FOKKER - VIJFTIG JAAR -
BEDRIJF VAN WERELDFAAM
Binnenvaart mist de boot
bij het container-vervoer
Nieuwe brievenbus voor PTT
Jubileum 21 juli aanstaande
NA RECORDVERKOOP FRIENDSHIP,
OOK FELLOWSHIP EEN BESTSELLER
Vervoerssnelheid belangrijker
dan goedkope tarieven
PLAATSING IN KLEINERE GEMEENTEN
IN VERBAND MET
CENTRALE
INLICHTINGEN
Pentagon
onderzoekt
uitlekken van
qekeim rannort
Fusies
VRIJDAG JULI 1969
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
II
AMSTERDAM (GPD) Onder de vliegtuigfabrieken is Fokker
een kleinduimpje. Zelfs nu het samengaan met de Vereinigte
Flugtechnische Werke het personeelsbestand op rond 20.000 heeft
gebracht is de combinatie Fokker-VFW een kleine middenstander
vergeleken met bijvoorbeeld Douglas (ruim 150.000 man) en
Lockheed (ongeveer 100.000 man)
gebied van de luchtvaart de klein
tjes het niet gemakkelijk hebben. Na
dat de gehele Nederlandse luchtvaart
industrie via een fusie met de NV
Lichtwerk een Fokker-aangelegen
heid is geworden maakt Fokker op
12 mei va.n dit jaar een nauwe sa
menwerking met de VFW bekend. De
basis van deze samenwerking is 50-
50. Ook dit is een succes voor Fok
ker. VFW heeft lange tijd vastgehou
den aan een 40-60 verhouding in haar
voordeel. Maar de centrale directie
wordt gevestigd in Düsseldorp. Fok
ker en VFW zijn voor uitbreiding van
de samenwerking (die na het tot
stand komen van een Europees ven
nootschapsrecht een volledige fusie
zal worden) met andere Europese
vliegtuigindustrieën. Men is er goed
van doordrongen dat men wanneer
men de concurrentie op de wereld
markt vol wil houden in Europa de
nationale grenzen zal moeten ver
geten. Van Anthony Fokker én Van
Heutz naar Fokker-VFW is een hele
stap.
Fokkers nieuwe troeft de Fellowship. ,Het fijnste toestel dat ik ooit gevlogen heb'
De prestaties van Fokker zjjn echter
groot. Voor de tweede keer in het
vijftigjarig bestaan heeft de fabriek
een belangrijke plaats op de wereld-
mankt veroverd. De naam Fokker die
op het eind van de dertiger jaren bij
gezet scheen te moeten worden in
liet graf van de geschiedenis houdt
weer overal ter wereld de faam van
Nederland als luchtvaartland hoog.
Na de scheppingen van Anthony H.
G. Fokker zelf is het nu de Friend
ship (F27) die hiervoor zorg draagt.
Met it vliegtuig (twee turbine-mo
toren, 40 passagiers) heeft de fa
briek opnieuw luchtvaartgeschiedenis
gemaakt. Op het ogenblik vliegen er
ruim 500.
Het record voor de verkoop van Eu
ropese vliegtuigen voor de burger
luchtvaart met de Viscount eens
door de Britse Vickers-f abri eken op
444 gebracht is hiermee ruim
schoots verbeterd. En de produktie
van Friendships staat niet stil.
Ondertussen heeft Fokker een nieuw
jjzer in het vuur: de Fellowship
(twee straalmotoren, 60 passagiers),
waarvan in dit gouden Fokker-jaar
de eerste exemplaren gereed zijn ge
komen. Ook de Fellowship belooft
een best-seller te worden. Reeds nu
zijn er 25 van verkocht.
Vijftig jaar
Maandag 21 juli is het vijftig jaar
geleden dat de NV Nederlandsche
Vliegtuigfabriek Fokker werd op
gericht. Directeur werd Anthony
Herman Gerard Fokker, die toen
29 jaar oud zijn (omstreden) spo
ren in de luchtvaart reeds ruim
schoots had verdiend. In het huidige
Indonesië geboren als zoon van een
zeer welgestelde planter maakt hij
in 1911 zij eerste vlucht boven ons
land. Het is een tijd waarin expe
rimenteren met vliegtuigen nog be
schouwd wordt als een lichte vorm
van krankzinnigheid. Heel Haarlem
loopt uit wanneer Anthony op ko
ninginnedag overvliegt in zijn legen
darische ,spin'.
