KERNCENTRALE
OBRIGHEIM:
VOORBEELD BORSSELE
dorpje aan de neckar veerde
op uit dommelend bestaan
.react0rb0l echt geen atoombom'
.siemens op weg naar europese integratie'
zaterdagnummer
Trfcrdag 26 april 1969
Medio ]ull gaat In het Sloegebied bij Borasela
de aerate paal In de grond voor do PZEM-
kernenergiecentrale van 400/450 megawatt.
Deze centrale zal een getrouwe kopie worden
van het nucleair energiebedrijf dat Siemena
AG In het dorpje Obrlghelm (omgeving Hei
delberg, Did) heeft gebouwd. Enkele weken
geleden la de 300 megawatt kerncentrale daar
na een gealaagd proefbedrijf aan de exploi
terende elektriciteitsbedrijven overgedragen.
Een van onze redacteuren bracht er een be
zoek en peilde wat de komat van een kern
centrale betekent. Ook had hij In de .Siemena-
atad' Erlangen (bij Neurenberg) een uitvoerig
gesprek met de directie van Kraftwerk Union
AG, de pas opgerichte Siemens/AEG-combl-
natie, die de opdracht voor de kerncentrale
Borssele verwierf.
OBRIGHEIM (DLD) Aleen op gedetailleerde au-
lokaarten is het te vinden: Obrigheim am Neckar..
aan de rand van het Odenwald, niet ver van Heidel-
berg. Een dorp dat tien jaar geleden nog nauwe
lijks 2000 Inwoners telde. Het had toen nog geen
dokter en geen tandarts. ,Nu hebben we er van beide
twee', zegt trots Ernst Ertl (53), de burgemeester
van het plaatsje, dat vier jaar terug plotseling uit de
dommel van een uitzichtloos bestaan opveerde. Prik
kel daartoe was de beslissing van dertien elektrici
teitsbedrijven in Baden-Wtirttemberg om aan de
oever van de rivier, een paar kilometer bulten het
dorp een kernenergiecentrale met een vermogen van
300 megawatt te bouwen. Zes weken geleden heeft
Siemens AG deze kerncentrale opgeleverd en aan de
exploitanten overgedragen. En daarmee werd don de
tot nu toe grootste lichtwater-gekoelde kerncentra
le in Europa operationeel.
Nog even en de bouwploegen van Siemens zullen
het in terrassen verdeelde centraleterrein in Obrig
heim verlaten. Het karwei zit er op, de centrale
heeft de uiterst strenge testperiode goed doorstaan,
de kinderziektes zijn overwonnen en de dagelijkse
produktie is verzekerd. Wat blijft ls .een personeels
bezetting van ongeveer zestig man, met hun gezin
nen de nieuwe inwoners van dit rustiek gelegen
dorp. Hun werkterrein ligt op een zestig hectares
groot stuk van de rivieroever, waar op niet minder
dan zeshonderd verschillende kaveltjes een groepje
landbouwers weinig lopende bedrijven hebben opge
geven. Toen de grond werd verkocht en onteigend
kregen de boeren er per saldo DM S per vierkante
meter voor
Maar terwijl de bouwers van de centrale t\->breken
wordt er in het harte van Obrigheim druk vertim
merd en verbouwd aan middenstandszaken, aan ho
tels en restaurants. De gemeenteraad heeft het voor
elkaar weten te spijkeren dat er een nieuwe school
kwam met een regionale functie, een sporthal en
een ontspanningscentrum. De woningbouw zette door,
er kon worden gesaneerd.
Overigens zag het er wel jarenlang naar uit dat
de ontwikkeling van het kleine oord hier aan de
Neckar beperkt zou blijven tot die van een woonge-
meente. Obrigheim werd geconfronteerd met de be
kende uitstoot uit de landbouw en het aantal ar
beidsplaatsen liep terug.
.Dat moeten we niet hebben', redeneerde burgemees
ter Ertl obstinaat en hij begon energiek naar nieu
we kansen voor zijn gemeente te zoeken. Toen er
dan ook sprake van kwam dat m Baden-Württem-
berg een kerncentrale zou moeten worden gebouwd
en ook in Obrigheim een hoge mast voor meteoro
logisch onderzoek werd neergezet snoof de heer Ertl
als het ware al de nieuwe kansen op.
Angstige denkbeelden dat zo'n kerncentrale door
straling de bevolking tot op wijde afstand zou kun
nen belagen, dat zo'n bedrijf een haard van nucleair
bederf zou kunnen zijn had hij al snel naar het
rijk van de Fabeltjeskrant verwezen. De eerste bur
ger zag snel in dat zo'n Interessant object als een
kernenergiebedrijf de naam van zijn gemeente uit de
vergeten hoek zou halen. Tenslotte weet in ons land
ook nu pas een wat groter deel van de bevolking
-dat Borssele (1500 Inwoners) op Zuid-Beveland ligt.
