PREIPROL EN PEEKLUTS GAAN
ERIN ALSPAPTAART
PRIJZEN EN
VERWEER
TERNEUZEN EN
,DE LEEUWTJES'
ext™
~4> veot/wewKot/T
M. A. AALBREGTSE (77) STELDE CADZANDS KOOKBOEK SAMEN
WOENSDAG 1<? MAART 1969
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Er werd in het oude Land van Cadzand heel wat gaar gestoofd op de ,plattebuis'..~
Niet alle dingen zijn in prijs verhoogd, nee, troost u,
het zijn alleen maar de zaken die we elke dag nodig
hebben om onze gezinnen en onszelf op een verant
woorde sociale manier in stand te houden. Anders
niets dus dat loopt nogal los, vindt u niet Een knies
oor die kijkt op een huurverhoginkje van zes
procent of struikelt over het besluit dat er geen enkele
verdere fiscale tegemoetkoming van het loon dat de
gehuwde werkende vrouw verdient zal plaatsvinden.
Er wordt ruin.e aandacht aan de prijsverhogingen be
steed, de overheid doet het, er is een prijzendebat in
de tweede kamer geweest, de consumentenorganisa
ties en de vakbeweging doen het ook. Bij al die aan
dacht wordt mijns inziens één ding ridicuul gesteld,
namelijk, dat de huisvrouw prijsbewust moet kopen
Ridicuul en onmogelijk, omdat wij zo langzamerhand,
zo niet prijsbevnisteloos zijn. dan toch wel aan een
zekere prijzenblindheid gaan lijden. Er wordt van ons
verlangd, dat we de prijzen in verschillende zaken
gaan vergelijken. Deze opgave wordt aan ons gesteld,
of door mannen die zelf geen flauw idee hebben van
het feit dat inkopen voor de meeste vrouwen in de
meeste gevallen al lang geen pretje meer is, of door
vrouwen die hun inkopen niet zelf moeten verrichten.
Stelt u zich voor: eerst alle winkels afhollen en
daar uiteraard zonder er een cent te besteden
gaan kijken wat alles kost. We moeten dan natuurlijk
wel een blocnote bij ons dragen om de prijzen te no-
teren. Dan moeten we ook nog rekening houden met
Ie periodieke reclame-aanbiedingen, waardoor een ar
tikel de ene week bij winkelier A, de andere bij winke
lier B iets goedkoper is. En ja hoor, thuisgekomen gaan
we dan prijsbewust al die prijzen vergelijken. Eer
we hier mee klaar zijn, is waarschijnlijk a,lles wat
wij in de voorraad thuis hadden opgegeten, en zijn we
-.elf rijp voor consult bij een psychiater. Onze half ver
hongerde niet-prijsbewuste echtgenoten en huisgeno
ten zullen dan voor aanvulling van de voorraad moeten
zorgen en ik wed, dat ze dit zullen doen op de voor
hen meest gemakkelijke en dichtsbijzijnde manier.
Wont, ziet u, het wonderlijke is, dat met de consument
mij allemaal worden bedoeld, maar voor de noodzake
lijke en verantwoorde of met-verantwoorde gezinsuit
gaven wordt uitsluitend en alleen de huisvrouw de
verantwoording in de schoenen geschoven. Kreten als:
JJe koper is de sterkste, doch hij weef hef nief en.
.de consument is niet zo machteloos als hij denkf, zijn
maar in zeer incidentele gevallen van toepassing. Ze
gelden alleen voor aankopen waarmee men niet over
écn nacht ijs gaat. Wanneer men gebruiksvoorwerpen
zoals meubels of technische hulpmiddelen moet aan
schaffen, dan getuigt het alleen maar van uitgespro
ken domheid en onnozelheid als men dat. via deurcol-
portage doet. De aanschaf van deze gebruiksvoorwer
pen die dienst moeten doen op langere termijn ver-
langt enige voorbereiding en voor deze dingen is het
kopen meestal nog wel een prettige bezigheid. Daar
komt nog werkelijk eerst kijken en keuren aan te
pas en van merkgebruiksvoorwerpen liggen de prijzen
even hoog en is alleen de korting die de detaillist
geeft onderwerp van overweging. Niet alleen de kor
ting, doch zeer zeker ook de service.
