PUZZELEN TIJDENS
DE
KERSTDAGEN
KERST WORDT
WINTERSER
KRIJGEN WE EEN
WITTE KERST?
\erst '68
provinciale zeeuwse courant
In tegenstelling tot andere jaren voor kerst 1968 een wat
handzamer puzzel. Met dit als ranke kerstboom opgezet
kruiswoordraadsel zullen de raspuzzelaars weinig moeite
hebben, al zal men er toch nog enkele uurtjes voor moe
ten uittrekken. Zoals te doen gebruikelijk zijn er enkele
prijzen te verdienen, uit te keren in waardebonnen. Er is
één (hoofd)prijs van 25; er zijn voorts vijf prijzen van
10 en vijf van 5. Het is niet nodig, dat de puzzelaars
EKT1CAAL:
1 feestartikel;
2 cijfer;
3 aanwijzend voornaamwoord;
■1 deel van Zuidwest-Nederland
5 huid bewerken;
8 bijwoord.
9 oi Kestleider;
10 plaats met veel lectuur;
11 nummer;
15 landman;
16 voedsel opnemen;
18 aanwezig,
19 voegwoord;
20 bepaalde kaassoort;
21 de oudste:
22 heilige;
27 eilandje in de Aleoeten;
29 plezierig;
30 een persoon;
31 groente;
32 Sociaal-Economische Raad;
33 elektrische eenheid;
36 volmaakt.
37 fijngevoelig;
38 lucht opnemen;
40 passen
41 over en weer bij de ander
horend;
45 lichaam:
47 pop met beweegbare delen;
49 Amerikaanse staat;
50 toekomend geldbedrag;
51 troepenafdeling:
52 getijde;
54 hetzelfde;
55 alleen in gebruik In combinatie
met zeilen;
56 dieren;
58 ontkenning;
59 getijde,
61 waterreservoir;
64 onbekende;
66 lengtemaat;
67 roem:
68 deurvlak;
69 strijder;
71 vaartuig;
72 rivier in Italië;
77 deel van atlas:
78 inbraak;
79 eveneens;
81 voorzetsel;
82 gebakken broodlekkernij
83 demissionair;
85 ruziemaker:
87 voertuig:
88 geld voor werk;
90 riskante arbeid;
91 voorzetsel;
93 grondsoort;
95 voedsel tot zich nemen;
96 makkelijk te besturen
97 getijde;
98 vaart heen en weer;
100 derhalve;
101 dier:
103 schouwspel;
104 voegwoord;
105 stromen
106 feestelijke aankleding;
107 fijn weefsel;
109 oppervlaktemaat:
110 meisjesnaam uit de oude doos;
111 Griekse letter:
115 geluid:
119 lengtemaat;
120 deel van een wagen;
124 soort verf:
125 bevel.
126 Amsterdam;
128 verwarmingsapparaat;
129 insekt:
131 kleefmlddel;
133 indien;
135 boerenbedrog;
137 bepaald soort soldaat;
138 keukenapparaat;
139 bestelling;
140 op iets anders planten;
142 onderdanig:
144 deel van fietswiel;
146 verzameling dieren;
150 metaal:
152 races brj Assen;
153 opsporingsapparaat;
154 boom;
156 buiten de normale toonaard
158 jongensnaam die bij 110 past;
159 driHerige substantie;
161 naam van motorraces;
162 afdekking;
163 meisjesnaam;
164 verplaatsbaar onderkomen;
165 verontschuldiging;
166 snelden:
168 Duitse stad (zonder umlaut);
169 meisjesnaam;
170 metaalhechting:
173 uitstoting:
174 letters van overtreffende trap.
het ingevulde kruiswoordraadsel insturen. Het gaat er
slechts om even na te tellen hoeveel letters ,E' in de inge
vulde figuur voorkomen. Veronderstel, dat men tot een
aantal van 50 ,E's' komt. Dit cijfer dient men op een
briefkaart te schrijven en deze te zenden aan: Redactie
PZC - Vlissingen, onder vermelding van KERSTPUZZEL
1968'. De oplossingen moeten vóór vrijdag 3 januari in
ons bezit zijn.
