Subsidie geëist voor
politiek jongerenwerk
Overvallers geldauto
hoorden 3 jaar eisen
Oliemagnaat Henri Deterding financierde
fascistisch tijdschrift ,De Waag'
binnen- en
buitenland
IN RAPPORT NPJC:
Couierrapport
MET HULP VAN
COMPUTER
OPGESPOORD
PvdA-kamerleden
stellen vragen
over gaspriizen
Londen teleur
gesteld over
Pariise reactie
Meer samenwerking
bij ontwikkeling
van geneesmiddelen
UIT: HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN IN DE TWEEDE WERELDOORLOG
DONDERDAG 13 FEBRUARI 1969
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
POLITIEKE JONGEREN VORMEN
TWEE GROTE CONCENTRATIES
DEN HAAG (GPD) .Vertegenwoordigers van politieke jongeren
organisaties (en andere zelfbestuurlijke organisaties) moeten worden
opgenomen in regionale jeugdcentra of adviesraden voor jeugdwerk'.
De gemeenten dienen geld beschikbaar te stellen voor het politieke
jongerenwerk'.
Er dient een subsidieregeling te komen voor landelijke politieke
jongerenorganisaties'.
Dit zijn enige aanbevelingen uit het woensdag verschenen rapport
.politiek jongerenwerk', dat is uitgegeven onder verantwoordelijkheid
van de Stichting Nederlandse Politieke Jongeren Contact Raad en dat
(in moeilijk als taal herkenbaar Nederlands) is opgesteld door een
•ommissie ad hoe, bestaande uit E. Bleumink (chjo), W. van Essen
(fjg),R. Gerrits (kvpjg) enM. Lekkerkerker (jovd).
iad ingevolge de verschillende bepa
lingen van de wet op de bedrijfsorga
nisatie inzake zijn taak en bevoegd
heden ten principale reeds bevoegd is
om het noodzakelijke onderzoek in te
stellen. Ten einde een dergelijk onder
zoek zo effectief mogelijk te doen zijn.
AA A dienen alle betrokken sociale verzeke-
In het rapport wordt gesteld dat er eenI gezette en bestuurde politieke) orgaru- ringsorganen gehouden te zijn aan de
behoefte is gegroeid aan grondige her- saties en groepen die experimenteren Sociaal-Economische Raad en de door
structurering van het traditionele met een eigentijdse vormgeving voor hem aangewezen natuurlijke of rechts-
jeugd- en jongerenwerk in Nederland'.! mLspanmngsmogelijkheden) nauwelijks
lie samenstellers zijn van mening dat ■■-ordt gesteund en niet zelden bij-
het jongerenwerk in ons land manl p irbeeld door gemeenten zelfs wordt
gaat aan een verstard en bureaucra- gedwarsboomd.
S—uA-.
VEREENVOUDIGING
SOCIALE VERZEKERING
DEN HAAG (ANP) - Bij de tweede
kamer is ingediend een wetsontwerp
dat regelen geeft inzake een door of
vanwege de Sociaal- Economische Raad
in te stellen onderzoek in verband met
adviesaanvragen betreffende vereenvou
diging der sociale verzekering op lange
re termijn.
Het wetsontwerp, waarmee de sociale
verzekeringsraad en de ziekenfondsraad
zich hebben kunnen verenigen, strekt
er toe uitvoering te geven aan een des
betreffend verzoek van de SER. De
minister van sociale zaken en volksge
zondheid, B. Roolvlnk, schrijft in de
memorie van toelichting dat er bij de
opzet van het wetsontwerp van is uit-
tisch organisatiepatroon, dat de moge-!
lijldieden voor inspraak en medezeg-;
genschap van de jonge generatie nau
welijks een kans geeft. Geconstateerd
wordt dat het jongerenwerk op dit ge
bied duidelijk achter blijft bij andere
gemeenschappen als bedrijven, parti
culiere organisaties, universiteiten en
de laatste tijd scholen. De samen
stellers wijzen op het feit dat vele lan
delijke organisaties grotendeels sa
mengebundeld In de Nederlandse Jeugd
Gemeenschap door de overheid sterk
gesubsidieerd worden, terwijl het ei
gen jeugdinitiatief (door jongeren op-
ADVERTENTIE!
