DE KICK VAN KORTGENE OOG VOOR GESCHIE DENIS EN DRAMA MEMOIRES VAN ALBERT SPEER: Zaterdag 20 sept. 1969. zaterdagnummer Zaterdagavond tiemm. Da rbratsn van Korigeno gijn verlaten. Maar ds vele auto's langs de stoep verraden een hoog bezoekersaantal fforeeahedrfjven. Kortgene heeft iets wat een andere stad of dorp in Midden-Zee land niet heeft. Dat zit er dik in. Want: hoe is anders die zaterdag- avondlijke invasie van jongelui te verklaren. Hoe is het anders mogelijk dat Goes op een uitgaansavond als deze een uitgestorven indruk maakt. Da de Jeugd uit Middelburg en Vlissingen de bin nen handbereik gelegen bars eenvoudig links laat liggen. De af stand speelt geen roL Men kjjkt niet op een kilometer. Zelfs verre uithoeken als de Hoeksewaard zijn gevoelig voor de aantrekkings kracht van Kortgene. Wanneer het zo tegen tienen loopt op za terdagavond is het spitsuur in Kortgene. Dan rijen de personen auto's zich aaneen in de hoofdstraten. Kortgene loopt vol. Voor enkele uren heeft het dorp een paar duizend ingezetenen meer. Een merkwaardige zaak. Wat hanteren die horecamensen in dit Noord- bevelandse dorp eigenlijk voor een geheimzinnige formule. We hebben ernaar gevraagd. Op het raadhuis. In de raken zelf. Bij de jongelui. En op het politie bureau. Niemand kan er een rede lijke verklaring voor aandragen. Het blflft bij gissen. Maar misschien heeft politieman Van den Broeke Jk eta hier hartstikke graag* het u-el bij het rechte eind wanneer hij u-ijst op een van de mogelijke oor- raken van die massale trek naar Kortgene. ,Ik vind hier iets terug van de mentaliteit die ik in Zeeuwsch- VI«anderen heb geproefd. Dat open lijke. Dat ruim van opvatting zijn. Ze komen hier voor hun mening uit. En daardoor krijg je een sfeer die ergens anders in de omgeving niet is te vinden'. BUITENBEENTJE Kortgene is eigenlijk altijd al een Noord-Bevelands buitenbeentje ge weest. Was het vroeger niet de eni ge plaats op het hele eiland waar het kermisvermaak welig tierde. Nu is Kortgene weer het uitgaansdorp geworden. Niet alleen van Noordbe- velandse boerenzonen. Iedereen komt er. Zelfs de onlangs in het Zuid- Sloe bivakkerende Britse militairen hadden de weg naar Kortgene al snel gevonden. Een stuk of zeven zaken dingen naar de gunsten van de jeugdige klanten. De grote kracht zit 'm kennelijk niet in de kwanti teit maar in de kwaliteit. Het uit- gaanspakket van Kortgene is rijk gevarieerd. Voor elke leeftijdsgroep is er wat te vinden. Voor de prille tiener, de al wat bezadigder jonge lui, ja zelfs de belegen twintiger krijgt in Kortgene niet het gevoel zichzelf te zien zitten. Men kan er kiezen uit tapperijen waar inge blikt# muziek voor het entertain ment zorgen en men kan terecht in zaken waar regelmatig levende muziek valt te beluisteren. De pils is er niet goedkoper dan elders, maar zeker ook niet duurder. De verschillende leeftijdsgroepen hebben zo hun eigen verzamelpun ten. Alleen voor de hartige hap ont moet men elkaar in het cafetaria of da petatzaak. Op twee plaatsen ten en tot twee uur 's nachts een hapje eten'. Een Middelburgse Jongeman ver telt: «Bij ons kun j# maar af en toe eens dansen. Het is gewoon t# gek dat er in Middelburg geen permanente dansgelegenheid is. En in de bars zit iedereen duf op zijn kruk. Bovendien: het zijn er bijna overal mannenholen. Het lijkt wel of de meisjes er niet uitgaan. Nee, dan is het hier ln Kortgene beter. Daar ls zelfs af en toe sprake van een vrouwenoverschot'. Mevrouw L en- tink nogmaals: .Het is hier in Kort gene 's winters op zaterdagavond veel drukker. We moeten het echt niet van de toeristen hebben. Ik adverteer