EXTRA
TERNEUZEN KREEG IN 1913 HBS
REDERIJKERS
OOSTBURG:
SCHADUW
OVER
HO-JARIG
BESTAAN,
MAAR
PIET
BRUGGEMAN
GAAT
ERMEE DOOR
Van lot (-je) getikt
VAN
D'EE
TOT
HONTENISSE
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
xeeuwsch.vlaanderen
AlttjA hebben we geloofd dat de lotsbestemming van
de vrouw het. huwelijk en aanverwante artikelen was.
,Lesr sokken stoppen meisje, want een man met blote
hielyn is zo'n akelig gezicht. ,We leerden het, zij het
tegen onze zin. We leerden zemen, poetsen, boenen,
dweilen, vegen, we gingen naar de breischool, we
spraken over lekker gewassen', waarmee we dan
niet onszelf, maar de lakens en het lijfgoed bedoel
den, lekker geschuurd', lekker geboend' en we von
den er niets lekkers aan. We deden het allemaal om
dat het de scholing voor de Lotsbestemming van de
Vrouw was.
Van de hele scala huishoudelijke plichten werd het
accent niet op culinaire kwaliteiten gelegd. Die kwa
men pas na al dat gepoets en geboen aan de beurt
en vormden de sluitpost van ons tijdschema.
Als we konden poetsen schrobben etc. waren we rijp
voor het huwelijk. Meer kennis hoefden we niet te
bezitten.
En nu wordt de laatste tijd opeens het tornmesje
zeg maar fileermes gezet in de Lotsbestem
ming van de Vrouw. Van de man ook trouwens. Het
is heiemaal niet meer zo zeker dat de huwelijkse
staat het ideaal voor mannen en vrouwen is.
Mevrouw Jenny de Jong-Gierveld- heeft het gezegd
in een proefschrift JJe Ongehuwden' waarmee zij
promoveerde. Dank u mevrouw De Jong-Gierveld.
Beter Iaat dan nooit
■De nadruk die op het huwelijk als dé levensbestem
ming van man en vrouw wordt gelegd, is eenzijdig,
onbarmhartig en dus onchristelijk ten opzichte van
hen die ongehuwd zijn', zegt mevrouw De Jong-Gier
veld.
Dat wisten we reeds lang. Maar we stonden zo alleen
met onze mening.
Ongehuwd zijn, betekent in veler ogen dat je ah
vrouw (en ook als man) een miskleun bent. Onge
huwden voelen de suprematie van de gehuwden op
zich afstralen, maar, volgens mevrouw De Jong-
Gierveld tillen de ongehuwden hieraan te zwaar er.
moeten zij zich een meer positieve levensinstelling
eigen maken. Ze moeten niet blijven hangen in dt
houding van misbaksel.
Natuurlijk is het in de eerste plaats onbarmharti
iemand die ongetrouwd is daarom en daarom allee)
een etiket van minderwaardigheid proberen op te
plakken. Het niet sluiten van een huwelijk heeft
meestal een complex van oorzaken, die soms geheet
los staan van de persoonlijkheid van de ongehuwde.
Ook het verstarde beeld zegt mevrouw De Jong-
GiervcJd dat vaak gevormd wordt over de onge
huwde man als de ongebreidelde levensgenieter
,hij heeft het véél te goed om te trouwen' is er
faliekant naast. Hij is niet de vrolijke Frans, de bon-
vivant voor wie hij zo vaak ivordt aangezien. Waar
om zou hij
Wij vrouwen werden vroeger geremd door de scho
ling voor onze lotsbestemming. We mochten niet
laten blijgen dat we al dat stof- en sopdoekenge-
wriji en geveeg, die afwas en dat sokken stoppen ei-
genUj* verschrikkelijk vonden. Onesthetisch en slecht
voor je rug met een dikke kans op een hernia op la
tere jaren, voorovergebogen staan met een natte
dweil tussen je vingers over de vloer zwieren, links
rechts, rechts, links. Op je knieën met een dot boen
was op een doek over de nauwelijks droge vloer
kruipen. Dat waren de voorbereidingen voor je le
vensbestemming.
En wc knikten huichelachtig en zeiden: Ja, heer
lijk, we hebben ook lekker gedweild en geboend en
gezeema', als anderen erover praatten. We durfden
niet te zeggen, dat we veel liever een boek lazen,
naar muziek luisterden en nog een heleboel andere
dingy...! liever deden, die niet degelijk waren maar
wél erg prettig en die niets met de huishouding te
maken hadden.
