T®T©T#T#T#TS attents! FRESCO' S UIT FLORENCE Vereniging van kapiteinsvrouwen bomen- «i~] buitenland Mr Aalberse in Raad van State Secretaris van Itteren gooide sleutel in Maas Rotterdamse initiatiefneemster Geen theekransje DONDERDAG 20 FEBRUARI 1969 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT Toot het Rijksmuseum in Amsterdam wapperen fris en kleurig de vlaggen van Italië en Nederland en de mooie, eenvoudige lelievlag van de stad Florence. Zy wapperen daar ter ere van een van de merkwaar digste tentoonstellingen, ooit in dit gebouw gehouden: de tentoonstel ling van fresco's uit Florence. Fresco's, muurschilderingen uit kerken en kloosters, behoren Immers tot de onroerende goederen. Ze ritten vast op de muur, en zijn dus eigenlijk niet verplaatsbaar. In het grote bloei tijdperk van de frescoschildering in Italië, ruw weg vallend tussen 1250 en 1550, volgden de grote meesters elkaar op. en het ene onvergeljke- lijke kunstwerk ontstond na het andere. Frescoschilderen is een uiterst moeilijk en zeer speciaal werk; het beheersen van de techniek vergt grote bekwaamheid van de meester, en men zocht daardoor steeds naar andere technieken, waarbij men .droog' of met olieverven kon schilderen. Zo kwam reeds In de zestiende eeuw de zuivere fresco techniek. waarbij geschilderd moet worden op nog vochtige pleisterlagen, in verval. (ADVERTENTIE) Met ingang van 22-23 februari a.s. (toto 28) is er een nieuwe wijze van prijsmeiden. Vraag bij het inleveren van uw totoformulier een groene prijsmeldingskaartl In het belang van de deelnemers aan de Sporttoto dienen de werkzaamheden op het bureau vereen voudigd te worden. Om dit te bereiken zullen - te be ginnen met toto 28-de prijsmeldingsstroken vervangen worden door prijsmeldingskaarten die u bij uw vereni ging en/of inleveringsadres kunt krijgen. Werk s.v.p. op de hieronder omschreven wijze mee aan een vlotte afwikkeling van zaken bij de Sporttoto: maak né toto 27 geen gebruik meer van de prijs- meldingsstrook vraag bij inlevering van formulier 28 een prijs meldingskaart bewaar deze zorgvuldig tot u haar moet gebruiken verzend de kaart aangetekend als u een prijs van enige betekenis hebt te melden, maar sluit haar nccit in een envelop schrijf duidelijk, vul alle gegevens in en gebruik de kaart uitsluitend voor een prijsmelding bel niet op om te vragen, hoe groot het door u gewonnen bedrag Is; u kunt dat lezen in de krant van vrijdagavond of zaterdagmorgen. De Sporttoto dankt u voor uw medewerking die van zoveel belang Is voor èlle deelnemers en wenst u veel succes! wel. onder andere door afgeblad derde gedeelten, dat achter de fres co's tekeningen in okerverf zaten. Doch het is mogelijk gebleken, ve le van deze ontwerp-tekeningen volkomen onbeschadigd aan het licht te brengen vanachter de ei genlijke frescoschildering. Deze tekeningen zijn kunstwerken van de hoogste orde die, sedert zij ontstonden, nooit meer door mensenogen zijn aanschouwd. De frescoschilder maakte zijn schets op zijn eerste kalklaag. met gele en rode waterverf, sinopé ge noemd. (naar de plaats in Klein- Azië), en zo'n tekening wordt si- nopia genoemd. Deze tekeningen, die bovendien altijd van de hand van de meester zelf zijn (aan de uitvoering van het fresco werd vaak door leerlingen geholpen) zijn van een directheid, een durf, vlot heid en meesterschap, een .moderni teit' die menige beschouwer terecht in extase brengen (Men kijke bii- voorbeeld eens naar de sinopia van de Lorenzetti's (4 b. buiten cata logus), de Maria die zich angstig vastklemt aan een zuiltje of de prachtige sinopia