Het gewone tribunewerk
van Ajax-Feijenoord, toneel?
I
PANDA en de wensduit
VRAGEN AAN GERBEN HELLINGA (31), AUTEUR
televisie
radio
anders
dan andere 1
h^tjk ruis ver hoor
DONDERDAG 13 MAART 1969
RROVINCIAIE ZEEUWSE COURANT
19
(van onze kunstredactie)
Vrijdag: 7 maart ging liet toneelstuk
Ajax-Feijenoord van de 31-jarige
Gerben Hellinga in première bij
toneelgroep .Centrum'. Ajax verliest.
Dat is voor Gerben minder een pro
bleem dan voor Ajaxminnend Ne
derland, want de toneelmateh is een
reconstructie van een verloren wed
strijd in november. Het hele stuk
door aden we het publiek. Decor is
de tribune van het Olympisch sta
dion, althans een stukje daarvan,
dat plaats biedt aan de acteurs en
de toneelruimte vult.
Enkele vragen aan Gerben Hellin
ga: Was je vorige stuk, .lekker blij
ven liggen maffen', niet te kort
.Het duurde een uur, ieder idee
heeft zijn eigen tijdsduur, dat geldt
net zo goed bij toneel als bij de ro
man. Het idee van mijn vorige stuk,
daar zat niet meer in. Als ik het
aangepast had aan een commercie,
waren er dingen ingekomen die er
niet in hoorden. Ik ben een voorstan
der van de uiterste economie. Bo
vendien was het voor kinderen, dan
is een uur genoeg. Arena-De Nieuwe
Comedie speelt het vaak twee keer
achter elkaar'.
Hoe lang is Ajax-Feijenoord
.Voor de pauze één uur en 10 minu
ten, na de pauze 35 minuten'.
Is de wedstrijd het enige thema
Er spelen 13 mensen, geloof ik. Die
hebben allemaal een eigen voorge
schiedenis. Sommigen staan in re
latie tot elkaar, zijn vader en zoon,
een jongen en zijn meisje, of men
sen uit de zelfde buurt. Dat is niet
irriëel: in het Ajaxstadion zitten be
paalde groepen mensen altijd in
het zelfde vak. Dat gaat ook voor
het Olympisch stadion wel op: ze
kopen hun kaartjes altijd via dezelf
de kanalen: een sigarenwinkelier
bijvoorbeeld heeft zijn eigen vak.
Die relaties ontwikkelen zich tijdens
de wedstrijd verder. Dat is niet he
lemaal reëel, zover zal dat mees
tal niet gaan in één wedstrijd. Maar
iets dergelijks zou kunnen gebeuren'
Is het een parodie?
.Nee, zeker niet. Het lijkt een paro
die. maar dat is het om de donder
niet. Het is absoluut niet denigrerend
bedoeld'.
Wat bedoel je met je stuk
.Je kunt niet zeggen dat wat je van
tevoren bedoeld hebt. Ik zie nu ach
teraf, dat ik wilde proheren de alle
daagsheid van het leven te drama
tiseren: haar de dimensie geven die
zij ook werkelijk heeft. Het voet
ballen was dnarbij aanleiding'.
Heeft het iets te maken met .lekker
blijven liggen maffen', je vorige
stuk
NEDERLAND-l
KANAAL 7,29
10.35 uur:
(NTS-NOT) PRAKTIJKREKEXEN
11.00 uur:
HIER DEN HAAG
11.25 uur:
PRAKTIJK REKENEN
14.00 uur:
TEKENLES
14.25 uur:
ENGELSE LES
18.50 uur:
(NTS-KLEUR) DE FABELTJESKRANT
19.00 uur:
JOURNAAL
19.05 uur:
(NCRV) BRENG EENS EEN ZONNETJE
19.25 uur:
(KLEUR) WIE IS SONNY ROLLINS?
20.00 uur:
(NTS) JOURNAAL
20.20 uur:
(NCRV* HIER EN NU
20.45 uur:
(KLEUR) ZOALS EENMAAL ROBINSON
Alleen op de wereld, na bijvoorbeeld een atoomaanvai.
Tv-fllm met Crusoë-aspectjes.