De man die naar onze hand dong, deden we het ze
dig voorkomen alsof we allerliefste sloofjes waren,
die vaardig en met liefde zijn kapotte broeken zouden
verstellen.
We wisten toen nog niet dat je ook getrouwd, echt-
genoie en moeder kon zijn zonder dat je begeesterd
teas van dweil en stofdoek. We dachten en het
was ons uit den treure voorgehouden dat
tit a-Ves bij het wezen der vrouw hoorde.
Een beetje voorzichtiger omspringen met bestem
mingen is toch wel gewenst. Ze kunnen soms nog na
ééuwen omver worden gegooid. Maur wij waren nog
gebonden aan onze Lotsbestemming.
Want, we waren toen immers van Lot-(je) getikt?
Piet Bruggeman40 jaar lief en leed
WBiSWSöAG 15 OKTOBER 1969
NU - ALS RIJKSSCHOLENGEMEENSCHAP - NAAR SPINTERNIEUW GEBOUW
algewezen, verkreeg de commissie van de gemeente Terneuzen de
toezegging, dat ze een hbs zou stichten. Er moest heel wat gedaan
worden voordat deze belofte kon worden ingelost, maar op 11 au
gustus 1910 besloot de gemeente over te gaan tot stichting er van.
Het nemen van dit besluit werd vergemakkelijkt doordat het rijk
een ruime subsidie liad toegezegd.
Het zag er spoedig naar uit, dat het ook deze keer weer op niets
zou uitlopen, want men hoorde voorlopig niets meer van de plannen.
Het raadslid R. Drost zette ér echter zijn schouders onder, hetgeen
tot gevolg had, dat op 28 december 1911 definitief tot de stichting
werd besloten.
Toen kwamen er grote acties van de tegenstanders, die meenden dat
dit voor de gemeente Terneuzen te grote financiële offers zou ver
gen. Ook waren er die helaas het nut van zo'n instelling niet zagen.
Een verzoek aan de raad om het besluit in te trekken werd door
zeer velen ondertekend, maar op 12 maart 1912 besloot die raad, on
danks het protest, haar voornemen ten uitvoer te brengen.
Op 29 mei 1912 werd de hbs aanbesteed. Ze werd ontworpen door
de toenmalige gemeentebouwmeester, de heer Doorenbos, onder
wiens leiding de bouw plaats vond door de heren A. Verlinde en J.
/an de Velde te Terneuzen.
lp 18 september 1913 was de school voor gebruik gereed. Het ge
meentebestuur had veler uitgenodigd om op die dag tegen 3 uur
n de gymzaal aanwezig te zijn voor de officiële opening. Het woord
verd daar onder andere gevoerd door burgemeester Huizinga, mr
I. J. Dijckmeester, commissaris der koningin, de heer Ten Bruggen
late, inspecteur voor het middelbaar onderwijs en de heer dr Go-
lee Moisbergen, directeur der school. Het zou te veel zijn om allen
e noemen die nadien hun krachten gegeven hebben om de jeugd
an die school te onderwijzen en va.n hen die daar onderwijs ontvin-
;en. Er werd 'echter op 11 september 1913 een man benoemd die we
ven moeten noemen, omdat iedere Terneuzenaar en velen daarbui-
en hem gekend hebben.
iet was de heer A. I. B. Schirxis, die toen werd aangesteld als
Vmanuensis-conciërge. Meer nog dan om zijn werk was hij be-
:end doordat hij vele jaren de leiding had over ons muziekge-
;elschap ,De Verenigde Werklieden'.
Ie hbs werd later lvceum en sinds de invoering van de mam-
noetwet rijksscholengemeenschap. De tegenstanders van toen
noesten hun strijd staken en bekennen dat ze ongelijk hadden.
Dok hiin nakomelingen profiteren nog steeds van het feit dat de
initiatiefnemers van zo'r. slordige 70 jaar geSeden het pleit (en de
hbs) wonnen.
P. J. BAERT
Er wordt hard gewerkt nu nog in het nieuwe gebouw van de Katholieke kring aan het nieuwe toneelstuk.
OOSTBURG In het jaar 1859 kwam een groepje Oostburgse notabelen op initiatief van ene
notaris Renoble voor een gezellige ,praet-avond' bijeen. Alleen mannende vrouwen bleven
thuis.
