Kransen bij het
monument
in Vlissingen
,Beat-retreat' van Britse bands
Zonder inundatie nog meer slachtoffers5
In West kapel le en Gapinge
kransen van oud-strijders
KONINGIN BIJ
EXPOSITIE
Jhr De Casembroot
werd herdacht
VETERANEN BEKEKEN PLAATS VAN
STRIJD AAN WALCHERSE KUSTEN
OORLOGSVETERANEN GEBRUIKTEN
AVONDMAALTIJD TE VLISSINGEN
VLISSINGEN Weinig oudstrïj-
ders en afgevaardigde officieren en
manschappen van de internationale
commando's lieten zaterdagavond op
de avondmaaltijd, aangeboden door
de provincie en de gemeenten Mid
delburg en Vlissingen in het ,ScheI-
dekwartier' te Ylissingen, verstek
gaan. Alleen de stoelen aan de hoofd
tafel waren nog onbezet, toen, voor
afgegaan door vier doedelzakspelers,
de hoge gasten binnenkwamen en
plaatsnamen.
Na gezamenlijk gebed stelde de com
missaris der koningin mr. J. van
Aartsen de tafelgangers voor het
glas te heffen en een toast uit te
brengen op koningin Elisabeth van
Grooc-Britannië. Generaal Hakewill
Smith beantwoordde deze geste op
zijn beurt en bracht samen met de
veteranen een dronk uit op konin
gin Juliana.
Tussen de gangen door hield mr.
Van Aartsen nog een korte toespraak
MIDDELBFRG .Moeder is
toen direct naar Zeeland ge
gaan. En ze was toch niet zo
jong meer'. Het was een zeer
persoonlijke herinnering van
koningin Juliana, zaterdagmid
dag bij de rondgang over de
expositie ,25 jaar Zeeland' in
de Vleeshal van het Middel
burgse stadhuis. De vorstin
haaid die op tegenover haar
begeleiders, de heren M. I*. de
Bruin en J. J. Tevel, toen zij
voor het paneel met foto's van
de watersnood in 1953 stond.
Een moment van herkenning
van wat Zeeland in de voorbije
kwart eeuw heeft doorgemaakt
en waarbij het koninklijk huis
zo vaak betrokken is geweest.
Het was ongeveer tien voor
drie toen dé koningin in ge
zelschap van haar commissaris
in Zeeland, mr. J. van Aartsen
en burgemeester mr. J. Drijber
van Middelburg het stadhuis
betrad om een bezoek te bren
gen aan de expositie ,25 jaar
Zeeland' en daar bij de gelijk
tijdige officiële opening de eer
ste en hoogste gaste te zijn.
In de hal van het stadhuis stond
ap dat verantwoor-
s voor de samenstelling,
opzet en vormgeving van deze
expositie: de heren M. P. de
Bruin, adjunct-bibliothecaris
van de provinciale bibliotheek,
J. J. Tevel, hoofd bureau voor
lichting van de provincie. J.
W'igard en C. A. L. Kotvis,
voorname medewerkers en N.
A. van den Boezem en W. P.
Buijs. ontwerpers en bouwers
van de tentoonstelling. Achter
eenvolgens werden zij aan de
koningin voorgesteld.
Binnendoor betrad de vorstin
en haar gevolg de Vleeshal,
waar de expositie tot 16 no
vember aanstaande te bezich
tigen is.
Ongeveer 25 minuten duurde
de rondgang tussen de panelen
van de tentoonstelling. Speci
aal ging de interesse van de
vorstin uit naar de foto's en
documenten over de landing
van de geallieerden in 1944 op
Walcheren. Uitvoerig gaven de
heren De Bruin en Tevel een
toelichting bij het geëxposeerde.
Na afloop er bleek toen nog
wat ruimte in het programma
te zijn werden in de hal van
het stadhuis aan de koningin
voorgesteld de wethouders van
Middelburg, gemeentesecreta
ris mr. J. Hoorj. de fractievoor
zitters uil de raad. de heer C.
van Herwijnen, hoofd van het
bureau ontwikkeling en voor
lichting en de ereburgers van
de stad Middelburg, mr, A. J.
van der Weel en de heer W.
