OLGA
BIAFRAANSE VLUCHTELINGENKINDEREN
ONTKOMEN DE OORLOG DOOR DE LUCHT
Uw matros
Fabery
de Jonge
PILOTEN VOEREN WARE
KUNSTSTUKJES UIT
Legerkamp
Baraka
Werkwoorden
Win met de
'n kwart miljoen
aan prijzen!
DONDERDAG 12 JUNI 1969
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
17
f ADVERTENTIE)
Koop 'm en win
fl. I.OOO.-
DOKTERSVROUW VERTELT OVER LEVEN IN GABONESE OPVANGCENTRA (I)
LIBREVILLE (Gabon) Haast ,met de pen aan de mond' geeft
doktersvrouw Erna Gianotte-van de Berg in twee afleveringen im
pressies van het leven van Biafraanse vluchtelingenkinderen, die
de dans van het teisterende oorlogsgeweld in hun geboorteland ont
sprongen en die hun gemoedsrust in redelijk toegeruste kampen
in de omgeving van de hoofdstad van Gabon, Libreville, kunnen
terugwinnen. Van zeer nabij beschrijft zij welk stempel de ellende
op de kinderen achterliet. Maar ook spreekt uit haar verhaal hoe
de spontaniteit en speelsheid, van nature, geleidelijk aan in het
kind terugkeren. Na enkele weken kampverblijf bevrijdt het vluch
telingenkind zichzelf al enigszins van de drukkende angsten, die
het kortgeleden nog moest ondergaan.
Het naaste buurland van Biafra, Gabon, betekent namelijk voor
honderden, zelfs duizenden en duizenden Biafraanse vluchtelin
genkinderen een veilig onderkomen in de wrede oorlog tussen
Biafra en Nigeria. Terwijl de hele wereld weldadige hulpacties
op touw zet, zit men ook dicht bij huis niet stil, want dag in dag
uit staan medische hulptroepen van het internationale Rode Kruis
en andere organisaties klaar om vele hulpeloze slachtoffers aan
het front te onttrekken.
In het holst van de nacht vertrek
ken zo frequent mogelijk vliegtuigen
mot bestemming Gabon om grote of
kleine groepjes Biat'raantjes in vei
ligheid te brengen. Uit aUe delen van
Biafra worden de vluchtelingenkin
deren gehaald, want het zijn vrijwel
allemaal loslopende, meestentijds
ouderloze kinderen. Om niet de aan
dacht van de vijand te trekken moe
ten de vliegtuigen vau onverlichte,
improvisorische banen, in feite een
autoweg, opstijgen, hetgeen de nodi
ge gevaren en risico's voor de piloten
met zich meebrengt. Erna Gianotte:
.Ze halen werkelijk kunststukjes uit'
Eindbestemming van de vluchten is
de speciaal voor de Biafraanse kin
deren ingerichte opvangcentra en
-kampen, waar hen een nieuw be
staan in een prettiger leefklimaat
wacht.
Met drie van deze kampen brengt
Erna Gianotte ons nader in contact.
Het zijn: de .Baraka', waar vooral
veel gezonde kinderen wonen, de
.Pouponnlère. waarin baby's en
peuters zijn ondergebracht en de
.Gué Gué'. het kamp waaraan te
vens een ziekenboeg is verbonden.
Gué Gu, gevestigd in een vreemd
soortig halfrond gebouw, was oor
spronkelijk een oefenschool van de
Gaboneze politie. Pouponnière was
voorheen het privé buitenhuis van de
Gaboneze minister van binnenlandse
zaken Mickulé. die het voor dit doel
.welwillend' afstond. Achteraf bleek
het volgens Erna Gianotte niet zó
welwillend te zijn. want hij eiste het
buitenverbijf op een gegeven mo
ment weer op en wilde dat er aller
lei té dure veranderingen in werden
aangebracht.
Als contractanten van de stichting
Erna G-ianotte-Van ae Berg
legt in een verloren uurtje de
gebeurtenissen voor haar dag
boek vast.
.Terre des honmes' kozen Erna
Gianotte-van de Berg en haar man
dokter Woet Gianotte, voor Gabon
om daar hun kennis en kri.clit.en in
dienst van een nog steeds hopeloze
situatie te stellen. Dokter Gianotte
v ertrok als arts en leider van een
medische equipe; Erna Gianotte wil
de als onderwijzeres de Biafraanse
vluchtelingenkinderen op enigerlei
wijze proberen nuttige stof voor hun
Verdere leven bij te brengen.
In dagboelrtrant geeft doktersvrouw
Erna Gianotte onderstaand een ,live'
verslag van het. leven in de kampen.
