Dit wordt de kerncentrale Sloe
Siemens bouwt
de kerncentrale
Voor Neratoom is PZEM-
besiuit ,een zware klap'
Ernstig
teleur
gesteld
K0EJEMANS
7
J. W. HUPKES REAGEERT BITTER:
PERCENTEN
PNEM
HERATOOM:
zaterdag 5 april 1959
PROVINCIALE ZEEUWSt COURANT
BERGEN OP ZOOM KRIJGT
NIEUW STATION
UTRECHT (ANP) De Nederlandse
Spoorwegen zijn met de gemeentebestu
ren in Gorinchem, Steen wijk. Reilen en
Bergen op Zoom inov erleg getreden
over de bouw van nieuwe stations. Deze
vier stations zijn de eerste van enige
tientallen die in het kader van .Spoor
naar '75' op de prioriteitenlijst staan.]
Van deze lijst zullen elk jaar enkele'
stations op het investeringsplan wor-j
den gezet voor goedkeuring tot vernieu
wing.
Bergen op Zoom krijgt een
bouw met twee lagen er komt een hal,
een plaatskaartenkantoor, een restau
rant met eetzaaltje en een keuken. Op
het tweede perron zal een wachtkamer
met een automatiek worden ingericht.
Het oude station wordt gesloopt. Het
tijdstip van de bouw hangt af van de
besprekingen met de gemeente over de
reconstructie van het voorplein en het
autobussta tion.
iliglB -m
V7LISSINGEN Zó zal de kerncentrale (400 megawatt) er
gaan uitzien, die Siemens/AEG in het Sloegebied bij Bors-
sele zal bouwen. De centrale zal worden uitgerust met een Sie
mens drukwaterreactor, die een warmtevermogen van ca 1.3
miljoen kW in 2 koelcircuits opwekt. Als brandstof dient met
3 'r verrijkt uranium 235: de reactorkern bestaat uit 121 brand
stofelementen.
Als koelmedium wordt natuurlijk water toegepast, dat door de reactor
kern stroomt en daar verwarmd wordt tot een temperatuur van circa
315 graden Celsius. Van de reactor stroomt het koelmedium naar de
stoomgeneratoren, waar liet zijn warmte aan het voedingwater van de
turbine-installatie afgeeft en tot 291 graden C wordt afgekoeld. In de
stoomgeneratoren wordt verse stoom met een druk van 60 ato voor het
hedryf van het turbine-aggregaat geproduceerd.
De regeling van de reactor geschiedt via 32 regelstaven. Tot de reactor-
installatie behoren een aantal hulp- en neveninstaUaties, die voor een
goed bedrijf van de installatie nodig zijn. Alle delen van de reactorinstal-
latle zijn in het reactor- en reactorhulpinstallatiegebouw ondergebracht.
In het bolvormige reactorgebouw bevinden zich alle onder hoge druk
staande installaties. De stalen bol met een diameter van 45 m, die voor
een druk van ca 3,5 ato is geprojecteerd, zal door een dikke betonnen mantel
worden omgeven, die op een afstand van 1 m de stalen bol omhult. De
ruimte tussen de stalen bol en de betonnen ommanteling is op een afzuig
systeem aangesloten. Indien, wat als zeer onwaarschijnlijk aan te nemen
is, radioactieve stoffen uit de stalen bol ontsnappen, dan kunnen deze met
behulp van dit afzuigsysteem via de schoorsteen worden afgevoerd, zon
der een gevaar voor de omgeving te vormen. De vloeibare radioactieve
afvalstoffen worden ingedikt, in speciale vaten verpakt en opgeslagen.
Voor het opwekken van de elektrische energie is een 400/450 MW-turbine-
aggregaat met een toerental van 3000 omw./min. geprojecteerd (rechts).
De gehele stoomtechnische installatie, inclusief de machinezaal, komt in
haar opzet overeen met een conventionele thermische centrale.
Het in het turbine-aggregaat met een spanning van 21 kV opgewekte ver
mogen wordt door middel van een machinetransformator tot 150 kV ge
transformeerd en vervolgens aan het openbare net afgegeven.
VLISSINGEN ,Het is ont
zettend dat zoiets kan gebeu
ren. Waar het fout is gegaan,
dat is de concurrentïebasis.
