Lauwe stemming in NOS-studio voor verkiezingsuitslagen FUNDAMENTELE VERANDERING IN NEDERLANDS PARTIJENSTELSEL 3 ASPEREN WON DE RACE, FEIJENOORD DE WEDSTRIJD Vele politieke figuren erbij DUnGniSna SCHERTSVERKIEZINGEN VOOR UITBREIDING VAN STEMRECHT RUMOERIG KRASUP0LSKY BOOD ORDERDAK AAN VELE HONDERDEN VERVOLG KANTLIJN REACTIES VOORZITTERS CNV EN NKV DONDERDAG 19 MAART 1970 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT (Van onze parlementaire redactie). HILVERSUM (GPD) As- peren heeft de race gewon nen, maar Feijenoord won de wedstrijd. De 2-0 overwin ning van de Rotterdammers kon overigens gisteravond in Hilversum de stemming niet tot tophoogte doen stijgen. Er was tot omstreeks half elf eigenlijk nauwelijks stem ming. De politieke figuren en die waren er in groter getale dan aanvankelijk werd verwacht waren niet zo enthousiast. Er was in feite ook weinig reden toe. De doorbraak is (nog) niet ge komen. Ontbinding van de tweede kamer zit er ook niet in. De stemming was vrij lauw in de grote NOS-studio in Hilversum. Af en toe klonk er gejuich en ap plaus in de door duizenden watt verlichte studio in een uitge storven Hilversum. Dit gejuich was vroeg in de avond het grootst. Dat was toen de uitslag van de Limburgse gemeente Schinveld binnenkwam. Daar blijkt de PPR maar liefst 69.5 procent van de stemmen te hebben gehaald. Niet zo verwonderlijk, zoals de heer Jurgens één der voormannen van deze partij uiteenzette. In Schinveld is de lijsttrekker van de PPR in Limburg de heer Tonnaer immers burgemeester. Hij is de enige PPIt-burgemeester in ons land en kennelijk bij de Schin- velders erg geliefd. Voor liet lan delijk beeld is deze uitslag van geen belang. Algemeen hoorde men in de NOS-studio verklaren dat de winst van de PPR gepro jecteerd tegen de drie kamerze tels in de tweede kamer in feite is achtergebleven. Geen reden dus tot een vervan ging van het kabinet-De Jong? De heer Biesheuvel blijkt best bereid te zijn tot het houden van een openbaar debat over de even tueel noodzakelijke vervanging van het kabinet. Ondanks dat studio. Er was tijdens de voet balwedstrijd belangstelling voor de sport, maar minstens in gelijke mate voor de verkiezingsuitsla gen. Er was ook ruimschoots ge legenheid beide kampen te volgen. Er stonden zowel in de studio zelf als in de bijruimten voldoen de televisieontvangers opgesteld, om iedereen aan zijn trekken te laten komen. voorzitter van de voormalige Boe renpartij in de Haarlemse ge meenteraad en thans ook de be ginselen van de CDU aanhangend, verklaarde dat cie hokjes, waarin de partijen waren ondergebracht, typerend zijn voor de hokjesgeest die er in de Nederlandse politiek heerst. De hokjes waren kaal aan het be gin van de avond. De hokjes ble ven kaal. Behalve de aanplakbil jetten van de heer Kronenburg was alleen het hokje van de PPR versierd. Daar hingen reclameleu zen, borden met telefoonnummers en adressen. Opmerkelijk was verder dat in het hokje van de CPN de grijze schrijfmachine ont brak. Daar stond een rode. In het onderkomen van de SGP was de schrijfmachine zwart. Bloemen ontbraken, behalve bij de heer Kronenburg, die zijn eigen bosje tulpen had meegenomen. In enkle hokjes stond een televisietoestel, zoals bij de PPR en de WD. snelheid 6puide. Maastricht was echter bij de aanwezigen al be kend, voordat de televisie de uit slag gaf. Een goede prestatie van de Limburgse hoofdstad. De eerste stad boven de 100.000 inwoners die de uitslag had geteld. We mogen de Limburgse hoofdstad de eer van 100.000 toch wel geven, want zeer binnenkort zijn Ambij, Heer en Itteren toch gemeente Maas tricht. Itteren heeft zich al duide lijk gemeten met de Limburgse hoofdstad, namelijk in het per centage wegblijvers, ruim 37 pro cent. Bemelen