Het zijn slechts momentopnamen,
maar zij staan garant voor do re-
gebnaat.
Gistermiddag meegeholpen met de
polikliniek op Gué Gué, ons grootste
kamp. prachtige vertoning is dat. De
dokter achter een houten tafel, ik
zittend op een tafelpunt en tussen
ons :n een bak vol kleverige tubes,
potjes met pillen, flesjes met drup
pels, een grote schaar en twee kleu
ren lint: rood voor de zieken, geel
voor de halfzieken. Achter hem een
lange rij harrewarrende patiëntjes.
De groteren, dié zich niet lekker
voelen, komen uit zichzelf, de klein
tjes zijn gestuurd door nurses en
onderwijzeressen die ze volgens een
simpel criterium selecteren: als de
kinderen niet eten. niet spelen en
warm aanvoelen, zijn ze hoogst
waarschijnlijk bezig ziek te worden.
Het gaat meestal wel op. en degenen
die simuleren of niets hebben, krijgen
een staalpil zodat ze toch het gevoel
hebben, dat er iets aan ze gedaan ls.
De kinderen worden snel één voor
één afgewerkt. Af en toe deelt
.mondocteur" een flinke mep uit als
ze al te vervelend met elkaar staan
te vechten in de rij.
Ik deel grote hoeveelheden aspirines
uit en hoesttabletten. Achter me
staat een gedeukte kan met water,
waar ik steeds- twee bekertjes mee
vul, zodat de kinderen hun medicij
nen kunnen wegslikken. Sommigen
doen het achteloos: vier, vijf pillen
tegelijk met één slok water, ande
ren zitten eindeloos te pruimen met
een half aspirientje en spugen het
tenslotte toch nog uit ook. Ik heb
al geleerd in dit geval hardhandig
op te treden en duw het er met eeii
gedecideerd gebaar weer in: er is
geen tijd om het met slinkse grapjes
ie doen, bovendien zouden ze je niet
snappen. Hier een oor, dat ingedi-up-
peld moet worden, daar een lelijke
wond die behandeld moet worden.
De meeste kinderen laten zich onbe
wogen helpen en geven geen kik. ook
met als het toch pijn moet doen.
Een enkeie wordt met een rood lint
om de hals en een .gebruiksaan
wijzing' voor verdere behandeling
naar de ziekenzaal gestuurd. De kin
deren met gele linten hoeven niet
naar bed maar worden de komende
dagen wat meer in de gaten gehou
den en. indien nodig, toch nog van
een rood'lint voorzien.
Deze nrddagpolikliniek speelt zich
buiten af, onder een afdak. Om ons
heen zit een aantal kinderen in
klasjes.
Een van de teachers is bezig de ha
ren te knippen van de kinderen, in
een ander klasje wordt kennelijk iets
aan taal gedaan maar erg veel fut
zit er niet in het geheel.
Achter me staat een joch de wacht
te houden bij de kan water. Als die
leeg is. rent hij ermee weg en komt
even later met de tong uit de mond
en knikkende knieën weer met een
gevulde kan aanzeulen.
Als de polikliniek klaar is, gaan de
kinderen zwemmen, de zee is aan de
overkant van Gué Gué. maar eerst
moet een 'drukke snelweg overge
stoken worden. Een van dé kleintjes
komt bijna onder een auto, we horen
f Mende banden. Dat alles vlak onder
e ogen van een Biafraanse teacher.
Woedend holt de dokter bij zijn po
likliniek vandaan, die hij bezig was
op te ruimen, om haar de huid vol
te schelden en te zeggen, dat de kin
deren in het vervolg alleen maar
mogen oversteken ais één van de
Europeanen erbij is. Het is name
lijk niet de eerste keer, dat zoiets
gebeurt.
Deze middag igaan we met z'n twee-
en naar het militaire kamp, waar
ook een groot aantal Biafraanse kin
deren is ondergebracht. Momenteel
zitten er een paar kinderen van Gué
Gué want zij beschikken daar over
meer gespecialiseerde artsen en heb
ben een betere outillage, zodat on
ze erastlige gevallen vaalt voor een
poosje naai- dit kamp verhuizen.
De kinderen, die de afgelopen weken
met Rode-Kruisvhegtuigen uit Bia
fra zijn geland, bevinden zich ook
allemaal hier, Niet in de laatste
E laats omdat onze kampen vol zijn.
ben er nog nooit geweest en
loop even later n.euwsgierig tussen
de grauwe legertenten te dwalen.
