kerk en
maatschappij
KERK EN RECREATIE: VOORAL VOOR JEUGD
DIE KAPELAAN
GAAT NIET WEG
EN JIJ
OOK NIET,
DOMINEETJE!'
DE HERVORMDEN
EN ROME
Niet afreageren
Zaf^ag 2 ougurft" "196i9
zaterdagnummer
Vandaag de tweede aflevering in een serie van drie over kerk
en recreatie in Zeeland, met als motto ,Als de kerk in tenten
Hef eerste artikel over dit onderwerp stond in de zaterdagbij-
lage van 26 juli.
't Kotje bij de Napoleonhoeve en camping Zeebad in
Breskens zijn centra van verwarrende; van onrust
laaiende acties. Kapelaan Omer Gielliet en gerefor
meerd predikant W. J. Musch realiseren zich dat heel
goed. Maar ze gaan door met hun woord-eucharistie
vieringen. ,Doen wat ondenkbaar is en morgen niet te
denken is', citeert dominee Musch.
Hij geeft aan zijn bijzondere recreatieopdracht namens zijn
kerk in west Zeeuws-Vlaanderen een interpretatie, die (jam
mer genoeg) nog gemeen goed is. Zo bijzonder is de inter
pretatie van beide pastores, dat men er in de particuliere
synode van Zeeland verontrust' over was en dat de classis
Zeeuws-Vlaanderen een waarscuwende vinger hief. Er is
een ,zaak' van gemaakt. De gereformeerde synode, die eind
augustus voor het eerst weer vergadert, zal de ,zaak' bespre-
'ken en een aantal vragen vanuit de classis moeten beant
woorden. De woord-eucharistievieringen in de weekeinden
op beide campings trekken veel deelnemers. Voornamelijk
Vlaamse rooms-katholieken en Brabanders, maar ook pro
testanten. De liturgie is van alle franje ontdaan.
We maken een viering mee, onder de blote hemel, met
toeristen in een kring, jong en oud, op hobbelig gras bij het
sympathieke oude boerderijtje 't Kotje, onder aan de dijk bij
Nieuwe Sluis. Op de dijk zitten belangstellenden in de val
lende avond neer te kijken op de avondviering.
De avondmaalgangers kerkgangers zitten in crapeaux,
op armstoelen,, tuinstoelen, in het gras. De avondmaalstafel is
op wat men in de meubelwinkel een kloostertafeltje noemt.
Enkele leden van het interkerkelijke recreatieteam onder
steunen de zang van nieuwe liederen met hun stemmen en
met gitaarakkoorden.
Ds Musch verwelkomt het gezelschap, bidt, leest uit de
bijbel, mediteert daarover wat. Alles heel kort, in eenvou
dige woorden. Hij vertelt over een schat, verborgen onder
in de akker, God heeft zijn tent opgeslagen onder
de mensen, onder de blote hemel van Breskens ook. Er zijn
brokken brood en er is wijn van de mens, die Zich heeft
gegeven. Het is geen liefdadige zaak van de Here Jezus,
maar harde business, Jezus Christus is als een tank opgerukt,
het openingslied zingt van zomaar een dak boven wat hoof
den, deur die naar stilte opengaat. Muren van huid, ramen
als ogen speurend naar hoop en dageraad'.
Dominee Musch vertelt ook over een toeristische vismaaltijd,
die er in Breskens was. Na afloop was er 200 kilo vis over
De organisatoren wilden ze niet laten doordraaien. ,Toen
kwamen ze ermee bij ons, waarom bij ons, van de kerk? In
de ziekenhuizen wilde men de vis niet, er was geen tijd,
we hebben ze toen kunnen verkopen op de camping, de
jongens en de meisjes van het recreatieteam hebben ervoor
gezorgd: ,vis van de kerk, vis van de kerk', riepen ze'. (Hij
toont twee gebakken scholletjes in een plastic zak).
De tussenzang gaat over Zolang er mensen zijn op aarde'.
Dan zegt kapelaan Gielliet iets ter inleiding van de avond
maalsviering. Vervolgens gaat het brood rond,, hosties, in
mandjes. De deelnemers geven het mandje aan elkaar door.
Als (bijna) iedereen heeftenkelen houden zich afzijdig van
de viering communiceren de kapelaan en de predikant.
