DE KICK VAN
KORTGENE
OOG
VOOR
GESCHIE
DENIS
EN
DRAMA
MEMOIRES VAN
ALBERT SPEER:
Zaterdag 20 sept. 1969.
zaterdagnummer
Zaterdagavond tiemm. Da rbratsn van Korigeno gijn verlaten. Maar ds vele auto's langs de stoep verraden een hoog bezoekersaantal
fforeeahedrfjven.
Kortgene heeft iets wat een andere stad of dorp in Midden-Zee
land niet heeft. Dat zit er dik in. Want: hoe is anders die zaterdag-
avondlijke invasie van jongelui te verklaren. Hoe is het anders
mogelijk dat Goes op een uitgaansavond als deze een uitgestorven
indruk maakt. Da de Jeugd uit Middelburg en Vlissingen de bin
nen handbereik gelegen bars eenvoudig links laat liggen. De af
stand speelt geen roL Men kjjkt niet op een kilometer. Zelfs verre
uithoeken als de Hoeksewaard zijn gevoelig voor de aantrekkings
kracht van Kortgene. Wanneer het zo tegen tienen loopt op za
terdagavond is het spitsuur in Kortgene. Dan rijen de personen
auto's zich aaneen in de hoofdstraten. Kortgene loopt vol. Voor
enkele uren heeft het dorp een paar duizend ingezetenen meer. Een
merkwaardige zaak. Wat hanteren die horecamensen in dit Noord-
bevelandse dorp eigenlijk voor een geheimzinnige formule.
We hebben ernaar gevraagd. Op
het raadhuis. In de raken zelf.
Bij de jongelui. En op het politie
bureau. Niemand kan er een rede
lijke verklaring voor aandragen. Het
blflft bij gissen. Maar misschien
heeft politieman Van den Broeke
Jk eta hier hartstikke graag* het
u-el bij het rechte eind wanneer hij
u-ijst op een van de mogelijke oor-
raken van die massale trek naar
Kortgene. ,Ik vind hier iets terug
van de mentaliteit die ik in Zeeuwsch-
VI«anderen heb geproefd. Dat open
lijke. Dat ruim van opvatting zijn.
Ze komen hier voor hun mening uit.
En daardoor krijg je een sfeer die
ergens anders in de omgeving niet
is te vinden'.
BUITENBEENTJE
Kortgene is eigenlijk altijd al een
Noord-Bevelands buitenbeentje ge
weest. Was het vroeger niet de eni
ge plaats op het hele eiland waar
het kermisvermaak welig tierde. Nu
is Kortgene weer het uitgaansdorp
geworden. Niet alleen van Noordbe-
velandse boerenzonen. Iedereen komt
er. Zelfs de onlangs in het Zuid-
Sloe bivakkerende Britse militairen
hadden de weg naar Kortgene al
snel gevonden. Een stuk of zeven
zaken dingen naar de gunsten van
de jeugdige klanten. De grote kracht
zit 'm kennelijk niet in de kwanti
teit maar in de kwaliteit. Het uit-
gaanspakket van Kortgene is rijk
gevarieerd. Voor elke leeftijdsgroep
is er wat te vinden. Voor de prille
tiener, de al wat bezadigder jonge
lui, ja zelfs de belegen twintiger
krijgt in Kortgene niet het gevoel
zichzelf te zien zitten. Men kan
er kiezen uit tapperijen waar inge
blikt# muziek voor het entertain
ment zorgen en men kan terecht
in zaken waar regelmatig levende
muziek valt te beluisteren. De pils
is er niet goedkoper dan elders,
maar zeker ook niet duurder.
De verschillende leeftijdsgroepen
hebben zo hun eigen verzamelpun
ten. Alleen voor de hartige hap ont
moet men elkaar in het cafetaria
of da petatzaak. Op twee plaatsen
ten en tot twee uur 's nachts een
hapje eten'.