He', doet allemaal goed georgani
seerd f i en er lopen heel wat men-
se.i. vooral mannen, rond. die hier
kennelijk allemaal een vaste taak
hebben Heel wat anders dan Gué
Gué bij ons. maar wat een verschil
met .onze' kinderen!
Het gros hier is verschrikkelijk ma
ger en maakt een angstige indruk.
Hun hoofden zijn kaalgeschoren. Ze
doen me denken aan Joodse kinde
ren op oorlogstekeningen. Hun kle
ren zijn splinternieuw en schoon,
wat juist Dii deze kinderen onna
tuurlijk aandoet. Het zijn typisch
gekregen kleren. Ze spelen nauwe
lijks en komen met naar me toe,
integendeel, als ik toenadering zoek.
reageren ze een beetje achterdoch
tig.
Voor me zie ik de kinderen, van wie
ik net kom: hun smoezelige kleurige
jurkjes, hun wonderlijke roze met
wit gestreepte strech' hansoppen, de
meeste kleren te groot of te-klem met
ontbrekende knopen, de meeste
kleintjes zonder ondergoed, maar
met ronde gezichtjes, flemend om
een liefkozing ruziënd en spelend
.met elkaar, hollend en dravend als
de dokter eraan komt in zijn auto.
Maar hoe kort geleden waren de kin
deren uit diit militaire kamp nog in
Biafra, hoe kort geleden hebben ze
afscheid moeten nemen van hun
ouders, als ze die nog hadden en hoe
vers zal al die oorlogsellende nog in
hun geheugen liggen. Voor hun is
het krijgen van een flinke portie
eten, elke dag weer opnieuw, nog he
lemaal geen vanzelf^>rekende zaak.
En nu die hele reeks blanke mensen,
die zich met hun bemoeit die hun
hoofden kaal knipt en ze andere kle
ren geeft, hoe kunnen ze dat alle
maal in die korte tijd verwerken?
Op mijn zwerftoahten tussen de ten
ten dóe ik een macabere ontdek
king: een tent vol kleine ruwhouten
doodskistjes, met kruisen erop. in
verschillende maten, van heel klein
tot iets groter toe maar allemaal
voor kinderen bestemd
Ik realiseer me, dat in dit kamp het
sterftecijfer, heel wat hoger moet
liggen aan in onze kampen.
Als ik terug ga naar de kinderen,
sluit ik, na enkele voorzichtige po
gingen, vriendschap met een klein
meisje. Ze is zo mager, dat ik haar
ribben heel duidelijk door haar jurk
je kan voelen als ik haar optil. De
rest van de middag sjouw ik met
haar rond, ze is zo licht als een
veertje en haar beentjes klemmen
zich stevig om mijn middel vast, zo
dat ik haar amper hoef te tillen.
Eindelijk ontdek ik een jongetje dat
Engels spreekt, hij neemt me mee
naar zijn tent, laat me zijn bed zien
en wijst me trots een stapel rode en
bladwe pyama's aan.
Binnen een mum van tijd sta ik alle
jongetjes van deze tent in pyama-
broeken te hijsen, hoewel het pas
vier uur 's middags is.
Een grote jongen van minstens vijf
tien jaar, zit in een hoekje van de
tent wat wezenloos met een gummi
babyhondje te spelen. Om de paar
seconden knijpt hij erin en dan piept
het. iedere keer weer opnieuw in een
eindeloos herhaald ritme.
Midden in ons gesprek zegt mijn
speciale vriendje in moeizaam En-
eels .1 love you'. Ik voel dat dit
een hele belangrijke liefdesverkla
ring is en antiwoord: ,1 love you too,
reaT I do.'
Hij vraagt me of Ik terug kom en ik
voel mezelf een lafaard als ik ,ja'
zeg en het niet eens zeker weet.
Als we, /eggaan, moet ik het kleintje
loslaten. Ze begint te huilen. Is dat
half uurtje geborgenheid dat :k
haar heb gegeven toch niet belang
rijker dan deze vijf minuten ver
driet? Ik wil absoluut nog een keer
naar dit kamp gaan. Misschien heb
ben ze me een beetje nodig.
Na een poosje ce kat uit de boom
kijken, acclimatiseren en Natasja.
onze anderhalfjarige dochter verzor
gen. die wat aan het kwakkelen is.
weet ik zo'n beetje hoe het huishou
den verloopt en ga ik een mogelijk
heid zoeken om les te geven op eén
van de Biafraanse kampen. Ik ben
tenslotte niet voor niets onderwijze
res. Baraka is het geschiktst daar
kan ik lopend met Natasja naar toe
gaan.