.Samen met de landsregering ls het ons getókt
Obrigheim als verstlgingsplaats voor de kerncentrale
aangewezen te krijgen', vertelt de burgemeester ver
der. ,We hebben ons georiënteerd In Karlsruhe, waar
Siemens de eerste kerncentrale (50 MW) met een
researchreactor heeft gebouwd. De gemeenteraad
werd van alles op de hoogte gebracht en kreeg te
horen wat hij weten wilde Een atoomforum hebben
we belegd. Er kwamen 600 belangstellenden. Er werd
alleen maar gevraagd: wat komt er nu eigenlijk u:l
die pijp? Het was ontzettend belangrijk dat de men
sen van Siemens niets te verbergen hadden en niets
geheim probeerden te houden. Dat heeft er aan mee
gekomen dat de bevolking snel vertrouwen had in het
bedrijf aan de Neckar".
O ja, er v.' i wat moeilijkheden geweest met eige
naars van huizen in een buurgemeenten juist op de
andere oever van de rivier tegenover de centrale.
De bewoners van deze trapsgewijs in de glooiing
van de heuvel gestopte bungalows zagen hun riante
uitzicht plotseling belemmerd, ze maakten bezwaar
tegen het karakter van de kerncentrale als radio
activiteit verspreidend bedrijf en dienden hun klach
ten in. Siemens behoefde er zijn veiligheidsvoor
schriften niet voor te verscherpen. Het enige waar
in men zich verplichtte de bezwaarden tegemoet te
komen was dat de turbinehal in de richting van de
ze woningen geen glaswand maar een aluminumwand
kreeg en dat de stortput voor het af te voeren
koelwater met planken werd afgedekt om min of
meer hinderlijk geruis te elemineren.
Obrigheim Intussen bezigt de kerncentrale als een
soort van trekker voor de verdere ontwikkeling van
de gemeente. Naast de al bestaande bedrijfjes heb
ben zich nog niet zo lang geleden een aantal nieu
we industrietjes gevestigd. Intussen is het aantal
arbeidsplaatsen gegroeid tot 1200 en de bevolking
tot 4000 inwoners, Zoals gezegd: de Sieraens-invasie
van de afgelopen vier jaar heeft daar aardig toe
bijgedragen. Het financieel-economisch plafond ls
een flink stuk verhoogd. Burgemeester Ertl: ,De
bouwers van de kerncentrale hebben hier veel geld.
achtergelaten. Het is ons veel beter gegaan dan we
hadden gedacht'.
KEES VAN DER MAAS.
Opengewerkt model van de kerncentrale (600 megawatt), die Siemena bouwt te Stade bij
Hamburg.
ERNST ERTL
beter dan gedacht'
VEILIGHEID - VEILIGHEID - VEILIGHEID
KRAFTWERK-UNION-DIRECTEUR WALTER PILGRAM:
le voor het nucleaire proces
benodigde installaties bevin
den, komen we mannen tegen
ui fel gele overalls. Ze laten
die kleding achter wanneer
ze de hoofdcontrole passeren.
Een speciale wasserij binnen
de koepel zorgt ervoor, dat
van deze werkkleding geen
spoor van radioactiviteit naar
bulten kan komen. Er zijn
was- en douchecabines.
Om te verhinderen dat onge
controleerd lucht uit het re
actorgebouw naar buiten kan
ontsnappen heerst in alle ruim
ten een onderdruk. Er kan dus
alleen maar lucht van buiten
naar binnen. We stappen in de
luchtsluis, die ons in het hart
van het reactorgebouw brengt.
Daar is vorig jaar september
het proefbedrijf begonnen,
toen de drukwaterreactor, zo
als dat heet, kritisch werd.
.De Duitse atoomwet gaat er
van uit dat wel 30 kerncentra
les in een kleine omtrek bij
elkaar moeten kunnen worden
gezet wil men aan de maxi
maal toegestane grens van ra
dioactiviteit komen', had dr
Braun ons nog gezegd. Wat
dit m de praktijk aan veilig
heidsmaatregelen betekende
konden we met eigen ogen
zien Alle reactorinstellaties
zijn als het ware .verpakt' in
een stalen bol, die eind 1966
een drukproef doorstond van
3,35 atmosfeer. En daar om
heen is dan weer een dikke
betonnen mantel (een koepel)
gebouwd. Tussenbeide ontman
telingen functioneert het ven
tilatiesysteem. De uitstromen
de lucht trekt door filters al
vorens ze via de luchtschacht
(een soort van schoorsteen)
wordt afgevoerd Een auto
matisch systeem treedt onmid-
delijk ln werking wanneer ra
dioactiviteit in de af te voeren
lucht zou worden gemeten. En
wanneer er ooit in het reac
torvat Iets mis zou gaan, dan
ls er een zo grondige hoeveel
heden voorzorgen, dat zelfs
het maximaal geloofwaardige
ongeluk kan worden bedwon
gen. De meters dikke beton
nen wanden rond de kritische
Installaties staan daarvoor
borg.