Over de oorzaak van de prijsspiraal wordt nu al
maanden naarstig gediscussieerd. Niet alleen door de
btw (welke huisvrouw weet precies wat deze woor
den betekenen?maar ook door rekenfouten, de totale
prijsstijging is opgebouwd wat een prachtig woora
voor zulk een vervelende zaak uit acht verschillende
factoren. Althans volgens minister De Block van eco
nomische zaken. Zegt het u iets f Zegt het u iets als
ii de mededeling in de krant leest, dat de prijzen de
eerste helft van januari met drie en een halve pro
cent zijn gestegen Er wordt ook gesproken over
kwaliteitsverandering van diverse goederen, met name
in de textielsector in plaats van prijsverhoging. Dit
zullen we dan wel aan den lijve gaan ondervinden
Wal de huisvrouw heel secuur weet, zonder dat er
één econoom aan te pas komt is dat haar gezinsbudget
kleiner wordt, dat zij met haar geld minder kan doen
en haar zal het bewijs moeten worden geleverd of
zij dit kan opvangen door een loonstijging. De maat
regelen die ons worden aanbevolen om onze macht
als consument tot uitdrukking te laten komen zijn
onder andere, veranderen van winkelier. Maar, als we
dat doen, dan moet dat toch minstens wekelijks ge
beuren, met, op de achtergrond, de witte jas van de
psychiater, zie boven. Schrijven naar de economische
controle dienst, maar dan moeten we wel eerst zeker
zijn dat we met onze klachten goed zitten, anders is
ook dit nutteloos. Alweer een karweitje met als
toekomstbeeld de witte jas. We kunnen schrijven nan
de consumentenbond en we kunnen dit ook nog doeh
naar de door ons gekozen volksvertegenwoordigers, met
andere woorden, de kamerleden. Keus genoeg dus. Maai
ik begin er niet aan. Ik laat de prijsbeheersing over
aan de 250 mannen, ja, natuurlijk mannen, van de
economische controledienst, zij worden er tenslotte
voor betaald de- duizend en één artilcelen op hun prijs
te testen. Speciaal in de consumptieve sector lijkt mij
dit een aardig karweitje. Ze moeten er dan wel op
letten, dat ze geen enkele winkel overslaan, want.
wat in de ene zaak niet is, kan in de andere snel
komen. Verder is het wachten dan nog op een algemene
prijsstop uitgevaardigd door de regering, met de uit
voering waarvan ik het toezicht van harte aanbeveel
aan bovengenoemde dienst.
OOST BURG Hebt u al eens preiprol gegeten, peekluts of
paptaart? Sommige mensen zijn wég van scheiwei en stroop-
jannever met vosse-zopp'n valt trouwens ook niet te versmaden!
In Oostburg woont een man die je al die lekkernijen regelmatig
voor kunt zetten: de heer M. A. Aalbregtse (77oud-gemeen
tesecretaris en een erkend folklore-deskundige.
Wie niet begrijpt wat preipraJ
peekluts of aiozie-kass'n betekenen,
kan te rade gaan bij zijn boekje
.Kezanse kost', dat eerstdaags ver-
sdhijnt bij de Oostburgse uitgeverij
Pi eters. Aalbregtse maakte er eer
.kookboek voor het Land van Cad
zand' van. Drie jaar lang verzamelde
hij via gesprekken met tientallen
mensen een schat aan streekgereeh-
ten, historische baksels en drankjes
en gegevens over de gelegenheden
waarbij ze werden gegeten or gedron
ken. De directur van de provinciale
WV, de heer J. P. de Regt. voor
zag het boekje van een voorwoord
Voornaamste motief voor het speur
werk van de samensteller: ,Er ver
dwijnt zoveel. Het eten nivelleert.
Van een heleboel .eigen' dingen be
leven we nu de allerlaatste editie.
Verder wilde ik de mensen laten
zien, dat die oude menu's best sma
kelijk zijn. l Is gewoonte om je
neus op te halen voor eenvoudige
kost, maar dat vind ik niet terecht'.
De directe aanleiding tot het schrij
ven van het- receptenboek was de
VW-folder van Oostburg uit 1963.
Daarin vertelde de auteur Willem
Enzinck in kort bestek iets over
typisch Cadzandse gerechten als
preiprol, peekluts en paptaart. Het
intrigeerde Aalbregtse zo, dat hij
met hulp van zijn vrouw (zélf een
Cadzandse) onmiddellijk met naspo
ringen begon. Daarbij ging hij uit
van de normale samenstelling van
de warme maaltijd: soep, groenten,
aardappelen en vlees en een toetje.
Verder kregen diverse gebaksoorten
aandacht.
Sociale toestand
Toen het onderzoek eenmaal aan
de gang was, bleek dat er in het
.Land van Cadzand' nog vrij veel
over oude recepten bekend is.
