,HET MEEST
CHRISTELIJKE
LIED:
EERLIJK
ZULLEN WE
ALLES
DELEN'
KERKEN EN
SUBSIDIE VAN
DE OVERHEID
V erloochening
ZATERDAG 8 MAART 1969
Ds. NOORLOOS: niets uitdringen
SAMENWERKING VAN GEREFORMEERDEN IN WEST ZEEUWSCH-VLAANDERbN
De voorstellen tol nauwere aamenwerking tuasen ae vier gereformeerde kerken
(die hun eigen kerkgebouwen houden en zelf zullen blijve.. betalen) in west
Zeeuwsch-Vlaanderen. in een federatief verband omvatten:
9 een kerkeraad algemene zaken en vier wijkkerkeraden:
9 een commissie van beheer voor de financiële zaken (lasten van draagkracht).
9 een preekrooster voor de vier kerken., waarin voor elke kerk één zondag
per maand wordt gerekend op medewerking van een niet-predikant.
9 het wyksgewijs geven van de catechisaties tot zestien, jaar. eventueel door
aantrekken van geschikte krachten. Catechisaties voor de ouderen en de be-
lijdeniscatechisaties dienen centraal door één predikant te worden verzorgd:
9 één kerkblad voor de vier kerken, waarvan inmiddels het eerste nummer
is verschenen:
9 als deze plannen zijn uitgevoerd kan het gemeentewerk worden gedaan door
twee predikanten, terwijl er één kan werken voor de evangelisatie in verband
met de recreatie en de grote onkerkelijkheid in het gewest.
In de gereformeerde kerk van West Zeeuwsch-Vlaan
deren (1000 zielen totaal, vier gemeenten, drie pre
dikanten) circuleert op het moment een rapport om
tot een nauwere samenwerking te komen. De afge
lopen februarimaand heeft men op gemeenteavonden
in Schoondijke, Oostburg, Breskens en Aardenburg
uitvoerig en met grote aandacht gediscussieerd over
deze zaak.
De vier kerkeraden zullen thans, nadat op goed demo
cratische v/ijze de gemeente is gehoord, moeten beslissen
over deze nauwere samenwerking. Die samenwerking zal
moeten leiden tot de vorming van één federatief verband
voor de hele streek. De classis Zeeuwsch-Vlaanderen
hoort waarschijnlijk dit voorjaar de besluiten van de
kerken in West.
Het is uiteraard een zaak van wat langere adem Het
voorwerk van de commissie samenwerking in West
Zeeuwsch-laanderen duurde al ongeveer een jaar, nadat
de noodzaak tot schaalvergroting in de classis Zeeuwsch-
Vlaanderen aan de orde was geweest. Een dergelijke com
missie is er ook voor Oost Zeeuwsch-Vlaanderen. Als
eerste resultaat functioneert thans de kerk van Hoek als
zelfstandige wijkgemeente van Terneuzen. Een andere
kerk, die van Zoutespui, is ook al te klein geworden om
een eigen predikant zonder financiële hulp van buitenaf
Ie kunnen onderhouden. Ook daar wordt gedacht over
samenwerkingsmogelijkheden. Voor oost staat een defi
nitief ruilplan voor de predikanten op stapel
Zeeuwsch-Vlaanderen is niet het enige gebied, waar
nauwere samenwerking binnen de gereformeerde kerken
aan de orde is. Voor de particuliere synode Zeeland en
Bergen op Zoom heeft de commissie kerk en delta bijna
het gehele Zeeuwse gereformeerde kerkrijk wat .her-
verkaveld' in grote lijnen dus geschetst hoe het zou kun
nen en moe'en worden. Een dergelijk plan is er ook zo-
a's men op deze pagina heef' kunnen lezen voor de
rk kerk in het bisdom Breda. Want het is duideii|k: wil
de kerk zich nog dienstbaar maken aan de wereld, nog
op zinvolle en juiste wijze kunnen functioneren dan zal
men aan schaalvergroting moeten doen. Schaalvergroting