De volgende dag schrijft het
Haarlems Dagblad bloemrijk:
.Gisteravond i3 het gebeurd'. Is
het gebeurd dat in de avondlucht
die zich welfde over den grijzen
Sint Bavo op de Groote Markt
plotseling een eenzaam mam kwam
aanvaren, een mam uit het noor
den gekomen op de rug vam een
blankvleugeligen luchtvogel.
Heeft liet vrind-walken de haamtje
dat er gloeiend goud stond in de
stralen van de ondergaande zon,
niet een oogenblik zijn winden ver-
geten om een slag om te draaien
van pure verbazing? En is de ou
de grijzaard. die eeuwen al te dro
men staat boven-uit het dakge-
wirrel en 't mensengeroes bene
den, niet plots wakker geschrikt
en heeft hij met al is 't een oogen
blik maar, zijn ddamantklokjes
gebengeld van verrassing, toen
daar over en bovenuit die vreem
de vlinder opdoemde?'
Fokker bouwt zijn vliegtuigen in
Duitsland waar hij in Mainz experi
menteert op een school voor auto
mobiel- en vliegtuigbouw. In Duits
land is het ook waar hij zijn eerste
successen boekt. De Nederlandse
overheid had geen belangstelling voor
de diensten die hij haar aanbood.
Fokker neemt dam opdrachten van
het Duitse leger aan.
Duitse luchtmacht
In 1913 opent hij een vliegtuigfa
briek annex vliegschool in Schwerin.
Terwijl Nederland neutraal blijft ver
dient hij in de eerste wereldoorlog
met de bouw van duizenden vliegtui
gen voor de Duitse luchtmacht een
vermogen. Aam zijn eerste belangrij
ke wapenfeiten de ontdekking van
de automatische stabiliteit en de toe
passing van vrijdragende vleugels
voegt hij in de jaren '14-'18 een uit
vinding toe die de Duitsers in de
lucht lange tijd oppermachtig maakt
Het is deze uitvinding die Fokkers
naam over de gehele wereld bekend
heid bezorgt.
Hij maakt door het aanbrengen
van een koppeling tussen de mo
tor en de afvuurinrichting een con
structie die de mogelijkheid schept
met een machinegeweer door het
sohroefveld van een vliegtuig te
schieten zonder de schroefbladen te
raken.
Schrik van ie lucht
Fokker wordt de schrik van de lucht,
in Engeland spreekt men van .Dead
ly Fokker' en gaat men de eigen
luchtmacht Fokkerfodder* (Fokker-
voer) noemen. Er ontstaat daar
een schandaal wanneer bekend wordt
dat de regering een aanbod van Fok
ker voor Engeland te gaan werken
heeft afgewezen. Na de wapenstil
stand legt Fokker niet een zeldzaam
brutale smokkelaffaire de basis voor
de fabriek in Nederland. Met zestig
wagons lange treinen brengt hij een
groot aantal vliegtuigen, honderden
motoren en ander materiaal uit
Schwerin over naar liier. Het is ma
teriaal dat aan de geallieerden uitge
leverd moest worden.
Zes keer krijgen geallieerde militai
re grenspatrouilles een tip dat langs
een bepaalde weg een smokkeltrans-
port van Duitsland naar Nederland op
weg is. Zes keer is de tip vals. Zes
keer gaat men er op in. Telkens rolt
elders ongemerkt een trein uit
Schwerin over de grens. De nodige
steekpenningen ziji geen bezwaar.
Het vermogen van Fokker wordt na
'14-T8 op 30 miljoen mark geschat.
