PRETTIG KERSTFEEST - FROHE WEIHNACHT
JOYEUX NOËL - MERRY CHRISTMAS
BONNE ANNEE
GELUKKIG NIEUWJAAR - BUON NATAL
GOTT NYTT AR - GLUCKLICHES NEUES JAHR
De vervlakking is begonnen, toen men
afstapte van de steendruk en overging
naar gewone druk', aldus de Vlissingse
drukker G. Krijger.
Het gesprek gaat over de enorme hoeveelheden
kerstkaarten, die de posterijen zoveel extra
werk bezorgen. Kerstkaarten versturen Is een
mode geworden. Een mode, die steeds omvang
rijke vormen gaat aannemen. De aanmaning van
de PTT om kerstkaarten vooral toch voor 16 de
cember op de post te doen, Is hiervan een
duidelijke illustratie. Het staat vast, dat dit te
danken 13 aan invloeden vanuit Engeland en
Amerika. Het is dan ook tekenend, dat de ver
koop van knijpertjes, waarmee men de kerst
kaarten aan een touwtje goed zichtbaar in de
kamer kan hangen vooral de laatste paar jaar
op gang Is gekomen. In met name landen als
Engeland en de Verenigde Staten Is het al tien
tallen Jaren een vaste gewoonte, dat men alle
ontvangen kerstkaarten goed zichtbaar voor de
visite op de schoorsteen uitstalt. Dan kan de
visite goed zien hoe populair de gastvrouw wel
Ie. In Nederland Is de geschiedenis van de
kerstkaart nog vrij kort. Pas na de tweede
wereldoorlog is de kerstkaartenindustrie hier
goed van de grond gekomen. Voor die tijd
v/ensten Nederlanders elkaar slechts zelden
prettige kerstdagen. Het accent van de goede
wensen lag hier volledig op nieuwjaar.
Over die tijd sprak de heer Krijger met enige
weemoed. Het was de tijd, dat grote groepen
Nederlanders visitekaartjes lieten drukken. De
drukkers vervaardigden deze kaartjes met be
hulp van een steen waarin met vaak ware
meesterkunst de namen werden gegraveerd:
,Dan kreeg Je pas mooie kaartjes. Omdat de
drukker zelf de letters ontwierp waren er veel
meer mogelljkhe 'en om een mooi kaartje te
maken dan tegenwoordig. Nu moet men gebruik
maken van bestaande letters op blokken en dat
staat veel minder variatie toe. Er zijn nog wel
mensen, die steendrukkaartjes moeten hebben,
maar dat aantal wordt toch steeds kleiner. Het
Is voor deze tijd trouwens veel te duur. Van
wege de kosten kun je beter een modern
maar minder mooi gedrukt kaartje nemen".
FOOITJES
BEHOEFTE
voorzichtiger gaat worden met het versturen
van dure kerstgeschenken. Misschien hebben
ze ook in Duitsland iets gemerkt van een in
zinking in de conjunctuur Het is wel duide
lijk, dat als je moet bezuinigen de prijs van
kerstgeschenken bovenaan het lijstje staat. Uit
eindelijk bereik Je met die kerstgeschenken
maar een beperkt publiek'.