Westinghouse is de enige
groep in de wereld, die grote
ervaring heeft in het bouwen
van kerncentrales en die kan
garanderen dat zo'n centrale
in 51 maanden in commerci
eel bedrijf kan zijn'. Fel Is de
reactie van de heer J. W.
Hupkes, president-directeur
van de Kon. Mij. ,De Schel
de' te Vlissingen en een van
de oprichters van Neratoom,
de enige Nederlandse combi
natie die samen met het
Amerikaanse Westinghouse
een offerte heeft ingediend
voor de bouw van de atoom-
centrale bij Borssele.
De heer Hupkes noemt do be
slissing van do PZEM om de op
dracht voor de bouw van deze
eerste commercieel opgezette
Kerncentrale aan de Duitse groep
Siemens/AEG te verlenen voor het
Nederlandse bedrijfsleven ,een
klap, die het niet snel zal te bo
ven komen'.
Bitter reageert hij: ,Onze aanbie
ding hield in dat de volledige en
gineering van deze centrale - het
denkwerk, de reactor om maar
enkele belangrijke dingen te noe
men - in Nederland zou worden
uitbesteed. Dat gebeurt nu, met
Siemens in Duitsland. Siemens
heeft met de Nederlandse indus
trie geen enkel contract. Alleen
staat vast dat het aannemerswerk
dwangpositie gemanoeuvreerd i_
kunnen onderleverancier gaan
spelen'.
Begin volgende week zal Nera
toom een onderhoud hebben met
de vaste commissie voor het de
partement van economische za
ken uit de tweede kamer over de
ze voor de Nederlandse offerte-
gever bij de bouw van de kern
centrale zo teleurstellende beslis
sing. .Het enige is nu nog dat we
als gelijkwaardige partner om de
tafel komen te zitten', is de ver
zuchting van de heer Hupkes. .Het
wordt tijd dat er in Nederland
eens een electriciteitswet komt.
Het moet nu maar eens uit zijn
met het koopman spelen in dit
soort zaken'.
Volgens de lieer Hupkes ligt het
verschil in prijs in de offerte van
Siemens en Westinghouse /Nera
toom in de orde van grootte van
3 PZEM-directeur ir T. Bo-
gerd noemde een percentage van
10. Maar dal moet dan naar de
mening van de heer Hupkes zijn
geëvalueerd, dat wil zeggen dat
bepaalde elementen uit de offerte
naar waarde tegenover andere zijn
beoordeeld. Van de zijde van de
PZEM werd aangevoerd dat b(j
de bouw en exploitatie van een
kerncentrale de vaste lasten ka
pitaalsuitgaven) op tweederde
van de totale kosten moeten wor
den gesteld en de variabele las
ten op eenderde. Bij een conven
tionele centrale is dat juist an
dersom. De kapitaalsuitgaven zijn
in het geval van een kerncentrale
dus van vitale betekenis op de ki-
lowattuurprijs voor de stroomle-
vering en één procent verschil
in de offertes kan dus meteen
een kwestie van miljoenen gul
dens zijn. De heer Hupkes stelt
daar tegenover, dat de betalings
condities in de offerte ook van
grote betekenis zijn en belangrij
ke verschillen kunnen opleveren.
Neratoom heeft de afgelopen ja
ren al veel research-kosten in de
voorbereiding van de bouw van
een kerncentrale geïnvesteerd. De
heer Hupkes: .Westinghouse kan
het beste leveren wat er op dit
gebied is. De Amerikanen, die
zich met ons (Neratoom) hebben
verbonden, hebben op het ogen
blik het grootste, aantal kerncen
trales gebouwd of in aanbouw, 43.
waarvan 9 in bedrijf*.
Hij vijst erop dat het grote in
ternationaal bekend ingenieurs
bureau Comprimo op dit terrein
VMF, de Rijn-Schelde groep. Shell
de Hoogovens). Neratoom is in
dertijd opgericht door VMF. RDM.
NSDM, Wilton-Feijenoord. Kon.