is een lelijk woord Het gereformeerde rapport voor West
Zeeuwsch-Vlaanderen zegt het zo: ,de beslissing valt
hierinof de Kerk duidelijk blijft beantwoorden aan de
bedoeling van Christus'
Dr G Dekker, gereformeerd socioloog, wijst er m het
deeltje Over schaalvergroting in de Amboserie Terzake
op, hoe men het in Groningen formuleerde. Daar ging
men uit van de stelling dat de kerk ,geen eigen sociaal
plasma' heeft, wat betekent dal de organisatie van de
kerk ontleend moet worden aan de samenleving waarin
zij gestalte krijgt Als dus de opbouw van een gelede
samenlevinq in het algemeen ons dwingt tot samenwer
king over de dorpsgrenzen, dan dient ook meer nadruk
gelegd te worden op de band die er tussen de kerken
m een bepaalde streek bestaat. Aldus dr Dekker
Hel probleem van de (te) kleine kerken op het platteland
is overigens meer dan eens ter sprake geweest, zowel in
Zeeland als in de generale synode der gereformeerde
kerken. Daarbij kwam het altijd ter sprake in het kader
van steunverlening aan financieel zwakke kerken. Eén
van de voorwaarden voor steun van provinciale en lande
lijke kassen voor hulpbehoevende kerken is dat een kerk
die minder dan 300 leden heeft, geen steun meer krijgt,
tenzij de betrokken kerk met een andere kerk combineert
öf een regeling heeft getroffen waarbij de predikant voor
een gedeelle van zijn tijd aan een andere grotere en na
burige aemeenle wordt afgestaan. Als dus een kerk niét
wil combineren of samenwerken, maar wél kleiner is dan
300 leden, dan kan men qeen predikant meer beroepen
Er wordt nu zelfs al gedacht over een grens van 350.
Wat die steun betreft: de financiën komen voor de hulp
behoevende kerken nogal eens van de Veluwe en bij
voorbeeld Wassenaar, waar rijke' kerken zijn. De sterken
helpen dus de zwakken. Daarbij hebben de zwakken na
tuurlijk wel de taak om zich eerst zelf goed te organi
seren voordat men financieel steun elders zoekt
De momenteel meest voorkomende vorm van samenwer
king is de combinatie voor de dienst des woords: twee
zelfstandigblijvende kerken beroepen samen één predi
kant en hebben die ook samen in dienst. Een dergelijke
combinatie vindl men op Noord-Beveland
,Het is' duidelijk dat de redenen tot schaalvergroting bij
plaffelandskerken vooral op financieel terrein liggen en
dan toegespitst op de moeilijkheden rondom de predi
kantsvoorziening" schrijft dr. Dekker.
De schaalvergroting wordt vooral bepleit .vanuit het pro
bleem van de draagkracht om het ambtelijk instituut te
onderhouden en vanuit de behoefte aan grotere regel
maat en continuïteit van ambtelijke arbeid', zoals het
wordt geformuleerd in het geschrift ,De kerk in het dorp'.
Toch worden er in het rapport voor de samenwerking der
kerken (,tot een federatie', zoals ds. M. A. Noorloos van
Aardenburg hel noemt) bepaald wel andere zaken ook
aangevoerd dan alleen financiële. De inleiding op het
rapport spreekt bijvoorbeeld over algemene verande
ringen in en buiten de kerk, zoals onkerkelijkheid (het
vanzelfsprekende gaal er af: lid van een kerk worden
wordt steeds meer een persoonlijke keuze), er is een dui
delijke behoefte aan concreet en praktisch denken (men
wil horen wat het evangelie zegt over vragen van onze
tijd) en er is ,de behoefte aan democratie'.