EENVOUDIG
De AMZ zélf heeft twee weken voor kerstmis
1250 kerstkaarten en evenzovele balpennen
naar de klanten gestuurd. De kerstkaarten van
de AMZ zijn zeer eenvoudig gehouden: ze heb
ben de vorm van een prentbriefkaart. De af
beelding op deze kaart heeft weinig of niets
uitstaande met het kerstfeest: slechts weinig
mensen zullen In een kerststemming raken als
ze een fotomontage onder ogen krijgen met een
afbeelding van de Oosterscheldebrug met op
de voorgrond een gedeelte van een autobus
van de AMZ. Op een strookje heeft de AMZ
zijn klanten .prettige feestdagen en voorspoedig
1969 gewenst'. Op de achterzijde van de kaar
ten staat uitvoerig aangegeven, wat de aktivi-
teiten van de AMZ zijn. De heer Schipper pre
tendeert met deze kaarten ook niet meer dan
deze autobusonderneming onder de aandacht
van de mensen te brengen: ,We laten weer
eens merken, dat we er zijn. Toch zit er wel
meer achter. Wij zijn als touringcarbedrijf niet
representatief. Dat komt omdat de relatie met
onze klanten anders is als bij de meeste andere
bedrijven. Tussen onze klanten en ons bestaat
duidelijk een geheel andere sfeer dan alleen
maar een zakelijke. Tenslotte is het zo, dat de
mensen ons kennen door hun vakantie. Ik vind,
dat bij ons het zakelijke duidelijk vermengd is
met het ideële. Waarom zouden we anders
kerstkaarten versturen. Tenslotte komt die kaart
van ons, die toch weinig opvallend Is, tussen
de grote hoop terecht. Als we het alleen uit
zakelijke overwegingen zouden doen, konden
we beter alleen maar in het voorjaar als nie
mand anders kaarten stuurt van ons laten
horen. In die tijd maken de mensen hun va
kantieplannen en dan sturen we ook een ande
re kaart, waarmee meer de aandacht voor
touringcarreizen wordt gevraagd'.
Hoe ging dat voor de oorlog? Over het al
gemeen woonden de meeste relaties In dezelf
de plaats en dan kreeg de jongste bediende de
kaartjes die voorzien waren van de letters
GN In handen om ze aan de deuren af te
geven. Die Jongste bediende was er altijd goed:
het hoorde immers tot de vaste gewoonten, dat
zo'n Jongen een fooitje in handen werd gedrukt.
Aan het verzenden van kerstkaarten werd in die
dagen nog helemaal niet gedacht. Het kerst
feest werd toen in brede kring trouwens nog
op een geheel andere wijze gevierd dan nu het
geval is. Een groot deel van de Nederlanders
bepaalde zich tijdens r' e dagen tot het zingen
rond de kerstboom, het voorlezen van kerst
verhalen en uiteraard was toen ook het aantal
mensen, dat zeker op kerstdag naar de
kerk ging veel groter dan tegenwoordig. Tijdens
de kerstdagen werd er wel een stuk boterletter
gegeten en ook een stukje tulband werd niet
versmaad, maar men was toch nog lang niet
toe aan de kerstdiners, waarmee de restaurants
de afgelopen weken zo druk hebben geadver
teerd. Ook dachten de Nederlanders er in die
dagen niet over om de kerstdagen te benutten
om een pakjesavond te houden. De pakjes wa
ren voor Sint Nicolaas-avond en de kaartjes
voor nieuwjaar. Het kerstfeest had nog niet de
franje, die er tegenwoordig ete9ds meer aan
wordt gegeven.
De boekhandelaren kunnen er van mee praten.
Tenslotte Is de kerstkaartenmanie economisch
een zeer belangrijke franje van het kerstfeest
geworden. Het is nog wel niet zo erg als in
Amerika, waar per hoofd van de bevolking zo'n
dertig gulden aan kerstkaarten wordt besteed,
maar een omzet van honderdmiljoen kerstkaar
ten voor een landje met twaalfmiljoen inwoners
gaat er toch ook al een beetje op lijkenl Die
twaalf miljoen Nederlanders hebben kennelijk
behoefte aan honderd miljoen kerstkaarten
PRESENTATIE
De directeur van de Vlissingse WV, de heer
W. Huibregtse, verstuurt slechts op bescheiden
schaal kerstkaarten: ,Nu zou ik wel net als
allerlei zaken honderden kerstkaarten kunnen
gaan sturen, maar dat heeft toch allemaal niets
te betekenen. Ik zoek een aantal adressen uit
van mensen, die ik persoonlijk vrij goed ken en
daar gaan kerstkaarten naar toe'. De heer Hui
bregtse is een van de mensen, die overtuigd Is
van de stelling, dat het verzenden van kerst
kaarten bitter weinig te maken heeft met het
kerstfeest als zodanig. De belangrijkste drijf
veer bij de firma's, die kerstkaarten versturen,
is presentatie: vrij vertaald zou dan de term
.prettige kerstdagen' betekenen ,denk aan mij'.