Een Middelburgse Jongeman ver
telt: «Bij ons kun j# maar af
en toe eens dansen. Het is gewoon
t# gek dat er in Middelburg geen
permanente dansgelegenheid is. En
in de bars zit iedereen duf op zijn
kruk. Bovendien: het zijn er bijna
overal mannenholen. Het lijkt wel of
de meisjes er niet uitgaan. Nee, dan
is het hier ln Kortgene beter. Daar
ls zelfs af en toe sprake van een
vrouwenoverschot'. Mevrouw L en-
tink nogmaals: .Het is hier in Kort
gene 's winters op zaterdagavond
veel drukker. We moeten het echt
niet van de toeristen hebben. Ik
adverteer regelmatig in een blad op
Goeree omdat ik weet dat er daar
vandaan veel jongelui komen. ,Er
zijn, zo weet ze, in Kortgene zaken
te vinden die alleen op de drukke
zaterdagavonden draaien. Volgens de
heer L. ds Looff van een andere
Kortgeense trekpleister ,De Loods*
denken de meeste jongelui er ge
woon niet meer aan om te blijven
hangen in een plaats waar ze al
om twaalf uur op straat komen te
staan. Die komen allemaal naar
Kortgene, omdat ze hier aan hun
TEKST: JACQUES C. M. CATS
FOTO'S: DICK FABER
kan er worden gedanst. Bij kaars
licht nog wel. In de Korenbeurs moet
soms de deur op de knip. Dan kan
er geen man meer bij. V.ijf jaar ge
leden zijn we hier begonnen' ver
telt mevrouw Lentink. exploitante.
,En elk jaar wordt het drukker'.
Dat Kortgene zo in trek is bij de
jongelui kan ze ergen3 wel plaatsen
.Hier is altijd wat voor iedereen.
Je kunt dansen, gewoon gezellig zit
trekken kunnen komen. ,Als ze hier
de zaak uitgaan zijn ze bek af. We
hebben er dan ook nooit dol mee'
SOORT KICK
Wie in de Zoeloebar aan de haven
binnenkomt moet even wennen aan
de duisternis. Een meisje zegt: .Je
S/eer proeven in de Korenbeurs.
ziet elkaar bijna niet. Maar dat ls
niet erg. Als je elkaar maar voelt*
Een Goese jongeman met een ring
baardje .geen foto's alsjeblieft'
krijgt veel bijval als hij verkondigt:
,Die hele entourage hier ln Kort
gene die sfeer, die muziek, dat geeft
mij een soort kick'.
Om één uur in de nacht wordt da
muziek in de dansgelegenheden het
zwijgen opgelegd. De zaken hebben
weliswaar vergunning tot bvvee uur,
maar zo zegt burgemeester P. J
Evers ik geef graag het publiek
een uur de tijd om naar huis te
gaan. Anders lopen alle zaken op
hetzelfde tijdstip leeg. Nu kan het
geleidelijker aan. En dat gaat veel
rustiger. Ook burgemeester Evers
heeft zitten filosoferen over die toe
loop van jongelui naar Kortgene
sinds enkele jaren, op zaterdagavon
den. Noord-Beveland is als het ware
nieuw, zo zegt hij, vijzend op de
jongste ontsluiting via de noordzij
de. Ook het switchen van de land
bouw naar de recreatie heeft par
en gespeeld. Merkwaardigerwijs heb
ben onze onderzoekingen niet aange
toond dat Kortgene voor waterspor
ters eveneens een uitgaansoord is.
Maar laat ons teruggaan naar het
raadhuis. Naar burgemeester Evers,
die zichtbaar ingenomen is met die
jeugdige belangstelling voor zijn ge
meente. En zijn voldoening ls ver
klaarbaar. Hij is dik ingenomen met
het gedrag van de jongelui. We
krijgen hier bijna nooit klachten.
Als de muziek ergens te hard staat
grijp ik desnoods persoonlijk in. Enig
ongerief brengt die drukte natuurlijk
altijd wel mee. Dat is ergens de
keerzijde van de recreatiemedaille.
Maar de Kortgenenaar is positief en
neemt het, zo zegt de burgemeester.
Er zijn nog wel andere argumenten
aan te slepen om nader te verkla
ren waarom het ln Kortgene alle
maal soepel loopt. En dan wijst de
burgemeester graag op het feit dat
de zaalbeheerders bewezen hebben
hun vak te verstaan. ,Ik eis dat ze
baas in eigen huis blijven. En een
ander positief punt is dat ik hier
politie heb die de jeugd begrijpt'.
Wachtmeester van den Broeke is
geen man van het boekje. Als
hij nog wel eens graag uitstappen,
in dat hij met de politiewagen de
vaste rondjes draait. Nee, dan wil
hij nig wel eens graag uitstappen,
hier en daar rondneuzen, een praat
je maken met enkele jongelui, en
passant een mopje tappen en er
zelf desnoods nog eens eentje nemen.