Hoe is de situatie van gereformeerd West Zeeuwsch-
Vlaanderen Zowel de heer L. A. Harlman, directeur van
het gereformeerd sociaal centrum, als ds. Noorloos,
respectievelijk voorzitter en lid van de samenwerkings-
commissie, wijzen op het eigene van de plaatselijke kerke
lijke gemeenschappen, die nog sterk meespeelt. Aan de
andere kant: men heeft een taak in de gemeenschap te
vervullen, dat wordt meer en meer gerealiseerd. En die
taak kan de feiten wijzen het uit en dat zijn feiten
die men uiteraard ook in andere kerken vindt alleen
nog gezamenlijk tot een goed einde worden gebracht
En dan spreken we noo maar niet eens over verdergaande
samenwerking tussen hervormde en gereformeerde kerk
dan het voorzichtige begin van kanselruil en gezamen
lijke bijeenkomsten (die soms niet eens diensten mogen
heten) op sommige kerkelijke hoogfeestdagen of onge
vaarlijke wereldlijke herdenkingsdagen.
De cijfers van gereformeerd West Zeeuwsch-Vlaanderen
liegen er niet om: duizend zielen op een totaal van 27.000
inwoners. Gerekend naar het landelijk gemiddelde is het
percentage gereformeerden in dit gebied dan bijna de
de helft lager. Bovendien zijn de leden verspreid. De
streek telt bovendien een relatief groot aantal bejaarden
(14 4 procent). De beroepsbevolking is overwegend agra
risch en minder gevarieerd dan in de Kanaalzone. De
gemiddelde bijdrage per ziel is ongeveer 80,maar
de tekorten zijn hoofdelijk omgeslagen voor de vier ker
ken al 54,per ziel, want: als dit jaar alle vier de
kerken een eigen predikant zouden hebben, dan zou dat
een gezamenlijk tekort opleveren van I 54 000,Er zijn
thans drie predikanten, waarvan er één gedeeltelijk een
recreatietaak heeft (ds Musch in Breskens) en één (ds
Noorloos) in Aardenburg een taak in de oecumene heef*
(Rome-Reformatie) en één dag per week werkzaam is voor
zo'n 25 protestanten van diverse richtingen, die in Mal-
degem, Eeklo, Adegem wonen en daar thans één pro
testantse groepering vormen, de enige in de grensstreek
tussen Gent en Brugge. Men houdt kerkdiensten in een
cafêzaal.
Maar die financiën dus; een klein rekensommetje leert dat
zo'n zeventiende deel van de inkomsten van de vier
kerken van .Jsuiten moeten komen.
Het rapport, dat tot stand kwam door samenwerking van
predikanten en ambtsdragers, penningmeesters en door
medewerking van de jurist prof Plomp (voor de kerk
rechtelijke aspecten), van de socioloog dr. Dekker en be
trokken deputaten, noemt activiteiten: werk ten aanzien
van onkerkelijkheid en randkerkelijkheid in de ene plaats,
ontmoeting met de r.k. kerk in de andere. Een bijzonder
belangrijk punt is de recreatie (de interkerkelijke samen
werking en het dienstbaar zijn van de kerken voor de
mens, die op vakantie is). Alleen al om de zaak van de
recreatie is een betere kerkelijke .huishouding' noodzake
lijk. En men moet denken aan specialisatie binnen een
team van predikanten Intern en in het verband met an
dere kerken zijn er zaken als jeugdsociëteiten e.d. Maar
men realiseert zich in West Zeeuwsch-laanderen goed,
dat met weinig mensen veel moet worden gedaan en men
verwacht voorlopiq geen aanzienlijke toename van de
bevolking.
De heer Hartman: ,het gaat om een efficiënte inzet van
de mankracht en een coördinatie van de middelen. Men
ervaart meer en meer dat men voor een gezamenlijke taak
staat ten aanzien van de eigen groep en ten aanzien van
de gehele West Zeeuws-Vlaamse samenleving Het be
grip .plaatselijke kerk' zit beslist niet aan een dorp vast
In de jaren twintig is de gereformeerde kerk in Den
Haag gesplitst; als je niet kunt combineren, o'an kun je
ook niet spl'tsen. Dan was dat indertijd al fout'.