HORIZONTAAL;
2 besluit;
4 cijfercombinatie;
6 televisieprogramma;
7 toewijzing;
12 zangkoor;
13 hulde;
14 door dood verkrijgen;
17 opgeblazen;
21 zanghuldes;
23 klagen;
24 hoeveelheid:
25 heilige;
26 getal in Romeinse cijfers;
28 staat;
31 werkweigeraars;
33 reeds;
34 stootwapen;
35 voedingsmiddel;
37 laster:
39 hemellichaam
42 beker:
43 godin van de jacht;
44 lieflijk getal;
46 op brood of om een stad;
48 monster;
51 veiligheidsapparaat;
53 oneerlijk iemand;
56 ontzeggen
57 besmeuren;
59 op een of ander moment-
60 voegwoord:
62 voorzetsel;
63 serveer;
•65 nastreven:
68 kostuum;
70 overdoen;
73 persoonlijk (Franse afk.);
74 meisjesnaam;
75 de oudste:
76 laatst verstreken;
78 hoofdtooi;
80 vervaardigt,
83 meisjesnaam;
84 flauwekul;
86 persoonsaanduiding;
89 ketting:
90 met titels;
92 monster;
94 prul;
95 wondvocht;
96 vragend voornaamwoord;
99 onbehaarde:
106 geste;
108 zenuwachtigen
109 schoonheid;
111 uitstoting;
112 kundig;
113 aanklampen;
114 waterdier:
116 dapper iemand;
117 zeer;
118 gebergte;
121 ouderwets lidwoord)
122 meer dan iets;
123 plak;
125 resultaat van optelling]
127 hechting in metaal;
128 persoonlijk voornaamwoord;
130 de persoon;
132 bloeiwijze;
133 materiedeeltje;
134 iemand van adel;
136 prul;
137 samengebundelde verzame
ling;
138 zijkant;
139 lofdicht;
141 officiële stukken;
143 onbepaald voornaamwoord;
145 voertuig;
146 dier;
147 tijdsbestek;
148 dwaas;
149 hoofddeksel;
151 voorzetsel;
152 voorzetsel
153 veiligheidsapparaat;
155 aanwijzend voornaamwoord;
157 hond;
160 aanwijzend voornaamwoord:
162 waarin uw dagelijkse lectuur
wordt bezorgd;
165 jongensnaam;
167 waarop tekenaars werken;
171 tentoonstellingsgebouw;
172 afgekorte aanschrijftitel;
173 iemand van adel
175 prul;
176 ton;
177 omstreden land;
178 voertuig;
179 deel van de bijbel;
180 klas van bijzonder begaafden;
181 gezonde ontspanning langs
zee;
182 kunststof.
(Van onze weerkundige medewerker)
Wij hebben ons de laatste jaren afgevraagd
of de kerstdagen in West-Europa, die gemiddeld
als groen' en onbestendig bekend staan, wat
winterser gaan worden. Deze vraag is niet zo
vreemd wanneer wij zien dat er plotseling een
aantal opeenvolgende kerstdagen is voorgeko
men met strenge vorst, hetgeen met uitzonde
ring van 1938 tot ver in de vorige eeuw een
bijzonderheid was gebleven.
Het KNMI heeft al eens een gemiddelde berekent
van de temperaturen vóór en tijdens de kerst
jvei een periode van 40 jaar. Duidelijk vall
laar bij eer stijging op aan de vooravond van de
terstdagen. In Duitsland is deze warmtegoif tij
lens de kerst bekend als .Weihnacht-tauwetter
kerst-dooiween. Je gaat je dan wel afvragen o:
herin plotseling een wijziging is gekomen wan
ïeer je het vier jaar achtereen tijdens de kerst
lagen in ons land streng ziet vriezen. Dit, terwijl
over een periode van meer dan 100 jaar in De Bilt
alleen in 1938 op de kerstdagen strenge vorst wat
gemeten. In 1961 op tweede kerstdag 14.6 gr C
jp het vliegveld Twente, in 1962 te Haamstede
op tweede kerstdag 14.5 gr. C., in 1963 op eer
ste kerstdag 12.8 gr C op het vliegveld Eelde
n 1964 op tweede kerstdag 12.7 gr. C te De
demsvaart In 1965 en ook verleden jaar zagen wij
lie typische temperatuurstijging vlak vóór di
rerstdagen. Is dit een herstel van de tradiTtonelc
endens? De komende jaren zullen dit moeten be
wijzen
Er zijn in oude kronieken en oude dagbladen heel
wat bijzonderheden te vinden over winters in
de 18de en 19de eeuw, maar vrij zelden was er
sprake van extreme koudegolven rond of tijdens
de kerstdagen. Daarvoor kwamen in aanmerking
de decembermaanden van 1788, 1829, en 1844.