(-AJ
J&icïi c„;,
(p bouillon®?^
.nog
Üv oude f
Sterk bekritiseerd wordt het in 1966
onder auspiciën van het ministerie
van erm verschenen Cowerrapport,
dat volgens de politieke jongeren bij
het opstellen van een nationaal plan
voor jeugdservice totaal voorbij gaat
aan ,een nauwkeurige analyse van
de sociale werkelijkheid'.
De politieke jongeren, die de jeugd-
servlce-gedacnte als paternalistisch
beschouwen, vinden het onaanvaard
baar dat de commissie bij het opstel
len van het plan heeft verzuimd de
bestaande jongerenorganisaties en
de .ongeorganiseerde jeugd' te be
trekken. Ook spijt het hun te moeten
constateren dat is vastgehouden aan
de traditionele driedeling in rijk,
provincie en gemeente.
De NPJCR vindt het zinvol, nu de over
heid bezig is de subsidiëring en de
structuur van het jongerenwerk op
nieuw te bezien, wederom op de door
haar geconstateerde onbevredigde situ
atie te wijzen.
De NPJOR wondt zelf overigens wel
gesubsidieerd (sinds 1967). Het is een
leuke gedachte te weten dat zij zonder
die subsidie dit rapport met kritiek op
de overheid misschien niet had kunnen
laten verschijnen....
Sneller
De politieke jongeren hebben de .con
centratie gedachte' sneller geconcen
treerd dan hun professionele geestver
wanten. Na een achttal vergaderingen
zijn er In de NPJCR de volgende con
centraties uit de bns gekomen: FJG,
PSP, D'66 en PPR tegenover CHJO
en KVP.JG.
De ARJOS en de JOVD hebben zich nog
niet bij een concentratie aangesloten.
Het is duidelijk dat de politieke patro
nen bij de Jongeren anders verlopen dan
bij de ouderen. Maar de jongeren hoe
ven dan ook alleen maar .theoretisch'
samen te werken. Op 22 maart wijdt de
VPRO een televisie-uitzending aan de
concentraties, die zich bij de politieke
jongeren hebben voltrokken.
personen alle gewenste Inlichtingen te
verschaffen, die voor het slagen van
len die organen gehouden moeten zijn
inzage te geven in de van belang zijnde
boeken en bescheiden en waar nodig
de gewenste hulpi te verlenen. Deze ver
plichtingen van de sociale verzekerings
organen zijn neergelegd in het wetsont
werp.
MONTREAL: de hevige sneeuw
storm uit het noordoosten is aan
de Canadese stad voorbijgegaan,
hoewel deze straat, waar de Sir
George Williams Universiteit is
gevestigd, anders doet vermoeden.
Studenten hebben voor meer dan
een miljoen Canadese dollar zin
loze vernielingen aangericht in
het computercentrum van de ho
geschool en duizenden computer-
kaarten uit de ramen laten waai-
CUBA LEVERT GEEN
BRANDSTOF VOOR GEKAAPT
VENEÏOLAANS VLIEGTUIG
HAVANNA (RTR) Cuba heeft ge
waarschuwd, dat het geen brandstof /al
leveren voor een Venezolaans vliegtuig,
Buit bedroeg 138.000 gulden
daders van de gewapende overval
op een geldauto van Groenpol NV, de
S5-jarige verwarmingsmonteur J. L. en
de 30-jarige bontwerker Lex. B.
Dit soort misdrijven, diefstal met ge
weldpleging, komt steeds meer voor.
Strenge straffen xijn noodzakelijk', al
dus de offider.
De overval werd op vrijdag 21 juni
vorig jaar gepleegd. Op ae West
havenweg in de hoofdstad reden de
overvallers met twee gestolen auto's,
de geldauto, waarin 138.000 gulden
aan- lonen en vakantiegelden werd
vervoerd, klem.
De chauffeur en een loonadministra-
teur die hem begeleidde, bedreigden zij
met een luchtdrukpistool en een echt
pistool. Met de geldauto verdwenen zij
In de richting van de binnenstad.
