AMERIKANEN WEER
NAAR DE MAAN
WftNDaiNGEN VAN CONRAD EN BEAN
precisie-la
p rovinciale
z eeywst
c oil rant
TIJDSCHEMA VLUCHT MET
17
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1969
vlucht een nieuw hoogterecord van 1372
km en voerde niet minder dan vier en
teringsmanoeuvres uit. Conrad bracht
zijn aantal uren ruimte-ervaring door
deze tweede vlucht op 262.Richard F.
Gordon jr heeft slechts één ruimte-
vlucht op zijn naam staan, de reeds ge
noemde vlucht met de Gemini-11 samen
met Conrad. In de ruim 71 uur durende
vlucht maakte hij een ruimtewandeling
van ongeveer drie kwartier. Zoals ge
zegd is Alan L. Bean een nieuweling in
de ruimte. Hij zal na Conrad die de
derde is als vierde mens op de maan
rondwandelen. De Amerikanen hebben
thans (de komende vlucht niet meege
rekend) ongeveer 5162 man-uren ruim
te-ervaring, waar in de komende vlucht
ongeveer 734 uren worden toegevoegd,
tezamen 5896 uur. De Russen hebben
na hun drievoudige Sojoez-vlucht in het
recente verleden een aantal man-uren
ruimte-ervaring van 1697 opgedaan. Het
aantal Amerikaanse bemande ruimte-
Een precisie-landing op een zeer nauwkeurig tevoren
vastgestelde plaats is eon van de belangrijkste experi
menten van de komende Apollo-vlucht. Bij de eerste
maanlanding ging het hoofdzakelijk om mensen veilig
op de maan te zetten, mnan-materiaal te verzamelen
en de pioniers veilig naar de aarde terug te brengen.
Er was toen van tevoren wel een landingsgebied vast
gesteld maar alleen omdat het er daar nogal veilig uit
zag voor de eerste voorzichtige voetstappen. Het was
dan ook niet van wezenlijk belang, dat Armstrong en
Aldrln ongeveer zes kilometer hun doel voorbijschoten.
Op den duur echter zijn precisie-landingen noodzake
lijk. In de eerste plaats omdat kostbare ondernemingen
als een maanvlucht toch steeds meer de studie van be
paalde vooraf vastgestelde objecten ten doel moeten
hebben. In de tweede plaats omdat precisie-landingen
nodig zijn om meermalen op eenzelfde plaats terecht
te komen, waardoor het mogelijk wordt geleidelijk aan
materialen aan te voeren voor de vestiging van een
(semi)-permanente basis en voor aflossing van de be
zetting daarvan.
Het experiment van een precisie-landing wordt in.de
vlucht van de Apollo-12 dienstbaar gemaakt aan een
zeer interessant onderzoek. Men hoopt dat de maantaxi
.Intrepid" met de ruimtevaarders Conrad en Bean op
een afstand van minder dan 350 meter van de Sur-
veyor-3 terecht zal komen. Deze onbemande maanver-
kenner landde op 20 april 1967 in de Oceaan der
Stormen op ongeveer 1300 kilometer afstand van de
plaats waar de maantaxi .Eagle' op 20 juli met Arm
strong en Aldrin zijn historische landing maakte. De
Surveyor-3. die bij zijn landing enkele sprongetjes
maakte doordat de remmotor niet tijdig werd uitge
schakeld, liet .voetsporen' in het maanstof achter die
later door de boordcamera werden gefotografeerd. Uit
die foto's heeft men vrij nauwkeurige berekeningen
kunnen maken omtrent de aard en de draagkracht van
de maanbodem ter plaatse.