Die goede wensen betreffen dus vooral de af
zender en als zodanig zijn ze geheel in tegen
spraak met de kerstgedachte, die niets te ma
ken heeft met eigen belang. In vele gevallen
aldus deze redenering zorgen de massa's
commerciële kerstkaarten voor een uitholling
van die kerstgedachte. De heer Huibregtse
onderschrijft dit: .Natuurlijk, ik kan toch moei
lijk al die mensen, die van mij een kerstkaart
ontvangen, werkelijk een echt goed kerstfeest
toewensen. Zo beschouwd meen ik er natuurlijk
niets van. Ik verstuur kerstkaarten, omdat ik
er niet onderuit kan Het hoort nu eenmaal zo,
je moet wel. omdat de anderen het ook doen'.
VEELTALIG
Twintig Jaar geleden bestond die behoefte nog
helemaal niet. De verschillende ondernemingen,
die betrokken zijn bij de produktie of de ver
koop van kerstkaarten hebben dan ook niets
nagelaten om die behoefte bn het publiek te
kweken, toen bleek hoe groot de omzetten in
landen als Engeland en Amerika waren. Als
ergeloos bezoeker van een boekhandel kun je
moeilijk om de grote stand met kerstkaarten
heen. Bovendien krijgt ook de gewone particu
lier steeds vaker van de meest uiteenlopende
firma's kerstkaarten met kleine geschenken toe
gestuurd. En als dan ook eigeh kennissen of
familieleden kerstkaarten gaan verzenden, kun
Je er niet meer omheen: het bescheiden nieuw
jaarskaartje, dat in kleine aantallen de deur
uitging wordt vervangen door kerstkaarten in
elle soorten en maten. Want keu9 Is er genoeg.
Dat geldt zowel voor de particulieren als voor
de zaken, die vaak exclusieve kaarten laten
drukken. Het is opmerkelijk dat de meest uit
eenlopende zaken en instellingen kerstkaarten
versturen. Een paar voorbeelden- machine
fabrieken, hotels, autobusmaatschappijen, aan
nemingsbedrijven, banken, gemeentebesturen
en kulkenopfokbedrijven. De meeste zaken
laten hun kerstwensen vergezeld gaan van een
relatiegeschenk, zoals agenda's en balpennen
Zo erg als In Duitsland, waar een ware wedijver
ontstond Is het in Nederland nooit geworden
Toch heeft ook de heer J. M. Schipper van de
Autobusmaatschappij Zeeland in Goes verschil
lende keren kalkoenen als relatiegeschenk ge
kregen: ,lk heb echter da Indruk, dat men wat
De heer G. P. Aalbrecht werkzaam bij een
Middelburgse drukkerij weet alles van de
eisen, die men aan kerstkaarten stelt: ,lk heb
vooral te maken met bedrijven, die zo mogelijk
een exclusieve kerstkaart wilen hebben. Ken
merkend is wel, dat er veel vraag Is naar kaar
ten met wensen in alle talen. Daar geef je je
bedrijf natuurlijk een wat internationaal tintje
mee. Tenminste dat hoopt men op die manier te
bereiken. Dat internationale zit niet alleen in de
veeltallne wensen, maar ook in de afbeeldingen.