viel dit jaar ook op. De traditionele communisten- stemmer bleek vier makkers te hebben gekregen. Er waren bij de verkiezing maar liefst vijf stem men op de CPN voorwaar een re cord voor deze kleinste plaats van Nederland. Warm Lokaliteit Langs de zijkanten van de studio waren voor alle politieke partij en. die in de tweede kamer zijn vertegenwoordigd ruimten ge creëerd om zich terug te trekken. De televisiekijkers zullen onge twijfeld hebben gezien dat deze hokjes versierd waren met de namen van de kamerpartijen. Dat betekende dat de .lokaliteit' van de heer Kronenburg van zijn naam was voorzien. Dat zinde de Brabantse jlurist niet. Want onder de naam Kronenburg nam zijn zijn partij geen deel aan de sta tenverkiezingen. Hij heeft zich immers enige tijd geleden .békend' tot de CDU en hij rustte dan ook niet voordat hij deze aanduiding voor zijn naam had geplakt. Zijn partijgenoot Schregardus, fractie- Het was warm in de studio. De vele lampen verspreidden niet al leen licht, maar ook hitte. Het was voor de lieer Cornelissen, tweede-kamerlid voor de KAT, aanleiding al vroeg op de avond zijn colbertjasje uit te trekker- Tien minuten later had hij het weer aan. Of «lit het werk was van voorlichtingsman van de KYP Antoine van den Wildenberg of van diens vrouw vrouwen hebben altijd meer oag voor decors is niet duidelijk geworden. Maastricht overtrof dit jaar zich zelf. Even voor achten kwam de uitslag van de Limburgse hoofd stad al bómen. Een opmerkelijk feit, evenals het bijzonder grote percentage wegblijvers. Even had men de nekken gelengd, even had men aandacht voor de televisie. Voor de politici en andere belang stellenden ïn de studio was het echter niet steeds nodig aandacht aan het scherm te schenken. Lief tallige dames zorgden voor het ronddelen van de uitslagen die de IBM-computer met reusachtige Het geven van een televisiekritiek is ons niet toegedacht, toch wil len we wel even kwijt dat er weinig of niets terecht is geko men van de plannen om Theo Koomen af en toe flitsen van de voetbalwedstrijd te laten geven tussen de verkiezingsuitslagen door. Overigens mocht dat de pret voor de voetbalwedstrijd niet druk ken. Ook de enthousiaste supporters van de NederLandse politiek heb ben alle doelpunten kunnen zien. Toch bleek duidelijk dat er meer belangstelling was voor de poli tiek dan voor de sport. Slechts een waterig applaus, ingezet door het PvdA-kamerlid Van Lier be geleidde het eindsignaal van de Feijenoordoverwinning. Bij de einduitslag van de verkie zing kwam er in het geheel geen applaus. Het meest opmerkelijke feit was het grote aantal weg blijvers bij de stembus. Niet in de NOS-studio, want daar waren gis teravond tot vrij laat alle belang rijke politici, onder wie de frac tievoorzitters van enkele grote partijen die een deel van de avond in Amsterdam hadden doorge bracht en een deel ervan in Hil- Computer kreeg de hik en vertraagde Haagse uitslag DEN HAAG (GPD) De gemeente 's-Gravenhage had haar voorlopige ver kiezingsuitslag gisteravond toch nog kort na half tien in handen. Toch nog, omdat 't er in het rekencentrum in 't gemeentelijk energiebedrijf even naar uitzag dat men met een kloeke vertra ging rekening had te houden. Dat was, toen omstreeks kwart voor acht de computer er de brui aan gaf en het vertikte nog meer resultaten van stembureaus op te tellen dan die van de 290 stuks waarmee de machine tot dus- •e was gevoed. Ben ponskaartje met de uitslag van een van de stembureaus moet een ietwat vervormd gaatje hebben gekend. Hoe dan ook. Het was voor de Haagse com puter genoeg om er voorlopig mee te .toppen. Het apparaat .spuugde zijn geheugen uit', zoals de technische heren rond de computer verklaarden, die zich in be heerste paniek en onder