Het is de bedoeling, dat de bemanning van de maantaxi
Intrepid naar de Surveyor wandelt en bepaalde onder
delen van deze verkenner sloopt om mee terug te nemen
naar de aarde. Men heeft vooral belangstelling voor
stukjes bedrading, isolatie-materiaal, stukjes aluminium
-buis, de televisie-spiegels en de complete boordcamera
die indertijd 6315 opnamen naar de aarde zond. Op
aarde kan worden nagegaan, hoe bepaalde materialen
en instrumenten een verblijf van twee en een half jaar
op de maan hebben doorstaan, dus wat de invloeden
zijn geweest van luchtledigheid, het bombardement met
kleine kosmische deeltjes, de zonnestraling en de sterke
temperatuurwisseling. Deze controle is van groot be
lang met betrekking tot de toekomstige constructie van
en materiaalkeuze voor ruimtevoertuigen, maan-bases
etc. De Surveyor staat als gezegd in Oceaan der Stor
men. De landingsplaats was een vrij vlak gebied op
23 graden en 27 minuten westerlengte en 2 graden en
56 minuten zuiderbreedte. Dat is even ver ten zuiden
van de evenaar en ten westen van de O-meridiaan als
Armstron en Aldrin zijn geland respectievelijk ten
noorden van de evenaar en ten oosten van de 0-meri-
naam van het gebied betreft derhalve diametraal.
Niettemin wordt in het landingsgebied van de .Intre
pid' een terrein verwacht dat in aard veel overeen
stemming vertoont met het landingsgebied van de
Eagle.
PIKANT GRAPJE
Overigens is er nog een pikante bijzonderheid a
moderne vorm van strand jutte rij.
Wanneer Conrad en Bean hun doel ver voorbij zouden
schieten, verder dan indertijd de Eagle, dan hebben zij
kans terecht te komen in het gebied waar het Russische
maan-vaartuig Loena-V op 12 mei 1965 terecht kwam.
Dit was een harde' landing maar waarschijnlijk heeft
indertijd een .zachte' landing in de bedoeling gelegen.
De mogelijkheid bestaat dus, dat deze Loena, die na de
landing geen seinen meer naar de aarde zond, betrekke
lijk onbeschadigd op het maanoppervlak ligt. De Ameri
kanen zouden dan een unieke gelegenheid hebben, een
dergelijk Russiche ruimtevaartuig te bestuderen en er
onderdelen van mee naar huis te nemen. Er bestaan
nog geen verdragen, die iets dergelijks regelen. De
precisielanding bij de Surveyor-3 zal alleen kunnen
worden uitgevoerd wanneer de Apollo-12 op tijd start.
Op tijd wil zeggen een lancering door de Saturnus-5
op 14 november tussen 17.22 en 20.28 uur Nederlandse
tijd. Kan door een of andere oorzaak (stagnatie in de
afstelprocedure, bijzonder slecht weer etc) niet van dit
lanceervenster gebruik worden gemaakt, dan moet de
vlucht worden uitgesteld om een reeks van redenen, b.v.
omdat door de draaiing van de aarde de positie van
Kaap Kennedy ten opzichte van de maan steeds ver
andert, terwijl ook de onderlinge stand van aarde en
maan verandert. Het eerstvolgende .lanceervenster' na
dien valt op 16 november tussen 20.09 en 23.27 Neder
landse tijd. De landing kan dan echter niet plaats vin
den bij de Surveyor-3 maar op een andere plaats in de
Oceaan der Stormen, namelijk 41 graden en 54 minu
ten westerlengte en 1 graad en 41 minuten noorder
breedte, even ten noorden van de evenaar dus en iets
meer naar het westen. In die omgeving bevinden zich
geen door mensen vervaardigde objecten die in de loop
van de laatste tien jaar (de eerste maantreffer werd
geboekt door de Russische Loena-2 op 14 september
1959) op de maan terecht zijn gekomen. Wanneer ook
van dit tweede lanceervenster geen gebruik kan worden
gemaakt, zal de vlucht tot een veel latere datum moe
ten worden uitgesteld, mede in verband met de gele
delijke wisselende schijngestalten van de maan en de
daarmee verband houdende temperaturen van het opper
vlak. In hoeverre een langdurig uitstel een vertraging
in het verdere Apollo-programma zou betekenen is thans
niet te voorzien.