Wintersporttaferelen en in het algemeen berg
landschappen zijn erg in trek. Maar ondanks die
speciale vragen, er blijven een aantal steeds
terugkerende wensen. Het gros van de kerst
kaarten heeft dan ook overeenkomstige ken
merken, Het moet liefst een winters karakter
hebben, wat wordt bereikt met besneeuwde
daken en bomen en verder komt op vrijwel
iedere kerstkaart het aspect Jicht' naar voren
Daar zijn al de meest uiteenlopende manieren
voor bedacht. Een brandende kaars tegen een
sterrenhemel doet het altijd wel goed en dan
ook natuurlijk een besneeuwd kerkje met ver
lichte ramen. Maar men maakt toch ook wel
gebruik van een doodgewone ouderwetse pe
troleumlamp om op de kerstkaart het asped
licht naar voren te laten komen'.
Er zijn wel bedrijven, die speciale wensen heb
ben om hun branche te benadrukken- .Hotels
vragen veel naar kaarten, waarop wild i9 af
gebeeld. Bijvoorbeeld een paar reeën In een
besneeuwd bos. Ook allerlei soorten hoenders
in dezelfde omgeving worden vaak door hotels
gebruikt'.
VIGNETJE
GEVOLGEN
TE VEEL KRITIEK
y'i rnJ'/arjnn.
lamij'uar
kaart gekozen met op de voorzijde een afdruk
van een foto. die de neadresseerde een kijkje
op een besneeuwde kerk van Veere toont. Aan
de binnenzijde staat een bescb-!den vignet van
de firma en voorts wordt in vier talen .prettige
kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar gewenst'.
De heer Den Herder had tot voor kort niets te
maken met lastige en ingewikkelde tradities.
Nog slechts twintig jaar geleden ging met ge
leend geld een loonspuitbedrijf van start. En
dat liep allemaal voorspoedig. Reeds na een
jaar kon die ene tractor worden vervangen door
een betere apparatuur en allengs groeide het
bedrijf van de gebroeders Den Herder. De
grote ommekeer kwam in 1959, toen de heer
Den Herder patent kreeg op een door hem ont
worpen aardappelpoedermachine: een reuzen-
injectienaald, waarmee men ingekuilde aard
appelen gemakkelijk kan bereiken. Toen ont
stond op kleine schaal de fabrikage. In 1966
werd de werkplaats weer uitgebreid, omdat de
heer Den Herder patent had gekregen op een
slomaaier. Er staat in Serooskerke nu een land-
bouwmachinefabrlek, waar dertig mensen de
kost verdienen. De uitvindingen van de heer
Den Herder bleken internationaal zo interessant,
dat ze op vrij grote schaal konden worden ge
ëxporteerd. Het loonspuitbedrijf is inmiddels
aan de kant geschoven en het bedrijf heeft zich
volledig geconcentreerd op de handel in be
strijdingsmiddelen en op de handel in en de
fabrikage van landbouwmachines. Mede dankzij
de vestigingen in Clay-Souilly in Frankrijk en in
Holbeach in Engeland vinden deze machines
hun weg in Europa.
De heer Den Herder schaamt zich niet voor de
zakelijke overwegingen, die tot het verzenden
van kerstkaarten leiden. Toch vindt hij. dat er
wel iéts meer aan te pas komt dan alleen maar
presentatie- ,We versturen honderden kaarten
naar vrijwel alle Europese landen en ook naar
Noord-Afrika. We hebben ook adressen in
Oost-Duitsland en in Joegoslavië. Nu is het bij
ons zo, dat we de meeste klanten goed ken-
ken. En je weet nooit, wat voor gevolgen zo'n
kaart nog eens heeft. Toevallig heb ik weieens
zoiets meegemaakt. Toen lag er een klant van
me In het ziekenhuis hier in Middelburg en die
heb ik tóen een attentie gestuurd. Je zou zeg
gen: dat hoort gewoon tot de goede manieren
ten opzichte van een zakenrelatie. Maar later
hoorde ik van z'n vrouw, dat die man het bij
zonder op prijs had gesteld Die attentie van
ons stelde op zichzelf natuurlijk niet zoveel
voor, maar op dét moment hielp het die man
uit de put. Gewoon omdat hem duidelijk werd,
dat er nog mensen waren, die om hem dachten.
