RADIO TIJDENS FIRATO
DAG EN NACHT IN ETHER
Voorlichting in
,Het Elektron'
Antenne onmisbaar
ALLES
OP
GEBIED
VAN
HOBBY
Muziek en
reportages
NACHT-STERRIT
NAAR DE RAI
Op naar
100.000
WOENSDAG 17 SEPTEMBER 1969
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
25
GRAMMOFOONS
GRAM MOFOONPLATEN
KLOKKEN
RADIO
NEON
VERLICHTING WASMACHINES
INSTALLATIES OP ELK
GEBIED
De elektronica is niet meer weg
te denken uit de moderne maat
schappij. Ieder jaar vraagt de
industrie enige duizenden hts-
ers, terwijl er slechts 1500 per
jaar worden afgeleverd. In een
elektro-technisch beroep zit gro
te toekomst. Vandaar dat men
jongelui, die de elektronica als
hobby kiezen, gerust in die rich
ting kan stimuleren.
Het is een interessante hobby met
zeer vele mogelijkheden. En vooral
de wat oudere hobbyist kan op
het ogenblik bouwpakketten krijgen,
die hem de vingers doen aflikken.
Die elektronische bouwdozen zijn in
tal van stands van de Firato-ten-
toonstelling te vinden.
Eigenlijk kan men dit gebied schei
den in twee werelden, namelijk in
die van de geluidsweergave, waar
onder vallen de versterkers, stereo-
Installaties, scheidingsfilters, toonre-
gel-eenheden, decoders enz, ■en daar
naast in de toepassing van de elek
tronica voor geheel andere doelein
den, zoals modelspoorbanen, in auto
of boot, toepassing in huis in de
vorm van alarminstallaties en baby-
verklikkers enz.
Het gaat hier om een fascinerende
hobby, welk gedeelte men er ook van
neemt: de minutieuze schakelingen
van een groot modelspoor-emplace
ment. het zelfgemaakte elektronische
orgeltje of de perfecte hi-fi-instal-
latie, waaruit de stereofonisch weer
gegeven muziek feilloos tot de luis
teraar komt.
Het zal de experimenterende ama
teurs op het gebied van de geluids
weergave interesseren, dat als nieuw
tje op de Firato een serie hridspre-
kers-scheidingsfilters met scheidings
frequenties van 1500 tot 5000 hz te
vinden, met of zonder derde luid
spreker voor het middengebied. Ver
der is er een nieuwe toonregeleen-
heid, waarvan de schakeling een
symmetrische toonregeling geeft
voor hoge en lage tonen volgens het
Baxandall-principe. De lage zowel
als de hoge tonen kunnen hiermee
worden opgehaald en verzwakt. Ook
is er een nieuwe universele voorver
sterker met een zeer uitgebreid toe
passingsgebied, verder een nieuwe
ruis- en dreunfilter. een nieuwe
transistor stereodecoder en een nieu
we elektronische transistor- en dio
de-tester voor een doeltreffende test
van zowel germanium als silicium
transistors.
Ook in de meer op het dagelijkse
leven afgestemde sector zijn er eni
ge opvallende nieuwigheden, zoals
bijvoorbeeld de elektronische auto
lichtverklikker, die waarschuwt als
men overdag zijn autolichten laat
branden met een alarmsignaal.
Voorts vinden de automobilisten op
de Firato een elektronische ruitewis-
serregeling voor het wissen van de
voorruit met instelbare intervals, bij
voorbeeld bij motregen, mist enz. De
pauzen zijn instelbaar van vier tot
zestig seconden. Ook is er een uni
versele elektronisch clignoteur met
regelmatig knippertempo, die als
noodwaarschuwing op de gehele ver
lichting van de auto kan worden aan-
fbracht. En voor wie nieuwsgierig
naar het toerental is er een in-
bouwpakket voor een toerenteller.
Tenslotte zijn er tal van nieuwe uit
voeringen van reeds bestaande prin
cipes, onder andere van het automa
tische parkeerlicht, dat wordt ont
stoken als de duisternis invalt en
's morgens vanzelf weer uitgaat, een
apparaat, dat ook zeer goed bruik
baar is voor ankerlicht in de water
sport.
