ZELANDICA
Breskens leent 3
ton voor het
verbeteren straten
Kunstmatige havens
BIERBROUWERIJEN IN GOES
HOGERE STRAATBELASTING?
Oud Stuk
beschoeiing
h'i R'irah
REUMATISCHE-
EN SPIERPIJNEN
Oude houten buizen brachten aan het licht:
S?'
Oorlogsmisdaden
in Indonesië XI
Onkruidbestijding
TENT00NTELLING
EN SCHOLIEREN
WOENSDAG 26 FEBRUARI 1969
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
11
Raad ontevreden
met contingent
12 premiewoningen
BRESKENS De raad van de ge
meente Breskens Is er in principe mee
akkoord gegaan dat er pogingen wor
den gedaan om een lening van 300.
at te sluiten, zodat dit jaar nog drie
projecten (reconstructie Westlandstraat,
reconstructie Zandstraten en recon
structie trottoirs Visserijbuurt) gerea
liseerd kunnen worden. De jaarlijkse
lasten van deze lening (over 40 jaar)
komen neer op een bedrag ran ongeveer
29.000,- wegens rente en afschrijving.
In een volgende vergadering komen b
en w met voorstellen tot dekking van
deze zwaardere last voor de gemeente
lijke huishouding. Men denkt hierbij
aan een verhoging van de straatbelas-
Dat deed het raadslid Th. P. Cambier
(vvd) opmerken dat dat dan wel een
verhoging van meer dan honderd pro
cent zou moeten Inhouden. Over het
algemeen waren de raadsleden evenwel
vo] lof over de wijze waarop b en w
trachten om deze noodzakelijke werken
nog gerealiseerd te krijgen. De heer K.
Maas (wd) opperde of ook het zwem
bad niet op een- dergelijke wijze ge
bouwd zou kunnen worden, maar wet
houder P. Zegers (prot. chr.) meende
dat dat wel een wat erg zware last
voor de gemeente zou worden. De raad
besloot om de benodigde grond voor de
bouw van 12 premiewoningen (circa
2210 m2) te verkopen aan de algemene
woningbouwvereniging .Breskens tegen
de prijs van 21,75 per m2 (eventueel
te vermeerderen met verschuldigde
btw). Aan Leenhouts' Aannemingsbe
drijf NV te Sluis werd circa 505 m2
verkocht voor de bouw van drie wonin
gen, eveneens tegen de prijs van 21,75
per m2. De heer G. H. M. van Schaick
(kvp) zei teleurgesteld te zijn dat Bres
kens voor 1969 een woningcontingent
van slechts 12 premiewoningen toegewe
zen had gekregen. Naar zijn mening
waren er ongeveer tachtig woningzoe
kenden in Breskens. Hij werd hierin bij
gevallen door mevrouw M. M. Niermans-
Gossije (vrije sociale arbeiderslijst), die
zich bovendien afvroeg waarom Bres
kens geen woningwetwoningen had toe
gewezen gekregen. De heer W, M. Lu-
teijn (prot. chr.) merkte op dat van
overheidszijde waarschijnlijk rekening
was gehouden met de bouw van hert be-
jaaraenverzorgmgstehuis .Rozenoord'.
De heer Cambier vroeg zich af of het
met mogelijk was dat wanneer het
standpunt van de raad kenbaar werd ge
maakt Breskens nog wat toegewezen
zou krijgen uit de reserve. Hoewel bur
gemeester J. A. Eekhout het toegewe
zen contingent ook wat aan de laf"
kant vond. meende hij toch dat men
toekomst niet somber moest zien.
rekende hij voor dat men met de 20
nog te bouwen woningen van vorig
jaar, de 12 van dit jaar en de 33 door
de firma Leenhouts te bouwen wonin
gen tegen 1970 op zo'n 65 nieuwe wo
ningen kan rekenen.
moest verder. De opgraving werd ge-
daan ter hoogte van het kampeerter-
rein Bi oma Hoeve'. Men veronderstelt,
idat men hier met een aanlegsteiger te
maken had. Er zijn kaarten waar een
I zijarm van de Am er deze richting uit
loopt. Aanlegsteigers werden vroeger le
gio gebruikt toen wegverkeer nog niet
I mogelijk was.
I In de loop der eeuwen is vooral ln de|
EURGH Bij de werkzaamheden aan Westhoek veel veranderd. De bevolking;
de grote riolering van Westenschouwen van destijds leefde toen op de gronden
naar Burgh stuitte men dezer dageniin de kop van Schouwen die nu circa;
op een oud stuk beschoeiing. Op onge-13 tot 4 meter lager liggen. Ze zijni
veer 3,5 meter diepte legde de bak vaneenvoudig door het toen nog niet vast-1
de kraan een rij palen bloot met daar gelegde duingebied ondergestoven. Af
tussen gevlochten rijshout. De palen en toe komen herinneringen uit deze Onmidde Nike VerllChtinG V0T1
waren gepunt. Na n halve dag werd al- bijzonder oude öjd bloot: zo ook dit W,_
les weer dichtgegooid, want het werk stukje beschoeiing.
fADVERTENTIE
over de onderhoud van hert sport
terrein. Naar aanleiding van het
eveneens schriftelijk antwoord van
b en w was hem evenwel gebleken
dat de briefschrijver hert volkomen
bij het verkeerde eind had gehad
Deze had onder meer gesteld dat
de gemeente weinig aandacht be
steedt aan de sportaccommodatie.
