Nieuwe bi
andels van Komrij, Brander,
van de W
aarsenburg en Leus
Zaterdag 1 februari 1969
zaterdagnummer
In het nieuws vanalle dag komt men herhaaldelijk berichten tegen over aanslagen in Zuid-Tirol, Bas
kenland, Noord-lerland, Wales, Bretagne. Nauw hierbij betrokken zijn militante nationlistische (of sepa-
ristische) groepen, waarvan Europa er enkele rijk is. Onze correspondenten in het buitenland geven een
kort overzicht van de verschillende nationalistische bewegingen.
BRETAGNE
ZUID-TIROL
In Frankrijk rijn het de Bretonse .nationalisten1,
die Bretagne willen loskoppelen van dit land.
Frankrijk, dat de neigingen van de mensen in Bre
tagne kent, schijnt nu ernst te willen maken met;
de decentralisatie, waarover al tientallen jaren wordt
gepraat en waarvoor generaal De Gaulle nu een na
tionale commissaris heeft aangesteld. Sedert de ge
boorte van de Franse nationale eenheid heeft het
land, uit vrees voor revoluties en separatistische be
wegingen, onder een excessieve centralisatie gele
den, waardoor Parijs zijn politieke, administratieve,
economische en culturele wil heel Frankrijk wist op
Ie leggen.
In de erfenis der vele en fatale consequenties, die
dit centralistische beginsel voor Frankrijk heeft
afgeworpen, bevindt zich het .nationalisme' van Bre
tagne, dat de laatste weken zijn kop weer dreigend
opsteekt. De bomaanslagen een dertigtal over
de twee laatste jaren waren sinds begin van dit
jaar weer aan de orde van de dag, waarbij in het
bijzonder officiële gebouwen, prefecturen, gendarme-
rieën, postkantoren, die in de ogen der Bretonse ac
tivisten de .Franse bezetting' symboliseren, het
ontgelden moesten.
Vrijdag is president De Gaulle Bretagne persoon
lijk gaan bezoeken, in de hoop met een paar zijner
befaamde toverformules, vrees, angsten en weer
standen van de bevolking te kunnen wegnemen.
Maar alvorens dat verhoopte resultaat zal zijn ge
boekt, hebben (sedert vier maanden) de diverse po-
l'.tie-organen en de binnenlandse spionagedienst, toch
maar vast een klopjacht op de Bretonse activisten
geopend die niet zonder succes is gebleven.
Bretagne, de forse neus die de zeshoek Frankrijk
de Atlantische Oceaan insteekt, is een der .achter
gebleven gebieden' van het land, dat zich als half-
schiereiland geografisch, economisch en cultureel
(de bevolking spreekt een eigen Keltische taal
waar geen Fransman een woord van snapt) altijd
geïsoleerd heeft gevoeld.
Een minderheid, maar een zeer actieve en zelfs ac
tivistische minderheid, wil dat isolement doorbre
ken door Bretagne onafhankelijk te verklaren, of
wel te koppelen aan Ierland, het .stamverwante
moederland. Naar Ierland zion ook enkele leiders
van het Bretonse bevrijdingsfront uitgeweken, zo
als Yann Goulet en Yann Fouère die wegens col
laboratie met de Duitsers bij de Franse bevrijding
met arrestatie werden bedreigd.
Kwantitatief belangrijk is de actieve aanhang der
Bretonse bevrijdingsbeweging, die toch wel een
typisch-antieke uitwas is, echter nooit geweest. De
minister van binnenlandse zaken, Raymond Mar-
cellin, die zelf van Bretonse afkomst is, meent dat
met een honderdtal het werkelijk activistische ge
zelschap wel bekeken is. Maar onder die bescheiden
aanhang bevindt zich wel een hoog percentage .in
tellectuele' elementen. Zo zijn er onder de arrestan
ten een drietal geestelijken, twee lyceumleraren en
een verzekeringsagent.
De bevrijdingsorganisatie is helemaal op de leest
van een onderaards verzet geschoeid, met militai
re districten, divisies en blokhoofden die door een
minister van oorlog van het vrije Bretagne' wor
den overkoepeld en gecontroleerd. En het front
heeft natuurlijk ook een eigen strijdorgaan, de .Toe
komst van Bretagne', dat de autonome doctrine
uitdraagt.