het belangstel lend oog van mevrouw en burgemeester Marijnen over het elektronisch ziekbed bogen. Een klein half uur later was het foutje opgespoord en kon de voorlopige uit slag van alle 367 Haagse stembureaus worden geproduceerd (het resultaat van het laatste stembureau was om vijf over negen al doorgebeld, zodat er zonder mechanische mankementen nog een be scheiden plaatselijk recordje had inge zeten). Minister-president P. de Jong bij ttembus IN AMSTERDAMSE THEATERSCHOOL Krasnapolsky in Amsterdam was gisteravond berstensvol politiek ngageerden. Vooral jonge men sen, die soms luidkeels uiting ga ven aan hun mening. Achter drs J- M. den Uyl en mevrouw G. Brautigam stond opeens een joch van dertien, veertien jaar van de vrijheids- NE1D HERV KERK Beroepen te Kaimerik M. B. van den Akker kandidaat te Monster. Beroepen te LJsselmuiden J. van RooLselaar te Barneveld. Aangenomen naar Noordwij- kerhout J. Streefland te Haarlem. Bedankt voor Haarl-eim A. Terlouw in- djustriepredikairut te Veenendaal. GElREF KERKEN Beroepen te Almeilo J. D. te Winkel te Sassenheiim. Beroepen te Amsterdam D. N. Wouters te Pljnacker. Bedankt voor Hengelo T. Kamper te Zoetermeer. Be dankt voor Axel M. V. J. de Craene te Middelburg-St-Lau rens. Bedankt voor Berkel Rodenrijs D. C. Firet te Eefde- Gorssel. GERBF KERKEN VRIJGEM oepen te Mussel J. Slotman te Urk. Bedankt voor Hoogkerk J. M. Goedhart te Drachten. GEREF GEM Bedankt voor Borssele G. .J van de Noort te Oapeüle aan de IJssel. ,AHe macht aan het volk' school te schreeuwen: alle macht aan het volk. alle macht aan het volk. Met een draaide de heer Den Uyl zich om, maar hij liet het joch begaan. Het zal je kind maar wezen. In onafzienbare rijen trokken kijker; zaal in zaal uit, en langs die van de Christen-Democratische Unie. De mees ten gingen naar D '66 en naar de WD. De democraten hadden de beatband The Moon Explosions afgehuurd en die deden erg hun best, je werd er horendol, je kon het bij de liberalen horen. Woordvoerder van de WD was het tweed'e-kamerlid H. J. L. Vonhoff. Hij concentreerde zich op D '66. Bij elke uit slag die bekend werd daverde zijn zware stem door de zaal. Hij moest het nog zien dat D '66 de grootste partij werd. .Voorlopig mag D'66 erg blij zijn als zij in een enkele gemeente de meerder heid haalt. Ik zie dat nog niet zitten, vooral niet in Amstelveen. De uitslag jeeft aan dat daar de WD de grootste partij is'. ,Ja maar Amstelveen is een liberaal werk', brulde een D '66'er, die voor stond. .Weest u maar blij met de stemmen die de Boerenpartij nu niet heeft gekregen', repliceerde Vonhoff. Drs J. M. Aarden van de Politieke Partij Radikalen was duidelijk geïnteresseerd in de uitslagen, maar hij kon toch niet ontkomen aan de indruk die hij wekte dat het ee beetje lal.ngs hem heenging. Glimlachend keek hij naar het televisie toestel dat de uitslagen reproduceerde, glimlachend bezag hij hoe hier en daar de KVP meer of minder achteruit was gegaan. Even onbewogen glimlachend stelde hjj vast dat het de PPR niet slecht was vergaan in deze krachtmeting. Gezien de opkomst lijkt dit plaatje kenmerkend: de hon den lustten er geen brood van. (Foto PZC) AMSTERDAM (GPD) In de Amsterdamse theaterschool aan de Prinsengracht waren giste ren twee stembureaus. Het ene functioneerde als bijna alle an dere: ouder dan 21 jaar zijn, kaart inleveren, en de stem blijft tot zeven uur aan ieders oog onttrokken. Zo niet in het andere stemlokaal. Het was er voor wie nog geen toe waar men vandaan kwam, 21 jaar is, en het deed er niet zodat gistermorgen iemand tachtig km uit Den Helder is komen liften om zijn stem uit te brengen. Het idee was afkomstig van Wijnand van Asperen (19), <be onlangs in een radio-uitzending had gezegd het on rechtvaardig