DEN HAAG (GPD) De leden van
de tweede kamer, mevr. G. BnuiUgnra
en dr ir A. P. Oele (beiden pvda) heb
ben aan de minister van economische
zaken vragen gesteld over d«' gasprij-
zen: dit naar aanleiding van een «een-
te brief van de bewindsman over dit
onderwerp aan de tweede kamer.
I> be.de kamerleden vragen of de mi-
n'.ster nad'T kan toelichten op grond
I op de levering van aardgas aan de ca-
waarvan het gemiddelde gasbedrijf met
1 inachtneming van de van de gasunie
verkregen vijftig gulden ter compensa
tie van de in de eerste Jaren te lijden
verliezen, aanmerkelijke verhezen lijdt
op de levering van aardgas aan de ca
tegorie verbruikers van 0 tot 300 ku-
b-.éke meter per Jaar. Ook willen zij we
ten of de minister beschikt over gege
vens. waaruit kan worden afgeleid tn
welke mate de hier bedoelde categorie
afnemers bestaat uit personen, die niet
tot de sociaal-zwakke groepen behoren.
1 zoals de minister in zijn brief heeft
gesteld Tenslotte vragen zij hoe groot
I thans het relatieve aandeel van de
Landbouwcommissie
Europees parlement |ii
contra Mansholts
prijsvoorstellen
mensen naar Cuba te vliegen. Cuba zegt
dat de euezola&nse regering
brandstof moet zorgen.
De waarschuwing is afgedrukt in het
officiële orgaan van de Cubaanse Oom-
een
munistische Partij. Granma.
schrijft, dat Cuba niet genegen is,
Venezolaanse staatsonderneming
dergelijke dienst te bewijzen. De pas
sagiers van het Venezolaanse vliegtuig
zouden desgewenst naar hun land kun
nen terugkeren met andere gelegenhe
den. Granma zegt, dat het Cubaanse
BRUSSEL (ANP) De landbouwcom
missie van het Europese parlement van
de Europese commissie voor de Europese
landbouwprijzen in het seizoen 1969-'*0
worden afgewezen. De landtiouweommix-
se Lom- sie verIanKt verlenging van de prijsre-
Granma 8elingen van het afgelopen jaar voor
granen, rjjst, suiker en oliehoudende za
den met een jaar.
Deze verlenging zou op zichzelf al een
prijsverlaging betékenen, aldus de re
solutie, aangezien de produktiekosten in
het laatste jaar aanzienlijk zijn geste-
regenngsbeslult, geen brandstof ter be
schikking te stellen, genomen is ,in ver
band met do misdadige ontvoering in
I Nog geen 24 uur later x
de politie aangehouden.
had J. L. tijdens de overval geroepen.
Mot behulp van de toen pas in gebruik
I genomen computer die in het opspc
j ringsregister 73 Lex'en aanwees, warde
Lex B. en zijn mededader snel opge
spoord. Enkele dagen later, nadat de
buit op 1600 gulden na, was gevonden
in een wasketel in een kolenhok in de
woning van de schoonmoeder van B.,
legden zij een volledige bekentenis af.
Het plan voor de overval was afkomstig
van J. L. die er als verwarmingsmon-
teur had gewerkt op projecten waar
ook mensen van Groenpol werkzaam
waren. Zo was hij er achter gekomen
dat een auto van Groenpol iedere vrij
dagmiddag een rondrit door Amsterdam
maakte in verband met de uitbetaling
van de lonen.
De bult was de overvallers erg mee
gevallen. Zij hadden op 20 tot
25.000 gulden gerekend. B. had 9.000
gulden nodig om een eigen zaak te
kunnen beginnen. L., die in een psy
chiatrisch rapport in mindere mate
toerekeningsvatbaar werd genoemd,
had geen geld nodig. Voor nem was
de overval een soort rovertje spelen.
De rechtbank doet over 14 dagen
uitspraak.
internationale wateren van de Cubaan
se vissersboot Alecrin fdit slaat op de
in beslagneming door Venezuela in no
vember vorig jaar van een vissersboot,
die volgens Venezuela Venezolaan
se guerrillastrijders hielp. De Alecrin
werd met de bemanning eind december
vrijgelaten). Hoewel Cuba een ernstig
tekort aan brandstoffen heeft, Is dit de
eerste keer dat Cuba weigert een ge
kaapt vliegtuig opnieuw van brandstof
te voorzien.
