Molenaar Lijbaart: ,die molen wegdoen? nee dat nooit' ALLERLEI CULTUUR exit* WIELERVARIA Wandelaar lan Bruel kost twee kwartjes per kilometer BIERVLIET'S MOLEN LEEFT VAN DE WIND VRIJDAG 3 OKTOBER 1959 ,De Harmonie is een aantal jaren geleden gerestaureerd BIERVLIET .Kijk, daar hebben we Sjaak. Die is 13. Dat wordt misschien ook een molenaar, je weet het maar nooit hè? Dat zou de zesde generatie zijn. Die molen wegdoen? Nooit, al gaven ze me een elektrische cadeau: ik zou hem niet moeten hebben'. Molenaar Piet Lijbaart (42) en zijn .oon kijken naar, de wieken van de molen ,De Harmonie' in Biervliet. Ioewel Lijbaart profiterend van die briesje ijverig heeft gepro- jeerd om de wieken, via de draai- jare kap. naar de windrichting te ruien, zit er nog niet veel bewe ring in. .Wacht maar', zegt hij. ,Hij al het zo wel doen'. Tien minuten ater maalt ,De Harmonie' inderdaad iet zoveelste zakje varkensvoer. Pie pend en krakend drijft ,de koning" iet grote rad, de molenstenen aan. 3eneden op de maalzolder zit Izak ..ijbaart van 87 gereed om in een iuten zak het meelmengsel op te angen. Vader springt nog graag A'at bij, .verduidelijkt Piet. ,Ach, ik .eb er van 1909 tot 1950 opgezeten, lan ben je eraan gehecht', aldus Lij aart sr. .Laatst kwam er hier ie mand van Mèliskerke. Die vroeg: noet je nog steeds werken? Piet .vas toevallig weg dus ik zat op de nolen.- Nou. die man kon er niet over uit'. ,De Harmonie', in 1842 ge jouwd ais galerijmolen heeft 5 gene raties Lijbaart binnen zijn muren gehad. Aanvankelijk werd de mo len gebruikt ais pel en oliemolen, n de jaren '70 van de vorige eeuw rendeerde dit niet meer, waarna ,De Harmonie' tot 1880 leeg stond. In dat jaar is hij omgebouwd tot berg- nolen, geschikt voor de meelproduk- tie. gens gaan deze stenen een jaar of 40 mee hoor', zegt Piet. De molen is nu volop in bedrijf. Het'hout piept en kraakt en op de kapzolder draait het .vangewiel', in een ritme dat afhankelijk is van de snelheid van de wieken, rondjes binnen de .vang', een ijzeren band die aangehaald kan worden als het allemaal te snel zou gaan. ,Weet je wat nu het fijne van zo'n molen is? Hij kost niets. Geen electriciteit, geen materiaal: het gaat allemaal vanzelf. At en toe smeer ik bovenin eens een rad met bijen was, want het is allemaal van hout. Rond de molenas doe ik reuzel. Dat .gebeurt vanouds. Geen middel is zo Restauratie i/arkensvoer Varkensvoer ...grif verkocht... ,Nee, graan malen we niet meer. Dat zou niet zoveel opleveren. We hebben ons helemaal toegelegd op dat mengvoer voor varkens en biggen- meel. Op die manier is onze mo- ,en beslist rendabel', zegt Lijbaart jr.. terwijl hij de smalle trap van maal- naar steenzolder oploopt. ,Ik ever een eigen mengsel, uitsluitend jan de mensen uit de buurt. Je be grijpt wel: anders zou ik veel te ho ge vervoerskosten krijgen'. Maar hij olijft, als een ran de schaarse wind molenaars in Nederland, uiteraard afhankelijk van de elementen. ,Van de zomer was het niet zo best. Dagenlang geen zuchtje wind. Maal ais het een beetje wil kun je toch wel een paar dagen per week malen. En anders ga ik naar IJzendijke, om het machinaal te doen. Je moet altijd zorgen dat je wat voorraad hebt voor de stille dagen. Op zo'n dag als vandaag zorg je dat je zo veel mogelijk produceert'. itenen Op de steenzolder met een open raam op Biervliet - speelt zich "een jelangrijk stuk van het unieke be drijf van de Lijbaarts af. Twee mo- .enstenen (.een ligger' en ,een loper') malen er gerst, rnais en soja tot varkensmeel. ,Het zijn kunststenen, ze zitten