Het is al donker als de woord-eucharistieviering, die hooguit
een half uur heeft geduurd, is afgelopen, leder gaat zijns
weegs. Een Brabants gezin zoekt een auto om terug te
kómen naar het dorp. Hef hele gezin, zo'n man of zes is
in de auto van dominee Musch meegekomen, zoals ook
kapelaan Gielliet in zijn sportwagen heel wat avondmaals
gangen vervoert. In 't Kotje aan. de buitenkant zijn vijf
de viering. Een gereformeerd predikant uit Klundert, dominee
broden en twee vissen geschilderd wordt nagepraat over
Haaksma, wiens zoon zelf recreatieteamleider is en wiens
dochter teamlid is (de zoon heeft mee gecommuniceerd,
de dochter was niet ,in') argumenteert voorzichtig tegen de
gezamenlijke viering. Dominee Musch wijst erop dat men hier
niet bezig is aan traditionele vormen van evangelisatie,
maar dat 't misschien gaat om nieuwe gemeentevorming.
,Toen ik hier kwam, wist ik ook niet dat ik dit ontdekken
zou'. Maar hij realiseert zich, dat deze viering persoons
gebonden is, we staan hier op een post waar dit kan en
kan groeien, ook alleen maar met deze kapelaan en met
déze recreatieteams. Maar in de oorlog kon het ook, in het
concentratiekamp Vught vierde men samen, avondmaal met
een kom brak water en een oude korst brood, terwijl com
munisten op de uitkijk stonden. Dit is een brok reformatie,
door grenzen heen'. Maar het blijft een zaak in recreatieve
sfeer, in de kerkgebouwen kan het (nog?) niet, zo zegt hij
als een teamlid zich afvraagt waarom alleen op de camping
en alleen in de zomertijd.
Een Brabantse moeder, die naar 't Kotje is gekomen om te
bedanken voor het leuke werk van hef team met haar
kinderen, vraagt wat ze eigenlijk moet zeggen als haar
kinderen vragen wat protestanten zijn. Onder Gielliet wil
protestanten' als gewone mensen zien. De gereformeerde
predikant uit Klundert wil ze wel als bijzondere mensen
duiden, mensen die Jezus kennen. Gielliet vindt persoonlijke
ontmoetingen van veel belang, om elkaar te leren kennen,
r.k. en prot. chr; ,er móet eerst een relatie- tussen mensen
worden gelegd, je kunt niet direct over Jezus praten. Deze
vieringen kunnen er ook alleen zijn, omdat ze zijn opge
nomen in een programma, dat het team verzorgt. Het team
krijgt het vertrouwen van de kinderen, dan van de ouders
en daarna komen zij door dat vertrouwen naa de vieringen,
ook als ze thuis niet meer gaan'. De pastores vertellen over
Breskens, vijf kerken, 4000 inwoners, normaal niet meer dan
400 mensen naar de kerk. Breskens heeft iets Amsterdams,
wat onverschilligs, maar je kunt overal binnenkomen', zegt
dominee Musch. Gielliet: ,maar je weet, dat deze vieringen
felle tegenstellingen oproepen'
De kapelaan is vorig jaar in Breda geweest, bij de bisschop
om.tekst en uitleg over de vieringen te geven. De dominees
vrouw pleitte daar voor hem. De kapelaan en de dominee
zijn, voor het eerst in de geschiedenis, uitgenodigd op een
feest van de visserijvereniging. Toen de vissers heus niet
kerks' te weten kwamen van de moeilijkheden voor de
kapelaan zei er een: ,we zullen met spandoeken gaan lopen.
Hij gaat niet weg, en jij ook niet, domineetje'.
DOOR WILL J. VERKERK
De kerk trekt met de mensen mee. (Uit Jong Ge
reformeerd.)
De R-K toeristenkerk ,De Ark' in Renesse
maar dan vooral voor de jeugd. Rust vind ik erg belangrijk
op deze camping, daarom zou ik de mensen ook liever hier
houden en de bar 's nachts open hebben, dan kun je de
tent sluiten als er teveel drank naar binnen wordt gesla
gen'. De jongeman achter de bar op de camping weet niet
vanwaar een simpel affiche komt met de aankondigingen
van kinderspelen en andere activiteiten, dat aan een bar.
raam hangt. Die aankondiging komt van de interkerkelijke
recreatieteams. .Welkom namens de kerken van Schouwen-
Duiveland' staat op een eenvoudig affiche, dat in het i-e-
creatiegebouw van camping Internationaal in Renesse
hangt. Er op staan aangegeven alle kerkdiensten in de
Schouwse Westhoek, van r.k. tot gereformeerde gemeente.
