WIE HET WEET MAG HET ZEGGEN
DE MONDIGHEID
VAN
VELEN
ALS JE GELUKKIG BENT GELOOF JE ER IN
kerst '68
provinciale zeeuwse courant
Tweegesprek over wereld en werkelijkheid, theo
logie en kerk, over de gewone mens, tussen de
hervormde predikant T. A. C. van Drunen (41),
bezig met studie moderne theologie, nu drie en
een half jaar predikant in Oostburg en de rooms-
katholieke priester W. C. M. van der Riet (52),
23 jaar docent in bijbelexegese oude en nieuwe
testament aan het (voormalige) groot-seminarie
Hoeven van bisdom Breda, sinds een jaar pastoor
in Vlissingen.
Het begint bij de mondigheid van de velen, die dat
vroeger niet waren. Het is een sociaal proces geweest,
een evolutie van do onderliggenden. De kerk vroeger:
een minderheid liet zich horen, de rest zweeg. Nu:
iedereen praat bijna mee, althans die indruk krijgt
men. Velen van hen die zich vroeger .Mondig voelden'
zwijgen nu.
Van der Riet: .iedereen praat mee, de vragen zijn
algemeen menselijk geworden, vragen van theologie,
kerk, maatschappij.'
Van Drunen: ,Dat is waardevol, dat de theologen
steeds aarzelender worden, voorzichtiger praten. Alles
is niet zo zeker' meer'.
Van der Riet (bezorgd): ,De groep die nu met zoveel
zekerheid weikl, vooral de jongere generatie, zal des
te ontgoochelder zijn als de volgende generatie hén
aanvalt'.
Van Drunen: ,De mensen namen het de theologen
vroeger kwalijk dat zij zoveel onderling discussieerden
en debatteerden en eigenlijk vanuit het evangelie zo
weinig positiefs konden zeggen tegen de mensen. Nu
is het andersom'.
De belangrijkste, meest wezenlijke punten in de mo
derne theologie. De veranderingen.
Van Drunen: ,ln de protestantse kerken werd alles
altijd bijbels uitgelegd. Op het moment dat de twijfels
kwamen aan historische waarheden waren er nog maar
twee punten:
a. óf alles (gezag van Schrift en kerk) is onaantastbaar
óf
b. alias wordt dicutabel gesteld .Vrijzinnigheid' (een
achterhaalde term).
Dat punt twee: alles laten vallen wat niet bewijsbaar
is en alles onderzoeken. Dan blijft als enige de mede
menselijkheid over. Er moet nu een tussenweg komen
tussen de kritische instelling en de historische bijzon
derheden, van kruis tot voleinding. Dat betekent een
activerende theologie, een activerend christendom.
Nee, dat hoeft niet onrustigmakend te zijn'.
Van der Riet: ,De ellende zit 'm gewoon in het profane
denken van de vorige eeuw over geschiedenis. Alleen
de feiten golden als geschiedenis. Wóór was alleen
wat feitelijk gebeurd was. Daarmee begonnen dan de
moeilijkheden rond de bijbel. De bijbel is heilsge
schiedenis. Niet alleen geschiedenis in de gewone zin
van het woord, 8ls een optelsom van feiten, maar
profetisme en prediking, enzovoort, spelen al mee in
de hele bijbelse wereld. De Nieuwe Katechismus is
ook heilshistorisch opgebouwd en probeert de heils
historische lijn van de bijbel door te trekken, daarom
is de NK ingebed in een ontwikkelingsgang, een evo
lutie-
Van Drunen: ,Er is een tijd geweest dat het geloof een
heel duidelijke functie had, maar we weten nu pas
dat de mens een wezentje is, dat aan wisselwerkinger
bloot staat. De kerk moet nu meer in inspirerende zin
een steun in de rug voor de wereld zijn'.
Van der Riet: ,Maar heel terzijde hulp geven. De se
cularisatie dringt steeds verder door. Een NKV bij
voorbeeld heeft in feite niet zoveel met geloof te
maken'.
Van pessimisme naar een goede zaak.
Van Drunen: ,Er is een tijd van pessimisme geweest:
mensen bekeert u, de wereld gaat naar een catastrofe.
