Zó stemde Nederland
ZEELAND STEMDE
Ruim dertig procent der kiezers bleef thuis
GEEN MARKANTE VERSCHUIVING
Grootste winst is voor D'66
Sihanoek
afgezet
Zeelands staten nu
ernou
:jj§ eigenlijk?
REGERINGSPARTIJEN BEHOUDEN
SAMEN GELIJK AANTAL ZETELS
PREMIER
BETREURT
WEGBLIJVEN
Na de slag
213e Jaargang - no. 67
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSINGSE, GOESE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
Donderdag 19 maart '70
Feijenoori en D'66
de winnaars
Pag. 1 en 19
0 Bur. Vilei.. Walilr 56-60. UI. 5144 |bn re4 J50», «4tf. 0116
ZlarlltZM. red lel 3346. edm lel 1094 0 *dv.rt.nll.prl|. -
8. der. loer.
I. Merkt 51, tel. 7651 (b s
O Wiebesllsf
De
burgers
bij het
11 bestuur!
(Van onze parlementaire redactie)
HILVERSUM De statenverkiezingen hebben minder verschuivingen opgeleverd dan werd
verwacht. D'66 verdubbelde weliswaar zijn aanhang, maar de winst voor deze partij bleek min
der groot dan aanvankelijk werd aangenomen. Het verlies voor de drie christelijke partijen bleef
beperkt en waar deze partijen in een combinatie samen optraden, was van verlies zelfs nauwelijks
sprake. Ondanks het grote percentage kiezers dat thuisbleef (ongeveer 30 procent) boekte de
VVD enige winst. De Partij van de Arbeid kwam vrij stabiel uit de bus, de PSP leed enig verlies,
maar de PPR kwam vooral in het zuiden aardig van de grond. Waar deze drie partijen samenwerk
ten was sprake van enige winst.
In landelijke verhoudingen bezien heeft de uitslag niet voor verras
singen gezorgd. Door de geringe teruggang van de KVP en de winst
voor de WD kwamen de regeringspartijen vrij stabiel uit de bus. De
positie van het kabinet-De Jong kwam daardoor niet in gevaar en de
oppositie kreeg geen handvat om vervroegde verkiezingen voor de
tweede kamer te eisen.
De uitslagen werden gisteravond in de
kring van de regeringspartijen inet on
verholen vreugde gadegeslagen. De frac
tieleider van de ICVP in de tweede kamer,
drs Schmelzer, voorspelde zelfs dat de
drie christelijke partijen bij de kamer
verkiezingen van volgend jaar zelfs weer
winst zullen boeken omdat de kiezer
dan aan de samenwerking tussen deze
drie partijen gewend zal zijn. Mr Bies
heuvel, de fractieleider van de ARP, zag
in de uitslagen een groot stuk stabiliteit.
Hij verklaarde zich bereiKl om fin een
openbaar kamerdebat met de oppositie
over de uitslag te discussiëren. Alleen
Vandlaag
in de
krant...
EEN STAATSGREEP heeft een
eind gemaakt aan het bewind van
Erins Norodom Sihanoek in Cam-
odja. Terwijl de prins in de Ver
enigde Staten was, heeft een
rechtse militaire groep het heft
in handen genomen. De Verenigde
Staten hebben nog niet op de om
wenteling gereageerd. Cambodja
grenst aan Zuicl-Vietnam en er
zijn veel Noordvietnamese troe
pen in het land(pag. lo)
Verkiezingen
STERK VERLIES voor de KVP,
winst voor WD, SGP. AR en
PvdA, en zetels voor de .nieuw
komers' PPR en D '66. Dat is het
beeld dat de voorlopige uitslagen
van de statenverkiezingen in Zee
land bieden. <Pag. 1, 2, 4, 5)
Laos
STRIJDKRACHTEN van de Viet-
cong hebben in Laos nieuwe over-
winnigen geboekt en hebben een
basis veroverd die op nog geen
150 kilometer van de hoofdstad
Vientiane ligt(pag. 17)
EEG-beraad
ONDANKS een nachtelijke ver
gadering hebben de EEG-minis-
ters in Brussel geen overeenstem
ming weten te bereiken over de
landbouw in de gemeenschap. De
hele nacht is vergeefs gepraat
over landbouwprijzen en een wijn
reglement(pag. 17)
Binnen- en buitenlands
nieuws: pag. 1, 3 en 9
Zeeuws nieuws: pag. 2, 4, 5,
11 en 13
Radio en tv: pag. 25
Financieel nieuws: pag. 27
het grote percentage thuisblijvers ver
vulde hem met zorg. .Hier ligt een uit
daging voor de politieke partijen', al
dus mr Biesheuvel. De liberale fractie
leider mr Geertsema toonde zich
verheugd met het feit dat zijn partij
I winst heeft geboekt terwijl een liberaal
de ondankbare portefeuille van financiën
beheert.