De heer Van Schaick stelde nu echter
dat hert tegengestelde waar was. De
burgemeester meende dat het juister
was geweest wanneer de briefschrijver
zich nad gericht tot de vertegenwoor
diger die de klachten in de sportcom-
missie ter tafel zou kunnen brengen.
De heer Cambier, die deel uitmaakt van
de sportcommissie, merkte op dat e
11 februari een brief was gekomen
de trainer met enkele klachten en pro
blemen. Deze brief was op 13 februari
in behandeling genomen en op 14 fe
bruari stond nota bene de ingezonden
brief in de krant. Ook de heer J.
Verg
zonae
werk dat de s
de raad niets a
Op haar verzoek werd met Ingang van
1 september 1969 aan mevrouw S. M.
Keijmel-Suwijn eervol ontslag verleend
als onderwijzeres aan de openbare
gere school, wegens het bereiken
de pensioengerechtigde leeftijd. De
goedingen voor de raadsleden voor het
Bijwonen van de raadsvergaderingen en
van de vergaderingen van de commis
sies werden verhoogd tot respectieve
lijk 30,- en 15,- per lid per bijge
woonde vergadering. Alleen de heer Cam
bier wilde aantekening te hebben tegen
gestemd. Hij achtte hert niet het juiste
moment om de presentiegelden te ver
hogen en bovendien vinden de verga
deringen altijd 's avonds plaats. Bur
gemeester Eekhout meende evenwel dat
gezien de tijd die men er aan moet be
steden om goed beslagen ten ijs te ko
men deze vergoeding eigenlijk nog maar
zeer jfiaj
ortcommissie verzet, had
De heer J. W. Carels (gb) had klachten
over de wijze waarop hij werd geholpen
bij de vuilnisbelt aan de Havendijk.
Zo sloot men de belt soms te vroeg en
liet men de auto doorrijden tot in het
vuur, waardoor de banden verbrandden.
Deze klachten had hij al eerder ln
een openbare raadsvergadering naar vo
ren gebracht, nadat er langs andere
weg niet op gereageerd was. De klacht
was toen ln behandeling genomen, maar
naar de mening van de heer Carels on
voldoende ondei-zocht, met het gevolg
dat hij nu werd uitgemaakt voor leuge
naar.
,Ik zal mij niet langer laten beledigen",
zei een woedende heer Carels. Het ver-1
volg van deze kwestie werd in een be
sloten vergadering afgehandeld. Na af
loop zei de burgemeester contact te zul
len opnemen met de burgemeester van
Groene, waarna een bespreking met de
.betrokkenen zal volgen.
In sommige Amerikaanse steden nummert
men de straten. Nu vooral in Kederland
maar ook in België, de steden met vele rileutc-
bouicstraten worden uitgebreid, is het een actu
ele vraag geworden ohier niet dezelfde effi
ciënte methode toegepast moet worden'.
ef van de brochure van dr P. J. Meertens: num-
mers of namen voor wegen en straten. In de bekende AO-reeks
(actuele onderwerpen, nr 1247). Wanneer men deze brochure leest,
komt men tot de ontdekking, dat er zich op het gebied van de
straa.tnaamgeving nog ai wat problemen voordoen. Er is nog geen
gebrek aan straatnamen, maar samenvoeging van gemeenten heeft
tot gevolg dat er in de nieuwe gemeente de zelfde straatnamen
voorkomen. ,En het veranderen van een straatnaam is zo onge
wenst, dat men er niet dan in de uiterste noodzaak toe mag over
gaan'. Als praotisch voorbeeld wordt de samenvoeging van Loosdui
nen bij Den Haag genoemd, toen bleek dat 33 van de 44 daar voor
komende sbraatnamen ook al aan Haagse straten waren gegeven.
Een goede oplossing is geweest de namen te handhaven en achter
alle Loosduinse straatnamen de letter L. te voegen- ln de middel
eeuwen werden straten niet naar een tevoren opgesteld plan aan
gelegd. Straatnamen ontstonden bijvoorbeeld omdat men zich richt
te naar een bepaald gebouw. In Middelburg is Bachtenstene ont
staan naar de ligging van het Steen, dat is de gevangenis. De
Lange Delft naar een waterloop, de Herengracht naar het water
dat er langs stroomt, de Beenhouwerssingel zeer waarschijnlijk
naar de slagers die er woonden.
Bewuste naamgeving ontstond ln die tijd dat grote stadsuit
breidingen, denk aan Amsterdam. Officiële naamgeving nood-
breidingen, denk aan Amsterdam, officiële naamgeving nood-
een functionaris van de PTT zitting, omdat het geven van namen
geen aanleiding mag zijn, dat poststukken met vertraging besteld
worden. Verwarring kan ontstaan als in de componistenbuurt een
Brahmsstraat aanwezig is, in een andere buurt de Braamstraat
(naar de vrucht). Meertens geeft tal van bijzonderheden. In Zee
land zijn er heel wat Kerkstraten; in Noord-Nederland heten naar
dit gebouw niet minder dan 1050 straten, lanen, wegen enz. De
oorsprong van de Stoofstraat of Stoofdijk in verschillende gemeen
ten in onze provincie zal men niet direct meer verbinden aan de
vroegere meestoven waar de meekrap voor de rode kleurstof
werd bereid.