LONDEN (DPA) Het Franse be
sluit om niet' in te gaan op het Britse
voorstel, vrijdag aanstaande in Londen
In het kader van de West-Duitse Euro-
1 qua i
I tot het totale aantal afnemers.
STAATSSECRETARIS:
De landbouwcommissie van het Euro
pese parlement meent voorts, dat het
nodig is de verhouding tussen de prij
zen van de verschillende produkten aan
een nader onderzoek te onderwerpen,
teneinde tot een betere oriëntering van
de produktie te komen.
IN ROTTERDAM:
EXTRA UITKERING VOOR
BIJSTAND-ONTVANGENDEN
ROTTERDAM (GPD) Burgemeester
en wethouders van Rotterdam hebben
besloten, in verband met de heersende
I weersomstandigheden, thuiswonende
i bijstand-ontvangenden
extra- wintel-uitkering
peso Unie de crisis in het Midden-Oo*-
ten te bespreken, heeft hi Britse rege
ringskringen teleurstelling gewekt. Men
was echter niet verrast.
Voor de Britse regering is overigens
het onderwerp voor het voorgestelde
overleg van minder belang dan het feit
van een gedachtewisseling tussen En-
eland en de zes landen van de EEG.
I Londen ziet men dergelijk overleg
als een belangrijk middel om ondanks
het Franse veto tegen de toelating van
Engeland tot de EEG toch bot een nau
were politieke samenwerking met de
zes te komen.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Bij de behandeling van
kanker, huid- en vaatziekten alsmede
bij geestesziekten, zal fundamenteel on
derzoek moeten worden verricht op het
gebied van moleculaire en cellulaire bio
logie om wezenlijk nieuwe behandelings
methoden te ontwikkelen.
Dit heeft staatssecretaris Krulsinga (so
ciale zaken en volksgezondheid 1 gister
avond medegedeeld bij de behandeling
van een wijziging van de wet op de
geneesmiddelenvoorziening.
De staatssecretaris pleitte voor een nau
were samenwerking tussen de genees
middelenindustrie en universiteiten. HtJ
was van mening, dat de ontwikkeling
van nieuwe geneesmiddelen een gro
tere en meer gemeenschappelijke In
spanning zal vergen an in 't verleden.
De staatssecretaris zei, dat het aantal
overbodige geneesmiddelen, zoals imita
ties en variaties, in Nederland kleiner
is dan in welk Europees land dan ook.
eenmalige Alle noodzakelijke preparaten zijn in Ne
er strek ken derlanö verkrijgbaar In Nederland zijn
16 gulden. ongeveer 400Ó~ geneesmiddelen in de
Zij zullen dit bedrag 5n het algemeen handel tegen 8000 tot 30.000 verschil-
ontvangen tegelijk met hun eerstvol-lende geneesmiddelen in andere EEG-
gende periodieke uitkering van de ge-1 landen
meentenjke sociale dienst. Het betreft
rond de 20.000 gezinnen en alleenstaan
den.
SYRISCHE MIG
NEERGESCHOTEN
TEL AVTV (AFP, RTR)
OUD-PSP-ERS
STICHTEN
WERKGROEP
GRONINGEN (GPD) Uit de PSP
sche straaljager van het type ,Mig-21' Groningen getreden leden hebben
is woensdag neergeschoten door een Is- pacifistisch socialistische werkgroep
erkgroep op-
- genent. ix- werKeToeD str"
het Israëlische luchtruim bij Koeneitra
in het Golan-gebergte binnendrongen. i de pacifistisch-socialistfsche ideeën, be-
Volgens een Israëlische militaire woord-| zinmng- door middel van lezingen en
voerder stortte het toestel op Syrisch i discussieavonden en deelneming aan het
gebied neer en wist de vlieger zich met: maatschappelijke gebeuren langs niet
zijn parachute in veiligheid te stellen. I parlementaire weg. De werkgroep staat
De Israëlische toestellen keerden behou- op>en voor leden van alle politieke partij
den op hun basis terug. en.