D'66 teleurgesteld
In de kring van D '66 was men enigs
zins teleurgesteld. Mr Van Mienlo
betreurde het geringe verlies voor de
christelijke partijen, maar wees
op dat de ontploffing van het oude
partijbestand, dat zijn partij voor
staat, zich in fasen voltrekt. D
voorzitter Beekmans zag in de gerin
ge winst voor zijn partij geen reden
om somber bij de pakken te gaan
neerzitten. Hij meende dat zijn partij
de functie blijft behouden om het
breekijzer in het bestaande partij
stelsel te zetten. Hij zag D '66 nog
steeds als de kern waaromheen een
hergroepering van de partijpolitiek
moet. plaatsvinden.
CPN-winst
Opmerkelijk is cle grote winst var
CPN in Groningen intussen; hier heeft
r de mening van politieke leiders de
problematiek van liet oosten van
provincie sterk meegespeeld.
IRNSUM Ook wereldkampioe
ne schaatsen Attje Keulen-Deel
stra trok gistermiddag samen
met haar man naar de stembus
om haar stem te laten gelden tij
dens de provinciale statenverkie
zingen.
DEN HAAG (ANP) Minister
president De Jong heeft woens
dagavond verklaard: ,dat velen
geen gebruik hebben gemaakt van
hun recht om mee te beslissen, be
treur ik ernstig. Gelukkig zijn er
ook uitzonderingen. Ik denk spe
ciaal aan het platteland. We moe
ten in het oog houden dat het sta
tenverkiezingen zijn, maar zo men
aan de uitslag een oordeel over het
gevoerde beleid van het kabinet
zou willen ontlenen, kan dit niet
anders zijn dan dat de kiezer dit
beleid ondanks drie jaar felle op
positie heeft goedgekeurd. Van af
brokkeling van de positie van de
regeringspartners is immers geen
sprake.
OPKOMSTPLICHT
NIET
HERSTELLEN
HILVERSUM (ANP) Voor het
eerst was de Nederlandse kiezer
niet meer verplicht naar de stem
bus te gaan en in sommige plaat
sen van het land bleef S0 pro
cent thuis.
Op de vraag: A-ls u morgen mi
nister van binnenlandse zaken zou
worden, zou u dan de opkomst-
plicht in ere herstellen*', ant
woordde: drs Schmelzer (kvp)
,geen sprake van. We moeten de
oorzaken opsporen en daar iets
aan gaan doen.
Mr Biesheuvel arp.Geen spra
ke van.' De heer MeTlema chu
jNee'. Drs J. den Uyl pvda
.Onder geen beding.' Mevrouw
Van Someren-Downer (vvd):
jNee, ik ben de eerste van de
VVD-fractie geweest die voor de
afschaffing was.'
De eenmansfractie Kronenburg:
jNee'.
STATEN 1966
KAMER 1967
STATEN 1970
perc.
stemmen
perc.
stemmen
perc.
stemmen
Opk. kiezers
94.6
6962651
94.9
7076328
68.90
5446856
Geld. stemmen
97.0
6750690
97.2
6878030
98.70
5377332
KVP
24.58
1659177
21.66
1490192
19.79
1064240
ARP
7.37
497787
8.31
571283
7.69
413727
CHU
8.64
583231
7.13
490101
7.32
393795
CCP
7.98
538960
7.45
512421
6.89
370675
48.57
3279155
44.55
3063997
41.69
2242437
PvdA
16.64
1123386
16.92
1164010
16.75
900474
PSP
4.25
286819
2.41
165581
1.56
83733
PPR
0.00
0
0.00
0
1.66
89439
PAK
7.51
507276
7.09
487727
7.58
407305
28.40
1917481
26.42
1817318
27.55
1480951
VVD
10.02
676092
10.73
738202
12.09
650100
D'66
0.00
0
4.47
307810
7.69
413480
CPN
2.72
183571
3.61
248318
4.40
236602
SGP
2.08
140148
2.01
138069
2.55
137243
GPV
0.77
52049
0.86
59156
1.15
61973
BP (Koekoek)
6.73
454072
4.77
327953
1.60
85798
Boeren (afgesch.)