L. Nauta.
waarin hij de zware verliezen die
.de verenigde strijdkrachten in de
strijd om de bevrijding leden, in her
innering bracht. Hij meende dat de
ze brok wereldgeschiedenis niet al
leen in boeken en op film zou moe
ten voortleven maar nog in het le
ven van alledaag. Burgemeester A.
de Kam kwam nog met het voorstel
vaker dit soort ontmoetingen tus
sen Nederlandse oud-strijders en bui
tenlandse veteranen te organiseren.
Aan het eind van het diner liet mr.
J. van Aartsen weten, dat elke oud-
srtijder ter gelegenheid van de 25-
jarige bevrijding van Zeeland een
herdenkïngspenmng kreeg. De me
daille droeg het opschrift: .Herden
king bevrijding provincie Zeeland
'44- 1 november '69'.
Als contra-herinneringsgeschenk
bood brigadier Leicester een houten
wapenschild met de .commando dag
ver' een stalen dolk, aan. Generaal
Hakewill Smith overhandigde hem
een schild met het St-Andrews cross
van de 52ste Lowland divisie. De
maaltijd werd uitgeluid zoals die be
gonnen was, met doedelzakmuzlek.
MIDDELBUKG/VLISSINGEN Duizenden zijn za
terdagmiddag getuige geweest van .Beat Retreat',
een Britse taptoe-ceremonie, die ter gelegenheid van
«Ie 25ste verjaardag van de bevrijding van Wal
cheren werd uitgevoerd door een viertal Britse mili
taire bands. Reeds omstreeks half vier stond het
publiek al dicht gedromd rond de Middelburgse
Markt, waar de show om precies vier uur begon.
Een grote gecombineerde doedelzak- en drumband,
gevormd uit de bands van The Royal Scots, The
King's Own Scottish Borderers en The 52 Lowland
Volunteers gaf een indrukwekkende demonstratie
van statige, beheerste exercitie, gecombineerd met
indringende .pipemusic'. Het publiek kon verder ken
nis -maken met één van de tien marinierskapellen,
die Engeland rijk is: de band van de Royal Marines
Commander m Chief Western Fleet; een harmonie
orkest met een warme klankkleur en een uniform,
dat opviel door de typische witte tropenhelm.
Onmiddellijk na aankomst van de koningin, die met
commissaris Van Aartsen, burgemeester Drijber en
vele andere buitenlandse en Nederlandse burgerlijke
en militaire autoriteiten de show bijwoonde, mar
cheerden de gecombineerde Schotse pipebands vanuit
de richting St-Joris de Markt op onder de doordrin
gende tonen van de mars .Glendamel Highlanders'.
De bands werden geleid door de drum-major van de
Lowland Volunteers in groen uniform met bepluim-
de berenmuts) en die van de KOSB, welke laatste
het bevel voerde.
De beroemde drum-major van de Royal Scots (.Pon
tius Pilatus lijfgarde') was evenals enkele andere
leden van deze band niet aanwezig. Ziekte, ver
loven en dienstredenen waren de oorzaak, maar de
gecombineerde pipe-bands wisten nochtans al door
hun verschijning een kleurige combinatie van
kilts, plaids en tartantrews de handjes op elkaar
te krijgen.
Al even indrukwekkend was de opkomst van de Royal
Marines Band, die voorafgegaan door zijn tamboers in
rjjen van zeven de Markt opkwam. Nadat de band
master zich bij de officiële tribune had gepresenteerd,
kon men genieten van een rustige klank- en kleur
volle ceremonie, waarbij de pipe-bands en het har
monieorkest afwisselend optraden.