De kinderen zijn er allemaal gezond,
behalve een enkele die eens een dag
koorts heeft of een grotere groep, die
een gewone kinderziekte krijgt. Het
medische zerk is dus niet zoveel en
kan door één verpleegster gedaan
worden.
.Maar gezonde kinderen moeten be
zig gehouden worden, zeker als eri
eigenlijk te weinig speelruimte is.
Wel zijn er een paar Biafraanse on
derwijzeressen 's ochtends een
paar uur les geven. Eigenlijk is dat
niet genoeg,"want 's middags is er'
geen school en zaterdags helemaai
niet. Bovendien wordt er lang niet
altijd op tijd begonnen. Wel zingen
en dansen de kinderen veel en dat
doen ze geweldig, ze begeleiden zich
zelf met handgeklap en voeren de
bewegingen heel gelijkvormig en soe-
Eel uit, hun lichamen ritmisch mee-
ewegend. De melodieën die ze erbij
zingen, zijn vaak eentonig en komen
steeds op hetzelfde thema terug
maar ze zijn heel intrigerend; zelf
heb ik jaren lang allerlei soorten
danslessen gehad, van Zhildameri-
kaans tot jazz-ballet toe en ik word
iedere keer weer laaiend enthousiast
als ik deze kinderen zie dansen.
Maar voorlopig zal ik me eerst tot
het geven van wat Frans bepalen,
want dat is hier in Gabon de voer
taal en daarom ga ik eerst eens een
kijkje nemen op Baraka om te zien
hoe de dagindeling is, en in welke
groepen er gewerkt wordt.
Er zijn drie groepen: de hele klein
tjes van 2 tot 5 jaar, die zich nog
niet hoeven te bekommeren om som
metjes en taal, maar er wel vaak
met hun nieuwsgierige snoetjes bij
zitten en getolereerd worden zo
lang ze niet schreeuwen. Dan de
grootste groep van 5 tot 10 jaar.
deze heeft echt .school', zit op lan
ge houten balken op de zandgrond
en leert wat lezen, rekenen' en
krijgt een soort bijbelse geschiede
nis. Dan een klein groepje 10-13 jari
gen, ze bestaat iftt de oudsten. Ze
ifetjes' in de pas begeeft een
groep Biafraantjes zich school-
waarts.
Biafraanse vluchtelingenkinde
ren leren elkaar het ritme en
de stijl van de volksdansen. Ze
beginnen op de knieen.
zitten ter weerszijden van een houten
tafel op twee echte banken en heb
ben zelfs schriften voor Engels en
rekenen. De meesten van hun kun
nen dan ook een beetje Engels spre
ken en begrijpen. Het studiepeil en
tempo zijn heel verschillend en de
omstandigheden waaronder gewerkt
moet worden, zijn uiterst primitief:
de kinderen zitten buiten onder een
soort afdak en tegenover de tafel
staat een groot schoolbord tegen een
vermolmd hek aan.
Toch geniet ik inwendig van dit
geïmproviseerde gedoe, ook al wordt
net les geven bemoeilijkt door een
menigte kleine peuters, die me
nieuwsgierig aangaapt en vlak om
me heen gaat staan, zodat ik bijna
over ze struikelen als ik wat op het
bord moet schrijven.
Over de rand van het hek. staan
meestal wel een paar Gabonnezen te
kijken, die me op Franse spelfouten
attenderen en alles nieuwsgierig be
kijken.
Het mooist van alles is een twee-
Jarige dikke baby, die als een wel
gedane Boeddha midden op de tafel
zit en met een onverschillig smoel
tje mijn hele betoog volgt. ,It 's a
spoiled one verzekert een van de
.teachers' me. Ik vind het allang
best als het kleintje maar niet be
gint te schreeuwen en dat doet ze
gelukkig bijna niet.
De kinderen vinden mijn Franse
lessefl machtig interessant en ook
hun onderwijzeressen leren hard mee.
De eerste keer leer ik ze tellen tot
tien en maak er later een soort lied
je van met handgeklap en voeten
gestamp.
Twee keer per dag ga ik in het
vervolg naar Baraka toe: 's morgens
als Natasja slaapt en tegen het eind
van de middag maar dan neem ik
haar mee. 's Middags is er ook vaak
tijd over voor wat spelletjes, vooral
hinkelen vinden ze prachtig.
In de loop van een suintal dagen zijn
de kinderen al een heel eindje gevor
derd niet hun Frans: ze tellen tot
50, vervoegen een bcel stel werk
woorden op ,er', dreunen de présent
van .avoir' op, zingen Franse liedjes
en kennen een aantal dierennamen.