De tveinliobbyisten vinden op de Fi
rato een thyrlstor, waarop de reeds
bestaande treinregeling voor model
banen kan werken. Door deze scha
keling verloopt het optrekken en af-
Tommen van treinen zeer geleide
lijk en krijgt men een bijzonder na
tuurgetrouw beeld van het verkeer
op het emplacement. De snelheid is
voortaan continue te regelen met
een gecombineerde rij-rem-toets en
wordt automatisch bijgeregeld op
hellingen, in bochten, op moeilijke
passages bij wissel enz.
AMSTERDAM (GPD) Negen nachten lang gaan de Nederland
se Omroep Stichting (NOS) en de verschillende omroepverenigin
gen tijdens de Firato '69 radio-uitzendingen verzorgen. Acht nach
ten zijn zij van twaalf tot twee en van vijf tot zeven in de ether.
Een nach die van zaterdag 20 op zondag 21 september is er
in verband met de radiosterrit van de NOS een doorlopende nacht-
uitzending. Alle uitzendingen vinden plaats via Hilversum I.
,Het Elektron', een educatief
voorlichtingscentrum op elek
tronisch gebied, is dit jaar voor
de vierde keer aan de Firato
verbonden. In dit centrum
wordt voor scholieren en stu
denten een spectaculair over
zicht gegeven van de toepas-
sings- en beroepsmogelijkheden
in de elektronica.
De belangstelling voor ,Het Elektron'
is steeds groot. Tijdens de vorige
Firato ln 1967 werden niet minder
dan 15.000 bezoekers geteld. Deze
keer wordt een nog groter aantal
verwacht. Ook van de kant van de
overheid neemt de belangstelling toe.
De vorige keer verleende het minis
terie van onderwijs 'en wetenschap
pen voor het eerst actieve medewer
king. Dit jaar Is ook het ministerie
van sociale zaken en volksgezond
heid tot de deelnemers toegetreden.
Het belang van. ,Het Elektron' voor
het onderwijs en de beroepskeuze
wordt hiermee duidelijk onderstreept.
,Het Elektron' omvat ee.n zogenaam
de straat der kennis, waar de na
tuurkundige theorie en de principes
van de verschillende technische ont
wikkelingen en toepassingen worden
verklaard en met demonstraties wor
den verduidelijkt. Op een .panora-
maplein', een nieuw onderdeel van
,Het Elektron', wordt hierna door
middel van apparatuur, modellen en
onderdelen een overzicht gegeven van
de toepassingsgebieden van de elek
tronica.
Na een Introductie over de ontwik
keling van de elektronica sinds 1900
komen hier massa-communicatie, in
dividuele communicatie, bedrijfseiek-
tronica, elektronische rekenmachines
en research aan tie orde. De bezoe
kers, die alleen in groepsverband
.Het Elektron' kunnen bezichtigen,
krijgen hier een cassette-recorder
uitgereikt die een toelichting bevat
op hetgeen er te zien is.
Na het .panoramaplein' komt een
.tuin der toepassingen'. De verschil
lende ministeries, bedrijven en instel
lingen die aan .Het Elektron' mee
werken, demonstreren hier in eigen
stands apparatuur in vol bedrijf.
Hier ook wordt informatie verstrekt
over de opleidings- en beroepsmoge
lijkheden.
Het Europees Centrum voor Ruim
tetechnologie (ESTEC) laat een aan
tal satellieten zien die binnenkort
door de Europese ruimtevaartorgani
satie in een baan om de aarde wor
den gebracht. Verder wordt een uit
eenzetting gegeven over de functie
van waarnemingsraketten.
De KLM toont ond'er meer radar-
apparatuur voor het meten van vlieg-
snelheden, een weegschaal voor het
wegen van vliegtuigen en een de
tector voor scheuronderzoek. De ko
ninklijke landmacht demonstreert
een keten van verbindingen met
straatzenders, draaggolf- en. telexap
paraten. Een grote maquette van een
vliegbasis is te zien bij de koninklij
ke luchtmacht.