Boeiend was de uitvoering van Schotse volksdansen,
gespeeld door de in de kring opgestelde pijpers,
boeiend was de marinierskapel in ,By land and sea',
een langzame mars. Het meest imponeerde het geza
menlijke optreden van alle bands, waarbij de klanken
van de pipes and drums zich mengden met die van
de manniersband.
Na de hymntune .Abide with Me' en het Sunset-
signaal, klonken de volksliederen, waarna de bands
die veel applaus hadden geoogst afmarcheerden
onder de tonen van Sarie Marais en het machtige
.Scotland the Brave', het tweede volkslied van
Schotland.
In Vlissingen was op het Stadhuisplein om half twee
een zelfde programma uitgevoerd, aangehoord door
naar schatting 1800 toehoorders. Loco-bnrgemeester
Ch. Gillissen-Verschage, wethouder F. Smit en ge
meentesecretaris J. Peters woonden hier namens het
gemeentebestuur de .beat retreat'-eeremoiue bij.
MAANDAG 3 NOVEMBER 196? PROVINCIALEZEEUWSECOURANT
GENERAAL HAKEWILL SMITH:
MIDDELBURG ,Als de
inundatie van Walcheren er niet
was geweest zouden er zowel
aan de kant van de militairen
als aan de zyde van de burgerij
nog veel meer slachtoffers zijn
gevallen'. Dat zei zaterdagmor
gen de Engelse generaal sir Ed
mund Hakewill Smith met eni
ge nadruk in de Middelburgse
schouwburg op een bijeenkomst
met oudstrijders uit Groot-Brït-
tannië, Noorwegen, Frankrijk.
België en Nederland.
Wanneer Walcheren niet onder watei
was gezet was de bevrijding niet ze
ven dagen, maar zeven weken of mis
schien wel zeven maanden later geko
men. Aldus deze ex-commandant van
de 52e Lowland division, aan wiens
naam Middelburg sinds vrijdag een
straataanduiding heeft overgehouden.
Aan de hand van een kaart van Zee
land ging de generaal nog eens na
hoe de gevechtshandelingen in deze
laatste spannende weken waren ge
weest. In dezelfde geest hield ook ko
lonel P. R. Kav een uiteenzetting.
Gedeputeerde jhr. mr. T. A. J. W.
Schorer had op deze bijeenkomst de
gasten welkom geheten in plaats van
commissaris der koningin mr J. van
Aartsen, die de koningin tegemoet
was gereisd tot Woensdrecht. Op de
bijeenkomst in de schouwburg werd
de nagedachtenis van oud-commissa
ris der koningin jhr mr A. F. C. de
Casembroot geëerd met het betrach
ten van een minuut stilte. ,We reali
seren ons veel te weinig wat het bete
kent om vrij te zijn', zo zei de heer
Schorer in zijn toespraak.
,Dat wjj vaak vergeten ons te reali
seren was vrijheid is wordt duidelijk
aangetoond als we denken aan het ge-
nis van vrijheid onder de dictatuur
van links en rechts in zo menig an
der land in de wereld. M ij betreuren
het te moeten vaststellen dat de ont
kenning van menselijke waarden en
menselijke waardigheden niet ophield
met de tweede wereldoorlog'.
Jhr. Schorer sp/ak een speciaal wel
komstwoord aan het adres van gene
raai Hakewill Smith en brigadier Les
ter van de commandogroep, die noor<
Walcheren vrijmaakte. Dc gedepu
teerde bracht ook dank voor het aan
deel van brigadier Balharrie en kolo
nel Kay in de voorbereidingen. Te
vens sprak hij een dankwoord aan het
adres ran de gemeentebesturen van
Middelburg, Vlissingen en Westkapel-
le en aan de Nederlandse militaire
autoriteiten voor hun bijdrage aan de
organisatie van de herdenking.
dere verenigingen en organisaties.
Tenslotte maakten alle genodigden
een korte wandeling over de lan
dingsplaats om een groet te brengen
aan de gevallenen bij de landing in
Vlissingen.