RECEPTIE
ge-
maar hopen dat de rederij
een goede reputatie hebben
verworven, een nieuwe speelruimte
vinden, hun enige bestaansmogelijk
heid.
Begin oktober betrekken de leerlingen van de rijksscholen
gemeenschap Petrus Hondius in Terneuzen hun nieuwe
gebouw aan de Zuidlandstraat. Daarmee bereikt de school
een mijlpaal in haar geschiedenis. Die omvat 56 jaar en
daarbij zijn de voorbereidingen nog niet eens meegeteld.
Want al in 1891 werd er een commissie ingosteld, die tot doel hail
het stichten van eeu rijks hogere, burgerschool in Zeeuwsch-Vlaan-
deren. Een verzoek aan de regering om een dergelijke onderwijs
instelling hier te vestigen had geen succes. Er werden toen geen
verdere pogingen in het werk gesteld om het beoogde doel te berei
ken.
Het duurde tot 1903 voordat er weer actie kwam, maar ook toen
bleef het zonder resultaat en de toen ingestelde commissie gaf de
strijd op
In 1910 werd opnieuw een commissie gevormd, die onmiddellijk ac
tief optrad. Nadat het rijk het verzoek om een rhbs te stichten had
Een vergrijsde ansicht van deGemeente Hoogere Burgerschool'.
Het moet erg gezellig geweest zijn,
want het bleef niet bij één avond.
Er werd wat gekeuveld, gedronken
en na enige tijd werden zelfs feest-
avondjes gehouden met sketches,
liedjes en voordrachten. Ook vrouw
en waren toen welkom.
En zo ontstond in Oostburg de ,Ca-
mere van Rhetorica'.
Zo moet het gegaan zijn
En nu. anno 1969 kent Oostburg
nog steeds zijn .rederijkersvereni
ging', ofwel de .Kamer van Rheto
rica'. zoals op hun vaandel staat te
lezen. Onder de leuze .Oefening én
vermaak' studeren de spelers twee
maal per jaar een toneelstuk in dat
meestal voor een uitverkochte zaal
wordt opgevoerd. Alleen is er onver
wacht een grote schaduw gevallen
op het 110-jarig bestaan van ae Oost-
burgse rederijkers: het gebouw van
de katholieke kring kan niet lan
ger gebruikt worden voor hun repe
tities en opvoeringen, omdat het van
af 1 januari 1970 voor 10 jaar ver
huurd is aan een nieuwe bibliotheek.
Niet alleen de rederijkers, maar ook
enkele andere verenigingen die gre
tig van de zaalruimte gebruik maak
ten, moeten wel naar iets andere
uitzien.
Maar voor een toneelvereniging is dit
wel het ergste dat men kan over
komen: als er geen repetitieruimte
meer is, zijn toneelspelers gauw uit
gepraat. Repeteren in het gebouw
van de Katholieke kring was vrij
wel de enige mogelijkheid in Oost-
burg. Er zijn natuurlijk wel enkele
cafézalen, maar die voldoen niet aan
de eisen, omdat er toch minstens een
toneel nodig is om de stukken in
scène te zetten, waar heel wat bij
komt kijken. De huur van het Ledel-
theater, waar de rederijkers een en
kele keer optraden, is te hoog, want
hun kosten kunnen maar amper ge
dekt worden door de Dijdragen van
enkele honderden donateurs.
LUCT0R ET EMERG0
,Maar de wil is sterk', zegt Piet
Bruggeman, kapper in Oostburg en
tevens vice-voorzitter (en nog veel
meer) van de rederijkers vereniging.
De heer Bruggeman is de man die
wel het meeste over alle ,ups and
downs' van de vereniging kan ver
tellen en dat is niet verwonderlijk,
want hij geeft zich al 40 jaar (samen
met zijn vrouw) met hart en ziel
aan de rederijkersvereniging.
Hij vertelt dat het bestuur begrip
heeft voor de nieuwe bestemming
van de repetitieruimte, omdat het
gebouw te weinig opbracht. .Maar
ik vind het jammer dat er helemaal
geen overleg is geweest', zegt hij.