van Gozzoli, no 44). Van deze meesters zijn boven dien zo goed als geen tekeningen on napier bekend, dus kunsthisto risch zijn deze schetsen ook van de hoogste waarde. Vanzelfspre kend jvorden deze prachtige teke ningen niet opnieuw achter de fris co's verborgen, zij blijven als toe gift op al het verlies. Over die sinopia bracht de frescoschilder dan zijn kalklaag aan waarop hij met kleur ging schilderen, en wanneer men, zoals vaak het geval is, die dunne kleurlaag scherp kan schei den van de ondertekening, verkrijgt men dus twee meesterwerken In plaats van een: het voltooide fres co, en de oorspronkelijke schets, die allebei op een nieuwe drager worden bevestigd. Het zou in dit bestek te ver voeren, diep in te gaan op de vele interes sante problemen ie hierdoor naar voren komen (verschillen in opvat ting tussen schets en voltooid werk, verschillen in techniek, de ontwik kelingsgang, e d) maar we raden eike. bezoeker van de tentoonstel- l'ng met klem aan de demonstratie te bezoeken in de Roëllzaal. We hebben ontelbare tentoonstel lingen bezocht en ook meestal de lezingen, demonstraties en derge lijke gevolgd die bij zulke gelegen heden horen. Maar we hebben nog nooit zo voortreffelijk, duidelijk en to the point een demonstratie horen en zien geven als door deze assistente san het Rijksmuseum. Helder, geen woord te veel of te weinig, prettig, persoonlijk, en het spontane applaus dat losbrak was tekenend. Dit is voorlichting van het hoogste niveau, op de best denkbare wijze gebracht en we vin den dit wel een bijzondere vermel ding waard. Uit de tentoonstelling, die een ze ventig nummers bevat, dat wil dus zeggen dat het een zeer rustige en ove. zichteltfke tentoonstelling is die men in een paar uur tijds zon der enige vermoeiing bezichtigen kan, kunnen we uiteraard slechts een paar hoogtepunten lichten, en we doen dat maar in volgorde van de rondgang. Tegenover het mooie herderskopje van Giotto hangt een bijzonder mooie Madonna del Parto (Maria in verwachting) van zijn leerling Taddeo Gaddi plus minus 1350) (wonderlijk, die gele ogen die des tijds blijkbaar en vogue waren, of zou er een kleurstof weggevallen zijn) en in de volgende kapelach tige zaal (de Eregalerij van hei Rijksmuseum is door Dick Elffers helemaal herschapen in een strak ke. rustige ruimte waarin de kunst werken bijzonder goed tot hun recht komen) hangen fragmenten van het enorm grote Santa Crocefresco van Orcagna, stukken van 700 x 217 en 700 x 334 cm, (het geheel is 7 x 18 meter geweest!) Brok ken hieruit, zoals de groep bede laars van de .Triomf van de Dood', en de Duivelstrawant met het groe ne vrouwtje uit ,De Hel' behoren tot de aangrijpendste stukken schil derwerk die nier te zien zijn. He laas bevindt het laatste fragment zich wat hoog aan de wand, men kan het als het ware beter op de voortreffelijke kleurreproduktle in de catalogus bekijken dan in wer kelijkheid. De merkwaardige span ning tussen de halfnaakte, wonder lijk uitgedoste krijgersfiguur en de smekende vrouw (ze kijken hele maal langs elkaar heen en zijn toch in een mysterieus verbond) behoort tot de heel sterke schep pingen. Ook het fragment uit de Kruisweg (Jezus' afscheid van zijn Moeder) van Nardo di Cione (mid den 14e eeuw), de broer van Orcag na die eigenlijk Andrea di Cione heette, behoort tot de grootste kunstwerken van de tentoonstel ling. Prachtig zijn de Christus en vooral de zo 'moderne' soldaat in zijn gele gewaad. Men kijke eens even hoe zo'n been neergezet is. het verloop van de kuit, de enkel, de voetaanzetting in één lijn, ge tuigend van een geweldig