Campingeigenaar A. Horst hierover: .het heeft wel zijn
nut dat papier, de kerken zijn vol, ze komen mij ook dik
wijls vragen hoe laat de kerk begint, dan venvijs ik ze
naar dat papier. Nee, wat er verder aan recreatie wordt
gedaan door de kerken weet ik niet. Ik weet wel dat een
limonadefabrrek een campingvoetbaltoernooi organiseert.'
De commercie- is uiteraard in een recratiegebied als de
Schouwse-Westhoek overal te vinden. Bijvoorbeeld in "De
Ark', de r. k.-toeristenkerk In Renesse, maar eigenlijk
was dat niet zo bedoeld. ,De Ark' was gehuurd voor de
een of andere avond. Een, zo bleek te laat, had deze avond
overigens te eigen bate een reclame georganiseerd. De jon
gens die zich voor d'e beat interesseren, moesten met kauw
gum hun consumpties betalen.
Zoiets kan gebeuren bij een nog jonge instelling als ,De
Ark', die een geheel nieuwe combinatie van kerk, recrea
tie en commercie vertegenwoordigt. Het hele complex, re
creatiezaal (in de weeekeinden als kerk gebruikt), motel,
restaurant, snackbar, bar is eigendom van de stichting ka
tholieke toeristenzielzorg in Zeeland. Het gaat hier om een
nieuwe, wat commerciëler aanpak.
Het geheel is verhuurd aan de n. v. Zeeuwse Stromen. De
zaal biedt ruimte aan verscheidene honderden belangstel
lenden, in de weekeinden worden er r. k.-kerkdiensten ge
houden. Avonden met de Mounties, Conny van Bergen,
Thérèse Stelnmetz e. a. wisselen af met de missen.
Bedrijfsleider J. A. Gilden, zelf r.k., ziet bepaald geen
bezwaren in dit soort culturele avonden in een gebouw,
dat ook voor kerkdiensten kan worden gebruikt.
Vroeger gingen de mensen naar de kerk, nu komt de kerk
naar de camping'.
Een kwallebal op het strand bij Scharendijke, de
Golden Earrings in de toeristenkerk De Ark van
Renesse, een avondmaalsviering van protestanten
en rooms-katholieken onder de blote hemel van
Breskens.
Als de kerk in tenten woont, onderweg is, kan er geluk
kig van alles gebeuren. ,De kerk heefit weet van echte re
creatie als herschepping van het mens zijn in drie dimen
sies: God, de naaste en de natuur. W'e zijn zoekend bezig
we kunnen nooit zeggen ,nu hebben we het', zei hervormd
predikant Flink (Burgh) over het recreatiewerk in de
Schouwse Westhoek vorig najaar tijdens een beraad op
.Hedenesse' in Cadzand. De kerken die zich in een aantal
bad- c. q. recreatiegemeenten in het Zeeuwse bezighouden
met de recreatiezoekenden, op het eiland Tholen en in de
Braakman, in de Schouwse Westhoek en aan het zo geprezen
zuiderstrand van Walcheren presenteren zich op verschil
lende wijzen. Ze kunnen dat gezamenlijk doen, het kan
ook gebeuren, samen door leden, uit verschillende kerken.
De kerken als instituten blijven soms afzijdig, achter, na
latig zelfs. En dat is geen onbekend verschijnsel in het
kerkelijke wereldje
Het recreatiewerk van de kerken in Zeeland bestaat uit
ziel en lichaam, om ze dan voor deze gelegenheid nog even
te scheiden. Recreatie voor het één, komt het ander ter
goede. Het werk houdt in tijdpasserende activiteiten voor
al voor de jeugd, zoals strandspelen, voor de ouderen, zoals
filmvoorstellingen. Het kan gebeuren in speciale tenten, in
de eigen kerkgebouwen, of in de open lucht. En dan de
kerkdiensten, avondsluitingen, dagsluitingen, of hoe men ze
wil noemen. De eigen kerkdiensten kunnen wat meer wor
den afgestemd op de toeristen, actueler worden gemaakt.