er een jaar of 6 in. Na tuursteen is onbetaalbaar. Overi Wie de 4 zolders (maal-, steen-, lui- en kapzolder) beklimt, ontdekt dat de molen in een uitstekende staat is. ,Dat dank ik aan de gemeente. Die heeft enorm goed meegewerkt, Een jaar of zes, zeven geleden is de molen gerestaureerd. Daaraan heb ben de gemeente, het rijk en de provincie meebetaald. We staan ten slotte op de monumentenlijst', ver telt Lijbaart jr. op de maalzolder. In een hoek staan de zakken var kensvoer: hun aantal groeit gestaag. Maar er gaat wel een tijdje over heen voor er een vol is. Eerst wor den de ingrediënten gemalen, vervol gens beneden in een zak gestopt en de inhoud daarvan verdwijnt in een bak, waar een eveneens door ,de koning' aangedreven schijf ze mengt. Zo ontstaat het emdprodukt. Een goed produkt kennelijk: het gaat grif weg in Biervliet. Zo grif dat molenaar Lijbaart. hoopt dat zijn zoon hem later opvolgt. ,Hij loopt nou al heel vaak hier: zo moet hij 't leren. Ilc ben ook zo begonnen. Van school de molen in. Trouwens waar moeten wij anders onze oplei ding krijgen?' De molen staat stil: de bries laat .De Harmonie' in de steek, ,'t Komt wel goed', zegt Lijbaart. Hij kan het weten: hij leeft van de wind. Iii Parijs-Tours hebben de Belgen opnieuw hun grote superioriteit van dit jaar op de weg getoond. Niet alleen omdat Herman van Springel deze na- jaarsklassieker op z'n naam bracht maar omdat on ze zuiderburen weer niet uit de kopgroepen waren weg te slaan. De uitslag spreekt trouwens heel dui delijke taaL Bij de eerste tien waren niet minder dan negen Belgen. Dat zegt genoeg. De Nederlanders, die met vijf man in een kop groep van 21 toch redelijk goed vertegenwoordigd waren, lieten het helemaal op het eind een beetje afweten, enerzijds omdat ze elkaar (merkenbelan- gen) dwars zaten en anderzijds omdat ze niet in hun eigen kracht geloofden. Als een snelle knaap als Karstens van die 21 op de laatste plaats eindigt, dan zegt dat ook genoeg. Dolman kwam met z'n zesde plaats nog het verst. De grote tegenvallers waren dit jaar opnieuw d< Fransen die deze klassieker sinds 1956 (Bouvet) niet meer hebben gewonnen. De eerste Fransman was Roger Pingeon die als 19e arriveerde maar toen waren er al 15 Belgen en 3 Nederlanders binnen. Ri- otte was 28e en Aimar 35e. Zeer teleurstellend voor de Fransen, die er de laatste jaren kennelijk eei beetje ,door* zitten. Voor wie nog belang stelt in de plaatsing van de Nederlanders, hier komen ze: 6 Dolman, 11 Duyn- dam, 13 Van de Vleuten, 20 Den Hartog, 21 Kars tens, 22 Pijnen, 26 Van Katwijk, 27 Ottenbros, 28 H. Stevens, 45 H. Jansen, 46 Harings, 54 Jan Jans sen, 62 Kisner, 65 Krekels, 69 W. Schepers, 73 Du bois, 75 Zoontjes. In het klassement van de Super Prestige kwam weinig verandering. Eddy Merckx bleef eerste met 412 punten, 2 Gimondi 219, 3, 4 en 5: Godefroot, Pin geon en Poulïdor, allen 150 punten, 6 Wagtmans 100, 7 is nu Van Springel met 93, 8 Ocana 90, 9 Roger de Vlaeminek 80, 10 en 11 Ottenbros en Dancelli, elk 70 punten. Jan Janssen heeft 63 punten, W. Schepers 17, Zoontjes 15, Pijnen 10 en Dolman eveneens 10 punten. De grote afwezigen in Parijs-Tours waren de Italianen, die in eigen land en in eigen kring de Ron de van de Apenijnen betwistten. Winnaar werd Gi mondi met op de 2e plaats Gianni Motta die kenne lijk ook weer terug is na enige afwezigheid. 