In ons land wordt Fokker niet be
paald met open armen ontvangen. Hij
krijgt echter de steun vam de oud-
ofouverraeur-generaal van o.m. Neder-
landsch-Imdife Van Heutz. ,Ek ver
trouw dat het u zal lukken in de toe
komst de Nederlandschen naam op
vliegtuig-gebied groot te maken, dat
niet als tot dusverre Neder
land afhankelijk is van Engeland,
Frankrijk, Duitsland en Amerika, in
één woord van het buitenland, maar
omgekeerd het buitenland zich tot
Nederland zal moeten wenden om liet
beste te krijgen wat bestaat', schrijft
deze hem.
Wereldsucces
Korte tijd later is de NV Nederland
sche Vliegtuigfabriek Fokker een
feit. Het wereldsucces komt in 1924
met de F VU waarmee de eerste
vlucht Amsterdam-Batavia wordt ge
maakt. Een driemotorige versie van
dit toestel wordt in alle werelddelen
en in praktisch alle Europese landen
ie Fokkers eerste bestseller, de driemotorige F VII
waarts. Anthony Fokker die in 1939
zal overlijden, blijft bij zijn oude prin
cipe van houten vleugels en een fra
me van stalen buizen. In de Verenig
de Saten gaa. men er echter toe over
geheel metalen vliegtuigen te bouwen
die bovendien goedkoper zijn. Dou
glas begint Fokker te verdringen op
de verkeersvliegtuigenmarkt. Grote
orders op militair gebied beperkten
de terugslag. Wanneer Fokker sterft
iaat hij een fabriek achter die in de
tweede wereldoorlog met niet gerin
ge kracht voor de Luftwaffe kan
gaan werken.
Britse bommenwerpers maken daar
in 1943 een eind aan. Fokkers afde
ling public relations im een in het
Engels gesteld artikel ter gelegen
heid van het vijftigjarig bestaan:
.Door de vijandelijkheden en bombar
dementen veranderde de eems zo trot-
De Friendship: meer dan 500 verkocht
Jongetje (10) in
sloot verdronken
LEEUWARDEN (ANP) De 10-ja-
rige Johannes Otter uit Leeuwarden is
woensdagmiddag in zijn woonplaats in
een sloot gevallen en aan de gevolgen
daarvan overleden.
De jongen, die niet zwemmen kon, was
met een vriendje, Jan B., eveneens uit
Leeuwarden, in het water om te gaan
zwemmen. Johannes sprong hem ach
terna, maar klampte zich direct daar
na aan zijn vriendje vast. Beiden zon
ken naar de diepte. De jongens wei-den
op het droge gebracht door de fabrieks
arbeider F. Veenstra, die het ongeval
voor zijn ogen zag gebeuren. Na toe
passing van mona-op-mond-beademinig
kwam Jan spoedig weer bij. Zijn vriend
je werd echter in bewusteloze toestand
naar het ziekenhuis overgebracht, waar
hij woensdagavond is overleden.
SABCA-fabrieken zijn dan al een
jaar in handen van Fokker.
Bij de ontwikkeling en de bouw van
de Fellowship gaat Fokker nauw sa
menwerken met de Westduitse Ver
einigte Flugtechnische Werke (We-
serflug, Focke-Wulf-HeinkelDe ba
sis voor deze samenwerking is ge
legd door een opdracht voor de bouw
van 350 Starfighters voor de Neder
landse en Duitse regeringen. Deze
wordt uitgevoerd door een daar
voor opgerichte Noordgroep waar
van naast Fokker en VFW de Ham
burger Fluzeugbau en de Ierse Short-
fabrieken deel uitmaken. Ook de laat-
sten worden bij de bouw van de Fel
lowship betrokken.
,Het fijnste toestel dat ij ooit ge
vlogen heb', zegt Fokkers chef-
invlieger Jas Mol na de eerste
proefvluchten met de Fellowship
in 1967. Ook de verkoopcijfers
wijzen erop dat Fokker met de
F 28 een nieuwe troef van for
maat in handen heeft.