ADAj I A
firULLU
DEN HAAG (ANP) Hieron-
der volgt het tijdschema van de
vlucht van de Apollo-12, die tien
dagen duurt, van 14 tot 24 no
vember, zoals dit door de Ame
rikaanse voorlichtingsdienst is
verstrekt. (Alle tijden Nederland
se tijd).
14 NOVEMBER:
17.23 uur: lancering Apollo-12
van lanceerplaats 39A op Kaap
Kennedy;
20.10 uur: derde trap stuurt het
ruimteschip uit baan om de aar
de naar de maan;
20.31 uur: scheiding stuurcabine,
waarna deze ronddraait om de
maanlander naar buiten te trek
ken;
20.43 uur: begin televisie-uitzen
ding van een uur en 10 minuten;
20.48 uur: koppeling aan maan
lander;
21.37 uur: stuurcabine trekt
maanlander naar buiten;
21.47 uur: Apollo-12 verwijdert
zich van derde trap;
22.20 uur: derde trap wordt de
ruimte ingesdhoten;
15 NOVEMBER:
05.10 uur: eerste koerscorrectie;
11.23 uur: rustperiode van tien
uur; 23.53 uur televisie-uitzending
van een half uur.
16 NOVEMBER:
30.10 uur: tweede koerscorrectie;
12.23 uur: rustperiode van tien
uur.
17 NOVEMBER:
06.52 uur: derde koerscorrectie;
09.33 uur: televisie-uitzending
van 50 minuten;
09.43 uur: twee maanmannen
gaan maanlander binnen;
11.23 uur: mannen weer terug in
stuurcabine;
13.23 uur: rustperiode van acht
uur;
23.52 uur: vierde koerscorrectie.
18 NOVEMBER:
04.52 uur: Apollo-12 in baan om
de maan;
05.23 uur: televisie-uitzending
van een half uur;
09.11 uur: wijziging baan om de
maan;
10.42 uur: piloot maanlander
gaat maanlander binnen;
12.42 uur: piloot keert terug.
19 NOVEMBER:
01.23 uur: piloot maanlander gaat
maanlander binnen;
01.33 uur; commandant maanlan
der volgt hem;
05.12 uur: televisie-uitzending
van 20 minuten:
05.21 uur: maanlander ontkoppelt
van stuurcabine;
05.51 uur: maanlander verwijdert
zich van stuurcabine;
06.49 uur: maanlander begint aan
de afdaling;
07.46 uur: maanlander stelt af
dalingsmotor in werking;
07.58 uur: zachte landing op
maanoppervlak; 12.03 uur: tele
visie-uitzending die drieëneenhalf
uur duurt; 12.18 uur: comman
dant naar het maanoppervlak:
12.38 uur: piloot maanlander naar
het maanoppervlak;
15.0S uur: piloot weer in maan
lander;
15.18 uur: commandant in maan
lander terug:
18.23 uur: restperiode van negen
20 "NOVEMBER:
06.43 uur: commandant weer naar
maanoppervlak
06.53 uur: piloot volgt hem. Er
komt een televisie-uitzending van
3,5 uur;
08.42 uur: werk bij de surveyor;
09.33 uur: piloot weer terug in
maanlander;
09.53 uur: commandant terug in
maanlander;
15.27 uur: start van de maan;
18.43 uur; televisie-uitzending
van 25 minuten;
19.03 uur: vastkoppelen aan stuur
cabine;
20.28 uur: commandant terug in
stuurcabine;
20.29 uur: maanlander wordt af-
21.48 uur: vuurstoot voor terug
keer naar de aarde;
22.18 uur: televisie-uitzending
van 20 minuten:
22 NOVEMBER:
12.48 uur: vijfde koerscorrectie;
23.23 uur: rustperiode van tien
uur.