te vinden dat mensen van achttien wel in dienst moeten maar nog niet mogen stemmen. Gert Jan Jimmink (21) was het daar mee eens. maar hij vindt het ook on rechtvaardig dat mensen die twee- maai wegens openbare dronkenschap zijn veroordeeld op grond van deze geen stén mogen u Zij praatten erover met andere leer lingen in het basisjaar en besloten ieder die het niet mocht, in de school in de gelegenheid te stellen toch te stemmen. Naar Beem ink (Door prof. dr A. Hoogerwerf, hoogleraar in de politicologie aan de kath. universiteit te Nij megen). £je verkiezingen va,n gisteren waren een momentopname van fundamentele veranderin gen die zich reeds verscheidene jaren langzaam, maar toch on miskenbaar, in het Nederlandse partijstelsel voltrekken. Enkele hoofdlijnen van die veranderin gen zijn: ten eerste, de vijf po litieke groeperingen die sinds de negentiende eeuw het beeld van de Nederlandse politiek be heerst hebben., de grootste con fessionele partijen, alsmede so cialisten en liberalen, verliezen gezamenlijk langzaam maar ze ker terrein aan nieuwe partijen. Ten tweede, de gezamenlijke confessionele partijen brokkelen af, de niet-confessionele groepe ringen zijn in de opmars. Ten derde, in het veel-partijen-stel- sel doen zich tendenties naar blokvorming (de ccp en het pak) voor. Men kan in dit alles het begin ver moeden van een nieuw partijstelsel, bestaande uit twee of drie partijen: een betrekkelijk vage progressieve partij, een betrekkelijk vage conser vatieve partij en althans voorlopig daar tussenin een centrum-achtige confessionele groepering. De partijkeus van staatsburgers kan gedeeltelflk verklaard worden uit hun politieke opvattingen. Kiezers, althans politiek bewuste kiezers, kun nen op een partij stemmen omdat zij daarmee bepaalde politieke doeleinden denken te bereiken. Het staat echter wel vast dat de meeste Nederlanders slechts een zeer vaag beeld van de provinciale politiek hebben. Voor zover zij zich gisteren door politieke opvattingen hebben laten leiden, zui den dat vooral opvattingen over de landelijke politiek zijn geweest. Het stemmenverlies van de confessio nele regeringspartijen kan dan ook waarschijnlijk gedeeltelijk verklaard worden uit ontevredenheid over het beleid van het kabinet-De Jong en van deze partijen zelf. Anderzijds zou de winst van de WD gedeeltelijk verklaard kunnen worden uit tevre denheid over het beleid van het ka binet-De Jong en van de WD. In hoeverre echter dergelijke opvattin gen over het beleid inderdaad van invloed op het stemgedrag zijn ge weest kan slechts door een diepgaand wetenschappelijk verkiezingsónder- zoek worden vastgesteld. Om een verkiezingsuitslag te ver klaren moet men niet slechts letten op de politieke opvattingen van de kiezers, maar ook op allerlei an dere factoren, zoals bijvoorbeeld kerkelijke gezindte en sociaal-econo mische positie. Er zijn veel kiezers die op de vraag .waarom stemt u op deze partij' weinig meer antwoorden dan .omdat ik katholiek ben' of ,ik ben nu eenmaal middenstander'. Om de ver schuivingen in de verkiezingsuitslagen op langere termijn te begrijpen, moet men zich vooral rekenschap geven van de veranderingen die zich in der gelijke factoren voltrekken. Eén van de veranderingen die zich in deze eeuw in Nederland hebben voor gedaan is de emancipatie van katho lieken en orthodox-protestanten. Deze emancipatie was één van de centrale doeleinden van de confessionele par tijen. Naarmate dit doel werd bereikt verloren de confessionele partijen een deel van hun aantrekkingskracht. Dit proces zet zich nog steeds langzaam maar zeker voort. Een tweede belangrijke factor is de verbetering van de positie van de werknemers. Een factor die een kli maat schept waarin rle aantrekkings