22.05 uur:
GEZOND GEZIN
Sexuele opvoeding van het kind.
22.30 uur:
VOUNG CREDO SINGERS
22.35 uur:
(NTS) JOURNAAL
23.00 uur:
(TELEAC) GROENTETEELT.
20.00 uur:
(NTS) JOURNAAL
20.20 uur:
(AVRO) DANNY KA YE SHOW
21.10 uur:
MEDISCHE KRONIEK
Dokter van Swol over de groei van het skelet bij
kinderen.
21.40 uur:
WKLY AARDIGHEDEN
22.10 uur:
(IKOR) 't ZAL DE KERK EEN ZORG ZIJN
22.55 uur:
(NTS) JOURNAAL
BELGIË-NED.
KANAAL 2/10
NEDERLAND-2
KANAAL 32
18.50 uur:
(NTS-KLEUR) DE FABELTJESKRANT
19.00 uur:
JOURNAAL
19.05 uur:
SCALA
Nieuws, film, kunst, parlementaria.
19.30 uur:
(AVRO) KEERKWIS
14.05 uur:
SCHOOL-TV
18.30 uur:
DUITSE LES
18.55 uur:
ZANDMANNETJE
19.00 uur:
TIENERKLANKEN
19.35 uur:
(PVV) POLITIEKE UITZENDING
20.00 uur:
JOURNAAL
20.25 uur:
THE FORSYTHE SAGA
21.15 uur:
CONTACT MET CULTUUR
22.00 uur:
PREMIERE
22.40 uur.
JOURNAAL
14.00 Schooltelevisie. 15.45 Parijs-Nice. 18.10 Voor de
kleuters. 18.25 Schooltelevisie. 18.55 Les chrétiens dans
la vie sociale. 19.25 Tartine. 19.30 Alló Police. 20.00
Journaal. 20.30 La Duchesse de Langeais. 22.00
Faire le point. 22.40 Journaal.
12.30 Midi-magazme. 13.00 Journaal. 14.00 Schooltele
visie. 15.20 Voor de jeugd. 15.45 Parijs-Nice- 18.20 Flash
actualités. 18.30 Teuf teuf. 18.45 Lire et comprendre.
19 15 Aglaé et Sidonie. 19.20 Regionale actualiteiten.
19.40 Alló police. 20.00 Journaal. 20.30 Panorama. 21.30
Mannix. 22.15 Variétés. 22.45 Monument, tv-film. 22 55
Journaal.
DONDERDAG 13 MAART 1969
HILVERSUM-1
Middag:
12.00 Stereo: Lichtinstrumentaal en
semble met zangsolist (opn.t; 12.26
mededelingen t d v land- en tuin
bouw. 12.29 Pauzetheater: liedjespro
gramma. 13.00 Nieuws. 13.1.1 Radio
journaal. 13.30 't Muzikantenuur: "l
Mono: blazers van de koninklijke mi
litaire kapel: klassieke muziek: II
Liederencecital: klassieke en moder
ne liederen: UI Stereo: Viool en pia
no: klassieke muziek. 14.30 't Is his
torisch: programma over geschiede
nis en archeologie. 15.00 Voor de zie
ken. 16.00 Nieuws. 16.02 Inleiding
tot muziekbegrip, muzikale lezing.
16.20 Stereo: Meesters op de Cel
III: semi-klassieke muziek (opn.)
17.00 Jeugd en ritme: muziek voor
ae jeugd. 17.30 Voor de jeugd. 17.55
Mededelingen.
Avond:
18.00 Nieuws. 18.16 Radiojournaal.
18.20 Uitzending van de Volkspartij
voor Vrijheid en Democratie 18.30
Stereo: Lichte orkestmuziek (opn,)
18.50 Gesproken brief. 18-55 Voor de
kinderen. 19.00 Knipperlicht: pro
gramma voor alle weggebruikers.
19.30 Nieuws. IKOR: 19.35 Kerk
veraf en dichtbij. 19.40 Mens en Bij
bel: Radioeatechese. 19.50 Avondge
bed. AVRO: 20.05 Stereo: Residen
tieorkest en zangsoliste: semi-klas-
sieke en moderne muziek (opn.).