Op een vrije avond gaat hij met
zijn vrouw wel eens enkele zaken
af. Zo maar voor de gezelligheid.
.Dan kijken ze Ineens heel anders
tegen je aan', zegt Van den Broe
ke. Hij is de man van het soepele
optreden. ,Als je wilt heb je hier
elke zaterdag trammelant. Maar daar
is niemand mee gebaat. Daarom zoek
ik het meer in tact, de diplomatie.
,11c doe ook echt moeite om de jon
gelui te begrijpen' zegt hij verder.
Daar blijf je jong bij. Daarom trekt
de wachtmeester niet bij voorbaat
de neus op als er een jongeman met
een forse haardos passeert. .Lang
haar ls zelfs mooi als het goed ver-
zorgd is', prijst hij.
HEIDELBERG (AP) ,Ik heb het, ik hé) het', brulde Adolf Hitler uit, een telegram
omhoog houdend en zo hard met zijn vuist op de dinertafel bonzenddat de glazen
ervan rinkelden. Het stuk papier was een boodschap van Stalin, dat hij toestemde
in het non-agressiepact van 1939 tussen de Sowjet-Unie en nazi-Duitsland, dat Hitler
de kans bood om de oorlog tot inzet te maken in zijn poker spel met de Polen.
Dat was 30 jaar geleden. Nu heeft Albert Speer,
lid van de nazi-partij op 25-jarige leeftijd, Hitiers
architect, toen hij 28 was, minister van bewapening
op 37-jarige leeftijd en nu, 64, gewezen gevangene
van de geallieerden wegens oorlogsmisdaden, zijn
memoires over Hitier en het derde rijk in boek
vorm laten verschijnen.
Het boek, gebiteld, .Albert Speer herinneringen',
met de zwart-wiit-rode kleuren van het keizerlijke
Duitsland op de omslag, geeft een unieke kijk ach
ter de schermen door iemand die een speciale plaats
bij Hitier Innam.
Speer schrijft: ,Als Hitier een vriend had gehad,
dan zou ik zijn vriend zijn geweest'.
Speer trok de aandacht van Hitier wegens zijn
jong talent en werd belast met de oprichting van
de grote stenen monumenten ter verheerlijking van
het nazisme. De bouwwerken zouden honderden ja
ren mee kunnen en hadden zelfs een door Speer be
rekende ruïne-factor', zodat zij tegen de tijd dat
ze zouden afbrokkelen nog het aanzien waard zou
den zijn.
De oorlog maakte daar allemaal «en einde aan.
Maar de vroegere rol van Speer tils architect bleef
belangrijk, toen hij in 1942 de rijksminister van be
wapening werd, omdat hij op een speciale niet-poli-
tieke positie kwam, vanwaar hij de situatie, zelfs
los van de partij, kon overzien. De memoires van
Speer zijn geschreven met een goed oog voor de
geschiedenis en voor drama en bevatten tevens in
tieme details. In een gesprek in zijn huls ln Heidel-
berg, dat in het Engels en Duits werd gevoerd,
gaf Speer mij onmiddellijk toe, dat het boek even
veel over Hitier als zichzelf gaat.
Hij geeft ook toe, dat hij zich uit opportunisme bij
de nazi-partij had aangesloten, maar zegt tevens,
dat Hitier voor hem tot de dag van vandaag een
realiteit van bloed en vlees is gebleven en niet al
leen maar een historisch object.
Speer: ,Het is fout om Hitier alleen maar te zien
als een beest en een duivel. Hij kon vriendelijk
zijn en waardering en begrip tonen voor de mensen
om zich heen'. Daarin, zegt Speer, ligt het ge
vaar voor een nieuwe Hitler, in Duitsland of el
ders, aangezien de mensen niet verlangen naar een
despoot, maar naar een man die zich vertoont als
menselijk wezen met een knap uiterlijk.
VOORBEELD
De episode van Hitiers jubelende ontvangst van
Stalins telegram tijdens een diner in Obersalzberg
ln de Beierse Alpen is maar een van de voorbeelden
van de historische ,ik was er bij'-glans waarmee
Speer zijn materiaal verlevendigt.
Een ander voorbeeld is een verslag van hoe Hit-
Ier de veroveraar na middernacht in een
boerderij in het Franse dorp Bruly le
Pêche bij Sedan zit te wachten op een trompetter
die de traditionele fanfare zal blazen om het einde
van de vijandelijkheden aan te kondigen.