Een acuut gevaar van afscheiding lijkt het Bre
tonse bevrijdingsfront voor de Franse ".rijkseenheid'
intussen nauwelijks te openen.
Sinds Zuid-Tirol, na de eerste wereldoorlog, bij
Italië is ingelijfd, is het een haard van crises ge
weest midden in de Alpen. De positie van de Duits
sprekende bevolking (in totaal 225.000 personen)
werd door Italiaanse maatregelen op juridisch-,
economisch- en cultureel gebied zo bedreigd, dat
men van een gevaarlijkde discriminatie kon spre
ken. Dit leidde ertoe dat Oostenrijk, dat zich moreel
gedwongen voelde als beschermheer van de Zuid-Ti-
rolers op te treden, in 1961 onderhandelingen met
Italië opnam om de status van de bevolkingsgroep
veilig te stellen. Het resultaat is een aantal conces
sies die Rome bereid zou zijn aan Zuid-Tirol te
doen, samenvattend aangeduid als het .pakket'.
Aangezien zowel in Wenen als in Zuid-Tirol
duidelijk was dat dit pakket wel het maximum
was wat er te bereiken viel, was men bereid op dit
aanbod in te gaan. Meningsverschil heerst op het
ogenblik alleen nog over de zogenaamde .veran
kering', dat wil zeggen een instantie waarop men
zioh bij niet-naieving van het akkoord zou kunnen
beroepen.
Gedurende deze jarenlange onderhandelingen be
gonnen er echter steeds meer vonken uit de crisis-
haard te slaan. Een groep radicale nationalisten uit
Oostenrijk en Duitsland probeerde het overleg
te saboteren door terroristische aanslagen tegen
Italië te organiseren. Zij wenste geen enkel akkoor/.
maar teruggave van Zuid-Tirol aan Oostenrijk.
Door hun activiteiten werd voor miljoenen guldens
sohade aangericht en verloren tientallen Italianen
het leven. In Italië wekten deze zogenaamde par-
tisanen haat en verbittering.
Men beschuldigde de Oostenrijkse regering ervan
het terrorisme zo niet te ondersteunen dan toch
stilzwijgend te dulden. De Oostenrijkse politie on
dernam weinig of niets om de verzetscentra uit te
roeien. Mensen, van wie vaststond dat ze aan aan
slagen hadden meegedaan, liepen vrij in Oosten
rijk rond. Een aantal extremisten, die met zoveel
woorden hun schuld hadden toegeven, werdén door
Oostenrijkse rechtbanken vrij gesproken. Lange
tijd koesterde men in Wenen de opvatting dat Rome
door het terrorisme tot grotere toegeeflijkheid zou
worden bewogen.
Het tegendeel was waar. Na een laffe moord van de
terroristen op vier Italiaanse grensbeambten ant
woordde Rome op 31 mei 1967 met een represail
le die 'in Wenen hard aankwam: Italië sprak z'n
veto uit over de associatie van Oostenrijk met de
EEG, zolang het terrorisme niet voorgoed de kop
werd ingedrukt. Hierop raakte Wenen in paniek. De
associatie is voor Oostenrijk een kwestie van vitaal
economisch belang. Er werden 1300 soldaten naar
de Oostenrijks-Italiaanse grens gestuurd om de in
filtratie van partisanen te verhinderen: een vol
komen zinloze maatregel. Men arresteerde tiental
len personen, van wie de meesten bij gebrek aan
bewijs weer moesten worden vrijgelaten. De rege
ring nam elke gelegenheid te baat om haar afschuw
van de aanslagen kond te doen en te bezweren
dat men nooit met de verzetsstrijders had geheuld.
Maar dit waren alleen maar maatregelen die, zowel
doordat ze te Iaat kwamen, als door hun half
slachtigheid, allerminst het beoogde effect hadden.
In de loop van 1967 herhaalden zich de aanslagen
met de regelmaat van een klok. Het resultaat was
dat het pakket door het Italiaanse parlement niet
meer voor de verkiezingen werd behandeld.
