HSP
AAR
1GWANEND
ui m m
OLIEBOLLEN
ZONDER ZORGEN
IN HET CATSHUIS
Parlementair
jaaroverzicht
Qud en nieuw. Tekenaar Jac Prince zag het oude jaar als
een vermoeide oude man, die afscheid nam, die slof
fend over de streep gaat. Het nieuwe jaar daarentegen is nog
vol energie, is zelfs afgebeeld als om de terminologie van
deze tijd te gebruiken als een hippe meid'.
2'al het een ,hip' jaar worden? We hopen het allemaal. Maar
om eerlijk te wezen: het ziet er naar uit dat het uitdagen
de meisje van nu aan het eind van 1969 ook in een weinig
florissante toestand moet worden getekend: gebogen, vol zor
gen, vroeg oud. Want ondanks technische vooruitgang, on
danks tochten naar de maan, ondanks verbazingwekkende
mogelijkheden is de toestand op deze wereld nog altijd wei
nig ,hip'. Integendeel, het lijkt er op alsof er thans meer onze
kerheden zijn dan ooit tevoren.
prince gaf het meisje op zijn tekening geen al te vriendelijk
gezicht, ze ziet er een beetje verbeten uit: ,niemand-
hoeft-mij-iets-wijs-te-maken'Is dat niet eigenlijk de situatie
van ons allen? We hopen vurig op een gelukkig 1969 in de
ze wereldwe wensen elkaar veel heil en zegen, maar onder
tussen weten we dat niemand ons veel hoeft wijs te maken:
de wereld, of liever, allen die er op wonen, zullen er heel wat
moeite mee hebben om het geluk en het heil wat dichterbij te
brengen. Het jaar 1969 kan ,hip' worden afgebeeld, maar te
recht, het gezicht is nogal argwanend.
ietteminveel heil en zegen.
A ls in het Catshuis de oliebollen
worden binnengedragen kan pre
mier Pieter de Jong terugzien op
een goed Jaar. Hij heeft het land
bekwaam geregeerd. De welvaart is
groter geworden, de werkloosheid
kleiner, de lange hete zomer Is met
gekomen en bijna iedereen verwacht
dat het kabinet tot 1971 aan zal
blijven. De Jong heeft een prestige
opgebouwd, waar Cals, Marijnen en
De Quay met aan toe kwamen. Hij
is conflicten uit de weg gegaan,
durfde zijn vergissingen toe te ge
ven en zeilt- 1969 binnen op de
vriendelijke golven van een bijna
ongekend hoogconjunctuur.
Het kabinet heeft geregeerd zonder
dat we er veel van merkten. Slechts
een paar maal kwamen De Jong en
zijn ploeg met omstreden voorstel
len, zoals het plan om de defensie
uitgaven met 225 miljoen te ver
hogen, het voornemen om een loon-
pauze af te kondigen en de wet huur-
dersbijdragen. De tweede kamer is
intussen akkoord gegaan met de 225
miljoen de eerste kamer nog niet.
De loonpauze komt helemaal niet,
omdat het kabinet bijtijds inzag, dat
deze strenge maatregel overbodig
was. De wet huurdersbijdragen komt
ook niet, want vlak voor Kerstmis
heeft de eerste kamer het wetsont
werp finaal weggestemd. Een reeks
andere voorstellen zijn zonder veel
moeite wet geworden: de verhoging
van de belastingvrije voet, de ver
hoging van de totoprijzen, de nieuwe
omzetbelasting (btw), de wet tegen
de watervervuiling en de verhoging
van de kijk- en luistergelden, om een
handvol te noemen.
premier De Jong heeft weinig
oppositie gehad. Dat lag voor een
deel aan zijn gemoedelijke wijze van
optreden. Het lag ook aan de mach
teloosheid van de tweede kamer, die
zich meer bezighield met het debat
teren over partijvernieuwing, dan
met zijn echte taak: het controleren
van de regering. De leider van de
grootste oppositiepartij, (pvda) dra
Den Uyl, zei vorig jaar oktober, dat
het kabinet, wat hem betrof, mocht
blijven, zolang de partijvernieuwing
nog aan de gang was. Hij heeft zijn
zin gekregen: hij zal ook volgend
Jaar zijn zin wel weer krijgen, want
de partijvernieuwing is nog ver te
zoeken.
De vernieuwing anno 1968 heeft zich
beperkt tot afbraak. Misschien is dat
een noodzakelijk voorspel voor iedere
vernieuwing. Toch moet de afbraak
niet te lang doorgaan wil ook het
parlement zelf met bij de afbraak
betrokken worden. In januari 1968
telde de tweede kamer nog maar
elf fracties, twaalf maanden later
waren het er al veertien geworden.
Als de versplintering zo doorgaat
dreigen de parlementaire discussies
uit te lopen op Babylonische spraak
verwarringen.
De vernieuwing op partijpolitiek ge
bied om dat woord dan maar te
handhaven was het duidelijkst bij
de confessionele regeringspartijen.
Op 14 februari maakten Schmelzer
(kvp), Biesheuvel (arp) en Mellema
(chu) samen een tv-uitzending,
waarin zij zich uitspraken voor een
politiek van .samen uit, samen thuis'.
De linkervleugels van hun partijen
kwamen in verzet en 14 dagen later
trokken de radicalen in de KVP de
consequenties. Aarden, Janssen, Van
Doorn en mej. Kessel traden uit.