Verder staan de Schoolstraten hoog op de lijst genoteerd. Er zijn
namen van wegen en straten in onze provincie waarvan de bete
kenis voor velen niet duidelijk Is (Stelleweg, naar een vroegere
vlied- of stèlberg) Wat men in ons calvinistisch land niet zou
verwachten: Calvïjn is één keer ln een straat vereeuwigd. Kuyper
41. maar Troelstra niet minder dan 68 maal. Wegen zijn meestal
genoemd naar de plaats waar ze heenleiden: Vlissmgse Weg, Kou-
dekerkse Weg enz. Moderne wegen worden aangeduid met een
letter en cijfer. De E geeft aan dat het hier een Europa omvat
tend systeem betreft, terwijl de N slaat op de aanduiding van
de weg in ons nationaal sybsteem. .De codering is echter nog
verre van volmaakt, aangezien de gesteldheid van de wegen er
niet door wordt aangeduid' (hoeveel baans, ongelijke kruisingen
enz.). Straatnaamgeving heeft vele interessante aspecten.
"Doorstraalt" verlichtend weefsels en
spieren tot in de gewrichten
Reumatische pijnen, spit, zenuwpijnen,
verstuikingen, stijve nek en ledematen 1
niets werkt sneller, niets werkt aangenamer
ter verlichting van pijn dan Algesal-balsem.
Onmiddellijk in de liuid doordringend, werkt
Algesal diep op de weefsels in tot aan de
haard van de pijn (zonder oppervlakkige
warmtesensatie of irritatie van de huid te
veroorzaken) en "doorstraalt" verlichtend
weefsels en spieren tot in de gewrichten.
Reumatische pijnen en stijfheid maken
spoedig plaats voor een durend gevoel van
verlichting en welbehagen.
Wacht niet tot de pijn uitbleekt! Zorgt
dat U thuis altijd een tube Algesal bij de
hand hebt om zodra het nodig is de pijn te
verlichten. ALGESAL bij alle apoth. en drog.
In de PZC van 21 november 1.1. heb
Ik mij veroorloofd - hoewel geen
Zeeuw zijnde - dc aandacht dezer
landgenoten te vestigen op de geva
ren die hun gebied bedreigen, zowel
te land als te water. Beschikkingen
die buiten het provinciaal bestuur
uitgevaardigd en van urgent tijde
lijke aard zijn, zullen onherstelbare
gevolgen hebben,
Ten dele gekit dat ook voor beide
oevers der Schelde :a België. Zoals
tk verwachtte, ervoer lk enige reac
ties. Hert blijkt n. L dat het provin
ciaal bestuur van Zeeland en de re
dactie van de PZC zich van een en
ander terdege bewust en derhalve
zeer bezorgd zijn. Evenwel blijven
zij in afwachting. Dit is mijns inziens
onjuist. Want artikel 2 van hert kon.n-
klijk besluit van 18 september 1818.
dat nog steeds van kracht is, biedt
aan gedeputeerden gelegenheid tot
afweer, op doeltreffende wijze te tref
fen. De maatregelen. d;e genomen
kunnen en moerten worden, bieden
niet slechts voordeel aan Zeeland
maar ook aan Antwerpen en omge
ving. Terwijl bovendien ook de .in
ternational interests vested in oil'
zeer positief gebaat zullen wezen,
doordat de pijpleiding naar hun in
stallaties bij Antwerpen - volgens
het plan Delwaide getraceerd - uit
sluitend in Belgisch gebied blijft en
minder dan de helft aan de betrok
ken olle-ondernemlngen zal kosten.
Men is op een dwaalspoor geraakt
Brief
Naar aanleiding van een ingezonden
brief in een krant had de heer Van
Schaick schriftelijke vragen gesteld
Dijkvi
erzwaring
Hoofdplaat
aanbesteed
OOSTBl'RG In hotel De Eenhoorn
te Oostburg is maandagmiddag door
het. bestuur van de waterkering van de
calamiteuze polders Hoofdplaat en Tho-
maes in het openbaar aanbesteed het
verzwaren en verhogen van de zeedijk
langs do Westerschelde met bijkomen
de werken. Dit betreft een lengte vi
2700 meter vanf de westelijke zijde van
het haventje te Hoofdplaat tot aan in
aanbouw zijnde zeesluis te Nummer Ze
ven oostelijk van Hoofdplaat.
Er waren 22 inschrijvers: CV Gebr. Van
*t Verlaat Hardinxveld-Giessendam.l
4.194.000; combinatie firma De Ruijs-
scher en K. T. de Oude Biervliet,
ƒ4.260.000; J. de Oude NV Biervliet.
ƒ4.325.000; Van Oord Handelsmaat
schappij Werkendam, ƒ4.387.000; NV
Gebr. Geldof Serooskerke, ƒ4.397.000;
Gebr. van Oord Werkendam, 4.466.000;
Oosterwijk NV Rotterdam, 4.474.000:
Aannemersbedrijf Schouwen-Duiveland
Zierikzee, ƒ4.611.000; NV J. M. Strij-
iand Uithoorn, 4.675.000; firma v.h.
Van Noordenne en zoon Hardinxveid,
4.693.000; Van Hattum-Blankevoort
Beverwijk, ƒ4.759.000: Gebr. Wijnand.
Werkendam, ƒ4.769.000: combinatie NV
Gebr. Hakkers en Schermers en zoon
Werkendam, 4.807.000; firma Dikkers-
Boon en Sybrandy Heerenveen.
4.815.000: firma vh B. J. Janse Mid-I
delburg, 4,820.000: firma Karei Kuil)
en zoon Heiloo, ƒ4.900.000; Leenhout's
Aannemingsbedrijf NV Sluis, 4.900.000
firma Zanen-Verstoep NV en NV Ver
hoeven Deo Haag. 4.964.000: firma
Gebr. Snv.t Vijfhuizen ƒ5.100.000; firma!