Ds. Noorloosde kerken worden niet opgeheven en
zo'n federatie wordt uiteraard niet opgedrongen. Er
wordt niets afqenomen. maar er wordt gedaan wat voor
de taak van de kerk en voor de heer der kerk verant
woord is Het meest christelijke lied is .eerlijk zulien we
alles delen'
WILL. J. VERKERK
Verschenen is bij Bruna .Het dossier
rtni de Nederlandse katechismvsde
vertaling van het befaamde .Monda-
dori-dossier', dat al direct bij verscho
nen in Italië de meest mogelijke aan
dacht. trok. Men kan er v.ijwel alles iu
vinden over de zaak van de nieuwe
katechismus en de toestanden die er
omheen ontstonden. Dr Leo Ailing von
Ceusau, secretaris-general van het in
ternationaal documentatiecentrum in
Rome (IDOC) heeft het boek bewerkt
en uitgebreid voor ons land. Een boek.
zoals hij het formuleert, dat niet uil
rancune over een gestreden, maar nog
met besliste strijd wordt aangeboden.
ar opdat men kan kennis nemen .van
de aspecten van een ernstige communi
catiestoornis in de post-concilaire kerk'.
Voor Italië was het in ieder geval een
geluk, dat hel boek half vorig jaar in
de eigen taal verscheen en als pocket
en niet, zoals de kerkelijke paperassen,
in het latijn.
9 Enkele citaten uil een aan de mi
nister van defensie gezonden brief in
verband met gewetensbezwaren tegen
militaire dienst, zoals ds VV. Lourens de
brief citeert in Het Klankbord (her
vormd Zuid-Beveland-Wesl): .Hoe zal
het. ooit. mogelijk rijn te spreken van
geestelijke waarden, die voor ons zozeer
'ellen, dat we hel uiterste ervoor over
hebben om ze te behouden, en tevens
deze waarden te ontwaarden door met
bruut geweld le gaan verdedigen'
9 Voorts. .Hoe kunnen we tegenover
de buitenwereld spreken over de liefde
van Christus en ons geloof en vertrou
wen ui God, terwijl we zelf voor alle
zekerheid de atoombom, de waterslof -
bom en vele andere vernietigende wa
gens achter de hand I uden?'
9 En: Bmnen de militair dienst wordt
steeds uitgegaan van een eventuele
vijand hetgeen logisch is, want een
militair apparaat zonder vijand is on
functioneel geworden. Hel enige wat op
deze wijze wordt bereikt is echter het
zaaien va haal. Als we dagelijks ons
geweer en onze bajonet opheffen tegen
een veronderstelde Rus of Chinees zal
straks niemand het vreemd vinden als
hel ooit lol een oorlog komt om ook
inderdaad toe te slaan, want zo hebben
wij het geleerd, zo is het goed: dit is
een vijand'. Want er wordt gewerkt mei
middelen .die lijnrecht ingaan tegen hel
nieuwe gebod en het nieuwe verbond
dal Christus ons geelt'
9 Het langdurige verzet van het Vaii-
caan tegen het Italiaanse communisme
heeft evenveel te maken met de be
scherming van een Vaticaanse aan
delen portefeuille van naar schatting .6
miljard dollar als mettheologie, be
weert de schrijver van een nieuw boek
over de rijdommen van het Vaticaan.