Dit neemt niet weg dat ook op het
Invoering containers te land, ter zee en in de lucht
(Van onze correspondent)
KEULEN, ROTTERDAM De optimisten hebben geen gelijk ge
kregen. De internationale binnenvaart pikt tot nu toe hooguit een
graantje mee van het containertransport, dat voor de koopvaardij
het wegvervoer en de spoorwegen nieuwe perspectieven heeft ge
opend. De binnenscheepvaart toch al keer op keer zorgenkind van
rederijen en regeringen lijkt de (container) boot letterlijk te mis
sen.
Binnenvaartreders in Nederland en de
Westduitse Bondsrepubliek laten geen
gelegenheid voorbijgaan om de voorde
len van het vervoer van laadkisten
g=r binnenschip breeduit te etaleren,
ij schennen met de lagere vervoers
kosten (in vergelijking met de vracht
auto en de trein) en met het voor
deel, dat schepen hoegenaamd geen
last hebben van vertraging. Tiet
geen de ladingontvangers een stevig
houvast geeft.
Op de verladers, de potentiële klanten
van de binnenvaart, hebben de argu
menten weinig indruk gemaakt. Zij
jeven zonder aarzelen de voorkeur aan
het wegvervoer en de spoorwegen,
dat deze transportmogelijkheden vele
malen sneller zijn dan die van het bin
nenschip. Het grote pluspunt van de
containerisatie van stukgoederen is
snelheid van het vervoer en dat wordt
volledig teniet gedaan, als de laadkis-
ten per binnenschip worden getrans
porteerd.
Voor de reis van Rotterdam naar een
haven aan de Rijn heeft een binnen
schip twee en een halve dag nodig.
Voor een vrachtwagen of de trein is
üait een kwestie van uren. Als tweede
bezwaar komt daarbij, dat de geringe
snelheid een langere omlooptijd
containers als gevr'-
re woorden: voor I
Fan deur-tot-deur
Vei-voerdeskundigen zijn pleitbezorgers
voor het systeem van deur-tot-deur.
Meer nog dan de spoorwegwagon is
de vrachtwagen daarvoor het aangewe
zen middel. Om van het binnenschip
dan maar niet te spreken. Containeri
satie op de binnenvaart maakt de bouw
van dure terminals in de havens langs
de Rijn noodzakelijk. Daar geloste con
tainers moeten vervolgens per auto
naar hun plaats van bestemming wor
den gebracht, omdat het slechts in uit
zonderingsgevallen mogelijk zal zijn
laadkisten regelrecht van het schip bij
de ontvanger af te leveren.
De -omslachtige vervoermethode én de
lange reisduur zijn twee factoren, die
de oinnenvaart buiten spel zetten. Cij
fers uit de afgelopen jaren tonen dat
aan: verleden jaar werden rond de vijf
honderd laadkisten via de Rijn ver
voerd, een aantal, dat een fractie is
van de hoeveelheid per auto en spoor
getransporteerde containers.
Niettemin blijven de grote Europese
binnenvaarti-ederijen duwbakken en mo
torschepen propageren als schakel in
het containerverkeer. Begin dit jaar
hebben dertien rederijen uit de vijf
Rijnoever-staten de Rhein Container
(Linie opgericht, die een dienst onder
houdt tussen Amsterdam, Rotterdam en
Antwerpen en Mannheim. Straatsburg
en Bazel. Met andere grote belangen in
het vervoer op de Rijn lopen de bin-
nenscheeptvaartbedrijven weinig risico
met het experiment van een container-
dienst, die eigenlijk meer moet worden
gezien als een gebaar onder het motto:
.Wij zijn er ook nog".
Dr Karl Heinz Kühl, topman van de
Fend el Schiffahrt AG, heeft deze week
Duitse binnenscheepvaartdag in
die was gekoppeld aan de twee
de tentoonstelling voor de binnen
scheepvaart, weinig nieuwe argumen
ten toegevoegd aan de reeks, die tot
nu toe zijn gebruikt. ,De binnenscheep
vaart moet er voor zorgen haar aan
deel in het stukvervoer te behouden.
Zij heeft in het verleden al veel aan
'het vrachtverkeer verloren. Door de
containerisatie kan zij het verlies te
rugwinnen', aldus dr Kühl.