Pas in deze winter heeft de Oostenrijkse minister
van buitenlandse zaken met z'n nieuwe Italiaanse
SCHOTLAND
Hoewei Schotland al 250 jaar deel uitmaakt van
het Verenigd Koninkrijk, blijven de Schotten zich
een afzonderlijke, hoewel Engels sprekende, natie
voelen. Het is vooral een kwestie van historie en
temperament. De Schotten zijn anders dan de En
gelsen die door hen vaak smalend .Angelsaksen'
worden genoemd.
De poëzie van Robert Burns en die van dichters die
vaak nu nog vormen van het noordelijke oud-engels
als taal bezigen, de typische Schotse klederdrachten,
die men op Schotse hoogtij-dagen kan aanschouwen,
en de doedelzakken houden het gevoel van natio
nale eigenwaarde levendig, dat nog versterkt wordt
omdat Schotland voor een deel bergland is. Ook doen
de antieke Keltische invloeden zich sterk gelden
hoewel van de 5,1 miljoen Schotten nog slechts
S0.000 het Gaelic, de Keltische taal der Hooglanden,
machtig is.
Schotland bezit een eigen juridisch systeem en het
Schotse onderwijs is anders en wordt beter' dan
het Engelse beschouwd. Het bezit ook een grote
zelfstandigheid op het gebied van landbouw en huis
vesting. De Kelten die oorspronkelijk uit Centraal
Europa kwamen maar door de volksverhuizing naar
de uiterste randgebieden werden verdrongen
Baaken, Bretons, Ieren, Pieten, Schotten en Wal-
lisers (Wales en Cornwall) hebben innerlijk nog
iets van hun sterk onafhankelijkheidsgevoel be
houden. Oorspronkelijk bestond de bevolking van
de Britse eilanden uit Keltische stammen waarvan
een deel als gevolg van een continentale invasie
naar Bretagne uitweek. Vandaar dat er van het
Franse Rennes uit krachtige propaganda wordt
gevoerd welke Bretagne, Wales en Cornwall willen
verenigen! Maar dit gaat zelfs de nationalistische
Schotten, hoewel samenwerkende met de nationa
listische partij van Wales, te ver!
De Schotten gaan er prat op dat zij in Engeland
zoveel leidende posities bekleden. Dit is een ver
schijnsel dat in de meeste landen intelligente min
derheden kenmerkt, die terwffle van hun zelfhand
having nu eenmaal een grotere activiteit dan de
rest moeten ontplooien. Dit heeft hijgedragen tot
een Schots superieuriteitsgevoel als weerslag op
een soortgelijke Engelse houding ten opzichte van
alles wat niet-Engels is!
Omdat Schotland tenslotte een derde van het gebied
van Groot-Brittannië beslaat, een eigen karakter
en tomeloze energie bezit, weigert het zich door Lon
den als een gewone regionale streek te laten be
schouwen. Dat de Schotse nationalisten zo omhoog
zijn geschoten komt vooral omdat zij meegevoerd
zijn op de golven van afkeer en onbehagen over
de bestaande politieke partijen. Vele Schotten zijn
diep teleurgesteld over de onvoldoende nagekomen
beloften van de partijen om Schotland uit het moe
ras te halen. Londen ontkent dit echter ten stel
ligste en betoogt dat zeker in de laatste tien jaar
de algemene levensstandaard in Schotland hoger is
dan ooit te voren. Bewijs daarvoor la dat de emi
gratie uit Schotland sterk is gedaald.
Maar bij de nationalisten is ongetwijfeld de psy
chologische nawerking in het spel namelijk de re
actie op de lange perioden dat Schotland werd ver
waarloosd. Voor de fanatieke nationalisten gelden
echter nooit uitsluitend materiële overwegingen.
Schotland, zo roepen zij uit, moet totaal onafhan-
kelijk worden met een eigen defensie en buitenland
se politiek, wil 'het', volledig de.: vruchten plukken
van zijn eigeneconomisch potentieel. Een klein
land komt er als partner van een groot land altijd
bekaaid af, is de andere slagzin.
Op het ogenblik wordt Schotland in Westminster
door 44 labourleden, 21 conservatieven, 5 liberalen en
1 Schotse nationalist vertegenwoordigd. Maar het is
niet onmogelijk dat de partij bij de volgende alge
mene verkiezing 10 lagerliuiszetels zal veroveren.