regelmatig in een blad op Goeree omdat ik weet dat er daar vandaan veel jongelui komen. ,Er zijn, zo weet ze, in Kortgene zaken te vinden die alleen op de drukke zaterdagavonden draaien. Volgens de heer L. ds Looff van een andere Kortgeense trekpleister ,De Loods* denken de meeste jongelui er ge woon niet meer aan om te blijven hangen in een plaats waar ze al om twaalf uur op straat komen te staan. Die komen allemaal naar Kortgene, omdat ze hier aan hun TEKST: JACQUES C. M. CATS FOTO'S: DICK FABER kan er worden gedanst. Bij kaars licht nog wel. In de Korenbeurs moet soms de deur op de knip. Dan kan er geen man meer bij. V.ijf jaar ge leden zijn we hier begonnen' ver telt mevrouw Lentink. exploitante. ,En elk jaar wordt het drukker'. Dat Kortgene zo in trek is bij de jongelui kan ze ergen3 wel plaatsen .Hier is altijd wat voor iedereen. Je kunt dansen, gewoon gezellig zit trekken kunnen komen. ,Als ze hier de zaak uitgaan zijn ze bek af. We hebben er dan ook nooit dol mee' SOORT KICK Wie in de Zoeloebar aan de haven binnenkomt moet even wennen aan de duisternis. Een meisje zegt: .Je S/eer proeven in de Korenbeurs. ziet elkaar bijna niet. Maar dat ls niet erg. Als je elkaar maar voelt* Een Goese jongeman met een ring baardje .geen foto's alsjeblieft' krijgt veel bijval als hij verkondigt: ,Die hele entourage hier ln Kort gene die sfeer, die muziek, dat geeft mij een soort kick'. Om één uur in de nacht wordt da muziek in de dansgelegenheden het zwijgen opgelegd. De zaken hebben weliswaar vergunning tot bvvee uur, maar zo zegt burgemeester P. J Evers ik geef graag het publiek een uur de tijd om naar huis te gaan. Anders lopen alle zaken op hetzelfde tijdstip leeg. Nu kan het geleidelijker aan. En dat gaat veel rustiger. Ook burgemeester Evers heeft zitten filosoferen over die toe loop van jongelui naar Kortgene sinds enkele jaren, op zaterdagavon den. Noord-Beveland is als het ware nieuw, zo zegt hij, vijzend op de jongste ontsluiting via de noordzij de. Ook het switchen van de land bouw naar de recreatie heeft par en gespeeld. Merkwaardigerwijs heb ben onze onderzoekingen niet aange toond dat Kortgene voor waterspor ters eveneens een uitgaansoord is. Maar laat ons teruggaan naar het raadhuis. Naar burgemeester Evers, die zichtbaar ingenomen is met die jeugdige belangstelling voor zijn ge meente. En zijn voldoening ls ver klaarbaar. Hij is dik ingenomen met het gedrag van de jongelui. We krijgen hier bijna nooit klachten. Als de muziek ergens te hard staat grijp ik desnoods persoonlijk in. Enig ongerief brengt die drukte natuurlijk altijd wel mee. Dat is ergens de keerzijde van de recreatiemedaille. Maar de Kortgenenaar is positief en neemt het, zo zegt de burgemeester. Er zijn nog wel andere argumenten aan te slepen om nader te verkla ren waarom het ln Kortgene alle maal soepel loopt. En dan wijst de burgemeester graag op het feit dat de zaalbeheerders bewezen hebben hun vak te verstaan. ,Ik eis dat ze baas in eigen huis blijven. En een ander positief punt is dat ik hier politie heb die de jeugd begrijpt'. Wachtmeester van den Broeke is geen man van het boekje. Als hij nog wel eens graag uitstappen, in dat hij met de politiewagen de vaste rondjes draait. Nee, dan wil hij nig wel eens graag uitstappen, hier en daar rondneuzen, een praat je maken met enkele jongelui, en passant een mopje tappen en er zelf desnoods nog eens eentje nemen. Op een vrije avond gaat hij met zijn vrouw wel eens enkele zaken af. Zo maar voor de gezelligheid. .Dan kijken ze Ineens heel anders tegen je aan', zegt Van den Broe ke. Hij is de man van het soepele