RETOURTJE MAAN
NASSAU BAY: CENTRUM
VAN RUIMTEVAART
Yaterdag 21 december 1968
zaterdagnummer
(VAN ONZE CORRESPONDENT IN WASHINGTON)
KAAP KENNEDY FLORIDAHet zijn dit jaar geen drie wijzen uit het oosten
die koers zetten op een ster, maar drie astronauten uit het westen die koers zetten op de
maan. Hun gaven zijn geen wierook en mirre, maar een rapport aan de wereld van wat
geen menselijk wezen ooit zag, noch beleefde. Kerstmis 1968 is voor hen geen huiselij
ke kamer maar een hermetisch afgeslotennauwe capsule, geen gebraden kalkoen, maar
geconcentreerd vlees in een plastic omhulsel, geen behaaglijkheid maar risico en gevaar.
Om kwart voor acht (kwart voor twee Nederlandse
j tijd) vandaag, zaterdag -'I december, zal de .afvuur-
kamer" van het ruimtevaartcomplex op Kaap Ken-
nedy, een onbewogen stem het commando geven
voor het starten van de kolossale motoren
van de 110 meter hoge Saturnusraket. Een gedeci
deerde vinger zal een rode knop indrukken en de
I blikken in het futuristische vertrek zullen vastge
nageld zijn aan de grote televisieschermen vlak
onder het plafond waarop de raket, gehuld in een
I /luier van vuur, zichtbaar is. Deze stalen toren van
I menselijk vernuft zal zich enkele met rs verheffen
#n dan zal het gedurende enkele seconden, die uren
schijnen, zijn alsof de machtige Saturnus, leunend
op zijn vuurkolom in de ruimte balanceert en stil
staat. Alsof het afscheid van de aarde, waarin het
grootste deel van de raket nooit meer zal terug-
I keren, een bovenwereldlijke smart veroorzaakt, zal
de Saturnus zich tenslotte met het on' aglijke ge-
I brul en geweld van zijn motoren omhoog stoten en
binnen enkele minuten uit het zicht verdwijnen.
I Camera's, die een honkbal op tien kilometer afstand
kunnen waarnemen, zullen de raket nog enkele
ogenblikken 'cunnen volgen. Daarna is alle contact
per signaal.
De Apollo-capsule, die de vorm van een stompe
kegel heeft, is 385 centimeter in doorsnee hoog.
Iedere astronaut heeft iets meer dan twee kubieke
meter beweegruimle. Vierentwintig kilometer elek
trisch draad is erin verwerkt, en ongeveer twee mil
joen functionele onderdelen. De wanden zijn één
doorlopend instrumentenbord met 506 schakelaars,
71 lichten, en 40 af leesinstrumenten.
Omdat in d>. toestand van gewichtloosheid het
kleinste gebaar een algehele verandering van positie
veroorzaakt, zijn op de bodem van de capsule een
aantal ,kl f'-plaatsen aangebracht waar de astro
nauten zich aan vast kunnen .plakken', om waar
nemingen te verrichten. De zwaartekrachtloosheid
brengt ook met zich mee dat water en alle losse
voorwerpen in de lucht blijven zweven en dat het
geen verschil uitmaakt in welke toestand wordt ge
slapen of gegeten.
De urine van de astronauten wordt rechtstreeks via
buizen buiten de capsule gebracht waar het lange
tijd tegen de buitenwand aan bliift zr even en soms
voor de kleine vensters zichtbaar is. (Ket was dit
vocht, dat in de ruimte op de vlokken Hikt, dat John
Glenn op zijn eerste vlucht om de aarde aanzag voor
een in de ruimte aanwezisubstantie die de ge
leerden voor raadsels plaatsten.) De vecaliën worden
in de capsule in plastic zakken opgeborgen.
Hoewel de drie Apollo 8-astronauten zich moeten
houden aan een straf werkschema, h»bben zij vol
doende vrije tijd om zich te vermaken met zulke
spelletjes als het rond laten wentelen van de met
koffie gevulde plastic omhulsels, om dan te zien hoe
de luchtbellen zich naar het exact geometrische
midden van d° zak verplaatsen, leder van hen heeft
zijn eigen dagelijkse 'menu' van ongeveer 2500 calo
rieën.