Hij geeft bevel dat de lichten uit moeten en de
ramen open. De trompetter blaast en Hitier zegt:
,Wat een verantwoordelijkheid is de mijne.... en
draai nu de lichten weer aan'.
Drie dagen later vergezelt Speer Hitier op zijn
eerste en laatste bezoek aan Parijs, met opont
houden bij de opera, het graf van een andere ver
overaar Napoleon en een architectonisch in
teressante kerk waar de kerkgangers Hitier her
kennen, maar hem negeren. Hitier zei: .Het was de
droom van mijn leven, Parijs te zien, ik kan niet
zeggen hoe gelukkig ik ben'.
Terug in het dorp, loopt Hitier heen en weer met
veldmaarschalk Keitel en voor de eerste keer hoort
Speer hem praten over oorlog met Rusland. ,Nu
hebban we laten zien waartoe wij in staat zijn. Ge
loof me. Keitel, een campagne tegen Rusland wordt
een zandbakspelletje'. Dat was in de zomer van
3940 toen Hitier op het toppunt stond van zijn spel
en Speer orders gaf om Berlijn zelfs nog mooier
te maken dan Parijs.
De glorie die Speer moest vangen in massief steen
moet een Duits rijk voorstellen dat zich uitstrekt
van Noorwegen tot Noord-Italië. In de fantasie van
Hitier zou Frankrijk een tweederangs-mogendlieid
worden met Duitse marinebases langs «zijn kust.
De mooiste kunstwerken uit het Louvre zouden on
derdeel uitmaken van de voorwaarden voor een de
finitieve regeling met Frankrijk.
Nederland en België zouden in het rijk geïntegreerd
worden. Er zou een Duitse stad komen in Noorwe
gen, andere in Rusland en Polen, en Rusland zou
zijn nationale identiteit verliezen. Speers architec
tuur moet .Germania' bewieroken, de herdoopte
hoofdstad Berlijn, waar na 1940 alle toekomstige
Olympische Spelen gehouden zouden worden in het
zelfde stadion waar ze in 1936 plaats vonden.
Hitier, zegt Speer, heeft nooit ten volle beseft dat
hij een wereldoorlog binnenmarcheerde, toen hij Po
len overviel en na de val van Frankrijk kenden
zijn plannen geen grenzen, grotendeels omdat hij
veel verder was gekomen dan hij zelf voor moge
lijk had gehouden.
In zijr, beschrijving van de man die hij gedurende
12 jaar van het duizendjarige derde rijk diende, ver
telt Speer enige van zijn waarnemingen, die ver
helderend zijn.
BURGERKLEREN
Hitier heeft er nooit aan gedacht, zoals in sommige
kringen werd gehoopt, de Duitse monarchie te her
Albert Speer op het toppunt van zijn
stellen. Hij zei: ,Mdjn macht met iemand delen'
Neen, daar ga ik nooit op in'.
Bij zijn bezoeken aan het platteland waar hij voor
de oorlog als een held werd toegejuicht, vergeleek
Hitier zichzelf graag met LutherSlechts één
Duitser voor mij werd gevierd zoals ik nu, dat wan
Luther. Als hij door het land reisde, dromden
mensen samen om hem te zien, zoals ze nu di
om mij te zien'.
Over de Duitse mythe die Hednrlch Hlmmler, d»
leider van de SS, trachtte te creëren, zei Hitler
spottend: ,Wat een onzin. Eindelijk komen we nu
in een tijd dat we het mystieke achter ons laten,
en hij begint het allemaal opnieuw. Wat dacht hij
dat lit op zekere dag een SS-heilige zou worden!
Ec zou me in mijn graf omdraaien'.
Speer onthult Himmler als Iemand die zelfs tegti
het einde van de oorlog de realiteit niet wilde zie».
Bij een ontmoeting in Noord-Dxiitsland zei hij W
Speer: .Europa kan het niet zonder mij steil»
Het- heeft me nodig als minister van politie om dt
orde te bewaren. Eén uur met Elsenhower, en hl]
ral dezelfde mening hebben—'
Himmler vertelde Speer ook, dat hij de concffltr*-
tiekampen die onder de SS stonden aan het Rood*
Kruis zou overdragen en een van zijn artsen hal
zich zelfs vermomd als generaal van het Rooii
Kruis.