Of er kunnen zich speciale vormen ontwikkelen van vie
ringen. Rond deze soorten van werk ontstaan dikwijls de
gesprêksavonden, spontaan, niet gedwongen, de gewone
contacten van mens tot mens. Zoals met die Vlamingen die
al vele jaren niet aan de eucharistieviering in hun woon
plaats mochten deelnemen, omdat ze niet allebei r. k. wa-
ren, maar in Breskens zowaar een kapelaan en een domi
nee samen zagen voorgaan in een woord-eucharistievie
ring. Er was de schok der herkenning en nu komen ze
graag met vakantie naar Breskens terug, daar hebben ze
weer een vonk christendom gevonden. De kerk present in
ie meest zondagse en daarmee tevens meest doordeweekse
•orm (geloven op maandag), de eredienst.
Heeft al die kerk en recreatie-activiteit zin? Ik dacht dal
net hierboven gegeven voorbeeld hét ,nut' al enigszins be
nadert. Maar dat wil niet zeggen dat het werk ook bekend
is. Wél vinden velen het opvallend dat er zoveel voor de
kinderen wordt gedaan. Daarover G. Kotoun, van camping
Duin en strand in Soharendijlce: ,Er wordt hier betrekke
lijk weinig gedaan voor de toeristen, wel door de kerken,
Woord-eucharistieviering in de open Lucht in tires kens. In hei midden imus achter de Kloostertafel
apelaan Gielliet en rechts dominee Musch.
In maart 1950 liet de generale synode van de Ned. Hervormde Kerk een her
derlijk schrijven uitgaan over de R-K Kerk. ,Het was voor het eerst sinds
haar bestaan dat de Ned. Hen'. Kerk officieel in discussie trad met de kerk
waarvan zij gedurende meer dan vier eeuwen gescheiden leefde'. Wel hebben,
van weerszijden, personen zich met de andere kerk bezig gehouden en dat
was altijd in de geest van de apologie, de verdediging van de eigen kerk met
al haar leerstellingen en dat vooral van die, welke van de andere kerk afwe
ken.
Toen in 1950 het herderlijk schrijven uit
kwam, bleek dit gebaseerd te zijn op offi
ciële rooms-katholieke leerstellingen en op
uitspraken van de paus. Het wilde een
stuk bezinning zijn en men meende dat
dit nodig was omdat er in en na de oor
log toch wel van een veranderende ver
houding kon worden gesproken. Bovendien
gingen steeds meer mensen in de R-K
Kerk zich interesseren voor de oecumene
en ze deden dat op een andere wijze als
men in Rome gewoon was dat te doen.
Nadat dit herderlijk schrijven van de her
vormde synode was uitgekomen, beleefden
we het dat van verschillende kanten door
vooraanstaande rooms-katholieken werd ge
protesteerd.. Zij moesten toegeven dat al
die aangehaalde kerkelijke uitspraken wel
juist waren, maar toch herkenden zij zich
niet in het getekende beeld.
In 1954 verscheen een .mandement' van de
gezamenlijke Nederlandse bisschoppen: ,De
katholiek in het openbare leven van deze
tijd'. Kort hierop kwam een herderlijk
schrijven van de hervormde synode: .Ohris-
ten-zijn in de Nederlandse samenleving. De
vraag of dit geschrift als een antwoord
op het mandement was bedoeld, kunnen
we hier rustig terzijde laten liggen. In
ieder geval werd het door velen zo gele
zen en wij menen niet ten onrechte. Hoe is
de verhouding tussen kerk en samenleving?
Bij het beantwoorden van deze vraag zijn
er in het verleden zeer duidelijke verschil
len aanwijsbaar tussen de R-K Kerk en de
kerken die uit de Reformatie zijn voortge
komen. Wanneer het ging om de orde
ning van de samenleving had men in de
R-K Kerk bepaalde wensen en gedachten
die nog altijd nauw samenhingen met de
middeleeuwse maatschappij, die dan natuur
lijk ook nog werd geïdealiseerd. Het ging
om de leidende rol die de kerk moet heb
ben, ook in de openbare samenleving.