,we kregen pas geleden een briefje,
dat we maar naar ets anders moes
ten uitzien. We hebben een briefje
teruggeschreven, dat wij dat erg be
treuren, maar dat zal niet veel hel
pen natuurlijk'. Er wordt wel hard
aan een oplossing gewerkt. Ook de
Zeeuwsche Culturele Stichting doet
haar best om aan zaalruimte te ko
men. ,Onze zinspreuk Luctor et
Emergo kan ons weieens heel goed
van pas komen', aldus Piet Brugge
man, want we zitten nu onder wa
ter, maar we moeten er weer boven
komen. Ik denk er nooit zo gauw
aan om de zaak op te gevenEn
dat zal wel waar zijn, anders had
hij het geen 40 jaar volgehouden.
VAN GEWOON LID TOT
REGISSEUR
Piet Bruggeman is iemand die niet
meer kan stoppen, als hij ergens mee
begonnen is, zoals hij zelf zegt.
Hij is niet alleen Vice-voorzitter,
maar regisseert zelf de toneelstuk
ken, samen met zijn vrouw verzorgt
hij de grime, hij is jaren voorzitter
(en gewoon lid!) geweest, bemoeit
zich met eventuele decorbouw en met
allerlei andere zaak jes die daarbij ko
men kijken. Hij leverde telkens de
stroom als die eventjes weggevallen
was. De heer Bruggeman is een door
zetter, zo'n iemand die elke vere
niging nodig heeft.
IETS MEEGEVEN AAN
PUBLIEK
Regisseren is wel zijn belangrijkste
taak op het ogenblik. En dat doet
hij met veel enthousiasme. Zo ver
telt hij over zijn plannen voor de
toekomst, over het nieuwe toneel
stuk waaraan druk gewerkt wordt.
En als er over vroeger gepraat
wordt, kan hij heel wat leuke herin
neringen ophalen. Als we hem vragen
wat hij het liefst op het toneel brengt,
zegt hij vastberaden: .stukken met
inhoud, met karakterrollen, je moet
iets aan het publiek meegeven. Het
moet niet zo zijn, dat de mensen het
toneelstuk na een week vergeten
zijn'. Als dat zo zou zijn, heeft de
heer Bruggeman zijn doel gemist.
En: afwisseling, niet ieder jaar het
zelfde. De rederijkers brengen aller
lei soorten toneel op de planken,
hoewel drama's en moderne stukken
minder op hun terrein liggen. Mo
menteel piekert de heer Bruggeman
erover om een openluchtspel op te
voeren, bijvoorbeeld bij de wallen van
Sluis of Retranchement. Hiervoor
is een decoratieve omgeving nodig
en er komt een geweldige figuratie
bij kijken, zodat het er op neer komt
dat mensen van buitenaf aangetrok
ken moeten worden, wat niet de be
doeling is.
Het jeugdtoneel dat hij enkele ja
ren geleden oprichtte en dat ter zie
le ging, wil hij nieuw leven inblazen.
.Het is jammer', zegt de heer Brug
geman, .dat de jeugd alles weer zo
gauw opgeeft. Ze beginnen eraan en
laten het dan afweten Dat is de
belangrijkste reden dat het jeugdto
neel niet van de grond komt. Ook
zijn vrouw spreekt hierin een woord
je mee (zij speelt ook ai bijna 40
jaar mee). Zij zegt: .de jeugd houdt
alleen maar van disco-bals en zo,
maar als het er werkelijk opaan
komt, zijn de meesten niet thuis'.
,Tja', zegt de heer Bruggeman',
.waarom begin je eraan. Moeilijk te
zeggen, ik organiseer graag, en de
sfeer achter het doek, de geur van
de grime, trekken me ook naar het
toneel'. Alleen krijgt hij soms een
beetje teveel van net goede, want
bleef het nu maar bij de rederijkers.
Nee, de heer Bruggeman is tevens
voorzitter van de schietvereniging
,de Treffers', vice-voorzitter van de
wielerclub, vice-voorzitter van de
Omloop van Zeeuwsch-Vlaanderen en
voorzitter van de Rijtoer van Oude
van Dagen. Een man die men
's avonds weinig thuis zal treffen,
SUBSIDIE
Altijd vol ideeën en plannen. Over
het gebouw van de Katholieke kring,
zegt hij nog: ,Als we er niet meer
uitkomen, kloppen we bij de gemeen
te aan en vragen we om subsidie.
Ik zie daar een goede kans in'. Hij
hoopt het beste er maar van, maar
hij heeft daar wel iedereen voor no
dig. ,Mijn vrouw speelt al 38 jaar
mee, zij doet het beter dan ik', zegt
Bruggeman bescheiden. Desondanks
gaat hij ermee doorhet eind is
zoek.