Van Doorn koos de KRO boven de
tweede kamer, maar de andere drie
vormden een eigen fractie, die op
27 april een echte partij achter zich
kreeg: de Politieke Party Radicalen
onder voorzitterschap van drs Pieter
Bogaers, later van mr Erik Jurgeos.
T"\e radicalen in de ARP en de
CHU kwamen weer tot bedaren.
Pas in december lieten ze weer van
zich horen, toen hun partijen een
aobrt aanbeveling deden om bij de
gemeentelijke en provinciale verkie
zingen van 1970 samen te werken.
Intussen gingen de gesprekken in
de achttien (het overlegorgaan van
KVP ARP en CHU) rustig verder Op
belangrijke punten werden grond
slagen gelegd voor een gemeenschap
pelijk programma van een nieuwe
gemeenschappelijke partij. De Ne
derlandse CDU zou misschien al lang
tot stand zijn gekomen als de mede
werking van de ARP wat hartelijker
zou zijn geweest.
Waarom gaan de.anti's zo schoorvoe
tend? Voor het antwoord op die
vraag moeten we ons begeven In
het duistere doolhof van de partij
politiek. Natuurlijk is Biesheuvel
bang zijn radicalen te verliezen.
Maar misschien vreest hij nog meer
zijn positie midden op de wip kwijt
te raken. Zolang de drie confessione
le partijen op eigen verantwoorde
lijkheid met de WD samenwerken
zoals nu in het kabinet-De Jong
kan mr Barend Biesheuvel een
onevenredig grote invloed uitoefenen
Met een simpel schot voor de boeg
kan hij vaak zijn zin bereiken. Maar
eenmaal opgeborgen in 'n CDU wordt
hij overstemd door de katholieken
en de christelijk-historischen.
De wip-positie van de ARP hangt
samen met de partijpolitieke ont
wikkelingen aan de linkerkant van
het centrum. Daar kwamen de on
derhandelingen over politieke samen
werking op gang in augustus, toen
de PvdA de partijen D'66, PSP en
PPR uitnodigde voor gesprekken over
de vorming van een progressieve con
centratie.
De PvdA verstuurde deze uitno
diging met in het achterhoofd de ge
dachte .nooit meer met de KVP' -
niet met de gedachte .nooit meer met
een confessionele partij'. Zelfs als
alle invités voor een progressieve
concentratie zouden meedoen, dan
nog zou zo'n combinatie niet de
meerderheid halen. Voor de vorming
van een kabinet zou waarschijnlijk
onderhandeld moeten worden met
een andere partij - om het duidelij
ker te zeggen: met de ARP Maar
die onderhandelingen zijn alleen
maar mogelijk als de ARP zich niet
laat oprollen in een CDU.
Inmiddels dreigt de progressieve
concentratie niet veel meer dan
een hersenschim te worden. De be
langrijkste partner D'66 heeft de
uitnodiging afgewimpeld, de PSP
loopt niet erg warm en de PPR. die
wel warm loopt, blijkt op grond van
recente opiniepeilingen geen grote
partij te zijn. Belangrijker dan dit
alles is misschien nog de intense ver
deeldheid in de PvdA zelf. De grijze
eminentie van het Nederlandse soci
alisme. dr Willem Drees, noemde de
tweespalt in zijn partij gevaarlijk
en wie nog eens terugdenkt aan de
vuile was die in september op het
rode balkonnetje werd uitgehangen,
zal het hem nazeggen. Nieuw Links,
de belangrijkste verwekker van de
onrust, krijgt intussen weer werk.
De groep Democratisch Appél heeft
openlijk de strijd aangebonden met
de vernieuwers. Hoe het tweege
vecht zal aflopen zal pas blijken ui
maart als de PvdA in congres bij
eenkomt.
De VVD en D'66 bleven gespaard
voor interne politieke onrust. De libe
ralen hopen de confessionelen te
lijmen voor een soort stembus ak
koord met het doel het kabinet-De
Jong voort te zetten Maar de kans
lijkt klein, want de cor. nele
partijen willen het kiess:- - ver
anderen en dat wil de WD juist he
lemaal niet. Door dit grote menings
verschil heeft ook de staatscommis
sie Cals-Donner nog geen belangrij
ke voorstellen voortgebracht. Slechts
over de afschaffing van de opkomst
plicht is de commissie het eens. An
dere voorstellen zijn de eerstkomen
de jaren niet te verwachten.
De Invloed van D'66 zo blijkt uit
politieke enquêtes, groeit gestadig.
De partij heeft nu zeven zetels in
het parlement, maar bij verkiezin
gen zouden het er wel eens meer
dan tweemaal zoveel kunnen zijn.
In dit licht is het begrijpelijk dat
Van Mierlo er weinig voor voelt
om zich in allerlei onderhandelingen
te storten met vertegenwoordigers
van ,het oude en zieke bestel'
Pieter de Jong kan zijn oliebollen
nuttigen zonder veel zorg om de
toekomst Het jaar 1969 lacht bem
toe voorzover er In onze wereld
iets te lachen valt Grote conflicten
op binnenlands gebied staan hem in
ieder geval niet te wachten. Zelfs de
loonpolitiek ziet er niet al te somber
uit nu de regering geen bezwaar
blijkt te hebben tegen de loonsverho
gingen in de metaalsector.
De woningbouw kan wat problemen
opleveren, evenals de prijsverhogin
gen, die in januari worden verwacht.
Maar dan nog hoeft het kabinet zich
weinig zorgen te maken. De partij
politieke verhoudingen verhinderen
iedere andere politieke combinatie
dan de huidige Intussen kan de pre
mier kijken naar de tweedracht on
der zijn tegenstanders.