Dipl. mg. Wilhelm Breltwie-
ser (45), de montageleider van
Siemens AG bij de kerncen
trale van Obrigheim heeft ons
bij de rondleiding door .zijn
jongste werkstuk uit de doe
ken gedaan, dat aan de vei
ligheid en bedrijfszekerheid
zoveel kosten en moeite zijn
besteed dat een stevig deel
van de bouwsom daarin wordt
gestoken. Groot voordeel bij
een drukwaterreactor, zoals
Siemens die in Obrigheim
heeft gebouwd en in Borssele
gaat bouwen is de elementaire
scheiding tussen alles wat
zich in net reactorgebouw en
in het turbinegebouw afspeelt.
Het gesloten circuit, waarin
de warmte uit de reactor wordt
opgewekt zorgt ervoor dat
alle radioactiviteit binnen
blijft. Alle wanden en vloeren
in het r eactorgebouw zijn
glad en van naadloze kunst
stof. zodat geen radioactivi
teit in de betonconstructie kan
kruipen. Onder de fundamen
ten van de reactorbol is een
bak gebouw met een binnen
wand van bitumen, alumini
umfolie en een kunststof om
te voorkomen dat ook maa:
iets van radioactiviteit in het
grondwater terecht komt. En
dan tenslotte het water uit de
Neckar dat als koelmedium
wordt gebruikt. Via speciale
installaties wordt het na ge
bruik eerst vrijgemaakt van
radioactiviteit. De overblij
vende vloeibare radioactieve
afvalstoffen worden ingedikt
en in speciale vaten verpakt
en opgeslagen. Het water dat
terugstroomt naar de rivier
heeft niet meer dan één pet
radioactiviteit van wat nor
maal in de rivierwater aan
wezig is.
.Wanneer het water van de
Westerschelde niet zo veront
reinigd zou zijn als het nu al
normaal is zou u het uit de
kerncentrale Borssele afkoms
tige koelwater rustog kunnen
drinken', verzekerde dr Braun
ons nog toen we afscheid van
hem namen.
ERLANGEN (DLD) ,Wat Nederland,
Duitsland en Engeland hebben gedaan bij de
opzet van het ultracentrifugeproject, ddt is
de geest van samenwerking die we ook in de
turbinebouw en op het gebied van installa
ties voor opwekking van kernenergie moe
ten zien te krijgen'. We staan naast dipL ing.
Walter Pilgram, directeur van Kraftwerk
Union AG, de recent opgerichte combinatie,
die de opdracht voor de PZEM-kernenergie-
centrale Borssele heeft bemachtigd, op het
dakterras van het Siemens-hoofdkantoor in
Erlangen bij Neurenberg. Aan onze voeten
de stad waar de naam Siemens hetzelfde be
tekent als Philips in Eindhoven.
In de verte een 25 meter hoog flatgebouw:
het centrum voor kernenergieresearch van het
huis Siemens. Daarin de proefinstallaties, de
controle-apparatuur en de afdeling reactor
ontwikkeling. Meer dan 400 wetenschapsmen
sen en ingenieurs zijn in die laatste afde
ling te werk gesteld.
Resultaat van het researchwerk daar wordt
gemarkeerd in het volgende rijtje: MZFR
Karlsruhe, een 50 mw kerncentrale met een
zwaar-wat er gekoelde research-reactor; Atu-
cha, Argentinië, een 300 mw centrale met
een zwaar-water gekoelde reactor, beide met
als brandstof natuurlijk uranium; Obrigheim
(Did), een centrale van 300 mw met een
lichtwater-reactor op verrijkt uranium; Nie-
deraichbach (Did), een 100 mw centrale met
het prototjlpe van een Druckrörhenreactor,
die met gas gekoeld en met zwaar-water ge
moderniseerd wordt; Stada (Did), een 600
mw centrale, licht-water en ven-ijkt uranium;
Borssele 400-450 mw, licht-water, verrijkt ura
nium.
.We kunnen spreken van een grote ervaring
Op het ogenblik hebben we dert-g verschil
lende centrales (conventioneel thermisch en
kernenergie) tegelijk in aanbouw. Onze orga
nisatie is op de bouw van grote centrales
ïngesteld'. Directeur Pilgram vindt het een
mooi succes voor de pas opgerichte combina
tie Kraftwerk Union van Siemens en AEG.
dat zij de opdracht van de PZEM in Zeeland
heeft gekregen. Maar hij wil niet bij dit resul
taat blijven stilstaan. Hij brengt het gesprek
op de vier weken geleden gevonden vorm van
samenwerking tussen Siemens AG en de Ne
derlandse Machinefabriek Stork NV' op hel
gebied van projectering en vervaardiging van
stoomturbines. .Wanneer we een analyse ma
ken van de wereldmarkt in de sector van de
energiecentrales, dan moeten we ons afvra
gen hoe de toekomst eruit zal zien wanneei
de capaciteit van de centrales steeds word!
opgevoerd van 400 naar 600 naar 1200 mega
watt en verder. Wat betekent dat voor onze
fabrieken? Hoe moeten die worden ingericht?