Mij ,De Schelde' en Comprimo,
toen er sprake van was dat de
Provinciale Noord-Brabantse
Electriciteitsmaatschappij (PN
EM) in Geertruidenberg een kern
centrale zou bouwen. Dat ging
toen niet door omdat men de ri
sico's aan een dergelijk project
verbonden over een grote perio
de wilde spreiden. Daarna is de
NV Gemeenschappelijke Kern
energiecentrale Nederland opge
richt door de gezamenlijke electri-
citeitsbedrijven. Neratoom heeft
zich daartegen scherp verzet, om
dat de research haar toen han
den werd genomen en 1 een
kwestie werd van aanbic gen.
vragen bij verschillende binnen-
en buitenlandse concerns. .We
hebben toen gekozen en ons zo
gunstig mogelijk opgesteld door
ons met Westinghouse te ver
binden. Westinghouse vond ons 'n
interessante groep om elders in
de wereld iets mee te doen', al
dus de heer Hupkes.
,En nu tlcze klap. Het is ver
schrikkelijk'. Naar de heer
Hupkes ons liet weten wil Sie
mens meteen een consortium
aangaan met Neratoom. ,We
z(jn niet in de positie dat we
het kunnen weigeren', is zijn*
enige commentaar op dit ver
zoek.
Mn haag (ANP) Het bestuur
>an Neratoom het consortium
I„,?. «eraenwgie van de Nederlandse
Sm waar:mn deelnemen Kijn-
j schelde, VMF/Stork-Werkspoor, plii-
v„wen- ComPrimo deelt in een
'"Klaring naar aanleiding van be
richten dat de Provinciale Zeeuwsche
Electriciteitsmaatschappij haar
kernenergiecentrale in Duitsland zal
bestellen mee, ernstig teleurgesteld
te zijn door dit beleid.
Neratoom herinnert er aan dat se
dert 1955 meer dan 900 miljoen gul
den is uitgegeven door de Nederland
se overheid, tezamen met de Samen
werkende Electriclteits Productiebe
drijven (SEP) in de sector van het
kernonderzoek in de ruimste zin.
je investeringen ln her
proefnemingen krij
gen nu geen enkel vervolg m de
vorm van een commerciële exploita
tie van de verkregen know-how voor
kernenergiecentrales. De door de
PZEM genomen beslissing als de be
richten hierover tenminste juist zijn.
is de Nederlandse regering dan ook
onwelgevallig', zo weet Neratoom te
melden.
topambtenaren van zijn departement,
.Deze hebben zich buitengewoon inge
spannen om de PZEM tot andere ge
dachten te brengen. Klaarblijkelijk
echter zijn de verhoudingen in ons
land van dien aard, dat in feite
één der provinciale overheden een zo
danig beleid kan voeren dat de ge
dane' uitgaven van de staat op de
daarin hun bestaan vinden, ernstig
worden veronachtzaamd'. Zo kan
geen Nederlands industriebeleid wor
den gevoerd, is Neratoom van me
ning.
Do zware kapilaalgoederenfahrikan-
lon binnen de groep merken op. niet
langer lijdzaam té kunnen toezien
bij het voortdurend schaden van die
belangen. Zij herinneren aan de gang
van zaken bij de aanlicstodingspoli-
llck inzake de straaljagers n f-5,
de Leopardtanks en nu weer de kern
energie, waarbij hetzij opdrachten
naar het buitenland gingen, hetzij de
Nederlandse zware industrieën ln
de rol van onderleverancier werden
gedwongen waarbij moet worden toe-!
geleverd tegen uitgeknepen prijzen. I
Dat het ook anders kan, werd vori
ge maand in België bewezen, waar
in de sector van de kernenergie een
voorlopige opdracht werd gegeven i
aan een Belgisch-Franse combinatie'
voor de levering van 2 tweelingin-j
stallaties van elk tweemaal 440 me
gawatt (1760 mw in totaal), tegen i
een prijs die hoger was dan waarte-|
gen de buitenlandse concurrentie had|
aangeboden.
Niettemin dreigt de opdracht naar
het buitenland t:e gaan aldus Nera
toom. De in Neratoom verenigde
zware-kapitaalgoederenfabrikanten
vragen zich af, hoe zij b:j een derge
lijk beleid de continuïteit van hun
ondernemingen en van de werkgele
genheid op langere termijn kunnen
veiligstellen, aldus de verklaring van
Heden overleed, door
een noodlottig ongeval,
onze lieve vader, be-
huwdvader en opa
weduwnaar van
Maria Elisabeth
van Houte
Biervliet:
J. A. Dieleman
D. C. Dleleman-
Boefle
Philippine:
A. J. Dieleman
E. P. Dieleman-
Wolfert
Zuidzande:
E. M. Almektnders-
Dieleman
I. C. Almekinders
En kleinkinderen
De teraardebestelling
zal plaatshebben op
dinsdag 8 april, des na
middags om 3 uur van
af het jeugdgebouw.