De Apollo-8 zal niet rechtstreeks naar de maan
Met het oog op de
komende reis om de
maan van drie
Amerikaanse
astronauten is
onze correspondent
in Washington,
mr H. L. Leffelaar,
naar het
opleidingscentrum
voor ruimtevaarders
in Texas en
vervolgens naar
de lanceerbasis
Kaap Kennedy
gevlogen om in
enkele artikelen
een beeld te
kunnen geven
van deze sensationele
gebeurtenis.
Doorsnee-tekening van de Apollo-8-capsule. Vertaling van de verklaringen, links boven te beginnen: punt «aar capsule
gekoppeld wordt aan vaartuig dat op de maan zal landen. aluminium honingraat-voering aan binnenzijde voor bescherming
tegen de grote hitte bij het weer terugkomen in de atmosfeer.» stalen voering. zijvenster. venster «aaruit de astronauten
het zicht hebben op het vaartuig waarmee de koppeling tot stand gebracht moet «orden. tussenvoering van staal rechts:
paneel waaruit de astronauten btf gevaar kunnen ontsnappen. 1 tweede venster voor koppelingsmanoeuvre.
schieten maar eerst twee omwentelingen om de
aarde maken, die ieder anderhalf uur duren, op een
hoogte van 189 kilometer. Gedurende deze periode
zullen alle vitale onderdelen gecontroleerd worden
en mochten er defecten zijn, dan zullen de astro
nauten opdracht krijgen naar de aarde terug te
keren.
Voo de doorreis naar de maan worden de motoren
van de d de sectie opnieuw gestart. Met het ont
wikkelde momentum zal de ra een snelheid van
ruim 35.000 kilometer per uur de aantrekkings
kracht var. de aarde cloorb eken en koers zetten
naar de maan. Zesenzestig uur na de start van Cape
Kennedy zullen de astronauten door hun vensters
de maan als een kolossaal oppervlak voor zich zien,
ogenschijnlijk dichtbij, maar d. n nog steeds 85 kilo
meter van hen verwijderd.
Een com1 natie van de aantrekkingskracht van de
maan en het gedurende 246 seconden afremmen van
de capsule door middel van de motoren, zal het
vaartuig in een omwenteling om de maan plaatsen.
Iedere baan om de maan zal twee uur duren. Ge
durende 45 minuten, wanneer de astronauten zich
aan de .achterkant' van de maan bevinden zal al
het contact met de aarde verbroken zijn. In de
twintig uur die zij cirkelend om de maan door
brengen, zullen de astronauten die achterzijde van
de maan fotograferen en filmen voor een directe
kleurentelevisie-uitzending naar de aarde Maar hun
belangrijkste taak zal bestaan uit het bestuderen
van de vijf mogelijke landingsplaatsen voor de
apollo-10
Na tien banen om de maan breekt het meest kri
tieke ogenblik van hun spectaculaire reis aan wan
neer de motoren opnieuw gestart moeten worden
om de aantrekkingskraclvan de maan te ontsnap
pen. Een defect op dit ogenblik kan betekenen dat
zij gedoemd zijn in een elips om de maan te blijven
draaien, of om op het maanoppervlak neer te stor
ten. Om de kansen hierop tot het minimum terug te
brengen, zijn alle essentiële onderdelen van deze
motor in duplicaat aangebracht.
De terugreis naar de aarde zal 57 uur duren, waarbij
de capsule de atmosfeer onder een hoek van onge
veer 6 graden zal binnenstormen om in de Stille
Oceaan uil het onzichtbare niets in de nacht te
landen.
,Van de oudste tijden af is de mens geïntrigeerd ge
weest door het firmament boven zijn wereld', zegt
de automatische stem in een visuele presentatie in
het bemande ruimtevaartcentrum van Houston. Het
beeld dat bij deze zin op het doek wordt geprojec
teerd is dat van een herder in de velden van Beth
lehem, die zijn blik op een glanzende ster heeft ge
richt. Dit beeld zou de dag na kerst als Frank Bor-
man, James Lovell en William Anderson veilig zijn
teruggekeerdeen extra dimensie hebben gekregen.
