,vast staat,
dat zuid-beveland
een ander
gezicht zal krijgen
en iedereen krijgt een plaatje
goes nu - goes straks
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
WOENSDAG 17 SEPTEMBER
Een sfeertekening, uit de memorie van toelich
ting op de gemeentelijke herindeling van Zuid-
Beveland, september 1966: .Structureel heeft
Zuid-Beveland in de voorbije honderd jaar geen
ingrijpende wijziging ondergaan. De weidse
boomgaarden; de uitgestrekte landouwen rond
de zwarte, van witte sponningen voorziene, schu
ren; de (met name ten zuiden van Goes) be-
boomde wegen, waarlangs hier en daar een wa
terpoel een verrassend decor vormt; de heldere
dorpen, die door hun besloten aanleg volkrijker
lijken dan ze zijn; de zware Scheldedijken, die
een fraai uitzicht bieden: het zijn even zo vele
vertrouwde beelden, die in hun onderling ver
band reeds langer dan mensenheugenis het lief
lijke karakter van het landschap bepalen'.
Een toekomstbeeld, van Invloed op die sfeer
uit dezelfde memorie van toelichting: ,Het Zuid-
Beveland van vandaag zal evenwel niet lang
meer ongestoord voortbestaan.
Op tal van punten moeten ontwikkelingen wor
den verwacht dan wel voor mogelijk worden
gehouden, die het agrarisch karakter van Zuid-
Beveland diepgaand zullen aantasten.
Ook al bestaat op dit ogenblik ten aanzien van
de omvang en de tijd van een eventuele verwe
zenlijking van de zich voordoende mogelijkheden
nog geen zekerheid, zonder al te zeer in specula
ties te treden kan en moet toch worden gecon
cludeerd, dat Zuid-Beveland niet onberoerd zal
blijven door: de opdringende industriële- en ha
venontwikkeling in en bij het Sloe; het tot een
spectaculaire industriële en havenontwikkeling
strekkende Reimerswaalplan; de nieuwe Schel-
de-Rgnverbinding; de mogelijke activiteiten aan
dit vaarwater van het Sloe tot de Biezelingse
Ham; de op gang komende verdere industrialisa
tie van Goes; de mogelijk vaste oeververbinding
over de Westerscheldede recreatieve activitei
ten langs het Veerse Meer; de mogelijke in
dustrialisatie in het oostelijke oevergebied en
aan de zuidelijke monding van het kanaal door
Zuid-Beveland; de industrialisatie rond de pri
mair te stimuleren kern Bergen op Zoom; de
reconstructie van de oost-west lopende rijksweg
door Zuid-Beveland, die aansluiting geeft zowel
op de Deltadammen en de Oosterscheldebrug als
op het Brabantse wegennet'.
,Vast staat, dat Zuid-Beveland een ander gezicht zal krijgen
zei de memorie van toelichting op het wetsontwerp rond de
herindeling van het gebied, in september 1966.
Vast staal, in september 1969, dat Zuid-Beveland per
1 januari 1970 vier gemeenten zal krijgen: Borsele dat een
s laat vallen) met ongeveer 15.000 inwoners, Goes in
clusief het bij amandement toegevoegde dorp
Kattendijkemet ongeveer 26.000 inwoners, Kapelle met
ongeveer 7000 inwonersReimerswaal met 17.000 inwoners.
wonertal en de omvang van Goes
kunnen alleszins toereikend worden
geacht om de gemeentelijke taken,
welke in deze hoek van Zuid-Beve
land om aanpak wachten, ten uit
voer te brengen. Kapelle en Wemel-
dinge hebben met him agrarische
structuur een geheel andere functie.'
De toelichting van staaatssecretaris
Th. Westerhout zei ook: ,Meer nog
dan als industrieplaats heeft Goes
betekenis als centrum voor handel
en verkeer. Het laat zich dan ook
verstaan, dat het stadje een aan
zienlijk rijker geschakeerd winkel-
patroon biedt dan in gemeenten met
een inwonertal als Goes gebruikelijk.