Van Oord Utrecht, ƒ5.132.000: firma
Nelis en Zoon en De Klerk IJmuiden.
ƒ5.135.000: Van Haasten NV Den Haag.j
5.289.000. De gunning werd aange-:
houden.
Hier is een eikenhouten stam van on
geveer 1,50 meter hoog en S7 cm
doorsnede. De onderkant is uitgesne
den in de vorm van een kamrad.
Ontdekt bij
aanleg van
riolering
GOES Het pas verschenen
boek deel 3 .Tussen Afsluitdam-
men en Beltadijken van H. W.
Wilderen Ing. doorbladerende,
leest men op blz. 347 dat de be
tekenis van de oude houten bui
zenreeks, gevonden in de Wijn
gaardstraat in Goes, nog steeds
een onopgelost raadsel is geble-
.ven. Niets is echter minder
waar. Uit de vondst blijkt dat
Goes vroeger een aantal bier
brouwerijen telde.
In 1924 werd door de gasfabriek
ergens in de Wijngaardstraat
graafwerk verricht voor een
gasaansluiting. De arbeiders
stootten op een diepte van 1.25
m op een houten buizen stelsel.
De directeur van de gasfabriek
de heer K. Brink, liet een stuk
van deze buizen uitzagen en
overbrengen naar de oudheid
kundige kamer van Goes.
In 1954 werd vanaf de Koepoort het
parkeerterrein aan de Westsingel een
nieuw rioleringsstelsel aangelegd
door de Wijngaardstraat tot aan de
St. Adriaanstraat. Aan het begin van
deze rioolaansluiting stootte men op
de oude fundamenten en oude gewel
ven van de rond 1860 gesloopte Koe-
£oort.
ij het verder doortrekken van de
riolering door de Wijngaardstraat
langs de Zusterstraat kwam een aan
eensluitende reeks houten huizen
voor de dag. Deze buizen die duide
lijk de vorm hadden van een boom
stam men zag zelfs nog de schors
van de boom waren 2,50 meter
lang. hadden aan het dikste eind eer»
doorsnee van rond de 25 cm. Over
de gehele lengte waren ze doorboord,
een uitholling van 10 cm, Het dunste
eind paste steeds in het dikste eind
van de stam. De naden waren met
het een of ander materiaal inge
smeerd om deze goed sluitend te ma
ken.
Eén van de holle stammetjes werd
naar het museum gebracht, omdat
men daar niet over zo'n stuk stam
beschikte. Zelf nam ik ook een stam
mee naar de pas gebouwde nieuwe
gemeentekwekerij aan de Westwal
Het bleek al spoedig waarom het
museum niet meer over de stam uit
1924 beschikte. De stammen wer
den namelijk zeer vlug en zeer sterk
aangetast door de houtworm.
In 1963 werd de riolering die ln 1954
niet verder was gelegd dan tot de
St. Adriaanstraat, verder doorge
trokken langs de Vlasmarkt door de
Waterstraat en verder doorgetrok
ken tot even voor de Beestenmarkt.
Door de gehele Wijngaardstraat la
gen de houten buizen ononderbro
ken, behalve aan de Vlasmarkt. Hier
was de reeks duidelijk onderbroken
door de aanleg van een andere lei
ding of riolering. Een vertakking
was echter niet te vinden hoewel
men wel dacht, dat zij ook in de rich
ting van de Vlasmarkt zou lopen.
Over de gehele lengte lag de buizen
reeks in een schoon, fijn zandbed,
en was gedeeltelijk gevuld met wa
ter waaraan geen luchtje was te
bespeuren. Ergens in de Wijngaard
straat schijnt een vertakking te zijn
geweest, onulat in één stammetje
éen mooie gave rechthoek was uit
gekapt van 14 x 6 cm.
Van deze in 1963 gevonden stammen
zond ik aan het bosbouwkundig
proefstation in Wageningen een stuk
stam voor onderzoek. Ik kreeg van
prof. dr ir G. Hellinga een schrij
ven dat de houtsoort een els was.
De variëteit kon men niet vaststel
len. Waarschijnlijk was het de ge
wone els .Alnus glutanosa', de zwar
te els. Toen de stammetjes uit de
grond kwamen waren ze zeer zacht,
ze zouden in brokken uit elkaar zijn
fevallen. Nadat ze gedroogd waren,
rompen ze sterk in met diepe
krimp-scheuren. Later werden ze ste
vig zonder uit elkaar te vallen en
kregen een rose tot lichtrode kleur,
de kleur die de zwarte els vertoont
indien het hout wordt doorgezaagd.
De stammen werden zeer zwaar met
conserduc ingesmeerd. Eén stam ging
naar het museum en ik bezit er nog
steeds één. Houtworm treedt tot he
den nog niet op en het zachte ma
teriaal is nu zeer hard.
Vertakking
Vlasmarkt
Op de Vlasmarktdeden we nog een
merkwaardige ontdekking. We von
den op een diepte van ongeveer 1.75
meter een stuk stam van ongeveer
1.25 meter hoogte en met een door
snee van ongeveer 80 cm. Aan de
ene zijde was dit stuk stam vlak af
gezaagd. aan de andere, dunnere zij
de was het afgebroken. Over een 60
cm vanaf de platte kant was hij
doorsneden met diepe groeven in de
lengte-as, die deden vermoeden dal
deze stam dienst had gedaan als
kamrad. Van dit stuk stam stuurde
ik pas in 1966 een stuk naar Wage
ningen. Dc kreeg bericht van de reeds
genoemde professor, dat het een stuk
hout was van de Quercus robur L.,
de wintereik. Het stuk zou honder
den jaren oud zijn. Het zal altijd wel
een raadsel blijven waarvoor deze
stam heeft gediend. Dc geloof niet
dat dit stuk stam nog terug te vin
den zal zijn.