0.00
0
0.00
0
0.31
16553
BR
0.00
0
0.00
0
0.66
35333
Overigen
0.71
48122
2.58
177207
0.31
16862
Kerkelijke gezindte (CBS 1960) in procenten: R.K. 40.4; Ned. herv. 28.3; Geref. 9.3; Ove
rige 3.6geen 18.4.
Met herrekende stemmen en precentages van de partijen in CCP en PAK.
Totaal aantal inwoners in Nederland per 1-1-1970:12.922.007.
STATEN 1966
KAMER 1967
STATEN
1970
perc.
stemmen
perc.
stemmen
perc. stemmen
Opk. kiezers
93.8
169987
94.4
173363
72.3
139596
Geldige stemmen
97.1
165197
96.8
167860
98.9
138094
PvdA
24.7
40806
24.3
40795
24.8
34256
KVP
19.6
32463
17.6
29501
12.2
16814
CHU
17.5
28945
15.0
25218
14.8
20384
ARP
11.7
19302
12.6
21188
11.8
16279
WD
9.3
15369
10.4
17475
10.8
14868
SGP
8.7
14320
8.6
14413
10.0
13829
BP
5.0
8247
4.0
6771
2.5
3507
GPV
1.1
1756
1.1
1878
1.4
1944
PPR
0.0
0
0.0
1
5.1
7100
CPN
0.5
846
0.8
1396
0.8
1097
D'66
0.0
0
2.2
3627
4.1
5727
CDU
0.0
0
0.5
758
0.4
491
Lijst Volleman
0.0
0
0.0
0
1.3
1798
Overigen
1.9
3143
2.9
4840
Kerkelijke gezindte (CBS 1960)
in procenten:
R.K. 26.8
Ned. herv.
43.1; Geref. 20,
-; Ove-
rige 2.2; geen 7.9.
Partijen
1966
1967 J)
1970
PvdA
11
12
13
KVP
9
9
6
CHU
8
8
7
ARP
5
6
6
VVD
4
5
5
SGP
4
4
5
BP
2
2
1
GPV
PPR
2
CPN
D'66
1
2
CDU
Lijst Volleman
Totaal
43
47
47
l) Zetelverdeling 1967, zoals deze geweest zou zijn, wanneer de
voor de verkiezingen van de tweede kamer uitgebrachte stem
men zouden zijn uitgebracht voor verkiezing van de provinciale
staten.
De grote verliezer bij de sta
tenverkiezingen in Zeeland
is de KVP: zij kwam van ne
gentien procent in 1966 op ruim
twaalf nu. En dat betekent dat
deze partij nu in de staten van
negen op zes is gekomen, een
opvallend verlies, vooral wanneer men In
aanmerking neemt dat er vier zetels
meer te verdelen waren: door de bevol
kingsgroei is het aantal statenleden van
13 op 47 gebracht. Het KVP-verlies la
vooral naar de PPR gegaan, een ver
schuiving die geen verbazing behoeft te
wekken. De laatste maanden was im
mers duidelijk geworden, dat het niet zo
goed boterde binnen de Zeeuwse KVP,
.hetgeen tot het vertrek leidde van vak-
i bondsman Van de Voorde. Hij heeft ken-
J nelijk Zeeuwsch-Vlaanderen meegekre
gen: de cijfers in dat deel van de pro-
I vincie liegen er niet om, er zijn gemeen-
ten waar de PPR meer dan veertig pro
cent van de stemmen haalde. Deze gang
van zaken leidde er tevens toe, dat de
PPR in Zeeland een veel hoger percen
tage (5,1) bereikte dan het landsgemid-
delde (1.66). Zij heeft nu twee zetels In
de Zeeuwse staten.
Verliezer nummer twee is de CHU: ztj
raakte één zetel kwijt en ging ook
procentueel flink achteruit. Bij de vorig»
statenverkiezingen haalde zij zeventien-
eneenhalf procent, nu ruim veertienen-
eenhalf. Merkwaardig voor deze partij
was het grote verlies in Terneuzen: bij
de statenverkiezingen van 1966 haalde
zij daar ruim zeventieneneenhalf procent
en nu slechts elfen-
eenhalf. Ook hier is
vermoedelijk sprake
van wat men zou kun
nen noemen persoon»
effecten'. Bij de vori
ge statenverkiezingen stond de toenma
lige burgemeester van Terneuzen - mr
Rrjpstra - kandidaat, ditmaal was er een
dergelijke .trekpleister" niet voor Ter
neuzen aanwezig. De AR-kiezers blijken
trouwer te zijn dan die van de CHU: de
antirevolutionairen bleven procentsge-
wijs vrijwel gelijk en wonnen bovendien
een zeteL
De Democraten '66 zijn in Zeeland on
der het landsgemiddelde gebleven.
