heeft, waarin de premier het
parlement kan ontbinden en nieuwe ver
kiezingen uitschrijven.
.Als ik Engels premier was zou ik d«
Bondsdag ontbinden', aldus de kanse
lier. Hij zei ervan overtuigd te zijn dat
d- k ezers zijn binnen- en buitenland»
beleid op dit mement krachtiger steu
nen dan blijkt uit de samenstelling van
het in september 1969 gekozen parle
ment.
Bij die verkiezingen kregen de sociaal
democraten 42,7 procent van de stem
men. De oppositie de CDU en de CSU
kreeg 46.1 procent van de stemmen,
de vrije democraten 5.8 procent. De coa^
alit.e van socialisten en vrije democra
ten heeft in de huidige Bondsdag een
meerderheid van 12 stemmen.
r
(ADVERTENTIE
■>t -
v"*
Bk. ftmtfeptcev&t,/ jjj