optreden. ,Als je wilt heb je hier elke zaterdag trammelant. Maar daar is niemand mee gebaat. Daarom zoek ik het meer in tact, de diplomatie. ,11c doe ook echt moeite om de jon gelui te begrijpen' zegt hij verder. Daar blijf je jong bij. Daarom trekt de wachtmeester niet bij voorbaat de neus op als er een jongeman met een forse haardos passeert. .Lang haar ls zelfs mooi als het goed ver- zorgd is', prijst hij. HEIDELBERG (AP) ,Ik heb het, ik hé) het', brulde Adolf Hitler uit, een telegram omhoog houdend en zo hard met zijn vuist op de dinertafel bonzenddat de glazen ervan rinkelden. Het stuk papier was een boodschap van Stalin, dat hij toestemde in het non-agressiepact van 1939 tussen de Sowjet-Unie en nazi-Duitsland, dat Hitler de kans bood om de oorlog tot inzet te maken in zijn poker spel met de Polen. Dat was 30 jaar geleden. Nu heeft Albert Speer, lid van de nazi-partij op 25-jarige leeftijd, Hitiers architect, toen hij 28 was, minister van bewapening op 37-jarige leeftijd en nu, 64, gewezen gevangene van de geallieerden wegens oorlogsmisdaden, zijn memoires over Hitier en het derde rijk in boek vorm laten verschijnen. Het boek, gebiteld, .Albert Speer herinneringen', met de zwart-wiit-rode kleuren van het keizerlijke Duitsland op de omslag, geeft een unieke kijk ach ter de schermen door iemand die een speciale plaats bij Hitier Innam. Speer schrijft: ,Als Hitier een vriend had gehad, dan zou ik zijn vriend zijn geweest'. Speer trok de aandacht van Hitier wegens zijn jong talent en werd belast met de oprichting van de grote stenen monumenten ter verheerlijking van het nazisme. De bouwwerken zouden honderden ja ren mee kunnen en hadden zelfs een door Speer be rekende ruïne-factor', zodat zij tegen de tijd dat ze zouden afbrokkelen nog het aanzien waard zou den zijn. De oorlog maakte daar allemaal «en einde aan. Maar de vroegere rol van Speer tils architect bleef belangrijk, toen hij in 1942 de rijksminister van be wapening werd, omdat hij op een speciale niet-poli- tieke positie kwam, vanwaar hij de situatie, zelfs los van de partij, kon overzien. De memoires van Speer zijn geschreven met een goed oog voor de geschiedenis en voor drama en bevatten tevens in tieme details. In een gesprek in zijn huls ln Heidel- berg, dat in het Engels en Duits werd gevoerd, gaf Speer mij onmiddellijk toe, dat het boek even veel over Hitier als zichzelf gaat. Hij geeft ook toe, dat hij zich uit opportunisme bij de nazi-partij had aangesloten, maar zegt tevens, dat Hitier voor hem tot de dag van vandaag een realiteit van bloed en vlees is gebleven en niet al leen maar een historisch object. Speer: ,Het is fout om Hitier alleen maar te zien als een beest en een duivel. Hij kon vriendelijk zijn en waardering en begrip tonen voor de mensen om zich heen'. Daarin, zegt Speer, ligt het ge vaar voor een nieuwe Hitler, in Duitsland of el ders, aangezien de mensen niet verlangen naar een despoot, maar naar een man die zich vertoont als menselijk wezen met een knap uiterlijk. VOORBEELD De episode van Hitiers jubelende ontvangst van Stalins telegram tijdens een diner in Obersalzberg ln de Beierse Alpen is maar een van de voorbeelden van de historische ,ik was er bij'-glans waarmee Speer zijn materiaal verlevendigt. Een ander voorbeeld is een verslag van hoe Hit- Ier de veroveraar na middernacht in een boerderij in het Franse dorp Bruly le Pêche bij Sedan zit te wachten op een trompetter die de traditionele fanfare zal blazen om het einde van de vijandelijkheden aan te kondigen. Hij geeft bevel dat de lichten uit moeten en de ramen open. De trompetter blaast en Hitier