CURACAO: ACHTER KLEURIGE BLOESEMS GAAN KROTTEN SCHUIL DE VLAAMSE PRIMITIEVEN ZIJN WEER THUIS TENTOONSTELLING VAN HET JAAR IN BRUGGE zaterdagnummer j^e Vlaamse primitieven zijn thuis. Na negen jaar is het stede lijk" Groeningemuseum van Brugge weer heilige grond voor de liefhebber van de primitieven. Gisteren vrijdag is er de (tentoonstelling van het jaar', geheel gewijd aan de anonieme Vlaamse primitieven geopend. De expositie loopt tot 21 septem ber en zal, wil men de organisatoren van dit groots gebeuren enigszins recht verschaffen, in die tijd vele duizenden bezoekers moeten trekken. In de met smaak voor overzicht en groepering ingerichte ten toonstellingszalen van het beroemde Groeningemuseum heeft men verdeeld over twaalf zalen in totaal 140 Vlaamse primitie ven bijeengebracht. Dat betekent dat het hele museum zijn col lecties naar de kelders heeft moeten brengen om zich voor deze zomer een wereldexclusiviteit als primitievenmuseum eigen te kunnen maken. Hat voorbereidend werft dart deze expositie heeft gevraagd, is zo omvangrijk geweest dat alleen 'n re sultaat als thans in Brugge iis be reikt de werkers tevreden kan stel ten. De tevredenheid zal tijdens de duur van de tentoonstelling onge twijfeld ook het deel van de kunst historici worden. Reeds voordat de officiële opening plaatsvond, Is men In Brugge tot merkwaardige en ver rassende ontdekkingen gekomen. Brugge en de Vlaamse primitieven hebben elkaar, wat die ontdekkin gen betreft, al eerder in de ogen ge keken. In 1902 werd er in het gou- Viiniementspaleis de tentoonstelling .Vlaamse primitieven en Oude Kunst' gehouden.. Deze expositie leverde de kunsthistorie zo'n schat van studie materiaal voor een .stevige aanpak' van de primitieven dat bij het jaar tal 1902 en de plaats Brugge gevoeg elijk een rood sterretje geplaatst kan worden. Negentlenhondercltwee vond zijn herhaling in 1960 toen in het Groenlngemiuseuim ,De eeuw der Vlaamse primitieven' draaide, een tentoonstelling, kwalitatief zo uit muntend en wetenschappelijk van zo veel waarde dat van een wereldsuc ces gesproken mocht worden. En nu hij het jaartal 1969 gaat Brugge met ,De anonieme primitieven' naar alle waarschijnlijkheid de eerder ge vestigde records de veelkleurige das omdoen. Een zestal veelluiken, waarvan de dolen over verschillende collecties in de hele wereld zijn verspreid, zijn na enorme inspanningen in Brugge bijeengebracht. Deze confrontatie beeft reeds nu vele bestaande tlieo- riën omtrent herkomst en schilders totaal omver geworpen. Er is al veel over de primitieven geschreven. Me ningen werden als vaststaand aan genomen, maar moeten nu men éindelijk oog in oog kan komen met oen unieke wereldeollectie dras tisch worden herzien. Dat. is de eer ste verrassende aanzet van deze zeer bijzondere tentoonstelling die de we tenschapsmensen voer voor jaren zal geven. Noodnamen Van de 15de en begin 16de eeuwse Vlaamse kunstenaars (alle verte genwoordigde meesters hebben tussen i470 en 1.530 in Brugge, Gent Brussel of Antwerpen gewerkt) wordt in deze tentoonstelling een heel aparte en boeiende groep belicht, de groep van de zogenaamde .meesters met noodnamen'. Naast de meer bekende schilders als Van Eyck, Van der Weijden, Van der Goes, Memling, enz; is er tamers nog een reeks, die meestal onder invloed van genoemde schilders gewerkt hebben en die men niet (of vooralsnog niet) bij name kent. Spitsvondige kunsthistorici, waarbij vooral Max Frie dl ander de grootste pionier is geweest, hebben door minutieuze stijlvergeliijking een aantal groepen uit deze anonieme chaos kunnen afzonderen, die elk een welbepaalde schilderspensoonlijk- held weerspiegelen. Deze anonieme meesters kregen een noodnaam ge lijkluidend niet de voorstelling (blij- voorbeeld Meester van de Ursulale- gende), de datum (bijvoorbeeld De Meester van 1499) of de bewaar plaats (bijvoorbeeld de Meester van net H. Bloed) van een of ander be langrijk schilderij, dat