De weg naar Schotse onafhankelijkheid, indien En
geland die ooit zou toestaan, lijkt echter nog einde-
ioos lang.
collega de onderhandelingen weer opgenomen. Het
pakket is nu door beide kanten geaccepteerd, ook
voor de verankering schijnt een modus te zijn
gevonden. Men verwacht dan ook dat nog deze
lente de zaak zijn definitieve beslag zal krijgen.
WALES
In het kleine Wales (2,7 miljoen inwoners) met
31 labour-a.fgevaardigden, 4 conservatieven en 1
nationalist (de heer Gwynfor Evans) in het lager
huis is een soort gelijke maar minder onstuimige
nationalistische ontwikkeling aan de gang. Ook dit
land heeft sinds de oorlog ernstige economische
klappen gekregeD en het moet vechten voor zijn
bestaan.
Br is een extreme groep die zich het Wallisehe na
tionale leger noemt, welk fanatieke leden soms
openbare installaties opblazen en andere sabotage
daden verrichten.
Indien Schotland zelfbestuur zou krijgen en daar
gaat het waarschijnlijk wel naar toe zou dit
moeilijk aan Wales, dat ook vol grieven over ach
teruitstelling zit tegen het .ver verwijderde' Londen
2 uur met de trein van Cardiff! kunnen wor
den onthouden.
BASKEN
De uitzonderingstoestand, die generaal Franco en
kele dagen geleden voor heel Spanje heeft afgekon
digd, geldt nu al bijna een jaar voor het Baskenland,
voor de drie onafhankelijke provincies in het noord
westen aan de ruige Atlantische kust. Praktisch een
vol jaar zijn de Basken niet zeker van hun leven,
kunnen zij zonder waarschuwing van hun bed worden
gelicht, voor onbepaalde tijd geïnterneerd worden
en worden gedwongen elders in Spanje te gaan
wonen, wanneer de Spaanse veiligheidspolitie hun
aanwezigheid aan de Golf van Biseaje niet langer
gewenst acht. Alle vormen van samenscholing zijn
verboden en in de dorpen en steden is de grootste
politiemacht van het gehele land samengetrokken
De Spaanse regering vreest de Basken niet sedert
vandaag of gisteren. Het is door de eeuwen heen
een onhandelbaar volk geweest voor de centrale re
geringen in Madrid en ook in Parijs. Het Baski-
sche streven naar onafhankelijkheid, naar het recht
om volgens eigen cultuur patroon en met gebruik
van eigen taal en zelfbeschikking te krijgen, brengt
hen steeds weer in conflict met het gezag naarmate
dit meer autoritair optreedt. Dat is al dertig jaar
lang het geval met het Franco-regiem en de laatste
tien jaar met de regering van generaal De Gaulle.
Door de steeds groter wordende gelijkenis tussen
hét patriarchale GauHism© en het Franquisme heb
ben de separatistische bewegingen in het Franse
enSpaanse Baskenland de handen hecht ineenge
slagen.
Frankrijk, waar de regering aanmerkelijk minder
streng optreedt tegen de onafhankelykheidsbewe-
gingen, is de uitwijkhaven geworden voor de Spaan
se terreurorganisaties, die daardoor ongrijpbaar
worden voor de Spaanse politie. Dat is de reden
dat de Guardia Civil steeds harder optreedt tegen
de vrijheidsstrijders die in zijn handen vallen.
De Basken zijn een trots en ongenaakbaar volk,
dal zich thuis voelt in het hooggebergte van de
Picos de Europa en van de Pyreneeën. Hun taal is
een unicum in Europa. Die is afkomstig van de
eerste Iberiërs, oermensen die in holen en spelon
ken woonden en in het Franse Lascaux en het
Spaanse Altamira hun jachtavonturen schilderden op
de rotswanden. Wie deze taal voor het 'eerst hoort,
meent met Japans te doen te hebben, of een an
der exotisch woordgebruik, maar zeker niet een
Europese taal. Ook in hun uiterlijke vérschijning,
verschillen de Basken van de Franse en Spaanss
type. Het zijn grote, blonde en roodharige reuzen,
die bij voorkeur krachtsporten beoefenen.