Geen bloemen
Slot van pagina 1)
bij Nederlandse bedrijven zal wor-
plaatst of uitgevoerd. Siemens
beschikt over offertes voor vele on
derdelen van deze installatie van
Nederlandse firma's. Ook is afge
sproken dat Siemens zo spoedig mo
gelijk een consortium zal vormen
met vooraanstaande Nederlandse
bedrijven voor de bouw van deze
centrale. De verleende opdracht zal
na het totstandkomen van dit con
sortium hierop overgaan. Bovendien
zal de PZEM moeten goedkeuren
welke leden voor dit speciale con
sortium zullen worden aangetrokken.
Wie dat uiteindelijk zullen worden
:s op dit moment nog niet bekend.
Stork NA' in Hengelo maakt
wat dat betreft een goede kans: dit
bedrijf en Siemens AG in We3t-Duits-
land zijn eind vorige week een lang
jarige samenwerking aangegaan
voor de projectering en vervaardi
ging van stoomturbines. Overigens
lijkt het volgens de PZEM niet uit
gesloten dat ook de Rljn-Schelde-
1 voor deelname geïnteresseerd
gn»
De eerste commercieel op te zetten
kernenergiecentrale in Nederland
wordt er een van een beproefd type,
waarmee uitgebreide bouw- en oe-
drijfservaringen in Amerika en
Europa zijn gedaan.
De PZEM verwacht dan ook een vei
lig bedrijf van deze centrale. Bij de
bouw en Inrichting ervan zal men
gebruik maken van de ervaringen,
opgedaan bij de bouw van de centra
le Dodewaard De gemeenschappelij
ke kernenergiecentrale Nederland
(GKN) heeft al een belangrijk aan
deel gehad in de evaluatie van de
offertes, maar zij zal daarnaast op
treden als adviseur tijdens de bouw
voor de PZEM. Het :s de bedoeling
dat Siemens een kerncentrale bouwt,
die een getrouwe kopie wordt van de
kort geleden overgedragen 300 MW
kerncentrale ln Obrigheim (Did), een
lichtwaterreactor met verrijkt ura
nium.
UITSTEL
Zoals gezegd: De Amerikaanse-Ne-
derland.se combinatie W es tin ghouse-
Neratoom heeft tot op het laatste
moment hoge ogen gegooid naar de
opdracht van de PZEM om de kern
centrale bij Borssele te bouwen. Toen
de raad van bestuur van de PZEM
begin deze week het definitieve be
sluit nam om een kerncentrale te
bonwen lag het ook in de Ixxloeling
meteen de opdracht te verlenen.
De groep Westinghouse-Neratoom
echter verzocht met grote aandrang
om uitstel, om nog in de gelegenheid
te worden gesteld belangrijke aan
vullende gegevens te verstrekken.
Drie topfunctionarissen van de groep
laar Neder-
zij
en de technische kant van de offerte
nader toegelicht. Howel het tegen de
afspraak met alle offertegevers was
heeft de PZEM dit uitstel verleend,
gezien het grote belang dat Nera
toom hechtte aan de samenwerking
Westinghouse-Nederlandse .ndustr.e.
Het resultaat van de onderhandelin
gen was echter met van d.e aard,
dat er een verschil ontstond in de
rangorde van de offertes. De Wes-
tinghousegroep had het voordeel dat
mens was qua aanneemsom belang
rijk gunstiger. Overigens heeft S.c-
mens ook al de bouw van verschillen
de kerncentrales op zijn naam staan
en de nodige kennis en ervaring op
gedaan. mede door bindingen met
westinghouse, aldus de PZEM ln zijn
communiqué.