meester schap. Bijzonder mooi is ook de groep weesmeisjes van de Heilige CAO-streekvervoer geaccepteerd I UTRECHT (ANP) In een dinsdag I I gehouden vergadering van de Kon. Ne derlandse Verenigingen van transport-1 'ondernemingen, waarin praktisch het hele openbaar vervoer over de weg is verenigd, heeft deze organisatie zich akkoord verklaard met de cao voor de werknemers bij de streekvervoerbe- drijven. Dit houdt in dat men een z g functieloonsverhoging van 6,8 procent accepteert, terwyl daarnaast een extra verhoging van 22 gulden per maand gegeven zal worden voor degenen die vallen onder de primaire arbeidsvoor- waarden en een verhoging van 11 gul den per maand voor hen, die onder de secondaire voorwaarden vallen. Ook zal een loonstructuurcommissie ingesteld worden. De nieuwe c a o zal een loonkostensttt- Eing van ongeveer 12 procent voor de| edrijven tot gevolg hebben. Deze stij ging zal vele streekvervoerondernemin-1 gen in bedrijfseconomische moeilijkhe den brengen, maar de meerderheid van de ondernemingen zag zich genood zaakt. zij het onder ernstig protest en gezien het advies van de bemiddelings commissie. de verhoging te accepteren. In totaal hebben veertien van de ruim 50 ondernemingen laten weten, de nieu we overeenkomst niet te zullen toe passen. Onder de vervoersondernemin gen, die de nieuwe overeenkomst wél zullen toepassen zijn de SBM, Streek vervoer Walcheren en de RTM. DEN HAAG (GPD) Het KVP twee de-kamerlid mr P. .1. M. Aalberse wordt lid van de Raad van State. Zijn benoe ming gaat op 15 maart in. Hij wordt de opvolger van de heer J. Fens, die vo rig jaar is overleden. De heer Aalberse is tweede-kamerlid sinds 1963. Tot vorig jaar was hij voor zitter van de Katholieke Volkspartij. Van 1958 tot 1963 is hij lid van de Haagse gemeenteraad geweest. Lange tijd was hij werkzaam als advocaat en procureur. Van 1960 tot 1966 was h:j bovendien lid van de hoogheemraad van Delfland. In het maatschappelijk leven vervulde hij nog tal van andere functies. In de tweede kamer zal de heer Aalber se worden opgevolgd door de heer E. .J M. Kolfschoten, burgemeester van Leid- schendam. Bevolkingsgroei in Nederland DEN HAAG (ANP) olgens het Centraal Bureau \oor de Statistiek tel de de Nederlandse bevolking op 31 de cember 1968 12.798.000 zielen. De he- olkingstoeneming in het afgelopen jaar bedroeg ruim 137.000 personen en was daarmee wat hoger dan die in het voor afgaande jaar (1967: 126.000). De sedert 1964 ln ons land waargeno-; men dalende tendentie van de bevol kingstoeneming heeft zich in 1968 dus niet voortgezet. De grotere toeneming over 1968 was het, gevolg van de ontwikkeling van de bui-1 tenlandse migratie. Het geboorte-over schot i geboorte minus sterfte) bedroe? namelijk in 1968 132.000 tegen 139.000 in "67. De buitenlandse migratie resul teerde m een vestigingssurpïus van ruim 6000. waartegenover in 1967 een ver trek overschot stond van 11.500. Deze omslag ten opzichte van het vooraf gaande jaar is het resultaat van een weer wat toegenomen vestiging uit het buitenland (80.000 tegen 56.000 in 1967) en een geringger vertrek (59.000 te gen 67.000). voornamelijk als gevolg van het m:gratieverkeer van buiten- j landse arbeidskrachten. I ITTEREN (GPD) Gemeentesecretaris 1 F. Dolmans van Ilteren heeft na zijn schorsing de sleutel van de kluis in het raadhuis niet ter hand gesteld van het gemeentebestuur, maar deze in de Maas gegooid. Dit feit is voor de Officier van justitie in het arrondissement Maas tricht mr. M. H. van Buuren aanleiding geweest om een gerechtelijk vooronder zoek door de