Nino Lo Bello, een in Amerika geboren
correspondent, die zich tien jaar in
Rome heeft bezig gehouden met hel ver
slaan van financieel nieuws, schreef in
.Het Vaticaanse imperium': ,Het Vati
caan, dal zich tol dusverre tevreden
heeft gesteld met indirecte manv ulaties
inplaats van directe, speelt in Italië po
litiek. deels omdat hel 'e communis
tische partij in bedwang wil houden, en
deels omdat grote inrfoerf in het Ita
liaanse kabinet en de 26 ministeries een
soort garantie is, dat de financiële be
langen van i' kerk zullen worden ge
diend'
9 Hel boek geeft de 5.6 miljard dollar
als een voorzichtige schatting van de
totale waarde van de zakelijke belangen
ran hel Vaticaan, afgezien van de in de
basihek van Sint Pieter en de pauselijke
musea opgeslagen en zo goed als niel
te verkopen meesterwerken van renais
sancekunst. waarvan de waarde niet te
schatten is. .De som is waarschijnlijk
een te lage opgave', vervolgt Lo Bello.
.isant het Vaticaan heeft in de gehele
wereld geïnvesteerd en zelfs bij opper-
jlakkige beschouwing van zijn porte
feuille kan blijken, dat het cijfer hoger
moei zijn dan 5,6 miljard dollar'.
Binnen Italië omvatten zij grote belan
gen in elektrische energie, nutsbedrij
ven, onroerend goed. landbouwmachi
nes, suiker, spaghetti, keramische bad
kamer-onderdelen, dynamiet en ammu
nitie, mijnbouw, chemicaliën, scheep
vaart, geneesmiddelen, bank- en crc-
dietwezen.
In hel buitenland verdient het Vaticaan
volgens Lo Bello via ondernemingen in
onroerende goederen geld met luxe
appartementen p huizenbouw in Wash
ington d.c, Montreal en in de stad
Mexico.
9 De schrijver vermeldl, dat het Vati
caan in 1928 bijna bankroet was. bij het
verdrag van Lateranen lussen Italië en
het Vaticaan in 1929 een handgeld van
90 miljoen dollar verwierf en vervolgens
door de briljante aanpak van de Ita
liaanse bankier Bernardino Nogara dit
kapitaal vermeerderde.
De grootste financiële operatie van het
Vaticaan is volgens Lo Bello heden ten
dage de Societa r erale immobiliare.
Tol de handvol financiers daarvan be
horen de voormalige gouverneur-gene
raal van Vaticaanstad en drie prinsen
Pacelli, neven van paus Pius XII.
De totale uitgaven van de paus voor het
besturen van Vatica stad bedragen
volgens het boek 20 miljoen dollar per
jaar.
9 Graag ook nog even vermeld Horst-
cahier numm 35 van Kerk en Wereld
in Driebergen, dat gaat over de ontmoe
ting der godsdiensten. De socioloog pro),
dr J. Blauw (vrye universiteit) schrijft
over die ontmoetinn in sociaal-cultureel
perspectief. Een informatief werkje,
ontslaan naar aanleiding van de pink
sterconferentie vorig jaar van Kerk en
Wereld. Ds. H. Zunneberg merkt in een
inleidend woord op dat de bezinning op
die .grote ontmoeting' zeker voortgezet
zal worden, ook m het vormingswerk
In 1946 is door de toenmalige regering een commissie ingesteld om de financiële verhou
dingen tussen het Rijk en de kerken te bezien en een voorstel tot herziening in te dienen.
In deze commissie zijn ook de kerken vertegenwoordigd. Dat dit geen gemakkelijke ma
terie zou zijn, wist men van te voren. De grootste moeilijkheid zat in artikel 185 van de
grondwet, waarin was vastgelegd: ,De tractementen, pensioenen en andere inkomsten, van
welke aard dan ook, thans door de onderscheidene godsdienstige gezindheden of derzelver
leraars genoten wordende blijven aan dezelfde gezindheden verzekerd. Aan de leraars,
welke tot nog toe uit 's Lands kas geen, of een niet toereikend tractement genieten, kan een
tractement toegelegd of het bestaande vermeerderd worden'
ven allerlei voorzieningen voor heel de bevolking
of groepen daaruit, waarbij voor het godsdienstig
leven een uitzondering werd gemaakt'.