SAMENWERKING
Samenwerking tussen Siemens en de
Nederlandse industrie bestaat er
reeds op velerlei gebied, zo wordt
verder gezegd. De firma Siemens
heeft bij de bouw van conventionele
centrales al zeer nauw met Neder
landse firma's samengewerkt en
daarbij buitengewoon ervarin
gen opgedaan. De PZÈM wijst erop
dat het bedrijf in de laatste jaren
20 turbine-installaties in II centra
les van de openbare elektriciteits
voorziening heeft geleverd met
een totaal vermogen van 1650 MW.
Er is derhalve geregeld contact met
Nederlandse firma's voor ketelbouw,
pijpleidingfabrlcage, elektrotechni
sche installaties enzovoorts. :n het
communiqué wordt nog opgesomd
dat \roor verschillende kerncentrales
(Atucha, Argentinië, Stade. Duits
land) ondracn'en voor componenten
aan de Nederlandse industrie werden
verstrekt.
KWEEKREACTOR
Sedert 1967 bestaat verder tussen
Siemens AG. Interatom, Belgonucle-
aire en Neratoom een consortium,
dat tot doel heeft een 300 MW.snel-
lekweekreactor-kerncentrale te ont
wikkelen. In dit consortium heeft
Neratoom de taak verschillende com
ponenten, zoals bijvoorbeeld warm
tewisselaars en natriumpompen te
ontwikkelen en te bouwen.
Het belangrijkste aandeel hierin
heeft de firma VMF-Stork-Werk-
spoor, die onder andere in Hengelo
een natrium-proef circuit met een
vermogen van 50 MW bouwt. Het
ligt in de bedoeling, deze samenwer
king voor de bouw van een proto
type-installatie voort te zetten en
gezamenlijk een commercieel werken
de kerncentrale met sneliekweekre-
actor te ontwikkelen.
Heden ging van ons heen, na een langdurig ge
dragen lijden, onze geliefde man, vader, behuwd-
en grootvader
CORNELLS DE DOOD
op de leefttJd van 60 Jaar en 9 maanden.
Zijn diepbedroefde vrouw en kinderen.
Goes: P. de Dood - Poelman
Kloetinge: J. Tramper
J. L. Tramper - Flikweert
VIaardingenA. de Dood
Middelburg: EL P. de Waardt-de Dood
A. de Waardt
En kleinkinderen
Goes, 4 april 1969
Louise de Colignylaun 43
De rouwdienst, in de consistorie van de geref.
gem., Violenstraat te Goes, zal plaatsvinden op
woensdag 9 april om 13.15 uur. Van daaruit vindt
de begrafenis plaats op de algemene begraaf
plaats te Goes.
Condoleantleadres: Louise de Colignylaan 43
mee een zeer belangrijke stap ge
zet te hebben op de weg. die tenslot
te zal leiden tot de modernste en
meest efficiënte methode tot bet
opwekken van elektrische enengie.
Hiermee is niet alleen een regionaal
belang gediend, te welen industrie
vestigingen in het gebied Vlissin-
gen-Oost, maar ook een algemeen
nationaal belang.
De belangrijke Industrievestigingen
waar bet hier om gaat, zijn in de
eerste plaats eveneens een nationaal
belang, doch meer Ln het bijzonder
betekent de directe Inschakeling van
de Nederlandse industrie bij de bouw
van dit project (yoor 76 pet.) een
versteviging van haar positie op de
wereldmarkt voor de levering van
componenten voor kernenergiecen
trales, aldus de PZEM.
Peter ie Jonge wint
welsprekendheidsstriji
De wedstrijd in welsprekendheid, gehou
den ter gelegenheid van de Zeeuwse
voordrachtswedstrijd voor leerlingen van
middelbare scholen, heeft een eerste prijs
opgeleverd voor Peter de Jonge. J03
Borg kreeg een eervolle vf
Beiden zijn leerlingen van
Willibrordcollege te Goes.
Jonge. Joyce
vermelding,
m het Sint-
Met grote blijdschap geven
wij kennis van de geboorte
van onze zoontjes
DENNIS en GÊRARD
C. P. de Nooijer
H. A. de Nooijer-
Doeland
Souburg, 4 april 1969.
Spoorstraat 64.
VERLOOFD:
MARIJKE E.
CASTE X5HLLER
Mr A. M. TROMP
kand. notaris.
Lange Delft 46 a.
Middelburg.
Oude Oord 69, Utrecht.
Leeuwarderweg 34, Sneek.
April '69.