21.30 Erasmus, zijn leven, zijn werk,
klankbeeld. 22.20 Stereo: KJa/vecim-
Mirecital: klassieke muziek (gr.).
22.30 Nieuws. 22.38 Radiojournaal.
22,55 Stereo: Klassieke symfonisch»
muziek (gr). 23.55-24.00 Nieuws.
VRIJDAG
Morgen:
AVRO. 7.00 Nieuws. 7 10 Ochtend
gymnastiek 7.20 Stereo: lichte
grainmofoonmuziek. VPRO: 7.54 De
ze dag. AVRO 8 00 Nieuws- 8.11 Ra
diojournaal. 8.20 Stereo: lichte gram-
mofoonmuziek. (8.30-8.33 De groen
teman). 8.50 Woordelijk. vandaag
de dag. NRU; 9.00 Voor kleine bezet
ting: moderne kamermuziek (opn.).
(9.35-9.40 Waterstanden), AVRO:
10.00 Voor de kleuters. 10.10 Arbeids
vitaminen. (11.00-11.02 Nieuws).
11.30 Stereo: kinderkoor met piano
begeleiding 11.55 Beursberichten.
DONDERDAG
Middag:
NCRV: 12.00 Los-Vast: gevarieerd
jrogramma- (12.15 Boekbespreking,
12.26 Mededelingen t b v land- en
tuinbouw: 12.30 Nieuws; 12,41 Ac-
Lualiteiten). 14.00 Stereo: Lichte mu
ziek (opn.). 14.25 Stereo: Klassieke
pianomuziek (opm. 15.00 Hervormde
middagdiensl. \*RlT. 15.30 Meer over
minder: een programma met meer
informatie over mensen en d.ngen
die minder op de voorgrond treden
(16.00-16.02 Nieuws). NCRV. 17.45
Sportactualiteiten.
Avond
1.8.00 Tijd vrij voor muziek in vrije
tijd: koorliederen en harmonie-or
kest. 18.30 Nieuws en weerpraatje.
18.46 Actualiteiten.. 19.05 Spektrum:
nieuws uit de protestants christelijke
organisaties. 19.20 Stereo: Muziek
van het Leger des Heils (opn). 19.35
Country- en Westernmuziek. 20.00
Stereo: Sil de Strandjutter, serie
hoorspel. 20.25 Stereo: Steravond-
gevarieerd programma. 21.40
Stereo: lichte grammofoonmuziek.
21.40 Kerkorgelconcert: klassieke en
semi-klassieke muziek. 22.20 Avond
overdenking. 22.30 Nieuws. 22.38
Parlement. 22.45 Onvoorzien; de
sluitpost van de dag. 23.55-24.00
Nieuws.
VRIJDAG
.Morgen:
KRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Het levende
woord. 7.15 Badinerie: semi-klassic-
ke en moderne muziek (gr). (7.30
Nieuws; 7.32 Actualiteiten; 7.50
Overweging; 8.00 Nieuws). 8.30
Nieuws. 8.32 Voor de huisvrouw.
(9.00-9.10 Gymnastiek voor de huis
vrouw). 9.40 Schoolradio. 10.00 Ste
reo: Aubade: moderne, klassieke
DONDERDAG
Middag
NRU: 12.00 Nieuws. 12.03 Kelix
Meurders. KRO: 13.00 Nieuws. 13.03
Actualiteiten. 13.08 TNT: licht pla-
tenprogramma 14.00 Nieuws 14.03
Pop-In. 15.00 Nieuws. 1503 Holster
Pop- en countrymuziek. 16.00
Nieuws. 16.03 IORRRrrr... Hitpara
de. 17.00 Nieuws. 17.02 Actualiteiten
17.07-18.00 Draaijijofdraaiik: ver
zoekplaten
VRIJDAG
Morgen
VARA: 9.00 Nieuws. 9.02 Klink
klaar, zonder nonsens. (10,00 Nws).
NRU: 11.00 Nieuws. 1103 Mlcro-
notltlea.