Zo zie je maar, je weet nooit waar zo'n kaart
nog eens goed voor is'.
De heer Den Herder is geboren en getogen op
het Walcherse platteland. Het zal dan ook geen
verwondering wekken, dat hij zich tot voor
enkele jaren beperkte tot nieuwjaarswensen:
,Dat was de gewoonte, maar door de vele Inter
nationale contacten ben ik er toe gebracht om
ook het kerstfeest in m'n wensen te betrekken'.
De kaarten, die bij de machinefabriek Gebr
Den Herder urt Serooskerke In honderdtallen
de deur uitgaan, hebben qua afbeelding niets
met landbouwmachines of met bestrijdings
middelen (een andere tak van het bedrijf) te
maken. De heer J. den Herder heeft een vouw-
Over de foto op zijn kerstkaarten heeft de heer
Den Herder nog een filosofietje: ,Ja, ik heb een
foto van Veere gekozen, in de eerste plaats
omdat ons bedrijf in de gemeente Veere is ge
vestigd en omdat Veere bekend Is in heel
Europa. Ik heb met opzet een foto van Veere
gekozen om iets moois uit eigen omgeving te
laten zien. Als je de radio en televisie moest
geloven zou er in Nederland helemaal niets van
deugen. Overal hebben ze maar afbrekende
kritiek op en het is maar zelden, dat je eens
een woord van waarderinn hoort. Ik geloof, dat
dat voor Nederland niet goed is. Bovendien is
het helemaal niet zo. Natuurlijk zijn er dingen,
die niet deugen. Maar ik vind, dat er eens wat
meer aandacht moest zijn voor de mooie en de
goede dingen in Nederland. Ik heb het voor
recht, dat ik in praktisch alle Europese landen
kom en als je daar je ogen de kost geeft, moet
je wel tot de conclusie komen, dat al die kritiek
zwaar overdreven is. In Nederland is het in
vergelijking met de meeste andere landen een
ideale toestand. En om iets van dat mooie,
waar we toch zo veel van hebben te laten zien,
heb ik die foto gekozen'
Het is wel heel wat anders dan de molentjes
en koetjes, die het begin van de Nederlandse
kerstkaart markeerden. Boekhandelaar Jelle
Theunis uit Vlisslngen: ,Daar zijn we mee be
gonnen, bijzonder romantische landschapjes,
die niets uitstaande hadden met het kerstfeest
In een tweede fase is men overgestapt op de
Engels/Amerikaanse kaarten. Van die uitvouw
bare met glitter en schelle kleuren. Dan heb
ben we natuurlijk de prentjes van Anton Pieck
gehad en afbeeldingen van landschappen van
oude Hollandse meesters Steeds weer zie ie
een verschuiving in het publiek, dat een be
paald type kaart koopt. Dit jaar zijn de Skandi-
navische kaarten het neusje van de zalm- ƒ2,25
per stuk. Die worden dan gekocht door wat je
misschien de upper ten zou kunnen noemen
En gegarandeerd, volgend jaar koopt de mid
denklasse die kaarten Op die manier schuift
een bepaald type kaart steeds verder op en
worden ook de uitvoeringen goedkoper. Wast
volgend jaar zal de groep die dit jaar de Skan-
dinavische kaarten met bedrukt linnen koopt
naar iets anders uitzien, ledereen streeft ten
slotte naar een zekere exclusiviteit. De chef
kan moeilijk dezelfde kaarten gaan versturen
als de bediende, daar komt het wel zo'n beetje
op neer'.
Het streven naar exclusiviteit blijft bestaan
Maar die exclusiviteit wordt nu door de groot
industrie bepaalt en niet meer door mannen als
de heer Krijger, die voor de oorlog zijn vak
manschap toonde In het graveren van naam
kaartjes.