Voor de zeer vele bewijzen,
an medeleven en deelne
ming na het zo plotseling]
erlijden Van mijn innig
geliefde man, onze lieve
broer, zwager en oom
Mede namens de familie,
J. Wabeke-Hanse
Wemeldlnge, april 1969,
Kfogeweg 13.
GETROUWD:
MARIANNE S.
VAN DER PEUL
en
H. P. VAN DEN AKKER
tandarts
5 april 1969.
Kon. Wilhelminastraat 17,
Kloetinge.
Rijawijkstraat 289,
Amsterdam-W.
Voor de bewijzen van mede
leven ons betoond na het
plotseling overlijden van
onze lieve vader en groot-,
vader
JOB MEULMEESTER
H. vcfn der Zalm
zenuwarts
AFWEZIG
Arnemuïden, april 1969. van - tot 14 apriL
betuigen wij onze oprechte
dank.
Uit aller naam,
Fam. Meulmeester.
Voor de zeer vele blijken
van belangstelling, kaarten,1
bloemen en cadeaus, ter ge
legenheid van ons 50-jarig I
huwelijksfeest op 21 maart i
ontvangen, zeggen wij, mede
namens onze kinderen en
kleinkinderen, hartelijk
dank.
J. C. Filius-Stouten
St-Philipsland, april 1969.
Mede namens onze kinde
ren en kleinkinderen zeggen,
wij allen hartelijk dank j
voor de zeer vele gelukwen
sen, bloemen en geschenken
die wij mochten ontvangen
op ons diamanten huwe
lijksfeest van 26 maart jl.
J. Glas
J. Glas-Zuidweg
April 1969.
C. W. Vereekestraat 14,
Kapelle.
Heden overleed tot on
ze diepe droefheid, na
een langdurig, gedul
dig gedragen lijden,
onze innig geliefde
MAATJE SïNKE
geboren Wisse
in de ouderdom van 79
jaar en 9 maanden.
Oostdijk
A. Sinke
Foster,
(Australië):
J. Sinke
Oostdijk:
L. Sinke
J. Sinke
J. Sinke-Moerdflk
Ad en Forra
Krabbendtjke:
(Oostdijk). 3 april '69
Tweede Oostdijkweg 8
De teraardebestelling
zal D Y. plaatshebben
op dinsdag 8 april van
uit het verenigingsge
bouw aldaar. Vertrek
om 12.00 uur.
verlichting
Verrassend veelzijdig
envoordelig
ostuums
Voor een zeer
gevarieerde kollektie
klasse-kostuums.
Zeer veel maten.
Zeer veel prijzen.
Kom passen I
159,-
Lange Delft 19 - Middelburg
RECTIFICATIE
Heden nam God tot
Zich in Zijn heerlijk
heid, onze lieve vader,
groot- en overgroot
vader
ALBERT KNIBBE
weduwnaar van
Maartje Luijt,
op de leeftijd van 78
jaar.
In het huis mijns Va
ders zijn vele wonin
gen.
Goes, verpleegtehuis
,Ter Valcke':
A. Knibbe
Brannay (Fr.):
N. Neels-Knibbe
T. Neels
Oostburg:
L. Verplanke-Knibbe
A. W. Verplanke
Aardenburg:
E. Scheele-Knibbe
E. Scheele
Rigny 3e Ferron (Fr.)
G. Knibbe
C. Knibbe-Nell
Amsterdam:
A. Tas-Knibbe
La Chappelle sur
Oreuse (Fr.):
A- Knibbe
G. Knibbe-Wassen
Palis (Fr.):
J. W. Bos-Knibbe
B. Bos
Rigny le Ferron (Fr.):
G. Knibbe
A. Knibbe-Huisen
Overveen:
A. Eversen-Knibbe
J. Eversen
Fontenailles (Fr.):
A. Knibbe
N. Knibbe-
de Hollander
Diant (Fr.):
H. A. Knibbe
J. Knibbe-
van der Streek
Montjay la Tour (Fr 1
A. M. de Hollander-
Knlbbe
A. de Hollander
Kleinkinderen en
achterkleinkinderen
Goes, 3 april 1969
.Ter Valcke'
De begrafenis zal- DV
plaatshebben op dins
dag 8 april te Goes.
Aanvang van de rouw
dienst in de Ooster-
kerk om 13,15 uur.