Speer zegt, te hopen dat zijn boek een stap ul
zijn om de toekomst het hoofd te biedt»,
vooral voor jonge Duitsers, en niet hoofd
zakelijk gezien moet worden als een herinnen»J
aan het verleden.
In deze pogingen legt Speer zich soms met grol*
openhartigheid bloot. Hij geeft niet alleen toe dat
opportunisme en zucht naar roem hem tot Hitler
hebben gebracht, maar dat lafheid hem had belet
om ook maar te informeren naar wat er in de do
denkampen van de SS gebeurde. Verder zegt hij.
dat hij er nooit eerder aan gedacht had om Hitier
uit de weg te ruimen, totdat de Führer zich met
zijn, Speers zaken, begon te bemoeien. Dat was ln
1945 en toen luidden de doodsklokken reeds. Tege
lijk verkleint Speer voorzichtig de rol die hij speel
de om Hitiers plannen te verhinderen niet allee»
de Duitse, maar de gehele Westeuropese Industrie
met zijn politiek van de verschroeide aarde te ver
nietigen.
Albert Speer was pas 40 jaar, toen de oorlog eindig
de en 41 toen hij door het oorlogstribunaal van
Nürnberg tot 20 jaar werd veroordeeld. Nu 23
jaar later, is hij nog zeer energiek, rijdt ,heel snel'
in een nieuw model wagen met turbinemotor ea
gaat af en toe naar Italië of Spanje om de archi
tectuur daar te bestuderen. In zijn eigenlijke be
roep is hij alleen actief als adviseur waar ,ik al
leen hersenwerk doe. Slechts weinig architect»
hebben de praktische organisatorische ervaring di»
ik in de oorlog heb verkregen. Overigens ben li
uit de tijd'.
ZES KINDEREN
Vader van zes kinderen, gehuwd met de liefde uR
zijn schooljaren, goed onderricht, goed opgevoed 1»
een gezin dat in goede doen was, was Speer één
van degenen die naar zijn eigen beschrijving be
hoorde tot een speciale selectie van Hitier uit hen
die hun talenten getoond hadden in het vroeger*
en paradoxaal genoeg democratische Duitsland.'
Zonder hen, meent Speer, zouden de nazi'a noch
hun regering noch hun oorlog hebben kunnen or
ganiseren. Maar voor Speer zelf was Hitiers greep
zo krachtig dat hij terugvloog naar een Ineenstor
tend Berlijn om Hitier voor een laatste keer t»
ontmoeten.
Het was op zijn 56ste verjaardag in april 1945, dat
de zieke, bevende Führer z:jn architect vertelde dat
hij van plan was zichzelf te doden, zijn vriendin
Eva Braun en zijn hond Blondl en bevel zou geven
om de lijken te verbranden, zodat zij niet in han
den van de Russen zouden vallen.
Terwijl de granaten insloegen boven de ondergrond
se bunkei, zat Hitier ineengekrompen met etena-
vlekken op zijn eens zo onbex-ispelljk uniform. Maar
een paar minuten later stond Hitier weer over
eind met zijn militaire staf op de kaart kijkend,
pratend over de overwinning en niet-bestaande di
visies en vliegtuigen die niet konden vliegen ver
plaatsend. De kaart was niet de kaart van de
wereld, of zelfs maar van Europa of van het west-
of oostfront. Het was een stadskaart van Berlij»
met het aangrenzende Potsdam.
Speer vraagt zich af hoe lang Hitler de mensen om
zich heen en zelfs zichzelf voor de gek heeft ga-
houden, hoe lang heeft hij geweten dat hij niet zou
winnen
Hitier en Speer nemen afscheid van elkaar. Hit
ler zegt: ,U vertrekt. Goed, auf Wiedersehen'. Zij
schudden elkaar de hand en Speer schrijft: ,Z|jn
hand was oud'.
Speer neemt ook afscheid van Eva Braun die hem
vraagt: .Waarom moeten er zovele mensen ster
ven? Het is allemaal zo zinloos'.
Als men dit boek leest, vraagt men zich hetzelfde
af en krijgt men de indruk, dat Speer nu over
dezeifde vraag peinst. Speer schrijft dat hij gelijk
Fausr zijn Mefistofeles in Hitier heeft gevonden.
Op de vraag of hij de tijd van Hitier en zijn ver
bondenheid met hem betreurt, zegt de grijzend*
Speer met zijn handen op zijn borst gevouwen:
.Ja, dat kan u wel zeggen'.