Een aantal mensen blijkt ze zelfs
nog regelmatig klaar te maken. Tij
dens de gesprekken kwam Aalbregt
se ook een massa te weten van de
sociale toestanden rond 1900. Er be
stond een brede kloof tussen de meer
gegoede (landbouwers-)gezinnen en
de werkende stand. Dit kwam in de
eetgewoonten tot uitdrukking in de
vetconsumptie. ,De landarbeiders
waren meestal aangewezen op var
kensvlees. Vrijwel elk gezin hield
een varken. Een boer kon slachten
wat hij wilde. Heel typerend is ook
het feit, dat de arbeiders vaak bij
3e boerderijen om al afgetrokken
heeblaren of koffie gingen. Die wer
den dan nog een keer gebruikt. Het
vrij vette menu compenseerde men
vaak door het eten van karnemelkse-
pap. In Aardenburg luidt nu nog de
papklok' en als de bejaarden terug
komen van een reis, krijgen ze per
traditie karnemelksepap'.
De heer Aalbregtse ontdekte ook,
dat een belangrijk deel van de brood-
en gebakproduktie zich concentreer
de op de boerderijen. In een later
stadium namen de bakkers deze
taak volledig over, terwijl er mo
menteel wéér een verschuiving aan de
is: ten gunste van de broodfa-
Typische streekge rechten zoals
de paptaart, een koekachtig baksel,
opgevuld met een soort pudding
blijken bindingen te hebben met
België en Noord-Frankrijk.
De heer Aalbregtse: In Noord-
Frankrijk ontdekte ik eveneens een
type .paptaarten'. Daar noemde
men het echter .rijstkoeken'. En dat
klopt weer met het gegeven, dat
ze hier in de streek vroeger ook
uit rijstmeel werden vervaardigd-
Wellicht heeft d.t gerecht te ma
ken met de Hugenoten. Het wordt
ook wel toegeschreven aan de Salz-
burgers, die hier in de 18e eeuw zijn
komen wonen. Zeker is, dat het al
enkele honderden jaren bestaat. Een
zelfde overeenkomst ontdekte ik bij
de .kletskoppen', brosse, uiterst dun
ne koeken, die je ondermeer ook in
België vindt. Op meer plaatsen wor
den ze natuurlijk fabrieksmatig ge
maakt'.
Typisch .Kezans'
Wat verstaat hij nu onder typisch
.Kezanse kost'? Aalbregtse is eer
beetje voorzichtig: 't boekje moet
tenslotte nog uitkomen en hij vindt
het niet leuk als de mensen de in
houd nu al weten. Enkeie gerechten
wil hij wel noemen. Aiozie-kass'n
bijvoorbeeld zijn uitgeholde uien
(.horloge-kasten') en preiprol is een
stamppot van aardappelen met pre;.
Peekluts wordt op dezelfde manier
gemaakt, maar dan vormen wortel
tjes en aardappelen de ingrediënten
Scheiwei (.schijnwljn') is een af-
roomsel van karnemelk en wie
sbroopjannever krijgt te drinken,
wordt geconfronteerd met een meng
sel van echte jenever en een zoete
substantie. Aan de bereiding van
vosse-zopp'n komt varkensvet te pas.
Al deze gerechten (het wafelassor
timent incluis.) en drankjes wor
den klaargemaakt met specifieke in
grediënten en geserveerd bij gele
genheden die varieerden van een
verjaardag tot een kermis of vee
markt. Een belangrijk deel van de
menu's fungeerde daarnaast als da
gelijkse kost.
VAN D'EE
TOT HONTENISSE
De heer M. A. Aalbregtse
lust u preiprol?
Eetbare souveniers
Wat wil de heer Aalbregtse nu met
zijn boekje vrij uniek overigens
bere.ken .Li de eerste plaats
geeft het een inventarisatie van wat
er nog aan recc-p. ?n leeft in de
streek. Mensen d:e dat willen kunnen
aan de hand van mijn boek .Kezanse
kost' klaarmaken. De aanwijzingen
worden zowel in de streektaal als
m het Nederlands gegeven. Aan de
andere kant tracht ik restaurants
en pensions te bereiken. Waarom ne-
Tot na de tweede wereldoorlog was
Terneuzen een stadje waar de land
bouw een grote rol speelde. Vroeger
kon men overal grote en kleine land
bouwbedrijven vinden, tot zelfs in het
oude stadsdeel. De ouderen weten ons
nog de juiste plaats aan te wijzen
waar vroeger het steedje van de heer
F. Dekker aan de Nieuwediepstraat
te vinden was. Op 17 augustus 1932
werd daar de eerste steen gelegd
voor het gebouw Emanuël. Daarmee
was het in de oude stad gedaan met
de landbouw, want reeds eerder waren
de verbindingsstraten, de Tholens-
straat en de Donze Visserstraat aan
gelegd. waardoor toen reeds vrijwel
al de landbouwgrond verloren was ge-
aan. Ging men de Axelsebrug over
an vond men overal de landbouwer
aan het werk. Vooral na de oorlog
werd het beeld daar totaal veranderd.