meestal als basiswerk gediend heeft om langs de sttjikriitdeche weg de andere schilderijen van de betrokken mees ter teruig te vinden en te groeperen. Alleen deze meesters zijn op de ten toonstelling terug te vinden. Het thema van de tentoonstelling werd niet alleen stilistisch maar ook nog chronologisch en geografisch beperkt in deze zin dat alleen die meesters met noodnamen werden opgenomen, die tot een der vier grote schilders- oentra van de zuidelijke Nederlanden in de late 15de en in de vroege 16de eeuw schijnen behoord te hebben, te weten Brugge. Gent, Brussel en Ant werpen. Aangezien de werken letterlijk over <le gehele wereld verspreid zijn is liet, steeds bijzonder moeilijk ge weest deze op basis van fotogra fische documentatie in hun onder ling verband te bestuderen. De hui dige Brugse tentoonstelling heeft voor liet eerst mogelijk. Men mag bracht en maakt zo een grondige confrontatie met ,het levend werk' voor het eerst mogelijk. Men mag veronderstellen dat bepaalde werken thans Brugge voor het, eerst op nieuw samenkomen, sinds zij het atelier van hun meester in de late 15de of in de, vroege 16de eeuw ver laten li ebben. Meesters D 21 anonynu die m het Groenin gemuseum bijeengebracht zijn, leven an de kunsthistorische nomen clatuur als: meester van de Ursula-legende meester van de Ducia-legende; meester van de Barroncelli-portret- ten; meester van de H. Augiustamus; meester van 1499; meester van de Brugse passietaferelen; meester van de André-Madonna; meester van het H. Bloed; .meester van de aanbid ding van Khanenlco; meester van de Magdalena-Jegende; meester van de vorstenpoi trettenmeester van het leven van Jozef; meester van de Catharina-legende: meester van het geborduurde loofwerk; meester van Sint-Goedele; meester van de Aan bidding Groote; meester van de Ant- Antwerpse aanbidding; meester van antwerpse aanbidding; meester van de marteling van Johannes; Meester van 1518 en meester van de Barba- r a-legende. Om al deze meesters hun vertegen woordiging te kunnen geven, is dank baar gebruik gemaakt van de dien sten van zesenvijftig musea en col- lectionneurs uit veertien landen. Het behoeft geen betoog dat deze uiterst kostbare schilderwerken de waar de wordt per stuk geschat op 140.000,totaalwaarde f19.600.000,niet dan met veel moeite ,los zijn gebrand'. De primitieven komen uit beide Duitslanden, Frankrijk, Nederland, België, Zwitserland. Hongarije, Ame rika, Spanje, Engeland, Australië, Zweden, Polen en Oostenrijk. Uiter aard zi jn voo r deze mil joenen zaak bijzondere veiligheden ingebouwd. Naast de normale toezichts- en vei ligheidsmaatregelen, is in de ten toonstelling een televisie-installatie met gesloten circuit aangebracht, die door middel van een aantal ca mera's de tentoonstellingszalen voort durend onder tv-toezicht houdlt. De tentoonstelling loopt zoals gezegd tot en met 21 september. Onmiddellijk na de sluiting komen de wetenschapsmensen aan het woord. Op 22 en 23 september zal al een wetenschappelijk colloquium worden gehouden, dat het karakter zal hebben van een wereldforum. De Deze expositie, onder auspiciën van de Unesco, is iedere dag van 10 tot L8 uur te bezichtigen. Er is avond bezoek mogelijk van 20 tot 22 uur (iedere dag, behalve dinsdagen en 13, 15, 16, 20 en 23 augustus). Op deze belangrijke gebeurtenis in .ei gen gebied' komen wij in een uitvoe rige beschouwing nader terug. AND Ré OOSTHOEK Meester van de heilige Augustinus: J)e HH AwgusUnus en Paulus' (cat. 16, Aken, Suermondtinuseum) WILLEMSTAD .Eigenlijk', /.egt pater Paul Brenneker (57), ,moet ik een soort apostolaat voor armen en on-socialen opbouwen, maar je kan tegen de mensen niet preken zonder hen eerst te vreten te geven'. Zodoende heeft hij een stichting in het leven geroepen onder de bginselrijke naam .brood voor mijn broeder", die in volstrekte anonimiteit van zowel gever als bedeelde probeert enig voedsel aan to dragen voor de hongerlijders van