Sinds het herderlijk schrijven van de her
vormde synode van 1950 en het bisschop
pelijk mandement van 1954 zijn verschenen,
is het leven voortgegaan. Wie nu de beide
geschriften zit te lezen, zoals wij het nog
eens hebben gedaan, begrijpt niet dat het
nog geen twintig jaar geleden is dat ze
zijn geschreven. Wat is het klimaat an
ders geworden! Er ls een nieuw geslacht
opgekomen dat de andere kerken niet meer
wil beschouwen als concurrenten. Eerst
langzaam, maar steeds meer in sneller tem
po, is de overtuiging gegroeid dat de ker
ken bij elkaar behoren. Br is gekomen,
wat men tegenwoordig gewoon is te noe
men: een oecumenisch klimaat. Er is een
openheid gegroeid zoals die vroeger niet
denkbaar was. Van de oude apologie uit
het verleden, het verdedigen van eigen kerk,
is niiet veel meer overgebleven. Dat zulk
een koerswijziging dieper zou ingrijpen in
de R-K Kerk dan in de protestantse ker
ken, is achteraf wel te begrijpen. Doch la
ten we er niet gering over denken dat
deze veranderingen ook in de reformatori
sche kerken grote invloed hebben gehad.
Zoals de R-K Kerk een generatie heeft die
dit alles niet kan bijbenen, zo hebben de
reformatorische kerken deze ook. Zij le
ven kerkelijk met het gevoel dat ze iets
missen. Ook zij zijn opgevoed in en hebben
geleefd in een zekere beslotenheid. Had
den ze vroeger het gevoel dat ze met hun
kerk als op een rivier voeren (waarbij de
stroom van de een breder was dan die van
de ander) waar je overal de lijnen van de
oevers kon zien, nu moeter ze naar hun ge
voel varen op een zee die oeverloos schijnt.
Bovendien weten ze bij deze vaart hele
maal niet meer waar ze zullen belanden.
Die vernieuwingsbeweging, zoals deze zich
op sterke wijze een baan heeft gebroken
in de R-K Kerk, als ook de wisselende
en veranderende inzichten in eigen kerk.
hebben de synode van de Nederlands Her
vormde Kerk doen besluiten zich opnieuw
uit te spreken over de R-K Kerk. In de
laatstgehouden synodale zitting is een con-
ceptschrijven over de verhouding van de
Nederlands Hervormde Kerk (gedacht is
ook wel aan andere reformatorische kerken,
maar namens hen kan moeilijk gesproken
worden in dit geval) tot de R-K Kerk. Bel
de kerken staan .voor de meest wezenlijke
vraag, namelijk de Godsvraag". ,In het licht
daarvan heeft veel dat vroeger belangrijk
scheen, zijn actualiteit verloren. Voor ve
len is het dilemma niet langer: katho
liek of protestant, maar christen of niet-
christen'. Rome en Reformatie bevinden
zich tegenwoordig samen in de maalstroom
van het moderne leven en aan beide kan
ten begint men dit steeds beter te weten.
De plaats van de kerken in onze samen
leving is reeds een andere geworden, ver
geleken bij een vijftig jaar geleden en dit
proces gaat nog steeds door. Welke zal
haar plaats in de toekomst zijn? Dit is
een vraag waarmee elke kerk zit. We kun
nen bier beter zeggen dat het een vraag ls
waarmee alle kerken gezamenlijk zitten.
Zal men er in slagen samen een plaats
te vinden? En in dit verband is een nieu
we bezinning vanuit de Nederlands Her
vormde Kerk op de R-K Kerk, van bete
kenis. De hervormde syncde is er mee be
zig geweest. Een concept, dat in geen ge
val een .herderlijk schrijven' zal heten, lag
ter behandeling. Natuurlijk zijn een hele
boel op- en aanmerkingen gemaakt. Zo
gaat dat nu eenmaal op een synode. De
synodale verdagen hebben ons verteld dat
het stuk herschreven zal moeten worden,
.rekening houdende met de gemaakte op
merkingen'. Maar eveneens hebben deze
verslagen ons verteld dat met zeer veel
waardering over het concept is gesproken,
vooral omdat het zo leesbaar was ook voor
ndet-theologen. Een van de punten waar
over nogal gesproken is, was natuurlijk
de eredienst der kerk en daarbij werd voor
al de kwestie van mis en Avondmaal aan
geroerd, wat voor sommige synode-leden,
en vooral voor hen die willen vasthouden
aan de letterlijke tekst van de specifiek
hervormd-gereformeerde belijdenisgeschrif
ten. een onoverkomelijke hindernis lijkt
te zijn.
STEMMEN UIT
DE KERKEN
,Het is nog niet zo lang geleden dat men
kon zeggen: de R-K Kerk is de hiërarchie,
dat wil zeggen de bisschoppen en de pries
ters onder leiding van de paus in Rome".