Die. heb ik eerst op het bord voor
getekend, zodat ze ze over konden
nemen. Dat is weer eens wat an
ders dan soldalen met geweren dro
vrijwel hun enige onderwerp vormen
en die ze zelfs niet stokjes in het
zand tekenen. Dat is overigens hun
enige (onbewuste) uiting van de
Biafraanse oorlog, uit zichzelf spre
ken ze er nooit over. Ik beloof ze een
eigen Frans schrift als ze goed hun
best doen. En met grote IJver storten
ze zich op hun lesjes. Ze krijgen er
bijna allemaal een en wat zijn ze er
gelukkig mes*! .Sommigen van hun
nemen de stof geweldig goed op en
dat, terwijl het Engels waarin ik
ze toespreek, toch ook niet gemakke
lijk voor hun moet zijn. Maar dan
wordt" Natasja weer ziek, ik moet
mijn lessen opschorten tot een nader
te bepalen datum. Het kost me moei
te mijn gebondenheid aan huis t«
aanvaarden.
Een paar dagen later gebeurt er
iets fijns op Baraka. Er is een brief
uit Biafra gekomen van ouders, die
weten dat hun zoontje in een .Terre
des Hommeskamp moet zijn en ons
vragen zijn zusje dat .ergens' ln Li
breville verblijft, op te sporen en
de kinderen bij elkaar te brengen.
Een sociaal werkster wordt inge
schakeld. Het gaat oni een Jongetje
van 6 jaar in Baraka en een meisje
van 6 Jaar dat mogelijk in een kloos
ter is.
Op een zonnige zaterdagmiddag zet
ten we het jochie ln onze auto ea
rijden naar het aangeduide klooster.
Hij vindt het heerlijk in de auto en
kijkt zijn ogen uit al heeft hij geen
idee waar we hem naar toe brengen.
We hebben hem niets verteld, het
risico is te groot dat we zijn zusje
helemaal niet vinden.
Na wat vragen en zoeken, vinden we
de plaats waar het zijn moet: een
wit gebouw met een rustige binnen
plaats, overschaduwd door mangobo
men. In de kerk ernaast wordt ge
zongen. Er lopen een paar nonnen
over de binnenplaats, een van hen,
met een gezicht vol sproeten, staat
ons te woord. Haar gez.cht staat
bedenkelijk als we haar de situatie
uitieggen; er zijn maar 6 Biafraan
tjes hier. waarvan twee tijdelijk weg
zijn. Ik ben teleurgesteld, de keus
wordt nu wel erg klein. De non wenk
de kinderen dichterbij, ze staan ons
bedremmeld aan te kijken.
We laten .ons" Biafraantje uit da
auto stappen en houden de adem in.
Ik zie alles cherp voor ine: zijn vuile
blote voetjes die van de treeplank op
ht asfalt stappen, z'n katoenen broek
en jak, gemaakt van donkergroen
legerg-oed, het zingen in de kerk en
het ruisen van de bladeren.
Een van de kleine meisjes blijft
stokstijf staan, holt dan huilend met
de armen vooruitgestoken op haar
broertje toe. die zwijgend blijft
staan, het hoofd naar beneden maar
de tranen rollen over z'n gezicht.
Hij krijgt meteen een stuk cocos-
noot in zijn handen geduwd van haar.
"We laten ze. dicht bij elkaar staand,
achter. Ze zijn een beetje verlegen,
als de eerste emotie achter de rug is,
maar ook dolgelukkig dat ze weer
bij elkaar zijn.
ADVERTENTIE
m.
m
MANCHETKNOPEN
Een „gouden" geschenk dat
altijd met „hem" meegaat.
Vele modellen en uitvoeringen.
Prijzen in goud vanaf f 90.-,.
In goud op zilver vanaf f 12.50
JUWEUERS - H0RL0GERS - SINDS 183» 'l
IANGE KERKSTR, 30 -TEL 5005 GOES i
(ADVERTENT! Ei
VU
'n Goede tip
voor Vaderdag:
zeg het met bloemen
Met een
royaal boeket.
Of een potplant
vol kleur.
Goed idee!
Hij is er vast blij mee.
ADVERTENTIE
w,
Wie maakt de beste
Seven-Up slagzin
van zeven woorden?
Haal nü een fles met deelnemers-
formulier en spaar de woorden
onder de doppen, 't Is makkelijk,
't is spannend. En iedereen kan
meedoen, iedereen kan winnenl
'n Koel glas Seven-Up
brengt u allicht op bruisende
ideeën
Sw*e-Up~ srri ~7UP" ar» re^liter
fradamarks of th* S«vw-Op Compa-iy,
6t touts, Missouri. USX