3 werd De Pra, 4e Bitossi en 5e Dancelli. Met Eddy Merckx schijnt het allemaal goed te gaan. In Gentse wielerkringen hoopt men dat hij aanstaande zondag z&l kunnen starten in het ploeg- omnium der kampioenen, waaraan zoals l" weet ook deelnemen Stevens, Ottenbros. Pijnen en de gebroe ders De Vlaeminek. De wedstrijden beginnen om half drie in .Het Kuipje.' Inmiddels is ook het winterprogramma voor het Antwerpse Sportpaleis bekend geworden. Na wat eatch op 11 oktober en 6 december en de Wiener Eis- revue, die van 14 oktober tot 16 november draait, be gint pas op 20 december het wielerprogramma. Op zaterdag 20 december is er de grote prijs Stan Oc- kers, op 27 december een omnium van wereldve detten. Voorts zijn er wielerwedstrijden op 3, 10, 17. 25 en 31 januari, waarna van 6 tot 12 februari de zesdaagse van Antwerpen draait. Het niet doorgaan van de zesdaagse van Eindho ven en nu ook al van Groningen, is volgens het of ficiële blad .Wielersport' het gevolg van een besluit van de l.'EVH. Wat de L'EVH is en op welke gron den dat besluit is genomen, staat er niet bij maar .Wielersport' klinkt nooit uit aan duidelijkheid. In elk geval gaat de Berlijnse wel door (moet vandaag al bezig zijn) met onder andere Post-Duyndani, Ver- schuern-Secu, Kempcr-Bugdahl. de gebroeders Pfen- ninger en tal van anderen. Achteraf blijkt Eddy Merckx maandag toch al te hebben deel genomen aan een wedstrijd van 104 km in Rode. De tourwinnaar, die wel klaagde over ver moeidheid mag na drie weken gedwongen rust? werd negende. Nog meer nieuws over Merckx. Hij zal op 1 no vember deelnemen aan de Italiaanse klassieke wed strijd Trofee Baracchi met Herman van Springel, de winnaar van Parijs-Tours. Het touwtrekken om de succesvolle Tour de l'Ave- nir-rijder Joop Zoetemelk gaat volop door. Hij schijnt nu met bemiddeling van Jan Janssen, een zeer ean- trekkelijke aanbieding te hebben gehad van het Franse merk Sonolor-Sauvage (ploegleider Stablin- sky). Joop heeft een paar dagen bedenktijd gevraagd aan Willem 2. waarmee hij bijna tot overeenstem ming was gekomen. Hij wil het liefst voor een Hol lands merk blijven rijden maar de aanbiedingen uit Frankrijk zijn zo lucratief.... 0 Inmiddels zijn we in Zeeland aangeland aan de laatste wedstrijden namelijk morgen (zaterdag 4 oktober) in Grocde waar de nieuwelingen om half drie van start gaan op de traverse en aanstaande dinsdag 7 oktober de allerlaatste te Hulst voor ama teurs (aanvang eveneens half drie). IJsrevue In het Antwerpse sportpaleis is van dinsdag 14 oktober tot en met zondag 16 november de nieuwe Wiener Eisrevue Cocktail' te zien. De Weense componist Robert Stolz schreef de muziek, Edith Petter stond garant voor de cho reografie. Een van de topsterren in het nieuwe programma is de ook uit Wenen afkomstige schaatskampioene Regina Heitzer oud-wereldkampioene bij de profs zevenmaal aan de leiding bij liet kampioenschap kunstrijden van Oostenrijk en goed voor een zil veren medaille op de Olympische winterspelen. Cocktail' draait' el ke avond om ZO uur, alleen op de vrijdagavond om 20.S0 uur. Op vrijdag 31 oktober en maandag 10 november zijn er extra-mati nees om 15 uur. Datzelfde geldt voor de zater- en zondagen. Architectuurwedstrijd In de stadsfeestsaal van Loke ren wordt van 4 tot 12 oktober een tentoonstelling in het kader van de architectuurwedstrijd Stadhuis en Cultureel Centrum' gehouden. De expositie is open van 15 tot 18 uur (op werkda gen) en van 10 tot 12 uur op zondagen Opera Gent De Opera van Gent heeft nog steeds Verdi's opera Jiigoletto op het. repertoire. Afgelopen zondag, tijdens de première, oogstte de opvoering nogal wat bijval. Jiigo letto' is vandaag vrijdagen zondag te zien om 20 uur. Si- monne van Parijs, Arthur Hoog