Tot de ziekteverschijnselen
van de Nederlandse maat
schappij in de periode kort
voor de tweede wereldoorlog
behoorde een aantal fascis
tisch en nationaal socialis
tisch georiënteerde week- en
maandbladen, die weliswaar
nooit een grote oplage heb
ben bereikt, maar die toch
een infecterende werking
hadden. Eén van die bladen
was het tijdschrift ,De Waag',
dat in januari 1937 begon te
verschijnen een verschij
ning die slechts mogelijk
was, doordat de Nederlandse
petroleum-magnaat Sir Henri
Deterding bereid was er de
nodige tienduizenden guldens
voor neer te leggen.
In het eerste deel van de serie ,Het
Koninkrijk der Nederlanden en de
tweede wereldoorlog', schrijft Dr.
L. de Jong daarover het volgende:
Henri Wilhelm August Deterding
was in 1866 te Amsterdam als
zoon van een koopvaardijkapitein
geboren. Zestien jaar oud legde hij
het H.B.S.-eindexamen af, werkte
vervolgens zes jaar bij de Twentse
Bank en werd in 1888 door de
Nederlandse Handelmaatschappij
naar Indië uitgezonden, waar hij
in '91 als accountant in contact
kwam met de directeur van de pas
opgerichte, nog niet erg florerende
Koninklijke Petroleum Maatschap
pij, J. B. August Kessler.
Dat contact bleek voor zijn verdere
carrière beslissend te zijn. Kessler con
stateerde dat de vijf-en-twintigjarige
accountant een wonderbaarlijk ver
mogen had, uit een onoverzichtelijke
hoeveelheid economische cijfer- en
feitenmateriaal het wezenlijke te voor
schijn te toveren; hij zag in hem een
geboren koopman, nam hem onmid
dellijk in dienst en bleek in de roos ge
schoten te hebben: toen hij zelf in
1901 overleed, werd Deterding, vijf-en-
dertig jaar nu, directeur van het con
cern; een jaar later directeur-generaal.
Hij zou die functie vijf-en-dertig jaar
lang uitoefenen vijf-en-dertig jaar
waarin de .Koninklijke' onder zijn
zeldzaam bekwame, zeldzaam voor
uitziende en soms zeldzaam onbarm
hartige leiding (vroeg al samenwer
kend met de Engelse Shell en daar
tenslotte een volledige belangenge
meenschap mee aangaand) uitgroeide
tot een van 's werelds grootste con
cerns op het gebied van de produktie,
het transport en de verkoop van aard
olie en aardolieprodukten. Deterding
werd in 1919 honorary knight com
mander of the British empire, sir
Henri dus maar hij bleef Neder
lander. Zijn royal Dutch-Shell had vóór
de eerste wereldoorlog met veel pro
fijt de exploitatie van een deel van de
aardoliebronnen in het Russische Kau-
kasusgebied ter hand kunnen nemen:
alles wat daar opgebouwd was, werd
door het communistische regime ont
eigend. Dat droeg er toe bij aat Deter
ding, die het communistisch stelsel in
het algemeen toch al niet anders zien
kon als een kwaadaardig maatschap
pelijk ziekteverschijnsel, geslagen vij
and werd van de Sowjet-Unie: een in
stelling die versterkt werd in en door
zijn tweede huwelijk, in 1924 (hij was
toen dus acht-en-vijfrig jaar oud) met
de dertig jaar jongere dochter van
een Tsaristische generaal die uit Rus
land had moeten vluchten.
Bewonderaars
Twaalf jaar later werd dat tweede
huwelijk ontbonden en Deterding,
bijna zeventig nu, trad voor de derde
maal in de echt, ditmaal met een frau-
lein Knaack, twee-en-dertig jaar jonger
dan hij. Dit huwelijk (waarin hij nog
vader werd van twee dochtertjes) was,
wat ook de motieven geweest mogen
zijn, in elk geval in overeenstemming
met zijn politieke sympathieën: hij was
een groot bewonderaar van het Derde
Rijk geworden.