kracht van het socialisme vermindert en die van partijen van het type van D'66 en de WD tot op zekere hoogte toeneemt. Een derde factor is de ver hoging van het tempo van allerlei maatschappelijke veranderingen, zo als de industrialisatie, de verstedelij king, de massale communicatie-en de uitbreiding van het onderwijs. Deze versnelling vergroot de kloof tussen de generaties en draagt mede daar door bij tot de stroom van jonge kie zers naar nieuwe politieke partijen Op het ogenblik met name D '66. Bij dit alles moet men in aanmer king nemen dat de functies die politieke partijen in het politieke stelsel vervullen, geleidelijk ver schuiven. Een politiekepartij is thans anders dan in de negentien de eeuw niet in de eerste plaats een instrument voor het verbeteren van de positie van één bepaalde godsdienstige of sociaal-economische groepering. De functie van een par tij wordt meer en meer een bundelen van de krachten van verschillende groeperingen op basis van een vage overeenstemming over de hoof<ïlij- Vandaag of morgen willen zij met de briefjes naar minister Beernink van binnenlandse zaken om een wijzi ging in de kieswet te bepleiten. Daar voor moet de grondwei worden ge wijzigd, en dat kan 'n langdurige zaak worden. Gezien het doel meent Gert Jan dat enig geduld wel opgebracht moet worden. Maar als blijkt dat mi nister Beernink er niets voor voelt of als hij niets van zich laat horen voor de volgende verkiezingen in mei, wordt de actie voortgezel. Deze schaduwverkiezingen waren niet geheim. De stembiljetten, stencils met de partijnamen erop afgedrukt en daaronder ruimte om de naam van de favoriete kandidaat te schrijven, wer den- gedeponeerd in een prullenbak. Zij konden vrijblijvend worden beke ken. Welke partij zou de voorkeur krij gen? Met grote stelligheid beweren Gert Jan en Wijnand dat dat de PSP ;s. .Zeker 75 pet. Vervolgens de PPR en de PvdA, daarna de CPN'. Lachend voegt Wijnand eraan toe dat er zelfs een stem op de WD is uitgebracht. Want het zijn schertsverkiezingen. Het doel is te peilen of men op achttien jarige leeftijd stemrecht wil hebben, en passant spreekt men zijn voorkeur uit. Het lijkt er dus op dat minister Beernink de PSP een handje helpt als hij de eisen van de .onvolwasse- nen' inwilligt. nen van het regeringsbeleid. Naar mate de maatschappij zich verder ontwikkelt neemt de verscheidenheid toe en botsen er meer belangen. Voor; de belangen van de talloze ver schillende groeperingen treden af zonderlijke pressiegroepen op. De functie van de politieke partij wordt meer en meer die van bundelaar, van makelaar tussen pressiegroepen. Vandaar in allerlei politieke stelsels de tendens naar het twee- of drie tendentie zou ontkomen. Tot slot nog enkele opmerkingen over de opkomst bij de stembus. Het feit dat enkele tientallen procenten van de kiezers thuisblijven is in landen waar geen opkomstplicht be staat een normaal verschijnsel, ze ker bij provinciale verkiezingen. Het niet stemmen valt, blijkens buiten landse onderzoekingen od twee wij zen te verklaren- Aan de ene kant zijn er mensen, die politieke activi teit niet nodig winden omdat zij te vreden zijn en vertrouwen stellen in de politieke leiders. Aan de andere kant zijn er kiezers die weliswaar ontevreden zijn. maar tevens menen dat hun politieke activiteit geen en kel positief effect zal hebben. Van democratisch gezichtspünt uit bezien kan een hoog percentage thuisblijvers dus enerzijds tot opti misme stemmen, anderziïds tot pessi misme. Een factor, die het thuisblij ven ook in de hand werkt, is blij kens buitenlandse onderzoekingen onzekerheid en onduidelijkheid ten aanzien van de partijkeus. Dat onze kerheid en onduidelijkheid bij de kie zers in de huidige overgangsfase van het partijstelsel