Philips Nederland NV legt de na
druk op de hulpmiddelen voor het
onderwijs in de elektronica en de
groep computers 'en elektronische
kantoormachines van de Vereniging
van' Importeurs en Fabrikanten van
Kantoormachines (VIFKA) laat de
functies van de computer zien.
Voor het eerst is er dit jaar in ,Het
Elektron' een informatieve inzen
ding van de stichting de jonge on
derzoekers. Deze geeft voorlichting
over de doelstellingen vaji de stich
ting en toont vijf bekroonde werk
stukken van jonge onderzoekers.
Het gaat om een experiment. Aan
de hand van een onderzoek naar de
luisterdichtheid en de samenstelling
van het luisterpubliek wil men een
duidelijk beeld krijgen van de be
hoeften aan nachtelijke radio-uitzen
dingen. Invoering van deze uitzendin
gen is omdat de financiële middelen
een dergelijke stap niet een-tiwee-drie
toelaten niet vandaag of morgen te
verwachten.
Dat er behoefte bestaat aan nachte
lijke radio-uitzendingen staat inmid
dels wel buiten kijf. Het onderzoek
is dan ook vrijwel alleen nodig om
NOS-voorzitter E. A. Schuettenhelm
een stevig wapen in handen te geven
bij besprekingen over de invoering
met .Den Haag".
Vijf jaar geleden zei NCRV-direc-
teur mr A. H. van der Veen al dat
nachtelijke radio-uitzendingen door
de slechte financiële positie van de
omroep weliswaar op een zijspoor
waren gezet, maar dat zij er over
vijf jaar beslist zouden zijn. Hij heeft
geen gelijk gekregen. De behoefte
die hij bij grote omroepen van de
bevolking signaleerde is inmiddels
eerder groter dan kleiner geworden.
Een aanvaardbare reden waarom Ne
derlanders 's avonds na twaalf uur
of 's morgens voor zeven uur moeten
uitwijken naar buitenlandse radio
stations is nauwelijks meer te viii-
den. De fm-zenders blijven op het
ogenblik met het oog op de renta
biliteit toch reeds dag en nacht in
gebruik. Eovendien is de financiële
positie van de omroep door de invoe
ring van de ether-reclame en de ver
hoogde luister- en kijkgelden verbe
terd. Niettemin zal er voordat sprake
kan zijn van invoering van perma
nente nacht-uitzendingen e'en rege
ling met de rijksoverheid getroffen
moeten worden.
Tot nu toe heeft de Nederlandse ra
dio alleen 's nachts kunnen en mo
gen uitzenden wanneer er zeer drin
gende redenen waren zoals bijvoor
beeld bij de watersnoodramp van
1953. Meer recente voorbeelden zijn
de Amerikaanse presidentsverkiezin
gen en de Apollo-maanlanding. Niet
minder dan 400.000 Nederlanders
hebben de laatste via de radio mee
gemaakt.
Herman Felderhof, hoofd van de
dienst NOS-radioprogramma: ,Na de
Apollo 11 uitzending zijn, ondanks de
gelijktijdige uitzending door de tele
visie, 2500 brieven van luisteraars
ontvangen, die niet alleen schreven
uit waardering voor het gebodene,
maar ook voor het overgrote deel
aandrongen op Nederlandse radio
programma's na middernacht en voor
zeven uur in de morgen'.
Hij zegt verder: .transistor en auto
radio brengen de geluidsomroep meer
dan ooit buiten de huiskamer. Be
halve werkers in de continu-bedrij-
ven zijn er tallozen, die in werk
en ontspanning na twaalf uur luiste
ren. maar tot dusver op buitenland
se stations zijn aangewezen'.
,Het maatschappelijk patroon Is na
de invoering van de vijfdaagse werk
week gewijzigd. Vooral vrijdag- en
zaterdagavond gaat men later naar
bed. Bovendien is een groot deel van
de bevolking al vroeg uit de veren
niet alleen boeren, maar ook arbei
ders, bus-chauffeurs. PTT-mensen,
verpleegsters en allerlei andere land
genoten die vroeg dienst hebben'.