De Basken zijn harde werkers en hebben in hun
regionen d emachtigste industrie van het gehele land
opgebouwd. Daarmee hebben zij vele tientallen jaren
lang de gehele economie van het land ondersteund.
Dit versterkt nog meer hun streven naar onafhanke
lijkheid. Zij zijn evenmin als de Catalanen bereid
om met hun industriële inspanning het land in
leven te blijven houden. Maar hun verlangens
zijn nooit erkend.
ml in «en woning van èeh Bretonse nationalist legde de politie beslag op deze lectuur en zelfmaak-
GERRIT KOMRIJ kenden we tof nu toe als verdienstelijk vertaler van
bijzonder intrigerende boeken, als bij voorbeeld ,Pausin Johanna' van
Emmanuel Rhordis, en het .Grollenboek' van Poggio de Florentijn, van
werken van Dali en Procopius. Kortom: vertalingen die een curieuze
geest deden veronderstellen, en dat blijkt wel zo'n beetje te kloppen
nu Komrij een eigen dichtbundeltje heeft gepubliceerd, .Maagdenburgse
halve bollen en andere gedichten', wonderlijke, barokke, meest lege
spelen, waarvan vooral het laatste toch wel een aardig grapje is:
EEN GEDICHT
De eerste regel is om te beginnen.
De tweede is de elfde van beneden
De derde eerst brengt orde in u binnen.
De vierde moet weer rijmen op de tweede
De vijfde draait u plotseling een loer.
De zesde heeft de vijfde afgeleerd.
De zevende schijnt wal geouwehoer.
De achtste serieus Of omgekeerd.
De negende vertelt nog eens hetzelfde.
De tiende is misschien de desillusie
De elfde is niels anders dan de elfde.
De twaalfde is van niels de eindkonklusie.
Dit is dan, meteen, het beste vers uit de bundel, een soort renaissance-
grapje. Verder is dit tamelijk weke, wat behaagzieke poëzie, waarin
weliswaar niet teruggeschrokken wordt voor allerlei .moderne' viezig-
heidies, voornamelijk aan de anale kant, maar waarvan weinig krachl
uitgaa! Gekke beeldspraak (oren die tuiten als gazellen) en helemaal
gekke verzen, de strofen meestal alle rijmend, maar heel erg vrijblijvend,
zo in de trant van deze aanhef:
We gaan vanavond naar de Zomer tuinen
En planten erwtjes op de buik van paters.
Weerstuit zal gaan schijnen op hun kruinen.
En in de tuinen blinken stille waters
Een monsterlijk, helemaal mislekend omslag van Wim Bischot. Dient
wat anatomielessen Ie nemen.
Hoe is het mogelijk dat iemand, als hij de behoefte voelt iets over
De Toulouse-Lautrec te dichten, niet eens de naam correct spelt 2
Is dat werkelijk te veel gevraagd En hoe kan men over een schilder
die men klaarblijkelijk bewondert, zo iets onnozels schrijven als he'
volgende, me' die flauwe woordspelingen Welk een elementair gemis
aan ieder gevoel voor verhoudingen
TOULOUSE DE LAUTREC
zit. even stil mam an
ben je mijn moeder wel
of zit. ik weer in het bordeel 1
hen ik in tonden honden
het i.s geen herfst,
het is Avril
het is monimartre.