rechtercommissaris te ge lasten. Het Ls mogeliik dat de secretaris zich te zyner tijd opnieuw voor de Maas trichtse rechtbank dient te verantwoor den. De heer Dolmans heeft ons bevestigd inderdaad de kluissleutel in de Maas ge gooid te hebben. .En ver', aldus de sec retaris. Die geen reden voor zijn daad wilde opgeven. Overigens heeft het zoek maken van de sleutel voor de gemeente geen nadelige consequenties gehad. Lo co-burgemeester P. A. J. Gulikers zegt daarover: .Het slot van de kluis was toch al veranderd. Toevallig gebeurde dat ongeveer tegelijk met de schorsing van de secretaris. De verandering is echter niet het gevolg van het verdwij nen van de sleutel'. De heer Gulikers wilde niet zeggen, wat wel de reden was om het slot te veranderen, omdat daar over alleen in een besloten vergadering gesproken was. Desgevraagd antwoord de de loco-burgemeëster wel dat deze verandering tan de kluis niets met de secretariskwestie te maken had. Eeuwenlang hebben deze fresco's dus de binnen- en soms ook de bui tenmuren (in wandelgalerijen e d) gesierd, en al die tijd hebben vocht en weersinvloeden, vervuiling etc. zich doen gelden. Vaak is de verf zélf aangetast, dikwijls bladderen de kalklagen los door vocht en sal peter in de muren, zodat stukken schildering omlaag stortten of vol komen bedorven werden door ver kleuren en uitslag. Talloze fresco's gingen geheel verloren, andere wer den overgeschilderd, opgelapt, of ze vergingen hoe langer hoe meer. Men zon op allerlei middelen om deze belangrijke kunstwerken voor ondergang te behoeden. Reeds in vroeger eeuwen heeft men fresco's gered door ze los te maken van de muur (soms mot muur en al) en vooral in de moderne tijd vond men verschillende methoden om de schil deringen m hun geheel los te trek ken van de muren, waarna zij op een andere drager, bijvoorbeeld van masoniet. spaanplaat of een ander niet meer werkend materiaal wer den overgebracht zodat de verwoes ting niet meer verder kon gaan. Toen kwam de overstromingsramp van november 1966, die zo enor me schade in Florence heeft aan gericht. Erger dan de olie uit de honderden op drift geraakte auto's bleken nog de nitraten, onstaan door de ontbinding van lijken die eeuwenlang in de kerken begraven hadden gelegen. Die nitraten, waar de bodem mee oververzadigd was. losten op in het water en zogen zich gretig in onderste gedeelten van fresco's op, met werkelijk ruïneuze gevolgen. Anderhalf jaar aan één stuk door heeft men toen gewerkt om de be dreigde fresco's af te nemen van de muren om ze zo te redden. Het is natuurlijk de bedoeling, deze kunstwerken voor het grootste ge deelte weer terug aan te brengen op hun oorspronkelijke plaatsen. Doch vóór dit gebeurt, kunnen New York, Amsterdam en Londen, uit erkentelijkheid voor geboden hulp na de overstromingsramp, meege nieten van een keuze van werk van hoge kwaliteit, een keuze die uiter aard mede bepaald moest worden door de verplaatsbaarheid (in voer tuigen en schip) en de plaatsbaar heid (in het gast-museum). Het be treft hier immers vaak stukken van zeer grote tot kolossale omvang. Nu heeft de moderne wijze van afnemen van de fresco's een verrassing van de eerste orde ten gevolge gehad. Uiteraard wist men Andrea del Castagno, JJe Drie-eenheid van de H. Hieronymus met de H. H. Paula en Eustochium'. Andrea del Castagno: Sinopia van de H. Drieeenheid (zie boven). Ivo van Masolino da Pamcale, (zie afb.) en de vlotte schets van een onbekende heilige (sinopia, no 19) van dezelfde kunstenaar. Allerlei andere prachtige dingen overslaand, noemen we nog de grote en gave .Geboorte