De regering heeft ruim de lijd genomen om het
'apport van de commissie tc publiceren Zij heeft
dat dan nu gedaan met een begeleidend schrijven
van de minister van financiën, waarin een ge-
dachtengang naar voren komt die geheel tegen
overgesteld is aan die van de commissie. Het zal
nog niet vaak gebeurd zi|n dat een regering en
een door haar benoemde commissie zo zeer
tegenover elkaar hebben gestaan. In het kort
komt de gedachtengang van dc minster hierop
neer, dat er een principiële scheidings'ijn Ie trek
ken is tussen .maatschappelijke en culturele voor
zien, ngen, ongeacht de geestc.ijke achtergronden
van waaruit deze worden getroffen' en de sub
sidiëring ten behoeve van de verzorging van het
godsdienstig leven zelf' ,De geloofsovertuiging
en geloofsbeleving ligt bi| uitstek in de persoon
lijke levenssfeer van de mens.' Hij stelt nu voor
de oude verkregen rechlen af te kopen met 60
miljoen en daarmee zou dan de regering van alle
bijdragen aan de kerken af zijn.
Hier staan twee standpunten tegenover elkaar en
nog al vrij scherp. Wat is een kerk en wat 'S de
betekenis van een kerk in het geheel van de sa
menleving Dat daarover geheel verschillende
gedachten kunnen zijn, wisten we reeds lang. De
minister ziet deze betekenis alleen in het per
soonlijke vlak. Doch er is, geloven we, toch meer
over te zeggen. Sinds Karei de Grote zijn in onze
landen kerk en overheid hand in hand gegaan.
De overheid zorgde voor de kerk en de kerk
steunde de overheid. In deze geest heeft de re
gering in 1815 haar beslissingen genomen, welke
nu niet meer kloppen. Wanneer een kerk ma
terieel afhankelijk wordt, gaat ze onherroepelijk
een deel van haar vrijheid missen, al was het
alleen maar door de vrees dat subsidie kan wor
den ingehouden
Druk op de kerken mag van onze regering dan
niet worden verwacht, maar men kan nooit weten
met welke regeringen ons volk ïri de toekomst
nog te maken zal krijgen. Nu zullen de gevaren
ook bij een bedrag van 50 miljoen voor alle ker
ken en geloofsgemeenschappen boven de 10.000
zielen waarlijk hief zo groot zi|n. De commissie
schat dat deze som ongeveer 15 -proc. zal zijn
van hetgeen er nodig is.
Wanneer men van zulk een artikel af wil, is er
grondwetswijziging noodzakelijk, welke niet kan
worden verkregen met de helft plus één van de
uitgebrachte stemmen in de volksvertegenwoor
diging. Er zijn meer dingen in de grondwet vast
gelegd, waarbij we alleen maar op historische
gronden het ontstaan van zulk een artikel kunnen
verklaren. We denken bijv. aan het processie
verbod boven de grote rivieren. Maar in ieder
geval ligt sinds 1815 vast welke kerken door de
staat worden gesubsidieerd. Dat waren alle toen
bestaande kerkgenootschappen. Er is een einde
gemaakt aan de toestand zoals die was vóór de
komst van de Fransen in ons land en hoewel er
natuurlijk stemmen zijn opgegaan om de toestand
te herstellen zoals cie was vóór 1796, hebben
deze geen gehoor gekregen Gesubsidieerd wer
den, behalve de Ned Herv Kerk, de Ev.-Luth.
Kerk. de Remonstrantse Broederschap, de Doops
gezinde Sociëteit, de R.K Kerk, de Oud-Kath.
Kerk, het Israëlitisch kerkgenootschap en het
Portugees Isr. kerkgenootschap. Voor het over
grote deel waren deze regeringssubsidies bestemd
voor de tractementen, die voor de meeste her
vormde predikantsplaatsen meestal niet meer be
droegen dan 800, 900,Hoe het in de
andere kerkgenootschappen lag, weten we niet.