En, wijzend op de banden met de
landbouw, bedrijven en diensten, op
de concentratie van scholen, werd
geconstateerd: ,Aan de functie van
streekverzorgend centrum ontleend
Goes ztfn betekenis'.
KLOETINGE
Het nieuwe Goes.
De memorie van toelichting: ,Een
sterk Goes is om meer dan één
reden wenselijk. Het voorstel voor
ziet in de vorming van een nieuwe
gemeente Goes, bestaande uit Goes,
Kloetinge, Wolphaartsdijk, het wes
telijk deel van Kattendijke is heel
Kattendijke geworden, (red.) het
noordelijk deel van 's-Heer-Arends-
kerke en 's-Heer-Abtskerke en een
klein deel van Heinkenszand. Gegeven
het belang van een sterk stedelijk
steunpunt in Zuid-Beveland, zou ge
dacht kunnen worden aan toevoeging
aan de nieuwe gemeente van de voor
gestelde gemeente Kapelle. Het in-
Er werd geconstateerd, dat er in
uoes stijging van het inwonertal
op grote schaal gebouwd is. .Lang
zamerhand heeft Goes wat dit betreft
het einde zijner mogelijkheden be
reikt. In de loop der jaren heeft zich
een vrij sterke uitbreiding van de
woonbebouwing voltrokken in Kloe
tinge, welke randgemeente vrijwel
aan Goes is vastgebouwd. Langs de
tegenwoordige rijksweg vormt de be
bouwing van Kloetinge met die van
Goes zelfs een geheel. Deze ontwik
keling moet kunnen worden voort
gezet. Het zal evenwel geen betoog
behoeven, dat handhaving van de
zelfstandigheid van de gemeente
Kloetinge in deze situatie nauwelijks
denkbaar is. De kernen van Goes
en Kloetinge zullen immers dusdanig
een ondeelbaar geheel moeten gaan
vormen, dat een daar willekeurig
doorheen lopende gemeentegrens elke
zin zou missen. Daarboven zou in
geval van handhaving van de ge
meente Kloetinge, een buiten ver
houding grote groei van die ge
meente, door zich ter plaatse ves
tigende Goesenaren de positie van
Goes dermate verzwakken, dat het
zijn streekverzorgende functie niet
meer naar behoren zou kunnen ver
richten.'
'S-HEER-ARENDSKERKE
Een ontwikkeling zoals bij Kloetinge
in het oosten bij Kloetinge is ook
in het westen bij 's-Heer-Hendrikskin-
deren denkbaar. ,Om een concen
trische stadsuitleg mogelijk te ma
ken is het van belang, dat Goes mede
naar het westen de vleugels kan
uitslaan. Ook al zal de expansie van
Goes vooralsnog niet zo'n grote vlucht
nemen dat in 's-Heer-Hendrikskin-
deren aanstonds een woonwijk van
Goes tot stand wordt gebracht', werd
in de memorie van toelichting op
het herindelingsplan gezegd. Waar
aan werd toegevoegd, dat die plan
ning naar het westen ook mogelijk
moet zijn in de omgeving van het
dorp 's-Heer-Arendskerke voor wat
betreft de forensenbouw.
Twee gemeenten in de Zak van Zuid-
Beveland werden niet raadzaam ge
acht. ,Het enige overblijvende alter
natief is dan toevoeging van het
dorp 's-Heer-Arendskerke met om
liggend gebied aan Wolphaartsdijk.
Hieraan zijn echter nadelen verbon
den. In de eerste plaats zou in deze
gemeente de voornaamste kern,
's-Heer-Arendskerke bepaald zeer ex
centrisch komen te liggen, aan de
overzijde van de spoorbaan en vrij
ver verwijderd van het oevergebied
van het Veerse Meer, dat een be
langrijke functie zal krijgen. In de
tweede plaats zou een dergelijke ge
meente een relatief gering aantal in
woners tellen.'