veld, Jeanine Martony, Mia Cléin en Herman Slagmulder zijn enke le solisten 'die bezoekers aan het werk kunnen zien (en horen) in de operette Gravin Maritza', in het genre een meesterstukje, ge componeerd door Emmerich Kal man. Gravin Maritza' maakt zondag om 14-30 uur haar opwach ting en se komt vrijdag 10 en zondag 12 oktober om 20 uur te rug. Kriekeputte Poppentheater De Kriekeputte (Vestdijkstraat 18, Hulstspeelt zondag om 14-30 uur ,Waar i.s de kat van opoe?' Grootmoeder lo geert bij Tan Klaassen als er ivordt opgebeld dat. Minka, haar kat, zoek i.s. Zelfs de radio komt te pas aan de speurtocht naar de verdwenen poes. Catch in Antwerpen Liefhebbers van een stevig partij tje catch-as-catchcan kunnen za terdag 11 oktober i» het Ant werpse Sportpaleis een catcligahr meemaken. Hoogtepunt i.9 de halve finale voor de ivereldtitel zwaar gewicht tussen de Belg Bert My- zwaar. In het verdere program ma de strijd, tussen Guss. Stan ley (Belgie) tegen Johnny Ro- geaux (Frankrijk) de Brit Bar ry Douglas en Georgeous George uit de VS, ,ae witte engel (Fran krijke' populairste tv-ster) tegen Carl von Schaght uit de Bonds republiek en een vierlcamp waar bij de Amerikaanse dwergen Sky low-Billy the Kid Canadaen Cowboy Bradley en Jo Russel (VS) betrokken zijn. Beroepstoneel voor vVest-Vlaanderen In West-Vlaander en Bonderzoe- roeps-toneelgezelschap op te rich ten. Daarvan was al enige tijd sprake, onder meer door voorstel len die particulieren lanceerden, als ,T-68'. Dit gezelschap zou W- Vlaauueren als standplaats kiezen, maar zijn activiteiten over heel België ontplooien. Verder stelde men de ei-s alleen voor goed ge outilleerde zalen te willen spelen. Dit was voor het provinciebestuur dat allereerst mikt op eigen' toneel voor de streek onaan vaardbaar. De provincie werkte de formule van T-68 (waarbij goed toneel het uitgangspunt was zodanig om, dat. het brengen van stukken in de eigen provincie cen traal stond. Een werkgroep die zich met de zaak ging bezighouden opperde de mogelijkheid een toneelgezelschap zonder icinstoogmerk op te rich ten. De Provinciale Raad trok op de begroting *70 intussen f68.000 1.000.000 franken) uit voor de start van een dergelijke groep. Ook de regering beloofde bij te springen. Enkele weken geleden zijn afgevaardigden van West- Vlaamse gemeentebesturen in Brugge bijeen geweest om de fi nanciële en organisatorische con sequenties van een toneelgezel schap te bespreken. Hoewel men in principe niet tegen het idee was, willen de meeste gemeenten deze zaak nog eens in eigen kring behandelen. HULST .Welkom Jan en Toon met jullie behaalde succes in Engeland slaat er aan het eind van een erehaag boven de deur van superwande- laar Jan Bruel (31) uit Hulst. .Jan en broer Toon (40) uit Heerlen liepen ifgelopen vrijdag en zaterdag de 100-mijlsrace van het Engelse Winterborne bij Bristol uit. Toon deed over de 160,9 km 22.21.46 en werd 14e, Jail's tiji van 23.08.08 was goed voor een 21e plaats. Beide broers werden opgenomen in het gezelschap topwandelaars dat /.ich .centurion' mag noemen. .Daar voor moet je de honderd mijl bin nen de 24 uur afleggen', vertelt Jan. ,lk had natuurlijk op deze race ge rekend en me goed voorbereid. Er startten 60 man. waarvan 21 Neder landers. In totaal 30 deelnemers vle- MENSEN IN DE SPORT len uit. Nou, we hebben wat meege maakt hoor. Die race viel nog wel mee: die werd uitgesmeerd over 10 ronden en ik wist. dat ik wat zou moeten presteren. Maar iets anders: we moesten een nacht in de kanti ne van het politiebureau slapen. Toen Toon en ik