ADVERTESTIB)
.Qua vorm wel, qua thema niet. Dan
:s er de regie. Bij het vorige stuk
was die consequent volgens de op
vattingen van Erik Plooyer. Dat wa
ren de mijne niet. maar in hun con
sequentie kon ik ze accepteren. Nu
is het anders. De visie van regis
seur Peter Oosthoek dekt de mijne
voor honderd procent'.
Het toneel stelt de tribune voor.
.Ja, dat betekent dat de zaal het
voetbalveld is. Het publiek, dat zsjn
de spelers. Als de acteurs de speler»
bijvoorbeeld voor klootzakken uit
schelden. is dat tegelijk op de zaal
gericht. Wat betreft de ruwe taal:
in de eerste plaats gebruik ik op
het toneel maar 1/5 van wat je op
de tribune hoort. De mensen die er
door geshockeerd worden, moeten
dan maar eens naar het stadion gaan.
In de tweede plaats hebben die woor
den geen enkele betekenis meer.j
Diegenen die ze gebruiken bedoelen,
er niets mee. ze uiten er alleen hun
onlustgevoelens mee. Ik heb ernaar
gestreefd het hele stuk uit gemeen
plaatsen te laten bestaan. Zo'n op-i
een stapeling van clichés wordt een
nieuwe taal. Ik ben me nog nooit zo
bewust geweest, dat ïk met de taal
bezig was dan toen ik dat stuk
schreef'.
Hoe werk je
.Ik schrijf een deel, herschrijf het,
maak clan weer ecu deel. Mijn nieuwe
detective heb ik bjj uitzondering
achter elkaar doorgeschreven. Dat
is veel leuker. Daarna moest ik hem
herschrijven. In 14 dagen had ik de
eerste versie. Je schrijft dan wel
onzin, het kostte me twee maanden
om er een boek van te maken- Voor
Ajax-Feijenoord had ik drie maan
den. Het eerste lan de twee bedrij
ven had ik in 3 dagen praktisch
klaar. Daarna heb ik het veranderd.
oor ik het tweede kon schrijven,
heb ik een maand rondgelopen.
Toen was liet ook in een week ar.
Zijn er technische bijzonderheden
,Eon monoloog geeft normaal com
mentaar op wat er gebeurd. Bij mij
zijn er ook monologen, maar die
spelen zich af in de toekomst. De
eerste 's avonds na de wedstrijd,
de tweede vier maanden later, de
derde en vierde een onbepaalde tijd
later. Het zijn gee-n flashbacks,
maar flash-forwards. Daardoor krijg
je een griezelige terugwerkende
kracht van toekomstige gebeurtenis
sen. je leert dingen over de mensen
ter zijde ja, een onderonsje van een
van de spelers die zich even van het
ensemble afwendt, met het publiek'.
Is er invloed van de filmtechniek?
.Ja Het begin is een in-zoom zoals
je die bij veel Amerikaanse films
z.et: een totaalbeeld dat geleidelijk
overgaat in een close-up. Dan ge
bruik ik het bevriezingseffect van
Amerikaanse tv-series: de mensen
verstarren in de houding waarin ze
zijn. Ook is er het effect aat je krijgt
als je de tijd van de film even terug
zet eerst heb je bijvoorbeeld de
massa gezien, dan zie je de indivi
duen in dezelfde gebeurtenis. En
dan die flash-forward, dat kun je
ook zien als een montage-grap'.
Vind je de tekst het gehele stuk door
belangrijk
.In wezen wel. De tekst dicteert het
ritme van het ensemble. De acteurs
houden zich letterlijk aan mijn tekst,
dat gebeurt bij andere regisseurs
lang niet altijd'.
Hoe regisseert Oosthoek?
caballero
constante kwaliteit
Toneelspeler en TV-acteur Jeroen Krabbé
25 STUKS f 1-75-EES LAURENS PBOOUKT
,Ik heb altijd gedacht dat regisseurs-
toneel de beste vorm was. Peter is
een stap verder. Hij is geen alwe
tende magister, die zijn visie pro
jecteert op «Ie acteurs. Hij gaat uit
van het vaknianscliap van zijn ac
teur». Hij geeft de lijnen aan, de
boog, en vraagt ze dan die zelf in te
vullen. Hij zegt dus niet: je moet
het zo doen. Bij de opbouw van de
voorstellingen laat hij ruimte voor
persoonlijke creativiteit, laat hij ze
vrij. Uiteindelijk komt de vorm tot
In details vast te liggen. Solistische
acteurs, die er iedere avond wat an
ders van maken, dat is ouderwets.