KAAP KENNEDY - Florida - Omstreeks zes uur in de
middag zitten gewoonlijk drie mannen aan de bar van
de ,Piperspub' in het Holiday Inn-hotel van Cocoa
Beach. De barkeeper bejegent hen met het speciale
«oort respect dat kroegbazen alleen hebben voor vaste
klanten die, hoewel zij zich niet familiair laten be
handelen, het aanzien van de zaak verhogen. Want deze
drie mannen zijn de astronauten die straks met de
Apollo-8 de spectaculaire retourvlucht naar de maan
zullen maken.
Frank Borman, James Lovell en William Anderson bevinden
zich sinds een paar weken op Kaap Kennedy. Iedere dag
rijden ze de vijftien kilometer van hun hotel naar De Kaap
en brengen er de dag door met voorbereidingen van hun
vlucht. Ze confereren met de technici die belast zijn met de
start van de raket, ze zitten urenlang geconcentreerd in een
donkere hal waar de vlucht naar de maan wordt nage
bootst, en tenslotte brengen ze evenvele uren door in hun
25 kilo wegende wit zilveren ruimtevaartpakken voor repe
tities en generale repetities in de capsule bovenop de spits
van de rakel
Iedere handeling die zij vandaag en de komende dagen
moeten verrichten, hebben zij honderden malen geoefend.
Ondanks de wetmatige discipline van hun bestaan, zijn ze
verrassend informeel en weinig zelfbewust Ze geven de
voorkeur aan gelijke burgerkleding: een sporthemd met korte
mouwen en een makkelijke broek- Daarmee verschijnen ze in
restaurants en op vergaderingen. Over hun werk zijn ze
onderling allang uitgepraat en als goede technici die niet
op de dingen vooruitlopen, speculeren zij ook niet over wat
hen te wachten staat.
Kaap Kennedy is het nationale startblok voor de hemel. Het
is een gebied van ongeveer 40000 hectare, waar het enige
dat nog aan de andere wereld doet denken, het vervallen
houten winkeltje van de kruidenier Merrifeld is, die sinds
zijn zaak door de regering werd opgekocht al jaren elders
handel drijft Het is een moerassige streek met veel vogels,
ratelslangen en kleine krokodillen
Er zijn bomen, het slootwater langs de wegen is brak en alles
wat zich boven de struiken verheft zijn raketten, lanceer-
torens, of de zwart/wit geschilderde vuurtoren die zoveel
gemeen heeft met de vorm van een raket, dat toeschouwers
in de eerste jaren van Amerika's flirtatie met het heelal,
vaak geduldig bleven wachten totdat het langwerpige licht
baken zou worden afgevuurd.
APOLLO 8
De Apollo-8, zo goed als klaar voor zijn lancering op 21
december, staat op platvorm 39, driehonderd meter van de
zee Alles er omheen, auto's, de gigantische bollen waarin
vloeibare zuurstof is opgeslagen, de mensen, worden door
zijn aanwezigheid teruggebracht tot de grootte van mieren
Het verstand dat zich wil bezinnen op wat hier gebeurt,
stokt en geeft zich over aan verbijstering.
De Saturnus-5-raket die de Apollocapsule naar de maan zal
brengen, is 110 meter hoog en weegt bijna drie miljoen kilo
gram Van dit gewicht wordt 95 procent in beslag genomen
door brandstof die 96 trein-tankwagons zou kunnen vullen.
De tanks waarin de brandstof voor de eerste etappe van de
vlucht, waarbij in twee en halve minuut een hoogte van 6'!
kilometer moet worden bereikt met een snelheid van 9600
kilometer per uur, zijn groot genoeg om drie verhuiswagens
er naast elkaar in te laten parkeren.