veel voorkomen is zeer aannemelijk. Samenvattend doen de eerste indrukken van de statenverkezingen van 1970 het beeld oprijzen van een Nederlandse kiezer, die aarzelend afscheid neemt van de negentiende eeuw. SCHINVELD NU PPR-GEMEENTE De grootste verrassing van de staten verkiezingen leverde ongetwijfeld de Zuidlimburgse gemeente Schinveld waar het statenlid en lijsttrekker van de PPR. J. Tonnaer, burgemeester is. De tevredenheid van «Ie bewoners met hun burgemeester uitte zich in de stemuit slag, want 69 procent van de kiezers stemde PPR. Dat is gelijk aan 1444 stemmen. Het katholieke Schinveld, dat uiteraard altijd overwegend KVP stemde, liet de drie christelijken schieten. Zij behaal den deze ronde nog maar 29 procent 'of te wel 43S stemmen. Trouwens: de invloed van de heer Tonnaer op de ver kiezingsuitslag deed zich in de ge meenten rond Schinveld zeer sterk gel den. De PPR-percentages van de ge meenten in de huurt lagen beduidend hoger dan in de rest van Limburg. Dr H. Waltmans, de voorzitter van de PPR in Limburg, vermeldde Schinveld dan ook in zijn commentaar op de uit slag van de verkiezingen met enige trots. Hij zei dat de burgemeester zich thans met recht reeds de eerste geko zen (PPR)-burgemeester van Neder land kon noemen. Overigens toonde dr Waltmans zich slechts gematigd tevreden over de uit slag. De PPP.-Limburg is in de nieuwe bezetting met drie zetels vertegenwoor digd in de provinciale staten van Lim burg. Dat betekent een achteruitgang van twee zetels. Dr Waltmans had ge rekend op 6 statenzetels voor zijn par tij. In Goes was het woensdag niet moeilijk een stem uit te brengen met de aldaar gestationeerde stemmacMne. (Foto PZC) schijn gekomen. In de tweede plaats moet worden gewezen op de slechte op komst. Er zou wel eens een relatie kun nen bestaan tussen het vele geschreeuw van de laatste tijd en de geringe lust van de kiezer om zich met de politiek te bemoeien. Ais er over één punt duide lijkheid is ontstaan, dan is het wel dat de politici zich minder met zichzelf en meer met de kiezers en werkelijk be langrijke dingen moeten bezighouden. Bovendien op een verstaanbare en dui delijke manier, niet in het politieke vak jargon dat niemand meer serieus neemt. De ruim dertig procent: wegblijvers hebben in feite de politici meegedeeld, dat ze geen boodschap aan hen wensen te hebben, ze hebben lak aan de poli tieke praters en debaters. Het is te ho pen dat do partijfiguren er van ge schrokken zijn. de schrik mag hun echt wel In de benen slaan. GOLF Na de dorde ronde vani het professionaltoemooi in Ponsacola (VS) staat Martin Roesjnk' (Ned) op de 49e plaats met 213 slagen (71-71-76). De Amerikanen Bill Collins (72-67-6S) en Dick Lots (6S-70-69) delen de eerste plaats niiet 207 slagen. SKI -r- Het skispringen op de Hel- menHcolenmensdhuns bij Oslo is diit weekeinde gewonnen door Beloesov. Het eindklassement ziet er als volgt uit: 1. Beloesov 213,2 punten (spron gen van 84 en 86 meter). 2. Napalkov 'Rus) 211,7 (79,5 en 88). 3 Hohnli (Tsj) 210,9 (82.5 en 90,5), 4. Raska (Tsj) 204,1 (S2 en 84), 5. Ram ar Schmidt (O-Dl) 202,7 (80,5 en 87), 6. Heinz Schmiiidt (0-D1) 200,3 (81 en 81,5). De voorzitters van CNV en NKV, de he ren J. Lunser en A. Mertens, constateer den beiden dat de uitslag van de verkie zingen het ziell handhaven betekent van «le regeringspartijen. De heer Lanser noemde het meegevallen dat de christelijke partijen niet verder zijn teruggelopen dan nu is gebeurd. Er is naar zijn mening geen grond voor het houden van vervroegde verkiezingen op grond van deze uitslagen. De heer Mer tens noemde de resultaten van de ver kiezingen onduidelijk. De opkomst was hem tegengevallen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1970 | | pagina 3