De Britse deelnemers aan de daarop
\olgende .battle-fïeldtour' door het
zuidelijk deel van Walcheren en
Zuid-Beveland troffen elkaar aan het
eind van de morgen aan de lunch in
de kantine Mission to Seamen bij de
Scheldepoortwerf In Vlissingen-Oost.
....EN ,bATTLE-FIELD-TOUR'
VLISSINGEN Het landingsmonument op ,Het Eiland' in VI!
singen stond zaterdagmorgen aan de voet als het ware ingepal
tussen de kransen, toen bevrijders en bevrijden van weleer di
stukje historische grond na een korte plechtigheid verlieten. Ee-
kwart eeuw was in de herinnering overbrugd en de ,old comrade
stapten in de bus om het strijdtoneel langs de Westerschelde to
aan het Bevclandse dorp Baarland toe nog eens te verkennen. D<
strook grond, destijds meter voor meter op de vijand verovert
waar Zeeland nu zijn nieuwe toekomst heeft opgebouwd.
In gedachten knorden de oud-strijders
van de Schotse 52ste Low laud Divi
sion, van Z&AVR en van het No 4
Commando liet. trommelvuur weer bo
ven hun hoofden en zagen zij zich op
de landingsboten weer tegen de djjk
lopen.
Bij de sobere ceremonie stonden de
momenten van toen de aanwezigen
weer duidelijk voor ogen. En de ge
voelens, die daarbij naar voren kwa
men, bracht de beer F. van Sahben
in een welkomstwoord aan de geno
digden liet best onder woorden, toen
Jiij sprak van .leedwezen, blijdschap
en dankbaarheid'.
Burgemeester drs D. Roemers var
Vlissingen sloot zich daarbij met een
korte toespraak aan. waarin hij onder
meer dit stelde: .Er wordt tegen
woordig nogal eens gesproken van
een schijndemoeratie in Nederland.
Mijn generatie durft dat woord niet
zo in de mond te nemen. We weten
maar al te goed wat het ontbreken
ervan heeft betekend.'
De bejaarde major-general Sir Ed
mund Hakewill-Smifh, commandant
van de 52ste Lowland Division, wens
te Zeeland voor de toekomst veel
succes en voorspoed toe. Een hoorn
blazer en een doedelzakspeler van de
Royal Scots lieten vervolgens de Last
Post horen, waarna een minuut stilt
in acht werd genomen. Zeeverken
ners van de Vlissingse M. A. de Rui
tertroep hesen onmiddellijk daarna df
vlaggen. Het Souburgse muziekkorp'
.Vlijt en Volharding" zette het Engp'
se en het Nederlandse volkslied in
Kransei
Het was na deze opening van d<
plechtigheid een komen en gaan var
autoriteiten en vertegenwoordigers
met kransen, die tegen de sokkel van
het commandomonument en de ge
denkplaat van de 52 Lowland Divi
sion werden gevlijd. Een krans van
de Britse marine-attaché, van de Ca
nadese ambassadeur in ons land. de
heer A. J. Pick, van genei-aal Hake-
will-Smith, van luitenant-kolonel
Dawson, commandant van het No 4
Commando van Vlissingens burge
meester Roemers, van wethouder Ch.
J. Gillissen Verschage (bij de gedenk
steen), van de commandant maritie
me middelen van de koninklijke ma
rine in Vlissingen, kapitein ter zee
J. W. van de Graaf, van de comman
dant van de Nederlandse commando
troepen, kolonel J. van Woerden, na
mens KOSB, de Nederlandse Irene
Brigade, de organisatie van Neder
landse mariniers, verschillende an-
,Daar is hij gevallen
INTERNATIONALE COMMANDO'S WEER IN ZEELAND
MIDDELBURG Brigade-gene-
GAPINGE WAS
LAATSTE PLAATS
MET MOFFEN'
GAPINGE Westkapelle en Gapin
ge waren twee van de vier plaatsen
waar zaterdag ter herdenking van
de 25-jarige bevrijding van Zeeland
kransen en bloemen werden gelegd.