Het brandstofverbruik van de Saturnus gedurende de eerste
150 seconden van de lancering is niet minder dan 15 ton per
seconde. De eerste sectie met de startmotoren wordt op
64 kilometer hoogte afgestoten, waarna de tweede sectie de
capsule tot een hoogte moet brengen van 190 kilometer met
een snelheid van 22.000 kilometer per uur. Daarna wordt
ook deze afdeling losgestoten en neemt de derde sectie het
v/erk over. Van deze laatste sectie hangt het leven van de
astronauten af. Wanneer de. motoren op het kritieke ogen
blik weigeren, zullen zij de aantrekkingskracht van de maan
(die 1/6 minder is dan.die van de aarde) niet kunnen ont
snappen en gedoemd zijn er een eeuwig rondcirkelende
kunstmatige sateliet van te worden. Om deze reden heeft de
fysicus Dr. Ralph Lapp, die een groot aandeel in de con
structie van de H-bom had, de vlucht van Apollo-8 onver
antwoord genoemd, zolang er geen tweede raket klaar staat
om de in het heelal gestrande bemanning te redden of in
leven te houden
PLATFORM
Platform 39, waarvan de Saturnusraket zich zal verheffen,
is een in de grond gegraven gebouw De raket staat er
boven een ,vuurgeul' van 20 meter diep en 50 meter lang
De wanden ervan bestaan uit speciaal verharde baksteen,
waarover tijdens de lancering, wanneer de motoren van de
eerste sectie hun bulderende zee' van vlammen braken, ter
afkoeling miljoenen liters water worden uitgestort. Aan de
uiteinden van de vuurgeul zijn omhooglopende betonnen
hellingen aangebracht die de vlammen niet zijwaarts het land
op, maar de lucht in moeten stoten
Sinds de dood van de drie astronauten in januari 1967, toen
hun Apollocapsule van binnen verbrandde, hebben technici
een ontvluchtingssysteem uitgedacht dat de ruimtevaarders
binnen enkele seconden in staat moet stellen hun vaartuig te
verlaten. Het ontvluchtingspaneel' werd groter gemaakt en
aan de grendels werd speciale aandacht besteed. Ze kosten
ruim duizend dollar per stuk.
Mochten de astronauten hier gebruik van moeten maken
wanneer zij zich bovenop de startklare raket bevinden, zul
len zij vanuit het luik, aegespt in een draagharnas, langs
een kabel naar beneden bunnen schieten. Deze kabel eindigt
in een vertrek, onder in het ondergrondse gebouw naar de
vaargeul, waarvan de vloer is bedekt met een golvende
massa van schuimplastic. Tijdens de start van de raket be
vinden zich artsen in deze kamer die eerste hulp kunnen
bieden. Mocht de raket exploderen en de miljoenen liters
brandstof vlam vatten, dan kunnen de mannen, wanneer zij
niet verder kunnen komen dan deze reddingskamer, hef er
vier dagen uithouden met de erin opgeslagen hoeveelheid
voedsel en medicijnen. Een speciale ,rode' telefoonlijn ver
bindt hen met de controlekamer van het Apolloproject.
Deze controlekamer, de .afvuurkamer' genoemd, bevindt zich
in een zijvleugel van een 53 verdiepingen hoog gebouw
waarin de raketonderdelen op elkaar gezet en samenge
voegd worden. Voor het geval dat de tientallen computers
(waarvan ieder een aantal van de acht miljoen onderdelen
van de raket controleert) in de .afvuurkamer" defect raken en
bij de start uitvallen, staan twee andere en identieke kamers
klaar om het werk over te nemen. Al deze kamers zijn bij
een lancering volledig bemand.
NASSAU BAY, Texas. Op de vele malen wit-gekalkte muur van het
toilet van het restaurant Flintlock inn' is een mededeling gekerfd die
Amerika en het heelal bondig samenvoegt. Er staat: ,(e mc2) plus
10 LBJ inflatie.' Het is een formule die nergens anders op de muur
boven een urinoir kan staan. Want het is hier in Nassau Bay, vijfen
twintig kilometer ten zuiden van Houston, dat Amerika ver boven zich
zelf, boven het geweld van zijn steden, uitreikt naar de hemel. Hier is
het bemande ruimtevaart centrum gevestigd.