'3 NOVEMBER:
12.53 uur: televisie-uitzending
van een half uur;
23.50 uur: zesde koerscorrectie.
24 NOVEMBER:
01.23 uur: rustperiode van tien
uur;
18.50 uur: zevende koerscorrec
tie:
2136 uur: dienstappartement
wordt afgescheiden
21.50 uur: stuurcabine treedt
dampkring binnen:
22.04 uur: landing op aarde.
De tocht heeft dan tien dagen.
vier uur en 41 minuten geduurd.
Eet embleem van de Apollo XII.
(Van een medewerker)
Nog geen vier maanden na de eerste voetstappen op de maan hopen de
Amerikanen weer twee astronauten over de onherbergzame woestenij
van onze buur in het heelal te laten lopen: nu langduriger, verder en
met veel ingewikkelder opdracht. Ook dit is nog maar de beginfase
van een maanprogramma, dat voorziet iri daarna nog acht landingen
tot eind 1972.
Vrijdag 14 november moet een torenho
ge Saturnus-V-raket de Apollo-12 de
ruimte in jagen. Aan boord bevinden
zich dan de ruimteveteranen Charles
Conrad en Richard F. Gordon en de
ruimte-debutant Alan L. Bean. Terwijl
Gordon in de Apollo om de maan blijft
cirkelen, zullen Conrad en Bean een lan
ding uitvoeren op woensdag 19 novem
ber. Ruim 31 uur zullen zij op de maan
vertoeven, waarin zij beiden tweemaal
een maanwandeling moeten maken van
elk ongeveer drie uur. Op maandag 24
november moet het drietal weer terug
zijn. Deze vlucht streeft enkele nauw
keurig geprogrammeerde doeleinden na:
een precisielanding, de inspectie van de
ruim twee jaar geleden gelande survey
or-3, de plaatsing van de eerste kern
reactor op de maan, het achterlaten van
wetenschappelijke instrumenten die met
behulp van deze reactor twee jaar lang
gegevens naar de aarde moeten seinen,
het verzamelen van ongeveer 60 kg
maanmateriaal, en het veroorzaken van
een .maanbeving' door het laten neer
storten van de maantaxi, wanneer deze
zijn diensten heeft verricht. Alle drie
maanreizigers zijn ditmaal marine-offi
cieren met een ruime ervaring als
straaljagerpiloot. Zij hebben zelf hun
ruimteschepen (de Apollo en de maan
taxi) een naam mogen geven en hebben
daarvoor, als marine-mensen, twee uit
de Amerikaanse geschiedenis beroemde
namen gekozen: .Yankee Clipper' voor
de Apollo en .Intrepid' voor de maan
taxi. Charles (Pete) Conrad jr. heeft
reeds twee ruimtevluchten op zijn naam
staan. Hij was co-piloot van Gordon
Cooper in de vlucht van de Gemini-V in
augustus 1965 w»rbij een toenmalig
duur-record van bijna 191 uur werd
gevestigd en een toenmalig hoogtere
cord van 347 kilometer. Die recordaf
stand tot de aarde is inmiddels ruim
het duizendvoudige geworden. Voorts
maakte Conrad als commandant een
vlucht met de Gemini-11 in september
1966. Zijn co-piloot was toen Richard
Gordon jr, de man die in de komende
maanvlucht de Apollo blijft bemannen,
terwijl Conrad en Bean de maan ver
kennen. De Gemini vestigde in die
vluchten bedroeg tot dusver 21, het aan
tal Russische 15. Het is nog niet be
kend, of de Amerikanen er in zullen
slagen een kleuren-televisiecamera tij
dig gereed te hebben voor de komende
vlucht. Men hoopt van wel, maar moge
lijk voldoen de laatste stadia van het
testen niet, waardoor ook ditmaal al
leen zwart-wit-uitzendlngen verzorgd
moeten worden van de maanwandelin
gen. Uit de Apollo-capsule zelf kunnen
wel kleuren-opnamen worden uitgezon-
'den.In het vluchtprogramma zijn vele
langdurige televisie-uitzendingen opge
nomen. De maanwandelingen zelf zullen
vrijwel geheel met een tv-camera ge
volgd worden. Het is overigens nog niet
bekend, welke gedeelten daarvan direct
op de televisieschermen in de huiska
mers te volgen zullen zijn, noch in Ame
rika noch wat betreft de uitzendingen
die de Nederlandse tv-kijkers direct
kunnen volgen. Een en ander hangt wat
het laatste betreft mede af van be
schikbare zendtijd en goede relayerings-
mogelijkheden via televisie-kunstma
nen.