Hadden de Nazi's niet ingegrepen,'
schreef hij eind januari '39, twee
weken voor zijn dood, ,dan was Duits
land geheel communistisch geworden
en Nederland had er dan ook niet aan
kunnen ontsnappen' Deze en derge
lijke opvattingen gingen althans in die
laatste fase van zijn leven (lang nadat
hij in nauwe samenwerking met de
Joodse oprichters van de Shell, de
Engelse Samuels, het gemeenschappe
lijk concern tot bloei gebracht had)
met een duidelijk antisemitisme ge
paard. ,lk heb', schreef november '40
een toen extreem nazigezinde in ,de
misthoorn', ,vele malen met Deterding
over het jodenvraagstuk van gedach
ten gewisseld en gecorrespondeerd.
Hij had ze (de joden) in al hun laag
heden leren kennen gedurende zi|n
loopbaan. ,Het zijn geen mensen', zo
zeide hij mij eens, ,de diepst gezonken
mens heeft nog meer karakter dan de
beste Jood'.... Hoe dikwijls ergerde
Deterding zich niet aan de verschil
lende persuitingen tegenover Duits
land. Vooral de Jood Salomon van
Oss van de Haagse Post, maar ook de
Jodenkliek van het Handelsblad kon
hij dan met een enkel kernachtig ge
zegde zo juist typeren.'
Maar niet alleen op de joden had de
boosaardige oude heer veel tegen:
,de heer Colijn is geen Nederlander
meer', zo zeide Deterding eens. ,Hij
denkt in Goud en ik ben er van over
tuigd dat hij zelfs zijn ziel reeds voor
het hiernamaals bij de bank van Enge
land heeft verpand,'
Herdenkingswoord
Toen Deterding op 4 februari '39 in
Sankt Moritz overleed, slaagde het Al
gemeen Handelsblad (,de Jodenkliek')
er in, aan Colijn een kort herdenkings
woord te ontlokken. Colijn (,geen Ne
derlander meer') roemde Deterdings
eminente prestaties voor de .Konink
lijke' (hij had ze van nabij leren ken
nen); dan zijn ,vorstelijke schenkingen
aan onze musea' (het Amsterdamse
rijksmuseum had, om slechts één voor
beeld te noemen, ,het straatje' van
Vermeer aan hem te danken); voorts
de stichting van het Deterdingfonds
dat jonge Nederlanders naar Indië
uitzond. ,En eindelijk', wij citeren nu
de laatste zin uit Colijns herdenkings
woord, .ondanks de schijn van het
tegendeel op sommige momenten in
zijn leven, was hij een echt Neder
lander, die niet alleen voor zijn land
veel heeft gedaan, maar dat land ook
werkelijk lief had'.
De schijn van het tegendeel Dat
tegendeel was, toen ,De Waag' al
twee jaar uitkwam, een maar al te ma
nifeste realiteit. Daarmee willen wij
niet een algemene beoordeling inlei
den van deze captain of industry, ook
op internationaal niveau een van de
meest prominente in de veertig jaar
die aan het uitbreken van de tweede
wereldoorlog vooraf gingen Zodanige
algemene beoordeling valt buiten het
bestek van onze taak. Maar wanneer
men het als een vaker voorkomend
verschijnsel zien wil dat personen die,
dank zi| hun kracht van karakter en
uitzonderlijke commerciële en organi
satorische capaciteiten, tof bijzondere
prestaties komen in de harde wereld
van het particulier bedrijfsleven, er
niettemin politieke opvatting op na
houden, even simplistisch als irreëel,
dan mag men bij wijze van voorbeeld
op die laatste levensfase van sir
Henri, op H W. A Deterding wijzen.
H.W.A ,hij weet alles', zo werden
die voorletters in de jaren '20 in de
kring van de Royal Dutch-Shell aange
vuld; maar van Hitier, het nationaal
socialisme en het derde rijk begreep
Deterding niets, en wat hij er van wist,
zag hij door de bril zijner
Probleem
Met zijn derde vrouw had hij zich in
'36 in Duitsland gevestigd, in Mecklen
burg, op het grote Rittergut Dobbin
dertig jaar eerder eigendom van prins
Hendrik die er vaak met koningin Wil-
helmina de vakantie had doorge
bracht. Het was hem een kwellend
probleem hoe hij de betrekkingen tus
sen Duitsland en Nederland verbete
ren kon. Begin '37 stelde hij uit zijn
immens particulier vermogen 10 mil
joen beschikbaar opdat, buiten de
clearing om, Nederlandse landbouw-
produklen naar Duitsland geëxpor
teerd konden worden; de Nederlandse
boeren en tuinders ontvingen de 10
miljoen, de opbrengst in Duitsland
kwam, aldus Deterdings wens, aan het
nationaal-socïalistische Winterhilfs-
werk ten goede. Politiek had deze
geste geen andere uitwerking dan dat
zij Deterding als sympathisant met het
Derde Rijk onthulde; het economisch
effect bleef .beperkt tot een tijdelijke
verbetering van de agrarische markt
positie hier te lande. Van een verdere
nawerking is niets te bespeuren ge
weest'.