WOLPHAARTSDIJK
Al was de staatssecretaris het eens
met de visie van Wolphaartsdijk, dat
dit inwonertal niet ongustig zou af
steken bjj dat van andere bij de re
creatieve ontwikkeling van het Veer
se Meer betrokken gemeenten, zoals
Kortgene en nieuw-Veere. Maar hij
stelde er tegenover: ,Nu zich an
ders dan bij Kortgene en Veere
de mogelijkheid voordoet een nabije
grotere stedelijke gemeente (Goes)
bij de recreatieve ontwikkeling te
betrekken, zou een voorstel tot ge
meentelijke herindeling van Zuid-
Beveland toch tekort schieten. In
dien daarin deze mogelijkheid niet
zou worden benut'.
.Zoals bij het beoordelen van plannen
tot gemeentelijke herindeling dik
wijls het geval is, zo is het ook hier
een afwegen van de voor- en na
delen van keuzemogelijkheden. Van
zelfsprekend behoeven niet onmid-
delijk rampzalige gevolgen te wor
den gevreesd, indien een gemeente
Wolphaartsdijk, al dan niet vergroot
met de kern 's-Heer-Arendskerke, de
verdere recreatieve ontwikkeling
langs het Veerse Meer voor haar
rekening zou moeten nemen; Indien
Goes er voor eens en altijd van zou
moeten afzien, zijn expansie mede in
de richting van het dorp 's-Heer-
Arendskerke te zoeken en indien de
haven van Goes op het territoir van
een zelfstandige gemeente Katten
dijke zou zijn gelegen. Wanneer de
keuze evenwel gaat tussen die toch
allerminst zonder bezwaren zijnde
mogelijkheden en een oplossing waar
door alle problemen met éen slag
worden weggenomen dan is, ob
jectief gezien, voor twijfel nauwelijks
plaats.'
September 1966, wetsontwerp herin
deling Zuid-Beveland.
Bijval. Kritiek. Suggesties voor twee
gemeenten ten westen van Goes en
in de Zak van Zuid-Beveland. Sug
gesties voor één gemeente West-Zuid-
Beveland. Pleidooien voor het behoud
van de gemeentelijke zelfstandigheid.
Kritiek in de tweede kamer, méér
bijval.
September 1969.
Goes, Kattendijke, Kloetinge, 's-Heer-
Arendskerke en Wolphaartsdijk wer
ken samen bij de brandbestrijding.
Goes, Kattendijke, Kloetinge, 's-Heer-
Arendskerke en Wolphaartsdijk be
talen samen het gemeentelijke aan
deel voor de aanleg van zestig hec
tare bos ten zuiden van 's-Heer-
Arendskerke, in het kader van de
ruilverkaveling.
Goes-nu: 17.800 inwoners. Goes-straks: 26.000 inwoners. Als Goes
op 1 januari niet langer één van de vierentwintig Bevelandse ge
meenten is, maar één van de vier, zullen de inwoners spoedig infor
matie krijgen over de nieuwe gemeentelijke situatie. Het is de be
doeling, dat in de eerste week na de herindeling een folder wordt
verspreid onder de inwoners, om zo een indruk te geven van wat
er op gemeentelijk gebied blijft en wat er verandert. Nu al worden
alnds enige tijd raadstukiken uitgewisseld bussen Goes en de ge
meenten die straks Goes méé zullen vormen: Kloetinge, Kattendij
ke, 's-Heer-Arendskerke, Wolphaartsdijk.