Bij de Amsterdamse politie zegt com
missaris K. Heyink dat hij perma
nente nachtuitzendingen zou toejui
chen. Op het ogenblik is men dn rust
periodes op de verschillende bureaus
aangewezen op buitenlandse zenders.
Het zou plezieriger zijn wanneer men
op de Nederlandse radio af zou kun
nen stemmen. De heer Heyink meent
ook dat de radio een belangrijk me
dium zou kunnen zijn om aanwijzin
gen te geven aan het publiek bij
rampen die zich 's avonds laat of
's nachts voordoen. De radio zou aan
wijzingen kunnen geven over wegen
die men, om hulpdiensten niet te
hinderen, diient te vermijden.
Een belangrijk winstpunt bij invoe-
ring van nachtuitzendingen zou vol
gens commissaris Heyink zijn dat de
politie bij belangrijke gebeurtenissen
in het buitenland zoals de invasie
in Tsjecho-Slowakije wat betreft de
nieuwsvoorziening kan rekenen op de
Nederlandse zenders. De huidige si
tuatie waarin dit niet het geval is,
vindt hij hoogst ongewenst omdat
dergelijke gebeurtenissen ook-poli
tieel gevolgen voor ons land kunnen
hebben.
De nachtelijke radio-uitzendin
gen worden voor het grootste
deel gevuld met grammofoon-
muziek. Daarnaast is er een be
langrijke plaats ingeruimd voor
reportages. De KRO en de
NCRV gaan 's morgens vroeg
na het nieuws van vijf en van
zes uur actualiteiten brengen.
De VPRO is van plan haar
nachtprogramma rechtstreeks
uit Amsterdam te doen plaats
vinden. Dit programma wordt in
de nacht van 24 op 25 september
uitgezonden van middernacht
tot twee uur.
Bind 1.967 telde Nederland drie
maanden na de invoering van de
Kleurentelevisie 10.000 kleuren-
tv-ontvangers. Eind 1968 was dit
aantal gestegen tot 40.000 en aan
het eind va,n dit jaar wordt de aan
koop van het 100.000ste toestel ver
wacht. Het blijkt, dat 60 procent
van deze kleurenontvangers wordt
gekocht door mensen met een inko
men van minder dan-15.000 gulden
per jaar.
Marktonderzoeklngen hebben uitge
wezen, dat kleuren-tv voorkomt in
alle lagen van de bevolking. Bejaar
den zowel als jonggehuwde®, arbei
ders zowel als intellectuelen bevin
den zich onder de kopers.
De zwart-Avit-ontvangers zijn er niet
door in het gedrang gekomen. Velen,
die aan vervanging van hun toestel
toe zijn. houden het vooralsnog op
'zwart-wit-kijken. anderen vinden de
kleuren-tv nog boven hun budget
gaan. Dit laatste komt vooral voor
oij jonggehuwden, die nog andere
verlangens dan het tv-kijken in ver
vulling willen doen gaan. Ook mag
worden verwacht, dat de half mil
joen gezinnen, die nog geen tv-toes-
tel hebben aangeschaft, bij eventue
le belangstelling de voorkeur aan
zwart-wit zullen geven. Tenslotte
wordt bij aanschaf van een tweede
tv-toestel voor slaap- of kinderka
mer vrijwel nog niet aan kleuren-tv
gedacht. Ook hier blijft dus een
markt voor het awart-wit-toestel,
Ter gelegenheid van de Firato-
tentoonstelling in het RAI-ge-
bouw te Amsterdam wordt in
de nacht van zaterdag 20 op
zondag 21 september de NOS-
radiosterrit ,Van huis via Hil
versum I naar de Firato' verre
den. Deze wordt georganiseerd
door de Nederlandse Omroep
Stichting in samenwerking met
de sportcommissie van de RAC
(Regionale Automobiel Club)
west. De deelnemers zullen hun
instructies via de radio ontvan
gen. De NOS zal daartoe de ge
hele nacht in de lucht zijn op
Hilversum I.
De deelnemers starten om 24 uur van
huis om uiteindelijk op een gemeen
schappelijke route uit te komen. Zij
leggen 360 fcm af en komen 's mor
gens van S uur af bij liet RAI-ge-
bouw, waar een ontbijt gereed staat.