In het verleden zijn er wel eens
moeilijkheden geweest met de Apollo-
bemanningen over deze directe televi
sie-uitzendingen, die de concentratie op
belangrijke ruimte-taken kunnen ver
storen. De bemanning van de Apollo-12
is echter, zoals ook die van de Apollo-11
in juli van dit jaar, van mening dat
een door geheel Amerika mogelijk ge
maakte en voor de gehele mensheid van
belang zijnde gebeurtenis als een maan
landing ook zo goed mogelijk door alle
betrokkenen gevolgd moet kunnen wor
den.
De Saturnus-V-raket, waarmee de Apollo acht in een buan naar de
maan sal worden gebracht.
Een van de eerste handelingen, die de maanreizigers
tijdens hun eerste uitstapje moeten verrichten is de
plaatsing van een kern-reactor op de maan. Deze kern
reactor moet de elektrische energie leveren voor een
aantal wetenschappelijke experimenten en voor het door
seinen van de resultaten van die proeven. Ook tijdens
de eerste maanwandeling in juli jongstleden werden
wetenschappelijke instrumenten op de niaan achterge
laten maar die ontleenden hun energie aan zonnecellen.
Deze hebben iiet bezwaar, dat zij extreme tempera
tuurverschillen moeilijk kunnen verwerken, zodat zij
na de betrekkelijk korte tijd tic brui eraan geven. Ook
stroomvoorziening via chemische batterijen kan, zolang
niet betere technieken ontwikkeld zijn en grenzen zijn
gesteld aan liet gewicht dat naar de maan kan worden
meegenomen, niet langdurig gehandhaafd blijven. Met
een kernreactor kan dat wel.
Het is de bedoeling, dat deze eerste kernreactor op de
maan gedurende twee jaar stroom levert voor de weten
schappelijke instrumenten, die Conrad en Bean in de
nabijheid van deze energiebron zullen opstellen. Het
in werking stellen van de reactor is een van de meest
riskante onderdelen van het wandelprogramma der
maanreizigers. Conrad moet in tien seconden met be
hulp van een lange haak een zeer radioactieve staaf
plutonium uit een beschermingsvat tillen en neerlaten
ln het door lood afgeschermde reactorvat. In die tijd
worden de ruimtevaarders niet in gevaar gebracht dooi
de radioactieve straling, maar veel meer dan tien se
conden mag deze operatie toch niet in beslag nemen
Zij moet worden uitgevoerd nadat het reactorvat uit
de maantaxi is getild en ruim 300 meter van de lan
dingsplaats op het maanoppervlak is neergezet. Slaagt
deze operatie niet, dan hebben de wetenschappelijke
Instrumenten die op de maan worden achtergelaten geen
stroom, waardoor zij nutteloos zijn.
Deze instrumenten zijn een registratie-apparaat voor
de .zonnewind', een voortdurend in sterkte wisselende
stroomdeeltjes die door de zon worden uitgestoten, een
seismometer, een magneto-nieter, een ionendetector voor
het registreren van deeltjes in de vermoedeltjk wel
bestaande maar zeer ijle maanatmosfeer, en een instru
ment voor het registreren van uit de maanbodem ont
snappend gas, terwijl tevens bepaalde slijtageverschijn-
selen van materialen, die de maanreizigers achterlaten,
waargenomen moeten worden.