de rode molen
absinthe nom de dieu
Nu is dit mogelijk een der dieptepunten (het is werkelijk erbarmelijk
uit de bundel ,Wa> is er warmer dan haar schoot', van Harry Brander,
maar ook voor de verzen met iets meer inhoud is het ons niet mogelijk
het enthousiasme op te brengen van Ad den Besten, die deze bundel
heeft ingeleid (Op zichzelf ook iets: een bundel gedichten die een
inleiding nodig neeft). Deze verzen worden als romantisch, bohémien-
achtig en dergelijke gekwalificeerd. Branders poëzie welt ongetwijfeld
op uit bewogenheid, maar de bewoordingen zijn o.i. toch al te zelden
adequaat. Als voorbeeld daarvan geven we Gloria Deo. De inhoud is
diep tragisch. De emotie ingehouden. En toch is hier de klank te licht,
Ie vrijblijvend gebleven. Niet dat we zware, ronkende woorden 'willen
horen, integendeel, juist hel beheerste en verzwegene ontroert het aller-,
sterkst. Maar in dit vers is, voor ons gevoel althans, te weinig ge
condenseerd en gekristalliseerd. Tenslotte hebben we met een gedicb'
te doen, wat de inhoud ook zij, en dit gedicht nu, schiet te kort:
GLORIA DEO
mijn moeder
baarde haar eerstgeboren zoon
in amsterdam
de oorlog was net afgelopen
i.lc ben van 19IS
nadien bestond het paradijs
nog 25 jaar voor ons
adam en eva waren mijn ouders
(je kunt het nog wel zien)
zij vierden hun zilveren bruiloft
in 1943
in auschwilz
Apart willen we ook hier nog het bepaald weerzinwekkende omslag
vermelden, deze keer is het van Willem Buis.
T)oézie van een totaal andere orde schrijft Hans van de Waarsenburg
in ,Met Innige Deelneming'. Ad den Besten beweert dat Brandei
rebelleert'. Het is een soort rebellie die we niet hebben kunnen ont
dekken. Van de Waarsenburg is werkelijk een rebel. Hij schrijft poëzie
met pit, niet van dal zacht-romantiscne gezever. Werk dat haast barst
van protest, vol vlijmende en vernietigende spot. Hard, en soms grof van
taai, maar bij hem heeft dat een functie. Van de Waarsenburg is een
nog jong (25) zeer geëngageerd dichter van een generatie die fulmi
neert tegen de erfenis van het verleden. Hij wil zelf andere idealen
uiidragen. Maar hij heeft zich tenminste grondig in dat verleden, dal
hij afwijst, verdiepl, getuige de twee interessante verzen die .Historisch
fragment' heten, en die lopen van Alilla via Verdun tot Zara Leander
Vooral hel tweede vers van die titel is heel verrassend voor een dichter
die in 1943 geboren werd.
HISTORISCH FRAGMENT
sa.vonds met gasmaskers op zit tend
en een razend mosterdgas onder de
vensters
uiterst dunne loopgraven liggen nog
in het landschap van een simpel verdun
we rennen door het prikkeldraad
en landen zacht op een bed gebroken
geweren
we zetten de arm op een krakende plaat.
Luisteren naar een gekastreerde al johnson
die met zijn sonny boy blues sluipt over
de tering van blanke sentimentaliteit
ondertussen in een, chaos van lompen
de trembling trombose m de r.p.i.
van germanialeen duizendjarige nieuwe
horde in bruine onderbroeken en doodskoppen
op de testikels gestikt
met griezelig op gang komende machines
voor de bloedige mechanisatie der dingen
wal men later krematoria noemt en kampen
voor uiterste konsentratie tot elementair stof
als mikrovleermuizen door. de schoorsteen vliegend
(volgens een ooggetuige verslag!met
geheugenstoornis voor later)
zagen we een freudiaanse droom van massapsregose
front maken in de huizen met de blauwe -engel
en geluid van zarah leander in u.f.a.-bliksem
afleiders
magere lijven in struisvogelromantiek
als sinistere reigers dansend op
onze voorgeboorte.
Heel krachtig, en beeldend, is zo'n slotstrofe, werk van een dichter
met grote mogelijkheden Doch heel dit mooie élan vervloeit, de storm
loopt uit, iemand als Van de Waarsenburg weet het maar al te goed
en dicht dan ook reeds:
we hebben het niet meer zo op al die
aanplakbiljetten en uitingen van
wanbegripwe weten onze plaats wel:
want ook in deze leeftijd klappertanden
reeds oude lijken en zuchten weemoedig
stoffige rechters op het verschimmelde,
kraambed van wet en taal ten lopen mijn
oude vrienden hun witle overhemden te stijven
in beterweten
Letterkundige kroniek
door HANS WARREN
een besef dat nog sterker uitgesproken wordt in het gedicht ,Voor
Peter Sohuddeboom', waarin hij voorziet te .vergaan in bundels, bloem
lezingen en krantenknipsels', te .vervallen in Powezi', .ondertussen'
trappend in weke lijken (een tijd die langzaam verstopt' (pag. 41)
Oeze toon blijft telkens opklinken tot het einde, de allerlaatste regels,
en het protest heeft daardoor iets wanhopigs gekregen:
en waar ZE het ook vandaan halen I
we weten het we kennen het we hebben
de historie geleerd
d.w.z.