In Westkapelle was. de kranslegging
hjj het monument de tank op
de zeedijk, de plek waar evenals in
Vlissingen op 1 november 1944 de
landing van commandotroepen werd
uitgevoerd. In Gapinge, tijdens de in
vasie op Walcheren bet laatst ontzet,
werd eenzelfde plechtigheid op het
kerkhof bjj het graf van jhr mr A. F.
C. de Casembroot gehouden.
Ver voor de tijd dut liet officiële eer
betoon zaterdagmorgen in Westka
pelle werd gebracht, vormden de Ne
derlandse commando's een erewacht
rond het monument. Boven hun hoof
den wapperden de vlaggen van de ge
allieerde strijdkrachten: de Engelse,
de Noorse, de Franse, de Belgische
en de Nederlandse vlag. Tegen half
elf kwam een groot gezelschap waar
onder talloze Britse en Nederlandse
oorlogsveteranen, vertegenwoordigin
gen van Britse. Noorse, Belgische
en Franse commando's, over de dijk
aanwandelen.
Burgemeester F. A. Bulder van West
kapelle, die namens het gemeentebe
stuur en de bevolking een korte her
denkingsrede uitsprak, greep in ge
dachten terug naar het feit dat 25
jaar geleden het geallieerde opperbe
vel instructies gaf de enorme Duitse
bunker, die Walcheren in die dagen
was. te vernietigen. .Het was nodig,
was de enige mogelijkheid om de wa-
het was de enige mogelijkheid om de
waterweg naar de zo" belangrijke ha
ven Antwerpen vrij te maken en zo
doende de uiteindelijke bevrijdin"
van Europa en liet onverwerpen van
het Duitse nazi-regime t'e bewerk
stelligen'.
Doel
Om het gewenste doel te kunnen be
reiken moest een hoge prijs betaald
worden en werden honderden
dappere soldaten gedood en ver
minkt, zo zei burgemeester Bul
der verder: .Talloze onder hen werden
voor de rest van hun leven uitgescha
keld, in dat afschuwelijke gevecht op
de kust van Walcheren'.
,En nu, na 25 jaar bent u hier weer
en herdenken we de ogenblikken van
de eerste november 1944. Zonder ge
weren. zonder kogels en kanonnen,
zonder het moordende effect van de
Duitse bunkers. Nu om ons heen een
vredige omgeving, een herbouwd dorp
met een andere generatie, die niet het
geringste idee heeft wat er precies
is gebeurd. Laten we bidden dat deze
dingen nooit weer zullen gebeuren'.
i ij zijn laatste woorden verzensrde
burgemeester Bulder, dat de gesneu
velden eeuwig dankbaarheid ver
schuldigd zal blijven. .Mogen zij in
vrede rusten'.
Kransen
Na een gezamenlijk gebed, geleid
door een Engelse vlootpredikant, leg
de mej. Frieda M. Young, de Britse
consul-generaal, uit naam van de
Britse ambassade als eerste een bloe
menkrans aan de voet van hel monu
ment. .From Her Britannic Majesty's
Ambassador'. De overige kransen die
tijdens het korte eerbetoon weiden
neergelegd waren van de .Stichting
1940-1945 en de Zeeuwse illegaliteit
.Veleraennlegioen Nederland en de
Bond Nederlandse militaire oorlogs
slachtoffers', de bevolking van West
kapelle ,Wij vergeten niet,' de com
mando's, Korps commando's, The
Command Association en .48 Com
mando Royal Marin"<-'
Gapinge
Een uur later trad een delegatie van
de voormalige 52ste Lowland divisie
aan om op de grafzerken van De Ca
sembroot als eerste een krans te leg
gen. Hier was het burgemeester A.
de Kam van Veere die in zijn toe
spraak ,de afschuwelijke ogenblikken'
van de tweede wereldoorlog op Wal
cheren aanhaalde. Terwijl burgemees
ter De Kam zijn woorden uitsprak,
stonden twee leden vat resp. de .Pi
pes en drums' van het eerste bataljon
van ,The Royal Scots' en van het 1ste
bataljon .The King's Own Scottish
Borderers' naast het graf in de hou
ding: zij brachten met doedelzak en
hoorn een laatste groet aan de geval
lenen. Brigadier Leicester van de 4de
brigade legde de eerste krans namens
de 52ste Lowland divisie op het graf.