zegt: ,Wat een verantwoordelijkheid is de mijne.... en draai nu de lichten weer aan'. Drie dagen later vergezelt Speer Hitier op zijn eerste en laatste bezoek aan Parijs, met opont houden bij de opera, het graf van een andere ver overaar Napoleon en een architectonisch in teressante kerk waar de kerkgangers Hitier her kennen, maar hem negeren. Hitier zei: .Het was de droom van mijn leven, Parijs te zien, ik kan niet zeggen hoe gelukkig ik ben'. Terug in het dorp, loopt Hitier heen en weer met veldmaarschalk Keitel en voor de eerste keer hoort Speer hem praten over oorlog met Rusland. ,Nu hebban we laten zien waartoe wij in staat zijn. Ge loof me. Keitel, een campagne tegen Rusland wordt een zandbakspelletje'. Dat was in de zomer van 3940 toen Hitier op het toppunt stond van zijn spel en Speer orders gaf om Berlijn zelfs nog mooier te maken dan Parijs. De glorie die Speer moest vangen in massief steen moet een Duits rijk voorstellen dat zich uitstrekt van Noorwegen tot Noord-Italië. In de fantasie van Hitier zou Frankrijk een tweederangs-mogendlieid worden met Duitse marinebases langs «zijn kust. De mooiste kunstwerken uit het Louvre zouden on derdeel uitmaken van de voorwaarden voor een de finitieve regeling met Frankrijk. Nederland en België zouden in het rijk geïntegreerd worden. Er zou een Duitse stad komen in Noorwe gen, andere in Rusland en Polen, en Rusland zou zijn nationale identiteit verliezen. Speers architec tuur moet .Germania' bewieroken, de herdoopte hoofdstad Berlijn, waar na 1940 alle toekomstige Olympische Spelen gehouden zouden worden in het zelfde stadion waar ze in 1936 plaats vonden. Hitier, zegt Speer, heeft nooit ten volle beseft dat hij een wereldoorlog binnenmarcheerde, toen hij Po len overviel en na de val van Frankrijk kenden zijn plannen geen grenzen, grotendeels omdat hij veel verder was gekomen dan hij zelf voor moge lijk had gehouden. In zijr, beschrijving van de man die hij gedurende 12 jaar van het duizendjarige derde rijk diende, ver telt Speer enige van zijn waarnemingen, die ver helderend zijn. BURGERKLEREN Hitier heeft er nooit aan gedacht, zoals in sommige kringen werd gehoopt, de Duitse monarchie te her Albert Speer op het toppunt van zijn stellen. Hij zei: ,Mdjn macht met iemand delen' Neen, daar ga ik nooit op in'. Bij zijn bezoeken aan het platteland waar hij voor de oorlog als een held werd toegejuicht, vergeleek Hitier zichzelf graag met LutherSlechts één Duitser voor mij werd gevierd zoals ik nu, dat wan Luther. Als hij door het land reisde, dromden mensen samen om hem te zien, zoals ze nu di om mij te zien'. Over de Duitse mythe die Hednrlch Hlmmler, d» leider van de SS, trachtte te creëren, zei Hitler spottend: ,Wat een onzin. Eindelijk komen we nu in een tijd dat we het mystieke achter ons laten, en hij begint het allemaal opnieuw. Wat dacht hij dat lit op zekere dag een SS-heilige zou worden! Ec zou me in mijn graf omdraaien'. Speer onthult Himmler als Iemand die zelfs tegti het einde van de oorlog de realiteit niet wilde zie». Bij een ontmoeting in Noord-Dxiitsland zei hij W Speer: .Europa kan het niet zonder mij steil» Het- heeft me nodig als minister van politie om dt orde te bewaren. Eén uur met Elsenhower, en hl] ral dezelfde mening hebben—' Himmler vertelde Speer ook, dat hij de concffltr*- tiekampen die onder de SS stonden aan het Rood* Kruis zou overdragen en een van zijn artsen hal zich zelfs vermomd als generaal van het Rooii Kruis. Speer zegt, te hopen dat zijn boek een stap ul zijn om de toekomst het hoofd te biedt», vooral voor jonge Duitsers, en niet hoofd zakelijk gezien moet