Over het gehele land haalden zij ruim
zeveneneenhalf procent, maar in Zeeland
kwamen ze niet verder dan vier. Ze ver
overden twee zetels in de staten, een
aantal dat onder de algemene taxatie*
is gebleven. Vrij algemeen werd name
lijk aangenomen dat D '66 in Zeeland
wel drie zetels zou behalen. Blijkbaar
heeft deze groepering toch de Zeeuws»
kiezers niet sterk aangesproken. Voor
D '66 worden de komende kamerverkie
zingen heel belangrijk, vooral nu d»
groei in het gehele land achter ls ge
bleven bij de verwachtingen: minstens
een verdubbeling werd verwacht, maar
ze werd niet gehaald. Is het elan er
uit? Wordt D '66 zo langzamerhand een
partij als elke andere? De woordvoer
ders van deze groep reageerden gister
avond voor de tv in ieder geval al#
iedere andere politicus: zij probeerden
de cijfers zo gunstig mogelijk voor hun
partij uit te leggen.
Het heeft zin om hier twee partijen
gelijkelijk te behandelen, al hebben
ze qua opvattingen niets met elkaar t»
maken, namelijk de VVD en SGP. Zij
hebben allebei stemmenwinst gemaakt
en allebei ook een zetel er bij gekregen:
beide partijen beschikken nu over vijf
statenleden en behoren daarmee tot da
.gouvernementele' partijen: wat zetel
aantal betreft zouden zij namelijk aan
spraak kunnen maken op een plaats in
het college. Ter verduidelijking: het hui
dige college van gedeputeerde staten
heeft twee PvdA-leden, twee KVP'ers,
één AR en één CH. Het behoeft geen
betoog, dat de KVP na deze Zeeuws»
verkiezingsnederlaag op geen enkel»
wijze aanspraak kan maken op twee ge
deputeerden. Wanneer men aanneemt
dat de PvdA haar twee .collegeplaatsen'
houdt en CHU en AR elk ook één lid
zullen blijven leveren, dan blijft er nog
een zetel over. Voor wie? Voor de WD
of voor de SGP? Tot nu toe heeft de
SGP naar buiten nooit grote ambitie
getoond om een zetel in het college te
bezetten, maar zal dat zo blijven?
Een vraag die na de verkiezingen van
gisteren onvermijdelijk gesteld moet
worden betreft de ontwikkelingspolitiek
van het provinciaal bestuur. Indien die
voor de kiezers mede de inzet is ge
weest, is dan uit deze stembusuitslag
een goedkeuring of een afkeuring af te
leiden? De PvdA - regeringspartij in
Zeeland - heeft een vrijwel gelijk per
centage behaald dan in 1966, het was nu
een tiende procent hoger. Hetzelfde
geldt voor de ARP. De CHU evenwel -
waarvan de gedeputeerde de industriali
satieportefeuille beheert - liep met bijna
drie procent achteruit. Daarentegen de
WD - fervent voorstandster van het
huidige ontwikkelingsbeleid - ging ruim
een procent vooruit. De Democraten '66
- zij gingen de verkiezingen in als te
genstanders van het huidige ontwikke
lingskanten - kregen vier procent van
het totaal aantal stemmen. We geloven
niet dat uit deze cijfers een duidelijke
afkeuring van het tot dusver gevoerde
beleid kan worden afgeleid. Wel moet
worden rekening gehouden met fellere
debatten in de staten, waarbij vooral
D '66 zich zal dienen te weren. Zij kan
het niet in het aantal zoeken, maar zal
met kwaliteit voor de draad dienen te
komen: D '66 zal zich waar moeten ma
ken. Bovendien moet worden overwogen
dat bij vrijwel alle partijen .nieuwelin
gen' de statenzaal binnenkomen, men
sen die over het algemeen tevens als ex
ponent van bepaalde denkrichtingen
moeten worden beschouwd. Daardoor
ontstaat wellicht een nieuwe stijl in de
statenzaal. Op zichzelf kan dat heel ver
frissend werken.
Enkele opmerkingen tot slot over de
nationale betekenis van deze staten
verkiezingen. In de eerste plaats is dui
delijk dat er geen sprake is van grote
verschuivingen: het kabinet-De Jong
hoeft zich wat dat betreft niet ongerust
te maken. Er is de afgelopen weken te
dien aanzien veel geschreeuw geweest,
maar er is gisteren weinig wol te voor-
(Voor vervolg zie pagina 3
kolom 1