Ik geloof erg in vormgeving in het
theater. Maar de strikte projectie
regie lijkt me een verouderd prinelpe.
Ik heb met Hagen Mueller-Stalil ge
praat die een leerling van Breeht is.
Uit wat hij verleide maakte ik op,
dat ook Breeht al een vormgering-
regisseur, geen projectieregUseur
nam. .Alleen is het Duitse toneel veel
te grondig het Is tenslotte maar the
ater waar je mee bezig bent. Dat
geldt ook voor de literatuur. De po
litieke werkelijkheid 1» belangrijker
dan de kunst om de kunst. Een kunst-
tenaar wil allereerst zich zelf uit
drukken, maar dat nioet Je wei re
latief houden. De behoeften van de
massa, brood op de plank en zeem-
telljke vrijheid, zijn belangrijker
dan de Individuelen. Daar wil Ik
ijheid aan
o'n lndivl-
21-102
Er heerste even een diepe stilte in
Hobbeldonk, nadat Panda veel geld
en aanzien had gewensd. .Z-rie jij
ook ergens geld? vroeg hij aarze
lend aan Jóillpop. .Hoe zou zo'n
munt eigenlijk werken?'
,Xee, meneer Panda', antwoordde de
bediende nadat hij zoekend had rond
gekeken. ,Ik zie geen geld. En ik
voor mij vind het de vraag, of die
wensmunt werkt. Wij hebben hem
van Goedbloed gekocht, en dat geeft
mij weinig vertrouwen...'.
Op dat momeht ging de bel en
Panda sprong opgelucht op de voor
deur af.
.Daar is natuurlijk iemand die me
geld en aanzien komt brengen!' riep
hij blij. Maar dat viel erg tegen.
u even betalen'' vroeg deze streng is dan twee-en-dertig florijnen—
.Het is nogal opgelopen ziet u? Dat
CAROL DAY
FEUILLETON DOOR JOHN ROWAN WILSON
17
De normale klinische praktijk trok
hem niet aan. De intellectuele kant
was te simpel om stimulerend te
werken de menselijke kant eiste
gaven als medeleven en begrip waar
in hij opmerkelijk tekort schoot. Het
was onvermijdelijk dat hij researcii-
werk koos. Aanvankelijk ging alles
goed. Op grond van enkele bijzon
der nuttige ontdekkingen op neuro
fysiologisch gebied werd hij tot lid
van de Koninklijke Sociëteit
benoemd en men begon over hem
te praten als over een wetenschap
pelijk fenomeen. Toen hij dertig was,
droogde de bron echter plotseling op.
Hij kreeg moeite met het vinden
van bevredigende onderwerpen. Als
hij zich tenslotte ergens toe zette,
leidde het tot niets. Het scheen dat
de creatieve krachten waarover hij
had beschikt slechts een kort leven
beschoren waren, dat ze misschien
niet meer waren geweest dan een
uiting van jeugdige vitaliteit. Het
grote intellect waarop hij zo trots
was, vond weer geen werk, HIJ was
teruggekeerd tot d« klinische
geneeskunde ra het onvermijdelijk
succes bleef niet uit. Hij had alle
beschikbare eerbewijzen een voor
een ontvangen: de verheffing n de
adelstand, de eredoctoraten, het pro
fessorstraat. Nu was hij peer en voor
zitter van zijn Genootschap. Het gro
te intellect was er nog. nog steeds
gefrusteerd, onvoldoende geëxploi
teerd. verspild... En in z.jn mense
lijke contacten bleef Maxfield eigen
aardig gereserveerd alsof hij voort
durend werd afgeleid door een on
oplosbaar probleem in hem zelf
Slechts een minuut of twee later
kwam door een andere deur de mi
nister binnen, gevolgd door Maelaren
Pattan deed opgewekt en beminne
lijk hoewel z.jn glimlachje maar
schraal was. H:j had een nogal ener
verende morgen achter de rug. H:;!