Nu vanuit de kerk (de theologie van de hoop, de theo
logie van de revolutie), vanuit de opstanding van
Christus, blijkt juist een novum: we werken aan een
goede zaak, die wereld'.
Van der Riet: Nogal logisch dat we werken aan de
wereld. De r.k. theologie 'wil nu weer iets verder. De
conclusie is nu: thans doet iedereen aan het werk
voor en aan die wereld mee. De kerk als zodanig
hoeft er zich niet meer direct voor in te zetten. De
mensen, die christen zijn uiteraard wel, zo goed als
wie zich niet uitdrukkelijk christen noemt, de persoon
lijke verantwoordelijkheid telt De wereldontwikkeling
is verder gegaan Een encycliek Humanae Vitae is
daarom te oud voor West-Europa, in strijd met de
wereldrevolutie. Daarom kijken we er in West-Europa
zo vreemd tegen aan'.
Theologen lopen altijd vooruit, wordt de afstand tot
het gewone kerkvolk' niet te groot of is die al min
der? Lopen ze nu eigenlijk niet waf minder vooruit?
Van der Riet: Minder vooruit, ja. Ik heb het gevoel
dat veel punten thans direkt aanslaan en overkomen.
Dat zit er in: veel zaken leven al in de mensen, om-
omdat de mensen mondiger zijn. Door meer commu
nicatie vooral ook. Op het ogenblik houden theologen
niet lang iets voor zich. De colleges blijven mei be
sloten tol de studenten, ledereen denkt mee'
Parallellen Rome-Reformatie?
Van Drunen: ,lk heb het gevoel dat de mensen de
kerk vooruit zijn geweest met het maken van een
eigen geloof. Er is een winelwerking: de een heeft
niet het gezag over de ander, de theologie niet over
de mens, de mens niet over de theologie. Beide staan
kritisch tegenover elkaar, bat heeft de kerk niet
snel genoeg onderkend. Aan protestantse en r.k. kant
vraagt men zich nu af waar zijn onze mensen met
hun geloof. Het is een schrikreactie geweest van de
kerken'.
Van der Riet: ,Wat noemt u de kerken?'
Van Drunen: ,ln ieder geval ook de leiding der ker
ken, de theologen. De slotsom wordt: je kunt de kerk
opheffen - haar taak is gedaan - óf de kritische in
stantie die de kerk is, die de kerk als leidinggevend
moet zijn voor de mens, opnieuw vervullen. De kerk
heeft naast de troostkant ook een begeleidende, zui
verende taak ten opzichte van mensen en maatschap-
p«i'-
Een predikant, een geestelijke, is verplicht de theolo
gische inzichten van déze tijd door te geven aan déze
mens van déze maatschappij. Een mens, op wie aller
lei invloeden spelen, die gevormd wordt, zichzelf
vormt uit allerlei inwerkingen. Een verkondiging zon
der eigentijdse theologische inzichten erin te verwer
ken is niet mogelijk voor de mens van deze tijd?
Van Drunen: ,De houding én functie van de predikant
nu: vragen. Je brengt geen zekerheden meer, je kunt
alleen nog de weg van de gelovigen toetsen. De taak
van de theologen is te verwoorden wat geloven in
onze tijd betekent. Het zou onlogisch zijn de woorden
van een voorbije tijd door te brengen. Theologie van
déze tijd is: zin en kracht voor deze tijd. Dan kom
je weer op die puur-menselijke theologie of de ver
ontruste theologie (een soort Amerikaans fundamen
talisme), waarbij alles letterlijk bijbels is gefundeerd
Dat is een christendom dat buiten de tijd 'staat. Het
gaat er in deze tijd om, zowel de bijbelse gegevens
serieus te nemen als onze moderne kritische zakelijk
heid.
Van der Riet: ,Maar de heilsgeschiedenis gaat nog
verder. Wat zich op het ogenblik voltrekt is wel dege
lijk een heilshandeien Gods. De openbaring heeft de
kern bereikt in de Hemelvaart van Christus. De rest
eromheen is nog steeds bezig.'