Naast de reeds eerder genoemde
reeks houten buizen kwam op een
afstand van plus minus 60 cm een
reeks aarden gebakken buizen voor
op dezelfde diepte. De kleur van de
ze bulzen was roodachtig, zoals ro
de metselsteen en drambuizen. Ze
waren echter met poreus maar hard
gebakken. De lengte bedroeg 1,10
m, met een doorsnee buitenwerks
van 10 cm. en inwendig een door
laat van 6 cm. Aan de uiteinden
was een tapsgewijze en schuinge-
plaatste insnijding gemaakt, zo wer
den in elkaar gepast. De insnijdin
gen waren ingesmeerd met een kalk
achtige stof en aan de buitenkant
omgeven met een soort mastiek. Ze
hadden kennelijk hetzelfde doel ge
had als de houten buizen, want ze
bleven elkaar volgen van begin tot
het eind. Ze lagen ook in het zand
en bevatten nog wat water. In april
1964 werd eindelijk de riolering van
af de Waterstraat over de Beesten
markt doorgetrokken, door de Opril
van de Magdalenastraat en Keizer
straat tot bij de Vullsfcraat. Trouw
volgden de beide buizenreeksen het
graafwerk tot het eind. ja ze liepen
zelfs verder door in rechte lijn naar
de Turfkade.
tulgen geregeld toegevoerd. In af
wachting van later vervoer.
Want de bodaagrtjke w:jz.ging van
he: massaal transport vanaf de kust
ln het algemeen had enkele belang
hebbenden aan het denken gezet met
als gezamenlijke conclusie. De voor
delen van dit a (transport worden ln
de tropen ongetwijfeld ten volle be
reikt. Want dóér biedt de zee rustige
vakken te nMOto van woelige, door
storm opgezweepte, baren - .slots'
Besloten werd om uit te zoeken of
zo iets in milder klimaat ook te be
reiken zou zijn en of grondzeeën zou
den kunnen worden voorkomen
Toen brak de wereldoorlog n uit Het
contact tussen de partijen werd ver
broken en eerst onlangs weer eni-
fermate hersteld. Thans kan wor-
en verzekerd, dat men zulke rustige
plekken in stormachtig zeegebied,
alsook vóór kusten, overal kan schep
pen. Te midden waarvan aan sche
pen enz., zowel een veilige ligging
als veilige vaart verzekerd la. Dit
kan gedocumenteerd bewezen wor
den. De uitvinder(s) Is (zijn) bereid
dit aan belanghebbenden te tonen.
Hierbij moet opgemerkt worden dat
er meerderlea soort bedrijven zSjn,
die van deze vinding voonleel kun
nen trekken'.
Het resultaat werd verkregen na de
oorlog en deze werkwijze ia Uians
voor octrooi aangemeld ZIJ werd
reeds in mijn vorig bericht aan Zee
land aangeboden.
Ir Z. S. Betji
Dubbeldam.
Zelfstudie
Bij de kruising Beestenmarkt-Opril
was de verbinding verbroken, men
kreeg daar hert idee dart er een ver
takking zou lopen verder de Bees
tenmarkt op. maar dit bleef dubieus.
Bij de buiging naar de Keizerstraat
was een zeer duidelijke ombuiging;
te zien. Deze was echter reeds geheel
uit elkaar voordat men kan waar
nemen hoe de constructie was vanl
de houten reeks. Iets anders was het|
met de aarden leiding. Deze buizen j
lagen ook door elkaar, maar er kwam I
een korte, aarden T-vormige buis
voor de dag van 29 cm. met de zelf-l
de maten en inpasvoegen als de lan
ge buizen. Maar op het midden stond
een kort stuk aftap buis van 17 cm.
lengte doorsnee op het smalste ge
deelte van 6 cm. en een doorlaat van
drie en een kwart centimeter. Bij
het ontgraven van dit T-stuk was
door het personeel niet opgelet hoe.
de plaatsing was geweest.. Het kwam
mooi gaaf aan de opppervlakte. Zo-|
ven zal wel niet meer gebeuren. De;
kaden hebben een andere richting
voor hun waterafvoer. Gelukkig dat
Goes een zeer mooi uitgebreid ar-;
chief heeft met een bezetting van,
hulpzaam personeel. Dhr. J. L. van)
der Valk is zeer behulpzaam geweest
en Is in de stoffige en misschien wel)
muffe boeken en geschriften gedo
ken. Goes had zo bleek op het
eind van 1500 begin 1600 verschil
lende bierbrouwerijen. Een zekere
Jacob Dienijssz kreeg op 20 oktober
1614 toestemming van net stadsbe
stuur om vanaf de haven een hou
ten pomp te mogen aanbrengen tot
in de kuip van zijn brouwerijen om
het water vanuit Holland of elders j
komende, in zijn brouwerij te voeren.