we hebben de beat getrokken
de konklusie
en kennen ons trieste archetypemaar we
houden het niet meer I we breken er NU door
wat we ook zijn /wat We ook willen/
wat we ook hadden
Hans van de Waarsenburg. van wie een paar jaar geleden een bundel
.Gedichten' bi| Opwenteling verscheen, en die, hebben we hel wel
ook de auteur is van het al even felbewogen, heel mannelijke boekje
,Hans Brac in Brabant', waarop we nog eens terug komen, is een dichter
met een heel oprecht geluid.
"Oen verwante rebel, maar op een geheel andere wijze te werk gaand,
*-d is de Vlaming Herwig Leus (1940). De ,Aars poëtica' waarmee zijn
pamflettenbundel ,Mijn leuzen' opent, is als om in koor te zingen.
Onlangs
Nu toch alweer een tijd geleden
Heb ik dichters gehoord
Een hele bent van noeste nare werkers met hel woord
Wie er niet was heeft wat gemist
Dronken Marcel van Maele
Preekpater Simon Vinkenoog
Gore Franciskus van het Reve
En reddende subsidie-engel in nood Karei Jonckheere
Lieten poëzie verloren lopen
In tranen zuchten en hermelijnen hermetisme
Hel was gewoon onvergeeflijk
Daar in liet Paleis voor Schone Kunsten te Brussel
Heb ik definitief afscheid genomen
Van de aars poëtica
Van al dal woordgekak verbaal gelul
En steriele holle frasen voor de vaak
Dit is een oprechte hartekreet, en vol verwachting begonnen we aan
de .Leuzen', teksten (nadrukkelijk niet gedichten). Ook Leus is, als Van
de Waarsenburg, een zeer geëngageerd man die vlijmscherp wan
toestanden aan de kaak stelt, die waarschuwt, geselt, het oude kwaad
weer de kop op ziet steken, maar hij is minder een idealist:
Ik ruik de brandlucht weer
Van verschroeid vlees
Ik hoor hel onheilspellende geluid
Van krakende botten
Opnieuw weergalmen de oude leuzen (IS)
Terwijl kinderen jongelingen
Van veertien tot. twintig jaar
Hopeloos worden besmet
Vermindert de kans op genezing
Elke dag wal meer. (20)
En terwijl dat alles plaatsgrijpt.
Onder de ogen van iedereen
Verstoren nog slechts zeldzame enkelingen
hel sakrosanle klimaat van laksheid
In deze gezegende welvaartsüjd (22)
Leus is zo helder als glas.
Waar men ook gaat of staal
Overal hoort men konkordaten sluiten
verdragen tekenen
Achter elke president
Vermoedt men de bankier
Achter elke premier
De magnaat
Overal worden bestellingen genoteerd, orders uitgevoerd
Overal hoort men patetische redevoeringen
Overal worden soldaten gedrild tot doders
Overal wordt het staal geplet tot bommen en granaten
Overal staan legers paraat
Overal is VREDE
Slechts de houten lokvogel
In de goed geleide verkiezingskam.pn.gne
Zo stelt Leus alle zwakke en rotte plekken in de maatschappij aan ae
kaak, maar hij weet, eveqals Van de Waarsenburg dat weet, dat zijn
protest verwaait in de wind. Hij heeft zelf ook minder illusies: ,dit is
het menselijk ras /Eén kollektie haatEén groot bloedbad'. Zijn stem is
die van de roepende in de woestijn, een functie, als alle andere
Gerrit Komrij: Maagdenburgse halve bollen en andere gedichten, Arbeiderspers. A dam
Harry Brander- Wel la er warmer dan haar school. De Beuk. Amsterdam
Hans van de Waarsenburg Met innige deetnemini A W Sijlhorl. Leiden
Herwig .Leus. Mijn Leuzen, Manleau, Brussel Den Haag