Maar niet alleen voor de raadsleden, ook voor de inwoners Ls het
van belang, dat zij het hoe en het wat van de herindeling weten,
dat ze weten wat er omgaat. Vandaar die folder. Vandaar ook het
plan van Goes-nu om zo snel mogelijk een gemeente-blad van de
frond te helpen en dat na 1 januari 1970 voort te zetten. Kloe-
tinge, 's-Heer-Arendskerke en Wolphaartsdijk hebben een derge
lijk orgaan, Goes-nu nog niet.
Goes-nu: 17.800 inwoners. Goes-straks 26.000 Inwoners. De procedu
re voor die sprong is nu een eind op weg. De beide kamers hebben
zich uitgesproken over het wetsontwerp 8828, de herindeling van
Zuld-Beveland, het amendement-Van Bennekom is aangenomen en
Kattendijke is bij Goes gevoegd. De wet is donderdag 4 september
in de Staatscourant verschenen, ruim op tijd om de herindeling
•de eerste dag van de vierde kalendermaand na de datum van in-,
werkingtreding van de wet' per 1970 te laten Ingaan.
Gedeputeerde staten van Zeeland hebben de dag van de kandidaats
stelling voor de raden van Goes, Borsele, Kapelle en Reimerswaal
intussen bepaald op 14 oktober. En dat betekent, dat de verkie
sing voor de raadszetels van de vier nieuwe Bevelandse gemeenten
wordt gehouden op donderdag 27 november, .drieënveertig dagen na
oc dag der kandidaatsstelling" en dus ook voor het uiterlijke tijd
stip van ,de dertigste dag voor de datum van herindeling'.
Daarna zullen de raden van Goes, Heinkenszand, Kapelle en Krui
dingen de geloofsbrieven van de nieuwe raadsleden van respectie-
Ve"jk Goes, Borsele, Kapelle en Reimerswaal onderzoeken. Op de
eerste werkdag na de ingangsdatum van de herindeling vrijdag
januari komen de vier nieuwe Bevelandse raden voor het eerst
bijeen. In die vergadering worden de wethouders benoemd. Raadsle
den
Goes-nu: 17.800 inwoners. Goes-straks: 26.000 inwoners. En ook:
Goes-nu 17 raadsleden, Goes-straks 21 raadsleden. De Bevelandse
centrumstad krijgt er vier raadsleden bij. Vanwege de sprong in
inwonertal komt de gemeente terecht in de groep tussen 25,001 in
woners en 30.000 inwonei-s en dat betekent wettelijk 21 raadsle
den.
Er zit aan de komende raadsverkiezingen voor Goes ook een nieuw
tje, het gevolg van de toename van het inwonertal. Bij raadsver
kiezingen in gemeenten tot 20.000 inwoners wordt het zeteltal na
melijk bepaald door de kiesdeler op het aantal uitgebrachte stem
men te delen, waarna de grootste stemmenrest bepalend is voor
eventuele restzetels. In Goes-straks geldt de berekening volgens het
lijsbgemiddelde. Eerst wordt het aantal raadszetels gedeeld op het
aantal uitgebrachte stemmen, maar als er nog zetels ,over' zijn,
geldt het hoogste lijstgemiddelde: het aantal per partij behaalde
zetels gedeeld op het aantal op die partij uitgebrachte stemmen.
Goes-nu 17.800 inwoners. Goes-straks 26.000 inwoners. Een toename
van ruim 6000 mensen bij de verkiezingen ook ettelijke duizen
den stemmen meer. Er is in de politieke partijen van Goes, Katten
dijke, Kloetinge, Wolphaartsdijk, 's-Heer-Arendskerke gegokt over
de toekomstige zetelverdeling. Eerst volgens de oude, straks niet
meer geldende methode. Daarna opnieuw volgens het lijstgemid
delde. Op hoeveel zetels is er te mikken?
Om bij wijze van voorbeeld even méé te gissen. Stel, dat het
voor de 21 in nieuw-Goes te verdelen raadszetels uitgebrachte aan
tal stemmen 14.550 bedraagt en de kiesdeler dus op 693 komt.