Hij kreeg zelfs nog 20 pond Vlaams
om dit te financieren. Waar de lei
ding werd gelegd is niet bekend. De
brouwer Jan Vernon kreeg in 1652
toestemming om in het Noordeinde
een brouwerij op te richten. Deze
mocht het water uit de put bij de
's-Heer-Hendrikskinderenpoort aan
het Ganzennest) gebruiken om hierin
de vaten te spoelen.
De eigenaar van de bierbrouwerij
.De Gans' aan de Wijngaardstraat,
hoek Agnesgang, opgericht 8 janu
ari 1644. zorgde voor de bekroning
op ons onderzoek. Per 1 maart 1656
kreeg deze toestemming van het
stadsbestuur om een houten water
huis aan te leggen ran de Haven
naar de brouwerij.
Op 9 mei 1656 verkreeg hij zelfs
uit de stadskas een toelage van 20
Êond Vlaams om dit te financieren
let werd nu duidelijk waarvoor de
ze reeks houten buizen vanaf de
Turfkade langs de Vuilstraat. Kei
zerstraat. Opril Magdalenastraat.
Beestenmarkt. Waterstraat en
Wijngaardstraat heeft gediend.
Waterbakken
Bij het zoeken ln de oude stukken
blijkt dat op de Haven ter hoogte
van de Keizerstraat bakken hebben
f est aan waarin het water van uit
et schip werd gestort om het zo
naar de brouwerij te laten stromen.
Dit blijkt uit een schrijven van het
stadsbestuur van 15 december 1763
aan de brouwers, (let wel op het
meervoud). Er werd toegestaan de
waterbakken aan de .Kaaije' af te
breken en op de openingen van de
waterbuizen blauwe zerken te leg
gen. Het water kon dus voorheen
zeer gemakkelijk van het hoge punt
aan de Turfkade naar de verschil
lende brouwerijen stromen. Meerdere
In uw blad van 14-2-69 las ik weer
verschillende zienswijzen over het
geen door Nederlandse militairen in
Indonesië zoal is bedreven. Vooral de
heer Halfwerk gaat zeer diepzinnig
op de kwestie in. Als het maar op
bevel is gedaan volgens hem en dan
nog door militairen hoger dan ge
woon soldaat. Bevel Is bevel daar
...zijn veel Duitsers op veroordeeld
heer Halfwerk. De bedoeling van de
ze uitzendingen was niet om deze
mensen te veroordelen zo schreef hij
verder. Het gaat niet om de gewone
soldaat. Om welke militairen dan
wel, ook al wisten ze niet beter?
De wijze Uyl, moet zonodig vra-
J probeert het op *-
;ze genoegdoening nu ook
jende vragen moeten stel-
eel voor onze
wel de volgend
len als hij tenminste is waarvoor
hij zo graag doorgaat, de doorgewin
terde eerlijke politicus.
Ie Zijn er oorlogsmidaden, gepleegd
door Indonesiërs tegen Nederlandse
militairen bekend en wanneer maakt
de regering deze openbaar
2e Is het de regering bekend hoe
veel Nederlandse vrouwen en kinde
ren door de Indonesiërs zijn ver
moord
3e Hebben de Engelse troepen deze
vrouwen en kinderen wel voldoende
beschermd of hebben de Japanners
dart f
4e Kan de regering Inlichtingen ge
ven over Nederlandse militairen, wa
ren daar onder andere niet bij een
zekere Rosenboom en. Princen, (Wig-,
bold niet?) die zijn gedeserteerd naar
de TNI met medeneming van hun
wapens en die nu hoge posities bij
de Indonesische departementen bekle
den?
5e Kan eventueel uitlevering van de
ze hun eigen kameraden verradende
deserteurs worden verzocht.
6e Wanneer denkt de regering stap
pen te ondernemen bij de Indone
sische regering teneinde klaarheid in
bovenstaande te verkrijgen
Het wachten is op de politicus die
deze vragen voor ons durft te stellen.
Of worden we weer als politieke pion- -
nen verschoven Gij allemaal, die
het nu zo leuk kan vertellen, waar
waren jullie toen? Thuis hier in Ne
derland rond de koffietafel roddelen
en liedjes componeren van jongens
in Indië hou je maar tanks. Konden
jullie ons toen niet vertellen wat we
moesten doen als onze maats uit el
kaar gereten of gesneden waren? Te
gen degeen die het hadden gedaan
zeggen: .Stoute jongens, ga padi
planten en zondig niet meer, foei
toch. Denk nu maar eens bij u zelf
wat u had gedaan, nu twintig jaar
later. U kent dat land niet eens. U
zou schrikken als u wist welke ver
hoormethoden er daar nu nog wor
den toegepast. Ik kan u uit erva
ring vertellen dat ze nu voor elkaar
nog wreder zijn dan wij ooit daar
zijn geweest. Iemand achteraf te
gen de schenen schoppen is niet
moeilijk.
Laat men al dta geld. dat ze nu weer
voor een onderzoek uitgeven gebrui
ken voor bezoeken aan de erevelden
door moeders, verloofden enz van de
jongens die daar liggen.