had zijn persoonlijke assistent er
van beschuldigd een stuk te hebben
zoekgemaakt en daarna had hij het
in een binnenzak van zijn overjas
gevonden. Zijn secretaresse was
traag geweest in het raden van rijn
wensen en was, weinig attent, ver
dwenen op een ogenblik dat hij haar
nodig haa. Hij had een geliefkoosd
spelletje gespeeld, namelijk het aan
drie ondergeschikten opdragen van
dezelfde taak en had nu ontdekt dat
ze hem te sl:m af waren geweest en
samengewerkt hadden. Hij verzon
graag werk voor anderen en het er
gerde hem altijd als ze kans zagen
z.ch eraan te onttrekken. En b:j dit
alles had hij nog last van constipa
tie. Onbegrijpelijk als je in aanmer
king nam hoeveel moeite hij zich
gaf met zijn dieet. Veel rauwkost
en elke dag vijf kilometer wande
len, had zijn dokter gezegd. Hij hield
zich fanatiek aan het regime en had
desondanks last terwijl zijn vrouw
die at wat ze wilde en de hele dag
in huis rondhing, in dit opzicht zo
regelmatig als een uurwerk was. On
begrijpelijk. Hij moest er toch -ens
met Trimble over praten.
Terwijl de mm.ster z,jn gasten be
groette. stond Maclarer." een paar
passen echter hem. Zijn gezicht was
volkomen uitdrukkingloos H.j was
een grote man mot ruig wit haar.
bijna toe aan zijn pensioen en rijn
tuin in Thames Ditton. Wat er nu
beslist zou worclen. zou hem persoon
lijk niet raken. Eens. toen hij jon
ger was. had hij er net als de mi
nister van gedroomd de medische
stand en de gezondheidsdienst keu
rig georganiseerd te krijgen. De tijd
en het ontmoedigende werken onder
een reeks ministers die sterk uiteen-
kepen wat karakter, ijver en politie
ke gezindheid betrof, hadden die
droom doen vervliegen. De ministers
kwamen en gingen met een gemid
delde van een pèr twee of drie jaar.
Meestal waren zij blij te kunnen
heengaan, verlangend als ze waren
naar de meer spectaculaire posten
waardoor ze in het kabinet gewicht
in de schaal zouden leggen. Patton
zat nu vol ideeën maar hij zou ver
dwenen zijn of zijn belangstelling
hebben verloren eer er ook maar een
kans was geweest ze te verwezenlij
ken. Het was allemaal te gecompli
ceerd. er waren te veel mensen bij
betrokken en geen van hen was
krachtig genoeg. In de tijd van
Fred Sanaray was het anders ge
weest In hem was niet alleen de in
vloed maar ook het merendeel der
kwaliteiten van de nu hier aanwezi
ge mannen verenigd. Bijna even in
telligent als Maxfield en evenzeer
man van de wereld als Trimble, met
Gilling» beminnelijkheid en Hartlv's
vastberadenheid, had hij de macht
gehad en soms zelfs de wens ge
koesterd de zaken flink aan te
pakken Hij. Maelaren, had dat aan
Patton uitgelegd.
Patton probeerde nu slim te rijn.
Hij wenste de medische academie
rond de consulterende geneesheren
te centraliseren. De voorzitter zou
dar. bekleed kunnen worden met iets
van de invloed en mystiek van Oude
Fred. Als je hem had, zou je ze
allemaal hebben (theoretisch al
thans) Over de details was men het
eens Patton wenste Maxfield ai»
voorzitter. Hartly zou vice-voorzit-
ter moeten worden om de chirurgen
ervoor te '.vinnen. Giliing zou ook vi
ce-voorzitter worden en Trimble zou
zitting krijgen in de raad met de lei
ders van de gyneacologen. patholo
gen, huisartsen, psychiaters en ie
der ander die tevreden gesteld moest
worden. Er zouden wat verheffin
gen in de adelstand moeten komen
om kritiek de mond te snoeren. Pat
ton zou op een lange zittingsperio
de van de voorzitter aandringen, bij
voorbeeld vijf jaar.
(Wordt vervolgd)