Wanneer er nieuwe gemeenten werden gesticht,
moesten deze het meestal doen zonder .rijkstrac-
tement'. Slechts in enkele gevallen werden door
de regering gelden voor een nieuw rijkstractement
beschikbaar gesteld.
Behalve deze tractementen, die altijd gebonden
waren aan een plaatselijke gemeente of parochie,
werden er door de regering ook gelden bestemd
voor de kosten van een kerk in het algemeen.
Voor alle gesubsidieerde kerkgenootschappen te
samen bedroegen deze een 75-000,Dan ko
men nog de emiritaatsuitkeringen en de weduwen-
pensioenen, welke naar verhouding van het trac
tement waren Tenslotte nog de kindergelden
(ƒ25,'per jaar) en de studietoelagen aan pre
dikantskinderen wanneer zij naar een latijnse
school gingen 50,per jaar) en voor predi
kantszonen (geen dochters) wanneer zij aan een
universiteit studeerden. 200,per jaar, welk
bedrag werd vermeerderd met een gedeelte van
het collegegeld wanneer hij Iheologie studeerde.)
In 1815 waren dit mischiên hele bedragen,! althans
voor de gewone man en daarbij kwam dan nog
vrij wonen in een kast van een huis. Tegenwoor
dig is dat rijkstractement maar een fractie meer
van hetgeen er nodig is om een predikantsplaats
in stand te houden. Vroeger was het genoemde
bedrag in de meeste gevallen het gehele tracte
ment. Dit alles nu ligt verankerd in de grondwet:
,de tractementen, pensioenen en andere inkom
sten van welke aard ook'. Tesamen maken deze
voor het Rijk een bedrag uit van 3,5 miljoen. In
deze vastlegging van 1815 heeft de in de pastorie
van St.-Anna ter Muiden geboren J. D. Janssen,
secretaris-generaal op het ministerie voor de ere
dienst een belangrijke hand gehad.
Er is echter sinds 1815 op het kerkelijk terrein in
ons land zo het een en ander gebeurd Er zijn
nieuwe kerken en geloofsgemeenschappen ont
staan, welke buiten deze rijksregeling vielen en
de tijd is voorbij dat een ieder zich bij enijg kerk
genootschap aansloot. Alles ligt nu wel iets anders
dan anderhalve eeuw geleden. De protesten tegen
de bijzonder bevoorrechte posities en de ,zilve-
ren koorde', waarmee in hef bijzonder de Ned.
Herv. Kerk zou worden staande gehouden, hoor
je tegenwoordig niet meer. De kerken zulien er
ook niet van omvallen wanneer deze oude sub
sidies wegvielen. Wat betekenen deze bedragen
nog in een tijd van geldontwaarding. Maar dat
er hier toch iets scheef ligt, is reeds algemeen
erkend. Daarvan is ook de in 1946 door de re
gering benoemde commissie uitgegaan. Zij is
dan in haar rapport dat in november 1967 werd
ingediend met het voorstel gekomen dat de re
gering jaarlijks 50 miljoen aan kerken en geloofs
gemeenschappen zou uitkeren, tenminste wan
neer hun ledental volgens de volkstelling ten
minste 10.000 zou bedragen. Voorts wordt alles
gelijkgeschakeld. De achtergrond van de gedach
ten van de commissieleden zal wel zijn geweest
dat de kerken een bepaalde betekenis hebben
voor heel het volk. En ,na de tweede wereld
oorlog is de regering overgegaan tot subsidiëring
STEMMEN UIT
DE KERKEN
Een afhankelijkheid zoals dat vroeger gewoon
was, zal tegenwoordig geen enkeie kerk begeren.