(Van redactiewege bekort)
J. C. Franke
brouwen hebben dus gebruikt ge-1
maakt van deze reeks buizen. Over;
de reeks gebakken buizen wordt ner-|
gens gesproken. Omdat deze de hou-j
ten reeks trouw hebben gevolgd van)
het begin tot het eind, kunnen we
rustig aannemen dat zij voor het-,
zelfde doel hebben gediend, toen de'
houten reeks met goed meer functio
neerde. In 1729 kocht de brouwerij
.De Gans en de Waerelö' de brou
werij .Het Witte Klaverblad' op de
Beestenmarkt. Er is dus niets nieuws
onder de zon wat fuseren betreft
door de herinnering aan de .Mulberry
havens' tijdens de wereldoorlog II
en had geen aandacht voor de .Well
head towers', bestaande in de Per
zische Golf voor olieladen van tan
kers maar die omgekeerd ook diens
tig te maken zijn voor aftap uit tan
kers voor de kust. Zoals Nasser thans
beoogt in tweeërlei zin om een pijp
leiding van Suez naar de Middelland
se Zee aan te brengen. Men kan
voorts zulke .Well head towers' als
ook tankers tegen golfslag afdoende
beschermen.
Dit Is een uitvloeisel van een studie,
die ln de jaren 30 voor Porto Flavla
in de Middellandse Zee begonnen
werd door Belgische en Italiaanse
ingenieurs. Zoals uit volgende toede
ling blijkt.
Omstreeks 1935 werd de afvoer van
zink erts, gewonnen in een mijn, ge
legen aan de Zuidwestkust van Sar
dinië. gewijzigd. Aanvankelijk werd
het produkt vanaf het mijnemplace-
ment per vrachtauto naar de naven-
kade van Oagliari vervoerd, aldaar
gestort op een gehuurd terrein en op
gezette tijden verladen in een vracht
schip. voor Antwerpen bestemd, waar
bij havenrechten golden m de haven
van vertrek.
Thans pleegt men het erts in een se
rie bunkers ln de mjn op te slaan,
die van onderen door een tunnel in
één rechte lijn met de loodrechte
kust verbonden zijn, en werd directe
verlading van mijn in zeeschip mo
gelijk. hertgeen met behulp van twee
boven elkaar geplaatste transport
banden automatisch geschiedt- De
bovenste transportband Ls stationair;
de onderste zeewaarts schuifbaar,
nadat het stoomschip onder het mond
gat is gemeerd. Een en ander bleek
technisch uitstekend te voldoen. Eco
nomisch was aldus een grote bespa
ring aan kosten en tijd bereikt.
Toch werd men genoopt een belang
rijke wijziging aan te brengen, ter-
wille van de veiligheid van het erts
schip. Dit stond nml aan schade en
zelfs aan vernietiging door de
Mistral bioot, de beruchte storm uit
het Noord-westen. Ook moest het
schip wegens dezelfde oorzaak bij
aankomst meermalen op een veilige
zee kalmer weer afwachten. Dit ge
schiedde bij San Antiocco, alwaar
een tussenopslagplaafs werd aange
legd. Hierop wordt thans nog net
erts uit de tunnel met Mesne vaar-
Noar aanleiding van het stukje van
de heer Bergwerf! wil ik het volgen
de opmerken. Ik ben dikwijls Jaloers
geweest op de mensen van de na
oorlogse tijd, maar nu ben IU dank
baar dat ik van vóór dc oorlog ben.
Waarom? Omdat ik een groot deel
van mijn opleiding heb te danken
aan het feit dat men in verschillen
de bibliotheken gedegen studiewer
ken kon bekomen, voor ledereen.
Niet alleen de zogenaamde populair-
wetenschappelijke. waar de pit uit
gehaald en de rest wordt opgediend
als een storm op een sneeuwveld. De
SDAP (Ere die ere toekomt) beeft
een niet onbelangrijk aandeel gehad
in het verwezenlijken van het doel
,De wetenschap voor iedereen'. Maar
ook in het nazi-Du itsland kon men
alle studiewerken krijgen. Dit schijnt
voor Zeeland afgelopen te zijn. Dank
zij een paar omhooggevallen arbei
ders (want geen zinnig wetenschaps
mens zou ooit zo'n verbod invoeren),
mag baas B. zijn geld uitgeven voor
de opleiding van de heer S. Is deze
eenmaal arts geworden dan .moet'
baas B. zijn deel betalen in de aan
schaf van boeken die dr S. alleen
mag lezen. De dank van dr S. bestaat
hierin dat B. voor veel geld een pa
piertje kan krijgen waarop hij een
flesje sodawater kan kopen voor zijn
geld. Maar voor baas B. geen moge
lijkheid tot zelfontwikkeling.
Sec transit Gloria MundL
J. P. Lokerse
Middelburg
Uit het artikel .Beter resultaat met
minder giftig middel' in de PZC van
20 februari j.l. mag men dan kun
nen concluderen dat de onkruidbe
strijders op de terugtocht zijn. geens
zins wordt duidelijk dat hun uit
gangspunt nog altijd verkeerd is.
Wat is onkruid? Zou onkruid ook
een nuttige functie kunnen hebben?
Rogge bijvoorbeeld die tezamen met
onkruid opgroeit is smakelijker en
dus ook gezonder. Smaak aan een
land- of tuinbouwprodukt betekent
immers dat het produkt mineralen
en spore-elementen bevat die we zo
hard nodig hebben voor het behoud
van onze gezondheid. Dat zijn we
bijna vergeten want we proeven ze
nog maar zelden in het produkt dat
op de groentekar komt. Ook verge
ten zijn we slechts de oudere boe
ren weten er nog over mee te pra
ten dat het onkruid weelderiger
groeit op land dat slecht bemest is
en dat is alle land dat met kunstmest
wordt bemest Immers de onkruiden
verschijnen daar waar de grond een
gebrek vertoont ze sterven in de win
ter af en verrijken de grond dan
iuist met de stoffen die er aan ont
breken. Aan een goed verzorgde ak
ker verdienen we allemaal want het
betekent minder zieke mensen. Dat
is bio-logica.