Nu had in de herfst van '36 een zekere
Ir. B. Wigersma met Deterding con
tact gezocht. Voor financiële steun aan
organisaties van politieke aard voelde
Deterding niet, .principieel' niet de
reden daarvan zal wel geweest zijn
dat hij de besteding van zijn subsidies
dan onvoldoende kon controleren.
Wigersma kwam evenwel voor een
ander plan zijn hulp inroepen-
Baltus Wigersma, in 1877 geboren,
scheikundig ingenieur, beschouwde
zich als volbloed leerling van Bolland
en meende met hem in het hegelia-
nisme, zoals dat door Bolland ge
ïnterpreteerd werd, de steen der wij
zen, ook op politiek gebied, gevonden
te hebben Met anderen bevorderde
hij dat in '32 een tweède adept van
Bolland, J Hessing (autodidact als
Jeze) bijzonder hoogleraar werd aan
de rijksuniversiteit te Leiden. Wigersma
was van '18 af een jaar of vijftien
leraar natuurkunde aan het Haarlems
gymnasium. ,Het enige waarover hij
sprak, was', aldus een oud-leerling,
,de filosofie van Hegel en Bolland, zi|n
proeven mislukten steeds en hij kon
niet rekenen.'
Al in '32 trad deze onhandige, star-
doctrinaire studeerkamerfacist met
prof. Hessing tot de N S.B. toe. Voor
Mussert stelde hij een ontwerp-grond-
wet op die zijns inziens van een bril
jant inzicht in de Gegeliaanse staats
leer getuigde. Mussert vond het eer.
onbruikbaar stuk en Wigersma en
Hessing verlieten geërgerd de N.S.B.
Zij bleven samenwerken in de .Ver
eniging tot studie van de staat' waar
in rechfs-autorïtaire en fascistische
denkbeelden opgeld deden. Maar wie
had ooit van die vereniging gehoord
Hoe kon ze die denkbeelden ver
breiden
Het plan, daartoe een nieuw week
blad op te richten, was niet van Wi
gersma afkomstig, maar van een eco
noom, Dr. Ir. M. D. Dijt, eigenaar van
een landbouwbedrijf op Texel, die in
'36 Deterdings adviseur werd bij de
exploitatie van zijn Rittergut. Het was
Dijt geweest die Deterding voor hef
tien-miljoen-plan (het plan-Deterdina)
had gewonnen; Dijt die suggereerde
dat voor de gedachten die aan dat
plan ten grondslag lagen, in een
nieuwe periodiek propaganda ge
maakt moest worden. In eerste in
stantie voelde Deterding daar niet
voor tot Dijt de hem uit de .Ver
eniging tot sfudie van de staat' be
kende Wigersma inschakelde. Er von
den in Den Haag en Berlijn enkele ge
sprekken plaats; eind van het lied was
dat Deterding zich bereid verklaarde,
jegens het bestuur van een nieuw op
te richten stichting ,De Waag' althans
in '37 garant te zijn voor een even
tueel tekort bij de uitgave van een
weekblad dat ,De Waag' zou gaan
heten; ook zou dat bestuur de Ne
derlandse kant van het plan-Deterding
behartigen.
Dat laatste was slim bedacht: het zou
de stichting en het gelijknamige week
blad op slag grote bekendheid ge
geven hebben in de agrarische wereld
Maar de vlieger ging niet op: de re
gering hield de aankopen voor hel
plan-Deterding geheel in eigen hand
en het weekblad ,De Waag' trok bij
zijn verschijning geen enkel profijt van
de ƒ10 mil|oen die de grote financier
ter beschikking gesteld had teneinde
(want daar kwam het toch op neer)
de Nederlandse binnenlandse politiek
te beïnvloeden op de achtergrond
blijvend.