Stel, dat de stemmenverdeling zó is:
PC-groep 5500 stemmen, 7 zetels, lijstgemiddelde (7 plus 1) 687
PvdA 3700 stemmen, 5 zetels, lijstgemiddelde (5 plus 1) 616
WD 2250 stemmen, 3 zetels, lijstgemiddelde (S plus 1) 562
KVP 2200 stemmen, 3 zetels, lijstgemiddelde (3 plus 1) 555
SGP 900 stemmen, 1 zetel, lijstgemiddelde (1 plus 1) 450
De PC-groepering zou dan de eerste van de beide resterende zetels
kunnen bezetten: zij komt als de restzetel bij het aantal direct
in te nemen zetels wordt geteld met het hoogste lijstgemiddelde
uit de bus. Voor de verdeling van een tweede restzetel moet bij
het aantal behaalde zetels opnieuw een fictieve zetel worden opge
teld bij elke lijst, om zo het hoogste lijstgemiddelde voor deze
tweede restzetel te bepalen. Moet bij de PC-groep dus bij de acht
behaalde zetels een fictieve negende zetel worden toegevoegd, ter
wijl voor de andere lijsten het gemiddelde gehandhaafd blijft. De
PC komt dan met een lijstgemiddelde van 611 te voorschijn. Zodat
Onzekere factor bij de kamende Goese verkiezingen: naar het zich
laat aanzien doet D '66 mee.
Goes-nu: 17.800 inwoners, in de stad Goes. Goes-straks: 26.000 in
woners, verspreid over Goes, 's-Heer-Arendskerke, 's-Heer-Hendriks-
ktnderen, Wolphaartsdijk, Kloetinge, Wilhelminadorp, Kattendijke.
Er is overleg over de mogelijkheden om de dienstverlening aan de
bevolking soepel op te zetten. De Goese afdeling bevolking is
druk bezig gegevens te verzamelen, het bevolkingsregister samen te
stellen. ,Elke inwoner krijgt een plaatje', zegt chef bevolking J.
Marks, die de leiding heeft bij de aanpassing op dit stuk van (ge
meente) zaken.
Hoe wordt die dienstverlening? Er wordt over gedacht driemaal per
week zitdagen te houden in Wolphaartsdijk, tweemaal per week
in 's-Heer-Arendskerke en een keer per week in Kattendijke ,of dat
aantal dagen wordt aangehouden is nog niet definitief, de bespre
kingen zijn nog niet afgerond. De vraag is wel: hoe moeten de hulp
secretarieën bemand worden?' Zeker is dat alle aangiften in Goes
worden geconcentreerd. Op de hulpsecretarieën zal men dan terecht
kunnen voor het .lopende loketwerk': aanvragen voor paspoorten,
rijbewijzen, visakten, uittreksels uit het bevolkingsregister.
Goes-nu: 17.800 inwoners. Goes-straks 26.000 zielen. Er lijkt geen
probleem, zetel van de nieuwe raad wordt Goes. De stad Goes. Er
is wél een probleem Nu de herindelingsdatum nadert, komt ook
de dag waarop de restauratie van het stadhuis is gevorderd tot de
raadzaal. Als er definitief aan wordt begonnen, is met het karwei
vier tot vijf jaar gemoeid. Burgemeester mr F. G. A. Huber: ,Tja, het
dak wordt langzamerhand boven je hoofd gesloopt. We moéten er
wél uif.
Waarheen? Dat staat nog niet vast. Maar een reële mogelijkheid is
te aardig om niet te noemen: naar 's-Heer-Arendskerke, dat sinds
enkele jaren een fraai nieuw gemeentehuis heeft, met een ruime,
stijlvolle raadzaal. Dan zou 's-Heer-Arendskerke voorlopig vier,
vijf jaar het nieuwe bestuurscentrum van Goes worden. Al is die
beslissing aan de nieuwe raad