Andere kransen waren van de Noorse
commando's, .From all ranks of 4
commando brigade', en ,Uw verzets-
vrienden'.
Overgave
Tussen de aanwezigen stond ook ma
joor R. T. Wiltshire uit Plymouth,
de Engelse commandant 'die met
zijn divisie amfibievoertuigen Gapin
ge innam en de laatste Duitsers
tot overgave dwong. ,Ik geloof dat
het de vierde dag na de landing
was. Vanuit Veere staken we met
de amfibieën over naar Gapinge.
Het was de laatste plaats waar nog
moffen zaten. Een vrouw had het ons
verteld en wist precies waar ze za
ten. Wij er op af. Het was allemaal
water, alleen rond het kerkje was
het droog. Daar zijn we toen geland...
GAPINGE In Gapinge werden
kransen gelegd, op het graf van
jhr mr A. F. C. de Casembroot.
Op de foto: brigade-generaal Lei-
cester brengt namens de geallieer-
oud-strijders het eerbetoon.
f Foto PZC)
WESTKAPELLE Er waaide
nog een koude, gure wind, toen
in Westkapelle na de kransleg
ging bij bet monument op de
zeedijk de ,battIefield-tour' be
gon. De tocht naar het ge
vechtsterrein bleef in Westka
pelle beperkt tot een kleine
wndelaing over de dijk en in de
omgeving van het monument.
Menig oudstrijder haalde herinne
ringen op aan de landing hier. vijf
entwintig jaar geleden. ,Het was toen
ook zo kond en ook zo'n wind', ver
telde majoor R. T. Wiltshire van het
SO Assault squadron van de Royal
Engineers. De majoor vond dat
gezegd hadden we het te druk met
vechtén om op de omgeving tc letten.
Wat me wel is opgevallen, "dat er hier
naast blonde meisjes ook veel don
kere waren. Dat is zo gebleven',
merkte de majoor lachend op.
Een tweetal Belgische oud-comman
do's onderging het weerzien met dc
landingsplaats weer geheel anders:
.Kijk, daar'. Daar is Henr: gevallen
Ik hoor hem nog roepen: M'n hoofd.
m'n hooft!De reactie van de
oud-strij'ders bij de confrontatie met
de landingsplaat-S was dus verschil
lend. Sommige maakten groepsfoto's,
zich heen,
waarover zc 25 jaar ge-
waren om Walcheren
dikant, ds W. Oosthoek, het Onze
Vader bad.
Net op het moment, dat de hoornbla
zers van dc Royal Marines de Last
Post en dc Reveille bliezen, brak de
zon even door. BIJ het grote kruis
werden kransen gelegd namens de
Royal Marines, de Commando-groep
en"de bevolking van Westkapelle. Ook
schoolkinderen legden er hun boeket
je herfstbloemen neer. Ook hier waren
aanwezig kolonel Kay, brigade-ge
neraal Leicester DSO en kolonel
Pugh. officieren die destijds het bevel
voerden bij de landing op de Walcher-
se kust.
Burgemeester Bulder besloot de een
voudige plechtigheid met een .Thank
you all for coming'. De oudstrijders
vertrokken daarna ;n groepjes naar
de voormalige gerechtsplaatsen bil
Zouteland" en Veere. Teruggekeerd
daarvan nuttigden de veteranen een
maaltijd hen aangeboden door het
Westkapelse gemeentebestuur, waar
na de terugtocht naar de plechtighe
den in Middelburg werd aanvaard.