Tirade
Deterding gaf er een manifest over
uit dat, na een felle tirade tegen de
Sowjet-Unie, in vage borrelpraat ver
liep. ,Er is behoefte aan', schreef hij,
om 's werelds karnemelk-bloed door
fris, gezond bloed te vervangen dat
goddank nog door zovele gezonde
lichamen stroomtdus weg met
onderlinge haat en nijd, weg met alle
tweedracht, en plaats voor allen die
geestelijk gezond zijn en het eenvou
dige ook eenvoudig willen zien. De
wereld is nog altijd even mooi als ze
geweest is, indien wij haar maar mooi
willen maken. Daarvoor is allereerst
echter morele moed nodig om de
svaarheid te zeggen en te willen
horen'.
Van de stichting ,De Waag' werd WW
gersma voorzitter, Hessing een der be
stuursleden en het nieuwe week
blad begon januari '37 te verschijnen,
zuiks onder eindredactie van een Dr».
Th. B. Hoyer. De oplaag kwam nauwe
lijks boven de vierduizend exemplaren
uit, er werd weinig in geadverteerd
in '37 moest Deterding ƒ.60.000,in
'38 ƒ34.000,bijpassen; na zijn over
lijden, begin februari '39, deden de
erfgenamen uit het nagelaten fortuin
een laatste schenking van 30.000,
Andere kapitaalkrachtigen seëenken
in de eerste anderhalf jaar van ver
schijnen tezamen 6500,aan ,De
Waag'; daar waren kleine bedragen
onder van Deterdings opvolger al»
directeur-generaal van de .Konink
lijke', Ir. J. E. F. de Kok en van de
Twentse industrieel J. H. van Heek,
terwi|i de minister van landbouw, nij
verheid en handel uit de eerste we
reldoorlog, Dr. F. E. Posthuma,
f 1000,beloofd had ,op voorwaarde
dat er ook vijf-en-twintig anderen
zouden zijn die dit bedrag geven'
die vijf-en-twintig waren niet te
vinden.
Wij treffen in de kring van ce vaste
medewerkers 33n ,De Waag' ta! van
figuren aan cie tijdens de bezetting
aan Duitse kant stonden: H. W. van
Eïten, de latere hoofdredacteur van
Storm-SS; Mr. Dr. H. J. von Brucken
Fock, economisch expert van de N.S.B.
Prof. Mr. D. H. Westra de latere bur
gemeester van Den Haag; Prof. Mr.
J. J. Schrieke, de latere secretaris-ge-
neraaJ van justitie,- ook generaal Seyf-
fardt, die, uit de N.S.B. getreden, ,De
Waag' als .militair adviseur' diende;
en last but not least Max Blokzijl,
s vijands beste radiopropagandist, in
die tijd Eerlijns verslaggever van het
Algemeen Handelsblad, ,door de re
dactie van zijn eigen dagblad steeds
belemmerd.... ten aanzien van zijn
uitlatingen betreffende Duitsland'
welnu, ,De Waag' wenste hem geen
strobreed in de weg te leggen en
Blokzijl, zijn salaris van ,de jodenkliek'
incasserend, kon zich in Deterdings
weekblad als ,onze correspondent in
Duitsland', anoniem blijvend, onbe
zoldigd maar naar hartelust uitleven»
zo in de zomer van '38 toen hij de
:odenvervolging in Duitsland ,de eer
lijkste vorm' noemde van ,een afkeer
d:e in alle variaties door de eeuwen
heen gesluimerd heeft in alle volken'.
Die vervolging was trouwens, aldus
Blokzijl, niet schuld van de Duitsers,
maar van de joden. Want die waren
,er op uit geweest, hun ras machts
posities te verschaffen ten koste van
de niet-joodse overgrote meerderheid
der bevolking.' Wigersma had tevoren
met Blokzijl over dit abjecte stuk ge
correspondeerd; hij was er opgetogen
over: ,er is geen blad in Nederland',
haastte hij zich aan Deterding te schrij
ven, ,daf het nog heeft aangedurfd zo
open en juist over het jodenvraagstuk
te schrijven.'