Van Drunen: Ja juist. De verwerkelijking van Christus
daden is een taak van de mens'. Van der Riet ,Mei
verwerking van het heden'.
Van Drunen: ,Het Christus gebeuren is enorm op de
groei van de wereld gericht, een stimulans, een weg
wijzer geweest, een perspectief. Net zoals de ontdek
king van de atoomenergie. De atoomgeleerden heb
ben van de atoomenergie een dankbaar gebruik ge
maakt, méér dan de Christenen van Christus, de chris
tenen hebben te eenzijdig, teveel teruggedacht, te
weinig naar de toekomst gewerkt.'
De wereld komt meer in het vizier.
Van der Riet: ,Soms iets teveel. Men denkt soms iets
te horizontaal, dan heeft men alleen aandacht voor de
medemens en komt het verfikale espect, de verhou
ding tot God, naar mijn indruk wat teveel op de
achtergrond'.
Van Drunen: Wilson en Ian Smith zag je samen in
een kerkdienst op het schip waar ze onderhandelden
over Rhodesia. De kerk zou bemiddelend moeten zijn
Het gaat niet meer om het eigenbelang, maar om de
wereld van ons en onze kinderen'.
DROGE KOEK
KERK, KERKDIENST
Nineke: droge koek. stukjes uit de bijbel lezen. In de praktijk niks
doen. Pieter: kerk trekt niet meer Martien als kerk nog Iets wil
betekenen dan moet ze zich meer bemoeien met politiek. Nelleke
Informatie geven ook na de kerkdienst, discussie. Martien: die
encycliek over de pil. Was een schok voor wie de pil gebruikten,
een desillusie. De kerk klampt zich vast aan oude zaken, de kerk
dringt zich op. Martien- oude fundamenten, de kerk kan niet mee
of alles veranderen. Er is progressief en conservatief. Conservatief
regeert de kerk. Nelleke: maar iets wat nog goéd Is in die kerken
hoef je niet te veranderen. Pieter en Martien: maar wat is nog
goed? Martien: het schijnt dat de kerk niet jong en oud samen kar
omvatten. Babs: maar de mensen zelf werken ook niet mee. OoL
de jongeren niet
TROUWEN IN DE KERK?
Babs. nee. Martien: Gelofte voor God, eeuwige trouw, en dan blijkt
na een paar jaar: het gaat niet. Moet je dan maar je hele leven
ongelukkig blijven? Foute boel. Nineke: zou niet weten in welke
kerk. Gewoon geen zin om ruzie over te maken, net zomin als over
naar de kerk gaan, wel of niet.
GOD, GELOVEN
Pieter: bij gewoon redeneren kom je aan heelal, wat verder, kom
Je aan God? Martien: soort angstproces ook: geloven In God.
Nelleke: ieder heeft wel een bepaald beeld van God. Nineke: maar
hóé. Nelleke: als Je ziet hoe mensen verhongeren vraag je je af:
doet-ie wel iets? Als er dan plotseling mensen gered worden, tja.
dan lijkt het wel weer ergens op. Babs: als je gelukkig bent, mooi
weer, fijne wandeling, geloof je erin. Pieter: een wonderlijke ge
nezing.
Middelbare scholieren in Oostburg, Wilhelminalyceum. Zetten
handtekening als bijval voor sociale pastoor Mazzi, Isolotto, Flo
rence, die mede-menselijkheid in praktijk brengt en overhoop ligt
met r.k. gezag.
PRINCIPES
Zoveel hoofden, zoveel zinnen. Praten met het onderwijzend per
soneel van de chr. landbouwhuishoudschool in Bruinisse. Eén van
de onderwijzers is principieel christen-dienstweigeraar. Hij heeft
nog steeds geen vaste betrekking, want zijn ,zaak' is nog niet af
gesloten. Principes passen niet in militaire dienst.
Kentering in geloof, in kerk. in maatschappij: iets verkeerds doen
is eigen verantwoordelijkheid, niemand weet precies meer welke
koers. Onzekerheid. De jeugd gooit alles overboord, omdat je ouder
bent en iets zegt is het sowieso niet goed. Maar ook: deze kentering
betekent: de voorhoede wil de consequenties uit wóórden trekken.