Curasaoin Otrabanda, terzijde in een steegje kunnen 75 mensen elke dag ie der twee belegde broodjes komen af halen tezamen net toereikend voor duizend calorieën. Brenneker: ,Wdj willen de armoede niet oplossen wij willen wel de men taliteit verbeteren diie deze armoede veroorzaakt en op die wijze de armoede voorkomen'. Ook: ,Met huizen cadeau geven veran der je niet3 aan de mentaliteit van de rijken en bederf Je de instelling van de armen.' Of: ,Het is zo langzamerhand wel dui delijk dat het hier geen paradijs is. En laat u vooral niets wijsmaken: De ze laatste uitbarsting heeft hier niets veranderd.' Paul Brenneker heeft een soort bouw orde gesticht. Zijn medewerkers beste den elke zaterdag van 'smorgens ze ven tot 'savonds zeven aan het op knappen van krotten tot een totaal van twee of drie In de maand. ,Maar', licht hij toe, ,de meeste krotten zijn ge huurd en dan kan je er niet aankomen. Als je ze restaureert verhoogt de eige naar meteen de huur en dan is het geld in feite weggegooid'. Zoals gezegd, Brenneker streeft niet naar een oplossing aangezien hij dat beschouwt als de exclusieve plicht van de staat. Hij verlicht bij uitzondering even in betrekkelijke stilte enigszins het lijden. Met reclame zou ik wel meer geld kunnen krijgen, niaar op die manier zou ik alleen de IJdelheid van de gevers strelen. Je kan een zieke boom wel snoeien, doch je maakt hem niet beter als je de rottende wortels laat zitten. De eigenaars van de krotten zijn de jongens met geld, de grote heren. Soms hebben ze er wel dertig of veer tig in exploitatie. Meestal ontwijken die mensen mij zorgvuldig, maar soms, als ik er een trof aie beweerde niet te weten waar die krotten dan wel te vin den waren, heb ik hen aangeraden eens uit zijn zorgvuldig gekoelde automo biel te stappen, waar ook in Willemstad, en dan gewoon een eindje recht-uit te lopen... dan vind je ze vanzelf. We hebben nu enig succes, want we bla meren niemand rechtstreeks. Wel gaan de mensen zich afvragen van wie die hotten dan eigenlijk zijn. Set vreemde hier is dat je geen duidelij ke krottenwijken kunt aanwijzen er taan afschuwelijke hutten op tien pas tfstand van de meest luxueuze villa's, j Je kunt de mensen die daar wonen, niet euvel duiden dat ze opstandige gedach ten giaan koesteren als ze in hun vuil moeten leven met uitzicht op een me vrouw vol juwelen. Ret doet er helemaal niet zoveel boe of nu drie procent of maar een procent van de bevolking zo moet bestaah. In elk geval staat een ding vast: hoe klei ner het percentage is, hoe groter de schande wordt voor de mensen die de- se armoede laten bestaan en ervan profiteren'. ,EEN GEVAL' Om deze redenen schreef Paul Brenne ker niet minder dan 63 ingezonden stuk jes voor ,de pers' in Willemstad. ,Erg' noteerde hij als kopje en signaleerde op die wijze in enkele regels ,een geval'. Langs «leze weg kreeg de vrouw be kendheid die met vijf kinderen bleef zitten, zestien gulden huur per maand moet betalen en via de voogdijraad ne gentig guldon per maand betrekt, doch zelf niet kan werken, omdat haar klein ste land pas een jaar oud is. Ook kwam het gezin in de openbaarheid van man, vrouw en acht kinderen. De man Is ziekelijk en werkloos, de kinderen kun nen hoewel zij goed leTen, niet naar school bij gebrek aan kleren. De huur van hun krot ls dertig gulden in de maand. In het blad van de regerende democra tische partij, althans in het onafhanke lijke dagblad Beurs en Nieuwsberich ten' dat doorgaans het standpunt van de DP verkondigt, werden deze stuk jes nooit opgenomen. Wel in het katho lieke dagblad Amigo di Curacao' doch dat lag voor de hand, want Paul Bren neker is tenslotte een pater. En die pater: ,Ik kan u verzekeren mijn hond woont beter. De eigenaren van die huizen? Ik ken er enkele die geen huur meer vragen, omdat de ver blijven niet menselijk meer mogen he ten. Ik ken anderen die gewoon ont kennen dat ze krotten exploiteren. Zij gênwoordiger. Ach, een