van Maria' van de Prato- meester (mogelijk Uccello), en de twee hoogst merkwaardige schil deringen van de Arancl-meester, vooraa het stuk met de monniken er de vergiftigde raaf. BIJ no 40, de Hieronymus van Andrea del Castagno komen we dan tot een van de absolute top punten van de verzameling (zie alb.). In 'n enorm gedurfd perspec tief (dat pas In deze lijd weer door Salvador Dall gebruikt ls In zijn Christus aan het Kruis) ziet men de Drievuldigheid. God de Vader de Duif en de gekruisigde Zoon. verlopend In vuurrode serafijnen en in rode avondwolken boven de prachtige kop van deze Hlerony- Voorts vermelden we de klare, lich te schildering .Christus buigt zich van het kruis neer tot de Heilige Bernardus' uit de school van Peru- gino. een werk dat in zwart-wit mogelijk wat onevenwichtig lijkt doch dat in zijn heldere, koele kleurigheid volkomen harmonisch werkt. Bijzonder mooi is ook hel kleine monochrome fresco met de geboorte van Christus uit de school van Franciabigio (nummer 50). Wanneer we nu weer allerlei moois voorbijgaan om enkel nog even stil te staan bij wat we persoonlijk het allermooiste van de hele ten toonstelling achten, en ook het grootste kunstwerk, komt dit enkel omdat dit artikel niet al te lang moet worden. Dat is dan de .Ver kondiging aan Maria' van Pontor- mo uit Capponi-kapel in de Sant Felicita. Deze is van een grandeur en een kleurendurf die men ge zien moet hebben. Maria's haar bij voorbeeld is rood. de sluier paars aan de ene, groen aan de andere kant, haar kleed rood en lila. Met een barokke wending die de dikke benen mouleert draait zij zich om op de trap die zij opgaan wil, de ogen wijd van verbazing en een soort berustende angst. Dit zuivere, meisjesachtige gelaat met de zach te gewelfde lippen is absoluut on vergetelijk. Ook de engel, met zijn vreemde profiel en zware ledema ten. is prachtig. Het licht dat in de eenvoudige ruimte valt is helder en koel. Dit werk van Pontormo is een hoogtepunt van de schilderkunst, tout - court. Er zijn nog twee Pon- tormo's, doch die kunnen niet in de schaduw staan van dit werk. Blijk baar is Pontormo ook de vedette voor de doorsnee - bezoeker: de af beelding van het hoofd van Maria is de meest verkochte kaart in de reproductie - afdeling, hij is steeds uitverkocht als er nog stapels van de andere zijn! Rest uiteindelijk de vraag: kan men de monumentale frescoschilderkunst uit Florence op deze tentoonstel ling Ieren kennen Het antwoord daarop kan uiteraard moeilijk be vestigend uitvallen. Wel krijgt men een zéér goede indruk, en vooral de sinopien, de ondertekeningen, zijn een ongekende openbaring. Men mag deze schitterende tentoonstel ling dan ook beslist niet missen men kan er nog tot 9 maart terecht Voor de fraai uitgevoerde eatalogii' 9.50), een boekwerk van 21t' bladzijden waarin alles zwart - wit en kleuren staat afgebeeld en die voortreffelijke artikelen bevat, niets dan lof. HANS WARREN ROTTERDAM (GPD) ,De mannen hebben ons in het zadel geholpen. Nu is het onze taak om activiteiten te ontplooien in de vereniging. Punt is dat we het gedegen willen opzetten en dat is tot nu toe gelukt. Veel mensen zijn bang dat het een theekrans je wordt. Halen hun schouders op en zien er het nut niet van in. Alweer een vereniging, zeggen ze. Er zijn er al meer dan ge noeg'. Aan het woord de vrouw van een kapitein, mevrouw J. Platteel (48), Rotterdamse en initiatiefneemster bij iets spiksplinternieuws: een vereni ging voor kapiteinsvrouwen. Uniek voor Nederland, maar sinds lang al bekend in het buitenland, zoals bij voorbeeld ln Engeland. Hoewel