DEN HAAG (GPD) - Zeven jaar
na de invoering van de bekende
tweelingbrievenbussen, waarvan
er inmiddels reeds 4000 in ons
land zijn geplaatst, komt de PTT
over enkele weken met een nieuw
type brievenbus. Voor het eerst
koopt de PTT een brievenbus kant
en klaar. Al bijna een eeuw heb
ben de posterijen hun brievenbus
sen zelf laten ontwerpen. Het
nieuwe type, waarvan er 875 zijn
besteld, wordt geleverd door de
metaalwarenfabriek .Süd/Böhl' in
de Westduitse plaats Böhl bij
Mannheim. De Duitse bundespost
heeft al enkele duizenden van de
ze bussen in gebruik.
Dit is de Süd/Böhl brievenbus, zo
als hij enige tijd op proef was ge
plaatst in Den Haag. In zijn defi
nitieve vorm wordt een plaat niet
het PTT-embleem en de busltch-
tingitijden tussen inwerpgleuf en
sleutelplaatje bevestigd.
TT heeft tot aankoop besloten, om
dat de bus in alle opzichten .pasklaar'
bleek te zijn voor het doel, dat ermee
wordt beoogd. Een groot aantal van
deze nieuwe bussen komt nl te staan of
te hangen bij postinrichtingen in kleine
re plaatsen. Dit zal misschien wat
merkwaardig aandoen, want zulke kan
toren hebben in de regel een inwerp
gleuf in de muur: toch doet de post hier
niet ten onrechte dubbel-op. Doordat te
genwoordig namelijk steeds meer bus
lichtingen per auto vanuit een centrale
plaats gebeuren, ook op tijden dat het
postkantoor gesloten is, zijn brieven
bussen vereist, die van buitenaf kunnen
worden geopend voor de buslichting. De
Süd/Böhl is 49 cm hoog, 25 cm diep en
52 cm breed: de capaciteit is 60 kubieke
decimeter.
Redelijke kans
verwacht, dat de binnenvaart een
redelijke kans maakt meer laadkisten
te gaan vervoeren door de sterke ont
wikkeling van hst containertransport,
die voor de deur staat. Volgens hem
is de geringe snelheid van het binnen
schip voor de verladers lang niet zo'n
groot bezwaar ais doorgaans wordt
aangenomen.
Voor het transport van massagoederen
is en blijft de binnenvaart het meest
geëigend. De algemene verwachting is,
dat het verkeer op de Rijn in de ko
mende tien tot twintig jaar met onge
veer dertig procent za! stijgen. Verle
den jaar gaf het goederenvervoer een
sLjging van 8.8 procent tot 233.3 mil
joen ton te zien Van het daarin be
grepen stukgoed komt vier tot vijf
miljoen ton voor containerisatie in aan
merking. Da£ is een kleinigheid in ver
gelijking met het massagoed, Maar
niettemin zijn de Rijnrederijen erop ge
brand hun aandeel in het gecontaineri-
seerde stukgoed te vergroten. In 1967
namen in het verkeer tussen de Be-
neluxhavens en Duitsland het weg
transport en de spoorwegen respectie
velijk 87 en tien procent voor hun re
kening, de binnenscheepvaart drie pro
cent.
Met genoeg zin voor de werkelijkheid
_t daarom dr Kühl: .niemand ver
wacht, dat met de oprichting van deze
maatschappij (de Rhein Container
Linie) een grote uitbreiding van het
containerverkeer per schip zal plaats
vinden. Met hun gemeenschappelijke
optreden hebben de rederijen echter
duidelijk gemaakt, dat zij aan de con
tainervaart willen meedoen en dat zij
verwachten daarin een redelijke kans
te hebben'.
De voorstanders van containerstransport
per schip vinden voor hun opvattingen
steun bij de scheepsbouwkundige P.