Uitsluitend is men in de gelegen
heid de Firato te bezoeken.
Reportagewagens op de route en het
NOS-vliegtuig boven de route zul
len de gehele nacht rechtstreekse
uitzendingen verzorgen, terwijl er
ook op diverse controleposten ver
slaggevers aanwezig zijn. Tijdens de
rit worden door de radio opdrach
ten verstrekt, waarmee aantrekke
lijke prijzen kunnen worden gewon
nen.
In diverse grote wegrestaurants, die
De deelneming aan de sterrit staat
open voor iedereen. Elke équipe kan
bestaan uit minstens twee en maxi
maal vier personen. Het inschrijf
geld bedraagt 20 per wagen. Ge
gevens over de wijze van aanmel
ding en inschrijving worden in de
week van 13 tot 20 september vrij
wel dagelijks herhaaldelijk via radio
bekendgemaakt. Dit zal onder ande
re gebeuren in de programma's ,Tou-
vicmA1 pn snrnnp
De televisie-antenne is letterlijk
de voelspriet, waarmee men de
informatie over het ,buitenge-
beuren' in de huiskamer kan
waarnemen. Die antenne is een
noodzaak en zal ook in de toe
komst nooit kunnen worden ge
mist. Ook al komt er nog eens
draadtelevisie of mundotelevi-
sie via satellieten, de antenne
zal dan blijven bestaan, hoewel
in deze beide systemen de an
tenne ergens op een centraal en
gunstig punt kan worden opge
steld.
Tussen de mici'ofoon in de studio
en de luidspreker thuis of tussen de
tv-camera in de studio en het beeld
scherm in de huiskamer, is de anten
ne een belangrijke schakel, die in ho
ge mate de kwaliteit van de ont
vangst bepaalt. Ln feite zijn er twee
antennes, namelijk die van de zender
meegerekend, maar de kwaliteit van
deze is natuurlijk geen punt van dis
cussie. Toch liggen aan beide soor
ten antennes dezelfde principes ten
grondslag. Elke goede zendantenne
is ook een goede ontvangantenne en
omgekeerd: er word gestreefd naar
zo gering mogelijke verliezen en een'
zo groot mogelijk rendement. Het be
langrijkste verschill ds, dat de zemd-
antenne een zo groot mogelijk.,
meestal cirkelvormig gebied moet
verzorgen, .terwijl de ontvanganten
ne juist sterk richtinggevoelig dient
te zijn.
Door het opvoeren van het richtings
effect kan signaalwinst worden ver
kregen. Ln de praktijk betekent dit:
hoe meer pass.eve elementen (dwars-
staafjes), des te groter de verster
king. Een voordeel hierbij is dan de
vergroting van de ongevoeligheid
voor zenders op dezelfde golflengte,
die van de tegenovergestelde richting
de antenne zouden bereiken. Nauw
verwant hieraan is de versmalling
van de horizontale openingshoek, die
afneemt met de toeneming van het
aantal elementen. Dat betekent, dat
signalen, die via een obstakel bin
nenkomen niet of in mindere mate
de ontvangst ongunstig beïnvloeden.
In het laatste geval, de omweg dus.
spreekt men van dubbele
Wat de kleurentelevisie betreft
er geen wezenlijk onderscheid tus
sen antennes voor zwart-wit- of
kleurenontvangst. Alleen is er m het
laatste geval geen plaats meer voor
zelf in elkaar geknutselde .harkjes.'
Want wie een goede ontvangst wil
moet weten: men mag wel besparen
op een toestel, maar nooit op de an
tenne.
Foto boven: de video-recoraer voor huiskamergebruik. Voor nog geen SOÏÏD
gulden kan men tv-proc/ramma's op de band vastleggen.
Op de Firato zal de zender vjorden tentoongesteld waarmee de Eagenacer A.
Steringa Idzerda Nederland in 1912 zijn eerste radio-omroep gaf.
Foto 0)xder: het tweede televisietoestel voor gebruik in slaapkamer, kinder
kamer, tuin of vakantieverblijf komt langzamerhand in de belangstelling ia