fatsoenlijk ge sprek kan alleen tussen fatsoenlijke mensen plaatsvinden'. Htonger? ,Ja in bepaalde sectoren van de bevolking wordt hier honger gele den. Ik ken mensen die ondervoed in het ziekenhuis terecht zijn gekomen. Sterfgevallen daardoor? Ach, dat kan je moeilijk zeggen. Ze krijgen gebrek aan weerstand en sterven dan aan iets anders. Echt sterven van de honger... Nee, dat niet'. Hij reikt foto's aan en stelt vast: JDe ratten staan er niet op en de vlooien niet en de stank niet en de poep niet en de urine niet.' Toch: .Vergeleken met heel Zuid-Amerika is het hier nog gunstig'! OPPOSITIE Problematiek heeft vele kanten. De op positie zegt dat het sociale beleid van de regering niet deugt. Statenlid Ri- gaud, ongetwijfeld de behendigste en best bespraakte van de DP-politici, opr pert: ,Wij zouden wel meer volkswo ningen willen bouwen, want we hebben er tenminste tweeduizend nodig om de erg ste nood te lenigen, als wij echter steun willen hebben voor dergelijke pro jecten moeten ze rendabel zijn, omdat de bewoners van huizen bij de oprit van de nieuwe brug moesten verdwijnen. De bouwkosten zijn twaalfduizend Antilli aanse guldens per stuk we moeten acht procent hebben om het rendabel te maken. En dat is in de omstandig heden hier een onvervulbare wens. Een jaar geleden heeft Nederland toestem ming gegeven voor de bouw van 264 huizen etc etc... Dat betekent tachtig gulden in de maand en uit een inkomen van 350 gulden in de maand is dat niet vrij te maken. Zeker niet voor mensen die uit krotten komen waar ze het welis waar slecht hadden, maar de huur toch niet boven een tientje tot twintig gul den in de maand uitklom. ,Van veel mensen kunnen we nooit van zijn leven huur eisen, omdat ze geen werk hebben en maximaal veertig gulden .onderstand' per week van de sociale dienst krijgen. .Werkverschaffing is noodzakelijk. Je lost er wel niet veel mee op, maar het houdt de bevolking tenminste bezig. Ook voor werkverschaffing echter kun nen we geen geld aantrekken. Alleen investeringsprojecten zegt Nederland... nou, daar zitten we dan', Op prentbriefkaarten ziet Curasao, ziet Willemstad er uiterst fleurig uit: bont geschilderde huisjes van hout klein maar zo op het oog geen krotten; veel bloesem waarbij zo nu en dan een ko librie brillend blijft hangen. Achter al die kleuren gaat de ellende schuil, ver borgen armoede doorgaans, want de Antilliaan loopt niet graag met zijn veronderstelde schande te koop. KERMIS' Een onderwijzer van een katholieke school: ,Ik heb de kerk zo vaak verwe ten dat zij de hele kermis van de eerste communie maar laat bestaan. Voor die kinderen worden de meest kostbare kle ren gekocht. Prachtige zwarte pakken voor de jongens en feeërieke witte jur ken voor de meisjes. Zelfs de aller arm- sten doen er aan mee om niet in de buurt uit de toon te vallen. En ze wor den gezegend. Al hebben zij zich voor vele maanden in de schuld moeten ste ken. Ook al moeten ze daarom hun kin deren zonder eten naar school sturen, waar wij dan weer proberen om daar tersluiks, met een dubbel rantsoen, schoolmelk en boterhammen, die we zelf meebrengen, iets aan te doen. Et heb wel eens foto's naar Nederland gestuurd met de vraag aan mijn fami lie: Wisten jullie wel dat er op Cura sao uitgehongerde kinderen rondlopen ,Nou, dat wisten ze niet en dus kreeg ik na verloop van tijd een pakje. Maar dat zet ook geen zoden aan de dijk: de gemeentelijke onderstand werd op 31 mei jongstleden gegeven aan 1634 gevallen. Op de begroting staat er een miljoen voor. Een echtpaar krijgt 19,50 per week. Man en vrouw die ongetrouwd samen wonen ƒ15,50. Alleenstaanden 12,25. Door aparte aanvullingen per lid van het gezin loopt dit dan op tot een maximum van veertig gulden. Net genoeg om niet te sterven in het alge meen. ,Het is inderdaad niet veel, zegt een ambtenaar, ,ik weet het. Maar onder stand is slechts een middel en mag nooit in een doel ontaarden. Als je teveel schenkt, neem