Men weet hier ook wel dat ,de vrijwillige deel
neming en offervaardigheid' financieel de belang
rijkste pijler is waarop een kerk rust. Dat er moei
lijkheden kunnen komen en dat zij die de finan
ciële verantwoordelijkheid dragen in een ge
meente of parochie wel eens met de handen in
het haar kunnen zitten, is vanzelfsprekend, ook in
een welvaartsstaat. De allesbeslissende vraag in
de tegenstelling tussen de commissie en de mi
nister is en blijft of de kerken en godsdienstige
gemeenschappen betekenis hebben voor heel de
samenleving en of zij daarom mogen verwachten
dat zij als zodanig door de overheid zullen we
den gewaardeerd. Die afkoopsom voor de oude
rechten welke de minister voorstelt is, om er van
af te zijn. Hij had dit voorstel evengoed niet kun
nen doen, want als het zo doorgaat, zijn die
I 800,tot 900,per predikantsplaats in de
loop van enkele tientallen jaren al weer zover
gedevalueerd dat ze nog al minder betekenis
hebben dan nu reeds het geval is. De gedachte
dat een regering alles en nog wat subsidieert en
voor de kerken wijst op de offervaardigheid, wil
er voorlopig bij ons nog niet in. Overigens zij
opgemerkt dal alle subsidie via het belasting
biljet moet worden opgebracht en dit geldt niet
alieen voor de kerken. We hebben nog enige
jaren de tijd om ons nader vertrouwd te maken
met deze moeilijke materie Het voorstel is ge
bonden aan een grondwetswijziging.
Ik ken de mens niet.
Matth. 27 74
Toen Peius deze woorden
sprak, zei hg meer waarheid
dan hg zelf vermoedde Noch
tans zgn ze pen verloochening.
En deze is des te erger omdat
Petrus daarvoor was gewaar
schuwd en een gewaarschuwd
man geldt voor twee, zegt de
spreekwijze. We kunnen ons
geen loochening voorstellen
zonder dat er een waarschu
wing aan vooraf is gegaan
Wanneer een mens teveel ver
trouwt op zichzelf en op wat
hij zal doen of beslist niet zal
doen. zit hg reeds in een ge
vaarlijke hoek. Maar het komt
altijd onverwacht. Ineens wor
den we er voorgesteld of we
bij Christus Jezus willen be
horen. We worden daarnaar
gevraagd door mensen van wie
we het niet hadden verwacht.
F.'i wanneer eenmaal her ik
ken Hem niet. in welke norm
dan ook, er uit is. kunnen we
een tweede en derde keer niet
terug.
Dat deze verloochening Petrus
overkwamWie had dat ge
dacht. Petrus is geweest de
belijder bij uitstek, In Caesa-
rea Pnilippi had de Heer zijn
discipelen een belijdenis ge
vraagd en in dc verlegenheid
die er toen volgde, had Petrus
het antwoord gegeven, de
rechte christelijke belijdenis,
waarop alle andere die in de
loop der tijden zijn gegeven,
zouden steunen. Slechts hij die
beleden heeft kan verlooche
nen Bg iedere beiijdoorspre
ken we dingen uit dm boven
ons begn,- uitgaan. Belijden is
meer zeggen den wij waar
kunnen maken. Daarom des te
meer moeten we door wal
Petrus overkomen is, gewaar
schuwd zjjn en dat zeker toan-
neer we overmoedig menen dat
wij wel tn het rechte spoor
zullen blijven.
Petrus sprak uit dat hij zijn
Meester niet meer kende. Deze
verloochening is en blijft ver
loochening Dit houdt. God
dank, niet in dat Jezus zijn
discipel nu ook niet meer
kende. De evangeliën vertellen
ons dat Jezus Petrus aanzag.
En daarom is de donkerste
nacht waarin wij dolen, ver
vloekende ons zelf, nooit zon
der hoop. Onze zekerheid ligt
niet in ons belijden, maar al
leen in dit kennen van Chris
tus