1879 en 1890.
December 1829 staat op de derde plaats van
koudste decembermaanden in de laatste 250 jaar.
Een courantebericht uit die dagen luidde: ,op
den 18den december begaf predikant A. H. Man-
tingh van Blankenham zich met zijn nog jeugdige
vrouw op schaatsen herwaarts over het ijs van
de Zuiderzee om den vader van de laatste, die
met zijn schip onder Schokland lag ingevroren
met een bezoek te verrassen. Hendrik Jongman,
een bekenden visscher werd gehuurd om hen
derwaarts over het ijs eenen bekenden baan te
wijzen. Alle drie geraakten zij door het ijs en
verdronken'.
Een extreem koude kerst was die van het. jaai
1844. Van de tweede kerstdag lezen wij de vol
gende berichten: ,De berigten over het ijs op onze
groote rivieren zijn zorgwekkend. Eene verbaa-
zende massa ijs heeft zich hier en daar vastge
zet. Bij Tiel zit het ijs van de Waal bij plaatser
90 cm dik'.
Een barre kerst nebben onze ouders ot groot
ouders beleefd in 1879. Een aardig bericht ovei
ijswedstrijden uit die tijd: .In Loppersum (Gr)
.verden ijswedstrijden voor behoeftige arbeiders
gehouden in het rollen van vaten over het ijs
waarbij de deelneemer eene hoge hoed moesl
.1 ragen. Van de 34 deelneemers kreegen er 32
eder vijf pond puik schapenvlees en allen gingen
lankbaar weer naar huis'. (Ook die twee die
De laatste extreem koude periode van kerst naai
nieuwjaar, die wat gelijkenis vertoont met 1962
leleefde men in 1890 waarover Herman de Man
zijn bekende streekroman .De winter van 1890
schreef.
De decembermaand van 1890 was op één na de
koudste van de laatste 250 jaar met in Utrecht
waar het KNMI toen nog was gevestigd) 18 ijs
dagen waarop het kwik ook overdag onder nul
bleef. Op 4 december was het al raak. Veehan
delaar Van Eijk te Muiden, vader van vijf kin
deren ging naar het fort Pampus over de be
vroren Zuiderzee om melk te brengen. Bij een
wak vond men alleen zijn pet en een ledige
melkkan'.
Werd de eerste officiële Friese Elfstedentocht op
'2 januari 1909 verreden, In december 1890 is
men wellicht al op dit idee gekomen. Zo lezen wij:
,Op den 17den december werd op de Teyler-
stichting in Haarlem de laagste temperatuur van
24 graden onder nul gemeten. Op 28 decerriber
reed de 27-jarige W. Muiier uit Haarlem (Fries
van geboorte) door 11 Friese steden, een afstand
van 180 kilometer. Een oud moedertje in Akkrum
kreeg onverwacht bezoek over het ijs van
twee tantezeggers in de leeftijd van 76 en 74
jaar. Op oudejaarsdag (1890) was het ook bij
zonder koud. In Vlissingen vroor het 16 gr C.,
in Groningen 20 graden'.
Een pikante bijzonderheid uit de vroegere ijs-
en wintersverslagen zijn de oorlogen "met de
oaanvegers en het vaak te overvloedig nuttigen
van warm bier en hete wijn op het ijs. Een be
richt uit de noordelijke pers: ,Op 24 december
(1890) gingen de baanvegers te Hoogkerk, die
zich bij de bruggen hadden opgesteld en wat te
veel hete wijn hadden genoten, een ieder die geen
cent afstond met de bezem te lijf'. Daarop volgde
een ingezonden stuk met als passages: .Er staan
tamelijk veel zoogenaamde baanvegers maar
die zijn liever lui dan moe en vegen te weinig.
Kan de gemeente hen niet ieder een baanvak
aanwijzen, zoodat zij voor het geld waarvoor
zij de hand ophouden ook wat doen?'
Onze voorouders hadden vroeger tijdens koude
golven rond kerst en oudejaar heel wat meer
perikelen dan wij. Er was veel armoede, er werd
veel kou geleden. Brandstof was schaars en er
was voortdurend herrie met baanvegers dia
blijkbaar meer naar zichzelf streken, dan óv%r
het fls.
Ouderwets ijsvermaak op de grens van stad en land.