Hoe hoog zijn de investeringen, daarmee ge
moeid?' Dipl. ing Pilgram zou graag willen
weten in welke richting de bedrijven van de
17 Westeuropese turbinebouwers zich ont-
0BR1GHEIM (DLD) 'Laat
tofh niemand denken dat een
kerncentrale zoiets is als een
die op een kwude dag
kaa ontploffen. De veiligheids
eisen zijn zo scherp, dat er
echt helemaal niets lean ge
beuren, In de kerntechniek
worden steeds zoveel zeker
heden ingebouwd, dat er edge-
ÜJk geen wczenb'jk onderscheid
fa tussen een kerncentrale en
een conventionele centrale'.
Dr Wolfgang Braun. procu-
nüehoud.T bij de afdeling
teaktor-entwicklung van Sie
mens AG had ons bijzonder
overtuigd toegesproken voor-
dot we bij Obrigheim aan de
Necknr de reactorbol van de
800 MW-kerncentrale In het
vhier kregen.
Met een witte jas aan, helm
®P, plastic hoezen om de
•choaien en een zogenaamde
pendos!meter in de zak zijn
we de deuren binnengestapt,
waarachter zich de constant
op radioactiviteit gecontro
leerde sector bevindt. In een
soort van gastenboek wordt
de stand van de meter met de
tijd van verblijf voor en na
het bezoek genoteerd. Stra-
lingsdoses worden aangege
ven ln milllrem. Internatio
naal ls vastgesteld, dat het
personeel in een kernenergie
centrale jaarlijks maximaal
vijfduizend millirem mag op
nemen, verdeeld ln porties.
Een paar cijfers ter verge
lijking: een röntgenfoto le
vert honderd miUllrem, een
polshorloge met lichtgevende
wijzerplaat tien milllrem per
jaar.
In het labyrrinth van gangen
binnen de 44 meter ln diame
ter stalen bol. waarin zich al
wlkkelen. ,WiJ hebben ons hier bij Siemens
op het standpunt gesteld dat we niet wach
ten totdat anderen het maar opgeven. In
vesteringen op plaatsen waar dat niet gebo
den. Samenwerking en uitwisseling lijkt ons
dat we in de raad van bestuur van Stork
mensen vonden die deze mening van ons deel
den. Samenwerking en uitwisseling lljt ons
een vorm van Europese economische integra
tie, die nog maar al te weinig in praktijk
wordt gebracht'.
De directeur van Kraftwerk Union legt er
even de nadruk op, dat Siemens in het recen
te verleden zeer bewust opdrachten voor on
derdelen ten behoeve van de bouw van (kern)-
centrales bij Nederlandse bedrijven heeft uit
besteed. .Daaruit weten we nu dat de Neder
landse Industrie de concurrentie op Europees
niveau aankan. We wilden dat wel eens uit
pluizen, uit ervaring leren'. En daarom is de
heer Pilgram het beslist niet eens met de in
kringen van Neratoom gehuldige opvatting
als zou de Nederlandse industrie de beroemde
76 procent van de leveringen voor de bouw
van de kerncentrale te Borssele tegen uitga-
knepen prijzen aan Siemens waar moeten ma
ken. ,Wij werken met een interessante com
binatietechniek. Met minder kosten bereiken
we hetzelfde effect: wij behoeven geen in
genieursbureau voor de engeneering in te
schakelen, aangezien we onze eigen ingenieurs-
capaciteit zo doelmatig mogelijk hebben oj>-
gesteld'. Het turbine-verdrag van Siemena
met Stork ls volgens de heer Pilgram een
voorbeeld voor de toekomstige bedrijfspolitiek
van het Duitse concern, ook op het gebied
van de bouw van kernenergiecentrales. Zoals
al eerder deze week gemeld ontbrak het Sie
mens bij de offerte voor de PZEM-kerncen-
trale Borssele aan een Nederlandse partner,
aangezien alle op dit terrein bekwame bedrij
ven al een andere binding hadden. Directeur
Pilgram: .We kunnen ons in Europa op dit
terrein niet langer permitteren om verdeeld
te blijven opereren. Laten we dat toch vooral
?oed bedenken'.
Het reactordrukvat van de kerncentrale Obrigheim na de geslaagde proefnemingen.