Natuurlijk werden ook de gelovigen tot
de kerk gerekend, want anders had het
bestaan van 'n priesterstand helemaal geen
zin. Doch die leken' waren er toch min of
meer als toeschouwers. ,De gewone gelovi
gen vormden het zwijgende deel van de
kerk. dat zich schikte naar de adviezen
van de geestelijkheid, onverschillig of het
om gezinsproblemen ging, om maatschap
pelijke en politieke beslissingen of om de
besteding van de vrije tijd'. J>e geestelij
ken waren immers van Godswege aange
steld tot behoeders van de waarheid, her
ders van de kudde en uitdelers van de heils
middelen'. Daarmee scheen iedereen vrede
te hebben. Ook het oecumenisch vraagstuk
was eenvoudig: terugkeer tot de moeder
kerk, waarnaar echter geen enkele andere
kerk wilde luisteren. Dit oude, bekende
beeld van de R-K Kerk is weg. volkomen
•■veg; althans in ons land Daarvoor in de
plaats is gekomen een ander beeld: wij rijn
allemaal met elkaar pelgrims op weg naar
Gods toekomst. Het is goed dat de synode
van de Nederlands Hervormde Kerk, die
in 1950 herderlijk schreef over de R-K
Kerk. opnieuw gaat bezien hoe de verhou
dingen liggen en hoe kerken van verschil
lende structuur toch gezamenlijk kerk-van-
Christus kunnen zijn in de hedendaagse
samenleving en gezamenlijk beseffen dat
het hun roeping is dit waar te maken.
H.
Psalm 116 11b:
Alle mensen r.jjn
leugenachtig.
Deze woorden doen vreemu
en pijnlijk aan in de schom
psalm. Ze klinken bijna al-
een dissonant in een suive
lied. Psalm 116 vertolkt d>
diepe stemming van een bli
en dankbaar mensenhart
Dit lied ruist als een beek
die in klare stroom van d>
heuvelen klatert. Het is
en al jubql.
O daar moesten zulke ivoor
den toch niet tussen in.
De dichter is eerlijk. Hij
heeft het erg moeilijk ge
had. Jk ondervond be
nauwdheid en smart?En
onder moeite is de visie op
de omstandigheden en op
de mensen vaak zo donker
In angst' heeft de dichter
gezegd: alle mensen zijn
leugenachtig. Maar was hij
toen niet bezig om af te rea
geren? Na zijn uittreding
wil hij de mensen er bij heb
ben. Twee keer de wens: in
de tegenwoordigheid van ai
zijn volk. Gedeelde vreugde
is dubbele vreugde. Zeker
dogmatisch ia de uitspraak
heel juist alle mensen
zijn leugenachtig. En d/
dichter zal heel veel mensei
ook wel niet van hun mooi
ste kant gezien hebben, toe-,
leed en moeite over hen.
varen. Dan voeten familie
'eden en vrienden dikwijl-
zo handig de afstand te be
waren. En velen blijke.
moeilijke vertroosters" t-
■vezen.
TER OVERDENKING
ilaar je kunt de dingc
dogmatisch juist zeggen, e
toch in een verkeerde stem
ming.
Waarom heeft deze dichte
aan de mensen niets ge
had? Omdat zij hem teleur
gesteld hebben, of omdat hi,
hen gewantrouwd heeft?
Wilde hij hun begeerte tot
■neeleven wel opmerken?
Heeft hij de smart tot zijn
■solement gemaakt? Was er
bij ,al zijn volk" dan nie-
nand, die hulp wou bieden,
neeleven wou tonen
towel onder de vreugde als
>nder de droefheid gaat een
mens gauw te ver. De
•reugde kan zo spoedig ont
lorden, maar ook de 'droef
heid. Dat we in zelf-mede-
ijden de smart gaan koes-
'eren, dat we onbillijk wor-
len. de gezonde kijk op de
imstandigheden en op de
nemen kwijtraken, dat we
;H klagens-ha.rtstocht ons
laten gaan.
IVie in Christus met zijn
verdriet bij God gekomen
•3, wil ook weer gaan tot ,al
zijn volk-'.
De klacht over de mensen
noet worden de klacht tot
God. Jk riep de naam des
Heren aan'. Niet afreage
ren, maar het aan God zeg
gen.
Dat alleen is de weg tot de
uittreding en tot de jubel.
En de weg tot God is ook
ie weg tot elkaar,
irnemuiden, G. S. Oegema.