worden als een herinnen»J aan het verleden. In deze pogingen legt Speer zich soms met grol* openhartigheid bloot. Hij geeft niet alleen toe dat opportunisme en zucht naar roem hem tot Hitler hebben gebracht, maar dat lafheid hem had belet om ook maar te informeren naar wat er in de do denkampen van de SS gebeurde. Verder zegt hij. dat hij er nooit eerder aan gedacht had om Hitier uit de weg te ruimen, totdat de Führer zich met zijn, Speers zaken, begon te bemoeien. Dat was ln 1945 en toen luidden de doodsklokken reeds. Tege lijk verkleint Speer voorzichtig de rol die hij speel de om Hitiers plannen te verhinderen niet allee» de Duitse, maar de gehele Westeuropese Industrie met zijn politiek van de verschroeide aarde te ver nietigen. Albert Speer was pas 40 jaar, toen de oorlog eindig de en 41 toen hij door het oorlogstribunaal van Nürnberg tot 20 jaar werd veroordeeld. Nu 23 jaar later, is hij nog zeer energiek, rijdt ,heel snel' in een nieuw model wagen met turbinemotor ea gaat af en toe naar Italië of Spanje om de archi tectuur daar te bestuderen. In zijn eigenlijke be roep is hij alleen actief als adviseur waar ,ik al leen hersenwerk doe. Slechts weinig architect» hebben de praktische organisatorische ervaring di» ik in de oorlog heb verkregen. Overigens ben li uit de tijd'. ZES KINDEREN Vader van zes kinderen, gehuwd met de liefde uR zijn schooljaren, goed onderricht, goed opgevoed 1» een gezin dat in goede doen was, was Speer één van degenen die naar zijn eigen beschrijving be hoorde tot een speciale selectie van Hitier uit hen die hun talenten getoond hadden in het vroeger* en paradoxaal genoeg democratische Duitsland.' Zonder hen, meent Speer, zouden de nazi'a noch hun regering noch hun oorlog hebben kunnen or ganiseren. Maar voor Speer zelf was Hitiers greep zo krachtig dat hij terugvloog naar een Ineenstor tend Berlijn om Hitier voor een laatste keer t» ontmoeten. Het was op zijn 56ste verjaardag in april 1945, dat de zieke, bevende Führer z:jn architect vertelde dat hij van plan was zichzelf te doden, zijn vriendin Eva Braun en zijn hond Blondl en bevel zou geven om de lijken te verbranden, zodat zij niet in han den van de Russen zouden vallen. Terwijl de granaten insloegen boven de ondergrond se bunkei, zat Hitier ineengekrompen met etena- vlekken op zijn eens zo onbex-ispelljk uniform. Maar een paar minuten later stond Hitier weer over eind met zijn militaire staf op de kaart kijkend, pratend over de overwinning en niet-bestaande di visies en vliegtuigen die niet konden vliegen ver plaatsend. De kaart was niet de kaart van de wereld, of zelfs maar van Europa of van het west- of oostfront. Het was een stadskaart van Berlij» met het aangrenzende Potsdam. Speer vraagt zich af hoe lang Hitler de mensen om zich heen en zelfs zichzelf voor de gek heeft ga- houden, hoe lang heeft hij geweten dat hij niet zou winnen Hitier en Speer nemen afscheid van elkaar. Hit ler zegt: ,U vertrekt. Goed, auf Wiedersehen'. Zij schudden elkaar de hand en Speer schrijft: ,Z|jn hand was oud'. Speer neemt ook afscheid van Eva Braun die hem vraagt: .Waarom moeten er zovele mensen ster ven? Het is allemaal zo zinloos'. Als men dit boek leest, vraagt men zich hetzelfde af en krijgt men de indruk, dat Speer nu over dezeifde vraag peinst. Speer schrijft dat hij gelijk Fausr zijn Mefistofeles in Hitier heeft gevonden. Op de vraag of hij de tijd van Hitier en zijn ver bondenheid met hem betreurt, zegt de grijzend* Speer met zijn handen op zijn borst gevouwen: .Ja, dat kan u wel zeggen'.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1969 | | pagina 16