J. R. Westra (redacteur .Keerpunt')
ln onze onvolprezen Zeeuwse provin
cie, hebben wif evenals in Drente
'zie de PZC van 17 februari), op
het gebied van de beeldende kunst
als integrerend deel van onze sa
menleving, nog wat in te lopen. Dat
het menens is deze jammerlijke la
cune aan te vollen, werden wij ge
waar in de PZC van vrijdag 21 fe
bruari, waarin het voorstel van het
Semeentebestuur aan de raad wn
'iddelburg, om tot oprichting te ko
men van een dagschool voor kunst
onderwijs, uitvoerig werd omschre-
Dezelfde aanmoediging was ons
eveneens j.l. vrijdag zeer welkom bij
de opening van ae tentoonstelling
.Schilderkunst in West-Vlaanderen
1968', dit keer gelukkig vanwege de
spreiding in onze provincie in het
oude weeshuis in Goes, door Zeelands
commissaris der koningin mr J. van
A artsen. Eerst hield de gedeputeer
de de heer A. L. van Geesbergen een
scherpzinnige inleiding over de ten
dens van deze unieke expositie, die
gevolgd werd door een niet minder
heldere uiteenzetting van de gouver
neur van de provincie West-Vlaande
ren, ridder P. van Outryve d' IJde-
water. Daarna was het zeker onze
commissaris der koningin, die héél
gedegen teruggreep in de historische
Bindingen yan beide buurprovincies
op kunstzinnig gebied.
Héél dankbaar werd tenslotte ge
luisterd naar het instruerend betoog
van de bestendige gedeputeerde van
de provincie West-Vlaanderen,
De Gans
De brouwerij .De Gans heeft het
langst bestaan. Om een greep te
doen uit de gemeentelijke jaarver
slagen: De brouwerij .De Gans' haó
in 1858 twee knechts op een week
loon van per week en één kui
per in dienst en één kuiper voor 6
per week maar in de zomermaande:
7,50. In I860 was het een bier
brouwerij met een azijnmakerij. Ii
1870 werkten er 6 werklieden. Ir.
1888 was het stoomb;erbrouwerij me'
15 knechts. In 1902 werd ze opge
geven. In 1917 gingen de gebouwe
over in handen van de heren Wat
tez en de Vos die hierin een gis
en verffabriek stichtten.
Deze firma schijnt grondig verbouwt,
te hebben aan de Wijngaard
straat. Aan de Oudheidkundige ka
mer te Goes schonk zij de gevel
steen uit het gebouw met een inge-
beitelde Gans met opschrift ,Bróu-
werije de Gans' en een stoeppaal
met bierton, waarop gebeiteld het
laar 1644. Het raadsel van de reeks
Kouten buizen uit de Wijngaardstraat
is dus opgelost.
Kr. Goudzwaard
Goes
Hier een stuk aarden gebakken buts,
die werd gevonden o» het eind van
de Keizerstraat-hoek Magdalena
straat..
Het betreft hier een aftakking van
de zoef waterleiding van de Turfkade
naar de Wijngaardstraat ter hoogte
van de Agnesgang.
nodigden, daarna op i 0
tentoonstelling, prachtig konden be
nutten. Deze tentoonstelling van de
huidige West-Vlaamse schilderkunst
is inderdaad van internationale allure
qua gehalte, denk ik onwillekeurig
aan het toen wel uiterst progressie
ve .stedelijk' in Amsterdam. Eea
bezoek aan deze expositie spaart een
reis uit naar Parijs. Brussel of Am
sterdam. Deze zo zorgvuldig geselec
teerde collectie kunstwerken, een
keus uit de inzendingen voor de vier
jaarlijkse prijs van de schilderkunst
ln West-Vlaanderen, geeft een hel
der beeld van de internationaal wel
ma. Naast de geniale borstelvirtuo-
zen. als 'n Breltner. Jan Sluyters, of
Kees van Dongen, hebben wij de
laatste tijd eindeloze materiaalmo
gelijkheden, met de daar weer aan
verbonden collageverwerkingen ge
kregen.
Maar ook de geesteshouding van het
kunstwerk met al zijn psychische
variaties, gegToeid uit de geestesge
steldheid van de kunstenaar, speelt
een belangrijke rol op deze tentoon
stelling. Op deze merkwaardige, zo
deskundig ingerichte tentoonstelling,
is ook de .op-art' aanwezig: hierbij
speelt het optische element een be
langrijke rol. Door de wonderen der
micro, en macrokosmos geïnspireer
de kunstwerken zijn er eveneens te
vinden. Nog lang niet alle facetten
van deze expositie heb ik genoemd.
Ook geen namen van de artiesten,
zie zelf! Ik heb jullie vrij te laten,
zoals vroeger Maar buiten alle twij
fel is het voor jullie Zeeuwse scho
lieren. een paradijs, om wereldverlo-
ren in te dwalen en van al deze
creatieve rijkdom te gemeten. Ik
meen dit te mogen opmerken, riet is
al weer ruim 13 jaar geleden, dat
ik het voorrecht heb gehad, 42 jaar
tussen de Zeeuwse jeugd te mogen
verkeren. Jullie creatieve potenties
op gebied van tekenen en schilderen
kennende, breng ik gaarne de waar
de van deze expositie onder jullie
aandacht. Ga, onder leiding van je
betrokken docent en natuurlijk ook
stil, alleen. Ga en geniet!
Louis Heymans