Meeusen uit Barendrecht directeur ran
Meeusen Consultants NV. In zijn vi
sie op het transport van laadkisten
per mammoet-zeeschepen en grote, spe
ciale binnenschepen krijgt de binnen
vaart een belangrijke rol toebedeeld,
i Hij heeft berekend, dat he: vervoer
Ivan containers op een binnenschip een
kwartje per kilometer per laadkist kost
tegen drie kwartjes per auto. Dat is
een prijsverschil, dat" tot de verbeel
ding spreekt, maar dat aan de andere
kant weinigzeggend is. omdat er niet
wordt bijverteld hoeveel bet verlies aan
tijd kost En zolang de snelheid eerste
vereiste blijft, dreigt de binnenvaart
de aansluiting met de containerisatie
volledig te missen.
Grootste
De inwerpgleuf is veruit de grootste die
Nederlandse brievenbussen hebben ge
had sinds de introductie van de nog al-
t-jjd gebruikte oude standaard-brieven
bus van 1875, nl 35 cm breed en 3,5 cm
hoog met een doorlopende naar binnen
bewegende klep en regenkapje.
Het materiaal waaruit de bus is ver
vaardigd is polyester, versterkt met
glasvezel. De fabriek kleurt het poly
ester meteen in het bekende Nederlandse
postrood. De bus krijgt, enige zwarte
accenten, namelijk het sleutelplaatje en
de rails aan de onderkant, die worden
gebruikt om bij de lichting de zakken
aan te bevestigen. De bus heeft name
lijk onderlichting, net als de tweeling
brievenbussen. Men draait de sleutel
om, en de inhoud valt vanzelf in de zak.
De aflevering zal plaatshebben in
augustus en september. Van de bus
sen komen er 323 op rond gegalvani
seerde staanders, de overige 552
warden hangbrievenbussen.
WASHINGTON (AP) Het Pentagon
stelt een onderzoek in. hoe een geheim
rapport over de Polaris duikboten aan
het congres is uitgelekt, zo meldde de
Washington Post gisteren.
"Volgens het blad hebben twaalf ambte
naren van het deoatement van defen
sie te horen gekregen, dat zij hiervan
verdacht worden. Het rapport was een
voorstel van burgeranalysten. om <ie
oudste tien van de 41 polarisduikboten
tot zinken te brengen, om geld te spa
ren. De Washington Post schrijft, dat
het onderzoek is begonnen nadat het
blad op 23 mei een artikel over het
voorstel had geplubiceerd.
se Fokkerfabriek in een ruïne.
Na de tweede wereldoorlog volgt
moeizaam een nieuw leven voor de
Fokkerfabrieken. Langdurige onder
handelingen leiden tot regeringsop
drachten (reparatie en revisie van
luehtmachtvliegtuigen). De produktie
blijft lange tijd beperkt tot...autobus-
Wanneer Fokker in 1949 het dertig
jarig bestaan viert en het predikaat
.Koninklijke' mag «aan voeren dient
de regering een bloedtransfusie toe
die van doorslaggevende betekenis is
voor het bedrijf. Met de Belgische
regering gaat de Nederlandse er toe
over 300 Gloster Meteor straaljagers
aan te schaffen. Deze moeten door de
vliegtuigindustrieën in de twee lan
den gebouwd worden. Behalve Fokker
wordt hier Aviolanda ingeschakeld.
Vier jaar later volgt er een soort
gelijk besluit over Hawker Hunter
straaljagers. Wat betreft de eigen
produktie zit Fokker inmiddels niet
stil. Zo wordt het lesvliegtuig 3 11
ontwikkeld en op de tekentafels
wordt druk gesleuteld aan de F 27.
De opzet is een turbine-verkeersvlieg
tuig te bouwen dat de DC 3 zal kun
nen vervangen, een klein toestel voor
de kortere afstanden. In -november
1958 wordt de eerste Friendship af
geleverd. Tien jaar later wordt de
500-sle verkocht.
Ondertussen maakt Fokker een be
gin niet de integratie van (le gehele
vliegtuigindustrie in ons land. In
1954 vindt een fusie plaats met Avio
Diepen NV en neemt Fokker de in
Dordrecht gevestigde afdeling vlieg
tuigbouw van de Koninklijke Maat
schappij de Schelde over. In 1967
volgt Aviolanda. De Belgische