donderdagnacht rond 12 uur arriveerden was het hotel dicht. Wandelen We zijn gewoon bij de politie lang;, gegaan en die gaf ons onderdak Omdat alle cellen vol waren stop ten ze ons in de kantine. Daar wer den we om kwart voor zes gewekt door de werkster: liet mens wist van niets. Nou, ga dan maar lopen, sla perig en wel. Op de terugweg za gen we dat de boot naar Zeebrug- ge net voor onze neus vertrok. Uit eindelijk arriveerden we zondag in Boulogne en 's avonds waren we hier: een dag eerder dan gepland' Wat de .centurion'-onderscheiding aangaat: die krijgen Toon en hij nog. Jan Bruel en broer Toon (met baard) duurder dan een auto lan Bruel's wandelpassie ontstond tijdens zijn diensttijd. Hij liep de Vierdaagse mee en tben hij zijn uni form weer aan de kapstok hing, bleef hij tippelen. Elf keer (sinds het begin) loopt hij Vlissingen-Ber- gen op Zoom. 1-Iet afgelopen jaar deed Bruel mee aan niet minder dan 25 tochten. Spectaculairste: Leeu warden-Amsterdam, 350km. ,Dat was op 23 en 24 augustus. We liepen in totaal 12 uur in de regen. Dat vond ik het hinderlijkste'. Op 2 juli wandelde Jan in eigen streek: voor de afstand Ternenzen-Hulst had hij 2 uur. 21 minuten en 30 seconden nodig. ,En nu bereid ik me voor op Amsterdam hé. Zondag loop ik mee in het Nederlands kampioenschap op de 50 km. Ik weet niet of ik er wat van terechtbreng, 't gebeurt hoofdza kelijk om de oefening'. Overigens blijkt de wandelsport niet zo'n goedkope hobby als algemeen wordt aangenomen. ,Met je inschrijf geld en je vervoerskosten ben je heel wat geld kwijt', zegt Jan. .Leeu warden-Amsterdam kostte me 90 Daarbij was 40 inschrijfgeld. Nee, wij zitten als wandelaars in de vei keerde hoek. Wij moeten behoorlijk betalen willen we kunnen lopen. Ik heb dat eens omgerekend, maar wan delen kost mij 0,45 a 0,50 per km. Nou, dat is meer c'an de gemiddel de wagen'. Een handicap vindt hij de verbindingen van Zeeuwsch-Vlaan- deren met de rest van Nederland .Doorgaans moet bij voor dag en dauw op een brommertje naar de trein in Breda worden gebracht, ben wij een buurman die dat doet, maar het blijft een heel gesjouw. Zondag gaat hij hij voorbeeld om 5 uur zijn bed uit om de trein te ha len die om half negen van Breda naar Amsterdam vertrekt'. Broer Toon: ,Ach ja, zoiets doe je alleen als wandelen een ziekte is. En dat is het hoor, bij ons in de familie'. Ze hadden het beeld voor het eerst gezien tijdens hun vakantie. Het stond in een bungalow in het uiterste puntje van de grote teen van Nederland Zuid-Limburg bij een bevriend jong en pro gressief echtpaar, dat bereid was tot inspraak in alle levenszaken. Het was een goede kopie van Le Baiser de Ku-s van de Franse beroemde beeld houwer Rodin. Jacob kuchte en Ella zei: JJou nou', maar ze waren er subiet allebei weg van, gegrepen door De Kus van Rodin. Hun bewondering deed de bezitters van de sculp tuur goed. Zoiets zou ik nu ook willen hébben', wenste Jacob. .Waar zou je het neer willen zetten?', informeerde Ella voorzichtig. Jn de hal natuurlijk'. De jonge kunstminnaars zeiden dat ze er mis schien icel kans voor zagen dal er voor hen ook eenzelfde sculptuur werd. gemaakt. Ze zouden wél eens navragen. Toen ze thuiskwamen waren Ella en Jacob het kunstwerk volledig vergeten. Zo jong ivo ren ze nu ook niet meer dat de voorstelling van Rodin- twee figuren van beiderlei kunne textiel- loos in een omhelzing verzonken een blijvend vuur in hen liet branden. Op een morgen werd er een reusachtig pakket be zorgd, aan alle kanten beplakt met het opschrift .beerkhaar'De naam van de