NEERSTORTEN
De seismometer moet gedurende lange tijd de schok
golven registreren, welke veroorzaakt worden door
maanbevingen en de inslag van kosmisch puin op het
maanoppervlak. Men heeft een ingenieuze manier be
dacht om de signalen van dit instrument te ,cali-
breren', dat wil zeggen de sterkte van bodemschokken
te bepalen aan de hand van de te ontvangen signalen.
Daartoe wordt een soort .proefschok' teweeg gebracht,
waarvan men de sterkte nauwkeurig kent.
Wanneer Conrad en Bean zich weer naar de Apollo
hebben begeven cn de maantaxi .Interpid' wordt .afge
stoten', wordt deze door een vuurstoot van de boord-
raket naar de maan gedirigeerd. Men hoopt het over
bodig geworden ruimtevaartuig op minder dan een ki
lometer afstand van de seismograaf te pletter te laten
slaan. Gewicht, snelheid en plaats van inslag kunnen
nauwkeurig worden berekend. Men kan aan de hand
van een volledig in alle onderdelen bekende inslag con
cluderen, hoe de seismograaf daarop reageert. Daaruit
kan men weer afleiden, van welke aard en sterkte
toekomstige inslagen en maanbevingen zijn.
De ruimtevaarders zullen zoals ook hun voorgangers
bodemmonsters meenemen. De bedoeling is, dat zij In
totaal ongeveer 60 kilogram verzamelen, ongeveer twee
maal zoveel als Armstrong en Aldrin meebrachten.
Bovendien zullen zij de omstandigheden waarin deze
grondmonsters, stenen en stof zich oorspronkelijk be
vonden, nauwkeurig registreren, zowel in een beschrij
ving via een directe radioverbinding met de aarde ais
door middel van foto's. Zij moeten bovendien veel selec
tiever te werk gaan. De eerste maanlanders wisten
niet wat zij verwachten konden. Aan de hand van de
eerste materialen heeft men thans echter een program
ma samengesteld van de voorkeur-monsters, waarnaar
gezocht moet worden.
Elders schreven wij reeds over het nut van een bezoek
en het gedeeltelijk slopen van de Surveyor-3. De maan-
wandelaars zullen proberen ook foto's te maken van
de Surveyor en de directe omgeving, ondermeer die
delen van het maanoppervlak die indertijd door de
Surveyer zijn gefotografeerd en van de sleuf, die een
graaf armpje indertijd in de maanbodem heeft gemaakt.
Vergelijking van deze directe opnamen met die van
de Surveyor zelf kan een belangrijke aanwijzing zijn,
hoe opnamen van de andere Surveyors beter geïnter
preteerd kunnen worden, waardoor de kennis omtrent
het maanoppervlak elders weer kan worden vergroot.
Het programma van Conrad en Bean tijdens hun maan
wandelingen (samen ongeveer tweemaal zo langdurig
als die ene van Armstrong en Aldrin en tot afstanden
van honderden in plaats van tientallen meters van de
maantaxi) is bijzonder overladen. Dat is mede gedaan
om na te gaan, welke hoeveelheid werk verzet kan
worden. Bij de eerste maanlanding ging het om een
avontuur dat alleen maar een landing, enkele weten
schappelijke experimenten, verzamelen van enig mat-
riaal en een veilige terugkeer omvatte. Thans wordt de
zaak grondiger aangepakt.
Nauwelijks vier maanden geleden werd de maan voor het eerst in de geschiedenis dooi mensen oetreden.
Op de foto: het plaatsen van de Amerikaanse vlag op Tranquillity Base na de geslaagde landing van astro
naut Neil Armstrong en Edwin Aldrin.