Ging men vroeger over de Baandijk
naar Sluiskil, dan keek men links op
een enorm veld met witte en rode kool
van de heer Burger. Nu vinden we
daar en op de Karperwei. de .Bloe-
menbuurt'. De hofstede van .Pietje
Tol', later Van Langevelde, moest
plaats maken voor het verenigings
gebouw ,De Schakel' en daar waar de
gezusters Klaassen jaren hun werk
deden, vinden we nu de Van Cant-
fórtstraat, Jan van Rompustraat,
enz. Aan de Oostkant van de Axelse-
straat vonden we de grote bedrijven
van Huijssen, De Regt, Zegers, Dek
ker en het steedje van Ruben. Een
van de meest bekende hofsteden is
wel J>e Leeuwenhof' geweest. .De
Leeuwenhor beter bekend als .De
Leeuwtjes' moest in 1938 verdwijnen
voor de uitbreicLng van onze stad
Rusthuis .Scheldeoord' nam een groot
stuk voor haar rekening en waar
thans de Leeuwenlaan hgt, lag de
toegang tot het bedrijf, terwijl de
hofstede zelf ongeveer daar stond
waar we thans het Wllhelminaplant-
soen vinden. De laatste .baas' van
deze zo bekende hoeve was de heer
W. Dekker.
De hoeve had haar naam te danken
aan de beide leeuwtjes die op de hoge
toegangspoort tot de Leeuwenhof
stonden. Deze leeuwtjes die we thans
.De Leeuwtjes' toen,.-
nog aan het begin van de Leeuwen-
laan vinden, zijn waarschijnlijk af
komstig van .De Moffenschans', de
vesting waarvan de laatste overblijf
selen in 1680 werden gesloopt. De
meeste bekendheid heeft deze hoeve
gekregen door het bezoek dat konin-
fm Victoria daar op 15 augustus 1852
racM. Op die dag ankerde het jacht
in verband met de hevige storm op
de rede van Terneuzen. De vorstin
maakte toen, incognito, een rijtoer
door Terneuzen en omgeving. De eer
ste hoeve waar ze langs kwamen, na
dat ze via de Axeisepoort, het Rave
lijn en de Bedekteweg, Terneuzen
hadden veriaten, was ,De Leeuwen
hor van wed De FeJjtér-Vmke Hier
werd halt gehouden om het bedrijf te
bezichtigen. Nadat het gezelschap
was teruggekeerd naar het jacht
werd daar de koninklijke standaard
gehesen; pas toen drong het tot de
Temeuzenaars door wat een belang
rijk bezoek aan onze stad was ge
bracht.
Dat de koningin van Engeland 't be
zoek aan .De Leeuwtjes' niet vergat.
bleek toen Maria Vinke later op het
stadhiLS werd ontboden. Haar werd
daar een kist overhandigd die een
dankbetuiging en een verguld zilve
ren beker bevatte. Op de beker waren
de initialen V. R. (Victoria Regina)
aangebracht. Op bijgaande foto zien
we de mooie oprijlaan tot de hofste
de met de beidé leeuwtjes op hun ho
ge posten. We hebben hier ae Be
dekteweg achter ons en links zien we
de toegangsweg naar .het slachtveld'
en Jiet Bosje', terwijl wij naar rechts
in de richting van de Dekkerstraat
en de .Voorbuurt'. zoals de Kerkhof
laan werd genoemd konden gaan. Het
waren mooie plekjes in ons oude Ter
neuzen en her jammer dat ze moe
sten verdwijnen. Ais we echter in de
zomer op dezelfde plaats gaan staan,
dan zien we die leeuwtjes nog met
daarachter de mooie Leeuwenlaan.
Niemand zal kunnen zeggen dat het
er thans niet even mooi is. maar om
dat we er dagelijks langs lopen zien
we pas dat mooie als het verdwenen
is.
P. .J Baert.
....en de leeuwtjes (met de Leeuwenlaan) nu.
men d:e n:et eens wat van die
streekgerechtcn op het menu? 't
Zijn ais het ware eetbare souve
nirs. Ik weet overigens met of die
opzet lukt. De mensen hebben ver
moedelijk geen belangstelling voor
deze kostjes. Maar valt te probe
ren..^'
Mevrouw Aalbregtse komt binnen.
Ze serveert koffie en een schaaltje
kletskoppen. Dun en lekker bros:
zelfgebakken en zó uit de stopfles.
Vast een vrouw die goed preiprol
kan klaarmaken, denk je dan...