afzender was voor hen voldoende om de inhoud te kennen. En zo kwam dan De Kus - Le Baiser, bij Ella en Jacob in huis. Ze- bekenden het elkaar niet dat ze er toch van waren geschrokken. Het beeld kreeg een plaats in de hoek bij het raam in de woonkamer. Ruim een halve meter hoog en vijf en twintig kilo zwaar stond het op een tafeltje mei marmeren, blad. Ze stonden er samen nu weer vol bewondering en toch ook wel een beetje confuus bij. De kamer was er totaal door veranderd, het was of er opeens een zwoele sfeei hing tussen de propere burgermansmeubeltjes. De eerste die het na hen zag of liever gezegd deed of hij het niet zag was een hippe jonge man ven nauwelijks twintig die een stoornis ui het tv-toeslel moest zien te verhelpen. Vermanend klonk zijn bevel: D'& tafel moet een eindje opzij", doch hij staK zelf geen vinger uit. Jacob tilde voorzich tig maar fei demonstratief het beeld op en zette het op de vloer. Schel fluitend begon de jongen zijn werk. Hij gunde ogenschijnlijk de twee omstren gelde figuren geen blik. ,Zou hij het niet hebben gezien?' zei Ella toen hij weg was. Natuuriijk', reageerde haar echtvriend ontnuchte rend, .hij was er misschien wel jaloers op'. Ze besloten het plastiek tóch maar in de hal te plaat sen. Een zakenrelatie die zijn vrouw had meege bracht was het eerste bezoek dat het hier zag staan Ze keken elkaar even aan, jassen en hoed van de man aan de kapstok, hoed erafnaast het beeld op het tafeltje. Grijpgraag vatte hij opnieuw de hoed en ze. ie deze op de twee hoofden van de sculptuur. Hij kon blijkbaar dat gezoen in de hal niet velen omdat hijzelf nogal een groot hoofd had en dus een dito hoedenmaat, ivas er dan ook niets meer van te zien. 't Waa wel een probate oplossing om de cultuur te lijf te gaan als het begrip ontbreekt. Grommend nam het bezoek even later afscheid, na dat de zakenrelatie het beeld van het profane be- delsel had ontdaan en dit weer stond waar het hoorde, op zijn eigen hoofd. Grommend liet Jacob ze ook uit en Ella bitste: 'Is een schande, de mi nister van erm zon het wel op prijs stellen dat wij een beeldende kunstenaar in zijn werk eren, ze be leeft toch al zo'n trammelant met die jongens van de BBK dat ze een beetje steun van onze kant best kan gebruiken'. De vierde die het beeld zag vms zante Hilda. Een goedmoedige omvangrijke ma trone waar geen haar kwaad in stak. Ze gaf een gil, ,hoe durven jullié en verdween. Het was het kortste bezoek dat zij hen ooit had gebracht. De vuigende morgen toen Ella haar ogen opsloeg keek z-- recht op de sculptuur. Het beeld stond op Ie linnenkast in de slaapkamer. Jacob had het er "s nachts neergezet. Een prozaïscher voetstuk was nauwelijks te bedenken geweest. Of speelde mis schien onbewust het idee: het kleden van de naak ten' toch een rol in de keuze van de nieuwe plaats In ieaer geval, tante Hilda bleef niet lang kwaad, want tante was veel te goedEen paar dagen la ter kwam ze al terug, lief. gulhartig en vrolijk, zoals altijd.Ze praatte honderd uit, maar over het beeld vroeg'ze niets. Toen Ella en Jacob laat naar bed gingen zagen ze het: Het beeld stond er warmpjes bij in gebreide jaegerwol. Tante had haar gebroddel vernuftig gedraaid, alleen de boven"" helft van de gezichten was nog bloot, d'cht tv. r elkander toegebogen. Want aan de afstand had tan te niets kunnen doen. Wel werd vo De Kus weer listiglijk en heimelijk gepleegd. ais in >'p i„1 te n tante jong ivas. Slaperig zei F'ln ,/e 'lachten v;orden frisser'.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1969 | | pagina 27