je de noodzaak om te gaan werken weg. Daarom geven wij per jaar aan onderwijs zo'n 23 mil joen gulden uit. Voor scholen en allerlei omscholingscursussen. Teneinde ge schoolde vaklieden te maken voor wie hier arbied genoeg is. Maar het juiste cijfer van het aantal noodlijdenden weet ook hij niet te pro duceren. Dat cijfer bestaat niet op Curagao. ,Nlet veel meer is het in elk geval dan die 1634', gelooft de ambte naar. .Veel meer dan zij denken', zegt Paul Brenneker, ,want de mensen scha men zich om naar een bedelings-instl- tuut te gaan. Ze hebben vrees voor de drempel, angst voor registratie, ze wil len soms liever hongeren dan laten mer ken dat ze geen geld hebben'. Onderwijzer: .Vooral de jongeren vin den het verschrikkelijk. Die nebben va ders voor wie welvaart nog tastbaar is geweest, met een radio en een auto. Die jongeren kunnen dat niet krijgen. Kijk maar om je heen. Midden op de dag zie je ze overal rondhangen. On der bomen, op pleinen, bij standbeel den. Dat verpest de mentaliteit hier op een gruwelijke manier. Een uitweg? Niemand kan er veel over zeggen. ,Meer werkgelegenheid', is op zichzelf niets dan een slagzin. Waar moet die werkgelegenheid vandaan ko men? Niet tijdelijke, doch permanent. En je kan het hele eiland niet vol zet ten met hotels en casino's. Hoe kwets baar die industrie is zal in de komende maanden wel blijken. INDUSTRIE Waar blijven de industrieën? Wat moet je beginnen op een eiland: kaal, steen achtig, uitgedroogd ten dele door een waterslurpende olie-industrie, met als enige gewassen van betekenis de cac tussen en doornstruiken, waaraan slechts de geiten zich kunnen verzadigen Waar is de term .landskinderen' zo letterlijk van toepassing als hier? Met schrikwek kende aantallen onechte kinderen en een meestal niet zo erg bestendig ge zinsverband, dat veel van de verant woordelijkheden bij de vrouw legt die sociaal juist het zwakste staat. Hoe kan men van deze tussen zwart en licht bruin gekleurde mensen verwachten dat zij bij hun armoede ook nog sociale achterstelling zullen accepteren te rugkijkend op een slaafs verleden en zonder uitzicht op een redelijke toe komst? In voortdurende confrontatie met rijken en toeristen die dollars over vloedig laten wegstromen in de casino's. Met ministers die veel uitgeven aan aardige vriendinnen... en op een klein eiland gaat het bericht zo snel. In de prijzende folders wordt weliswaar breedvoerig opgegeven van Curasao's centrale positie in het Oaralbisch ge bied doch SHell-directeur Isphording zegt: ,Het zou voor de hand liggen hier een plastic-fabriek te bouwen, want plastic is een bijproduct van olie. He laas. de mogelijkheden zijn onderzocht en er is geen markt voor. De afzetkan- sen ontbreken ten ene male'. Curacao is een gecompliceerde optel som van onmogelijkheden, waarmee niettemin een eenvoudige rekening moet worden afgerond. Dat" lukt maar zeer ten dele, helaas. Puin is de consequentie van het falen geworden. Het wordt bij vrachtwagens vol gestort op een stuk land in het stadsdeel .Marie Pompoen'. De zwarte armen strijken op de brokken neer als raven. Zoekend in het afval, gravend tussen as en steen met blote, bloedende vingers. De hele godganse dag graven. Naar een klompje goud misschien van een verbrande juwelierszaak of wat geldstukken of een gewoon stuk kope ren pijp, dat zij bij de Shell weer kun nen vorkopen. Dat is de werkverschaf fing voor de armen uit al die buurten met namen als exotische bloemen: Fleur de Marie, Otrabanda, Seroe di Domi, Batï Panja. Voor de autochtone bevolking op Curagao wordt de tegenstelling arm-rijk nog geaccentueerd door toeristen, die in luxueuze hotels verblijven en de dollars overvloedig laten wegstromen in de casino's. Achter' felle kleuren gaat de ellende schuil op Curasao: krotten in de schaduw van bungalows. Zó groeit een deel van Curagao's gekleurde jeugd op.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1969 | | pagina 15