Waarmaken wat je zegt. Bijvoorbeeld: gij zult niet doden, uw naaste
liefhebben als uzelf.
Het godsdienstuur: voorzichtig aan Invoeren in waarheden, ook
nieuwe waarheden soms. Maar de vruchten ontvangt men pas als
de huidige schoolkinderen moeder zijn geworden. Kerk, regering.
christen-politicus: de meningen zijn verdeeld. De een wil een
christen-politicus ter verantwoording roepen (waarom stemmen voor
f 225 miljoen voor de NAVO extra na Tsjecho-Slowakije. Daarmee
is vrede en toenadering niet gediend. De ander zegt: de politicus
hoeft niet te luisteren naar de kerk. maar naar 'Gods woord. Het Is
erg moeilijk na te gaan of de handelingen van een christen-politicus
goed of niet goed zijn. Dat is zijn eigen verantwoordelijkheid. Is
christen-zijn een risico nemen, het risico van de eenzijdige ont
wapening, bijvoorbeeld is het geloof niet genoeg? Ja, maar de
communistische leer is atheïstisch. Tussenopmerking: maar- wel
humaan.
VEEL EERLIJKER
Drie bejaarden van 81, 80 en 75 jaar in .Schild en Hof' te Goes.
Geen verontrusting, ook geen berusting. Een duidelijk positieve op
stelling tegenover vernieuwingen, hoewel ze er rond voor uitkomen
niet alles meer te kunnen begrijpen. Groot verschil met vroeger: de
bijbel wordt anders opgevat. Eén van hen: vroeger mocht je niks.
/eel mensengedachten, dit mocht wel, da't mocht niet. Dat is nu
allemaal veel logischer geworden. Vroeger lag er een druk op je
alles is nu veel vrijer, veel eerlijker. Waarom? Omdat de mensen
ontwikkelder zijn geworden, omdat de jeugd van nu veel de stool
tot vooruitgang geeft.
Deze bejaarde ziet de bijbel voor het grootste deel als een symbo
lisch boek.
De andere twee: over verontrusten: ze maken er niet zo'n probleem
van. Ze zouden beslist niet zeggen: die of die professor moet van
de vrije universiteit verdwijnen.
Ze zijn in de bijbel opgevoed, van kindsaf. Gods Woord. Genesis.-
waar het verstand eindigt begint het geloof.
De eerste weer: kerk moet zich niet met politiek bemoeien. Niet
met Vlëtnam. in de eerste plaats de prediking. De tweede: kunnen
ze zich er wel aan onttrekken? Ook op de kansel een mening er
over hebben: ja. Als enkel voorbeeld. Maar? de dominee moet niet
e veel zijn eigen mening verkondigen.
GAATJES VULLEN
Tot slot ds H. Groeneveld (43, gereformeerd), Vlissingen, die op
een avond over arme en rijke landen opmerkte: de predikant kan
wel de gaatjes maken bij de kerkgangers over deze zaken, maar
hij kan die gaatjes niet vullen, daarvoor moeten deskundigen komen.
Ds Groeneveld wil een onderscheid maken tussen gespreks- en
verkondigingsdiensten. In gespreksdiensten kunnen de deskundigen
komen spreken. Dergelijke diensten wil hij graag houden. De ver
kondigingsdiensten moeten de prediking centraal houden. Het is
gevaarlijk, zo meent hij. om in die verkondigingsdiensten concrete
situaties in de prediking te verwerken, vanwege het gezag van het
Woord van God. Dan wordt het teveel de mening van de dominee
op de voorgrond schuiven. Het zou de kerk niet goed doen als zij
haar oordeel geeft: dat betekent ontwaarding van het gezag van
de bijbel en van de prediking. Het wordt toch al meer en meer:
dat zegt die dominee'.
Minister De Jong vond dat de kerken weinig kijk hadden op de
NAVO-miljoenen, dat ze er beter af konden blijven, de kerken
praten niet voor deze wereld. Dominee Groeneveld: niet mee eens,
de kerken praten wél voor déze wereld. Overigens: vanuit het
evangelie is hij het ook niet eens met de NAVO-miljoenen.