de vereniging nog piepjong is, hebben ongeveer honderd vrou wen tussen de 35 en 50 jaar enkele dagen geleden in het nieuws gestaan, toen zij hun eerste bijeenkomst had den in Rotterdam. De voorkeur ging uit naar Rotterdam, omdat de mees te vrouwen deze stad zien als het meest geschikte centrale punt. Op de jaarvergadering van de kapi- temsvereniging verleden jaar in juni in Amsterdam bracht een man het .dee van een kapiteinsvrouwenvereni ging naar voren. Het was alsof er een bom explodeerde. Het idee sloeg onmiddellijk in bij een groep vrou wen. De Rotterdamse mevrouw Plat teel, hoewel zonder verenigingserva ring, beet de spits af. Zij werd ge bombardeerd tot vice-voorzitster en verzamelde de afgelopen maanden een bestuur rond zich, terwijl me vrouw J. C. Pothof uit Lisse zich beschikbaar stelde voor het voorzit terschap. Met volledige medewerking van de kapitemsverentging ging de sneeuw bal toen officieel rollen. Het bestuur, dat negen dames telt. werd actief. Alle vrouwen van kapiteins ln Ne derland kregen post. Brieven en en quêteformulieren verlieten de be stuurstafel. De reacties daarop wa ren van uiteenlopende aard. Nega tieve. maar ook veel positieve. Het resultaat was een opkomst van een kleine honderd vrouwen uit alle de len van het land op de eerste ver» gadering, waar allereerst de doel stelling van de vereniging uiteen werd gezet. Doelstelling ,Dat is dan in de eerste plaats d« dienstverlening' zegt mevrouw Plat teel. We maken er geen gezellig clubje van. We zijn niet bijzonder en ook niet apart. We zijn misschien meer de bazige types. De vrouwen die vaak vader en moeder tegelijk moeten zijn. Denk nu alsjeblieft niet dat dit een soort van zelfbeklag is. Maar we zitten nu eenmaal zo, dat we enorm veel zelf moeten opknap pen. Zachter uitgedrukt, we missen vaak een klankbord in de persoon van de man. Omdat we allen in dezelfde situatie verkeren kunnen we van elkaar iets opvangen. TVpisch is dat je elkaar nog nooit hebt ge zien en toch direct al een onderlin ge verbondenheid voelt. Je voelt je Wj elkaar thuis. Neem de Jonge vrouwen. Dacht Je dat die niet eens graag met hun man mee willen? Maar waar moeten de kinderen naar toe? Zulk soort dingen moeten wij zien op te lossen. De denk bijvoor beeld aan tijdelijke uitwisseling van kinderen (ze heeft er zelf twee). Zitten we behoorlijk in de finan ciën dan trekken we een vaste kracht aan. die dan als de zogeheten baby sit haar werk kan doen. Ook denken we aan pony- en zeilkampen, waar de kinderen met vakantie kunnen gaan. Als ze moeten wachten tot vader terug :s van een reis. Is hun vakantie voorbij en dat mag Je een kind zeker niet ontnemen'. De hele gang van zaken heeft nogal wat reacties uitgelekt bij anders verenigingen van zeemansvrouwen, die meer voelen voor één grote ver eniging. De kapiteinsvrouwen daar entegen willen wél samenwerken, maar hun eigen vereniging hebben. Zij zitten nu eenmaal in een bijzon dere positie, omdat ze vaak én va ren én aan de wal wonen. Een moeilijkheid schuilt nog ln de afstanden die de leden van elkaar scheiden. Daarom is een orgaan nu een dringende noodzaak, vind", men. Als alles loopt zoals het moet wil het bestuur ook regionaal adressen uitwisselen, zodat bijvoorbeeld de vrouwen in Zuid-Holland met elkaar regelmatig contact kunnen onderhou den. Mevrouw Platteel is van mening, dat er alsnog heel wat vrouwen zul len reageren. Dat. zijn dan die vrou wen. die nn hun man vergezellen op de boot. Masolino da Pamcale,De weeskin deren van de H. Ivo'.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1969 | | pagina 11