De bemanning van de Apollo-8 (van rechts naar links): I'rank Borman, James A. Lovell, William A. Anders.
Nassau Bay is niet meer dan een reeks
benzinestations en fantasieloze motels
aan weerszijden van Nasa-road, die
enkele kilometers verder dood loopt
op de drassige kust langs de Golf van
Mexico, die nier de Baai van Galve
ston heet. In deze omgeving, die de
sporen verraadt van koortsachtige
nieuwbouw, wonen Amerika's astro
nauten in comfortabele, maar nauwe
lijks overdadige bungalowachtige hui
zen. Hun kinderen gaan naar school
in gebouwen die nog nooit in de scha
duw van bomen hebben gestaan,
want de aanplant is jong. Hun vrou
wen winkelen in centra die met hun
verdiepingloze supermarkets en drug
stores niet omhoog reiken, maar zij
waarts de vlakten in.
En toch, waar niet lang geleden cow
boys en veedieven de vlakke prairies
van Texas regeerden, regeert nu de
koude precisie van fysici en techno
logen die hun blik niet op de horizon,
maar op de planeten hebben geves
tigd. Hun domein is een betrekkelijk
klein complex van gebouwen, die door
hun eendere vormgeving alleen van
elkaar verschillen in grootte. Ze zijn
lichtgrijs geverfd met donkerder grijze
vlakken en staan op gazons van stug,
hard gras,
Een enkel wachthuisje blokkeert de in
rit naar het bemande ruimtevaart cen
trum en de controle is verrassend in
formeel, niet meer dan een check van
de lijst met namen van bezoekers die
verwacht worden. Contrasterend met
Amerika's voorliefde voor reclame
borden, richtingaangevers, aanwijzing
en uitleg, is het gebouwencomplex ver
warrend anoniem. Geen der con
structies verraadt zijn identiteit. De
bezoeker bevindt zich onverwacht in
het aardse voorportaal van de hemel
ruimte
Dit bemande ruimtevaartcentrum is één
van vier zulke voorportalen De andere
zijn het Kennedy Space Center op
Kaap Kennedy in Florida, het nationale
startblok voor de hemel, het Marshall
Space Flight Center in Huntington,
Alabama, waar de raketten die de be
mande capsules vervoeren, worden
uitgedacht en vervaardigd en het
Goddard Communications Center in
het plaatsje Goddard in Maryland,
waar de miljoenen gegevens, signalen,
en ook het gekeuvel van de astronau
ten wordt opgevangen en doorge
geven. En hoewel geen van deze af
delingen zonder de ander zou kunnen
bestaan, is de onderlinge concurrentie
en trots niet minder dan die tussen
nationale voetbalclubs.
,Goed', zegt een technicus van het
Texas Centrum, ,op De Kaarp (Kennedy)
mogen ze de vogel dan wel lanceren,
maar als hij één meter van de grond
af is, dan is het onze raket, en vanaf
dat ogenblik heeft de Kaap niets meer
te vertellen.' Het doet de technici van
de Kaap geen plezier dit te moeten
beamen. Wanneer vandaag, zaterdag
21 december, de Apollo 8 die ene m--
ter van zijn vlucht van bijna een mi!
joen kilometer heeft afgelegd, neem:
hef in tientallen computers verpakte
brein van deze fabuleuze vaart alle
contact met de astronauten en alle ver
antwoordelijkheid over.
Hersenpan
De hersenpan voor dit brein is een van
het daglicht afgesloten kamer in het
midden van een van «de anonieme ge
bouwen. Bij het betreden ervan maakt
een automatisch heen en weer be
wegende drempelschuier de schoen
zolen van iedere bezoeker stofvrij, om
de klinische atmosfeer waarin de com
puters hun werk moeten doen, niet
te verontreinigen. De kamer li|kt op
een breed en ondiep bioscoop-theater
waar in plaats van stoelen, rijen con
tact- en controle-consoles staan, ieder
voorzien van een klein televisiescherm
waarop de gewenste gegevens en in
structies worden geprojecteerd, ieder
uitgerust met tientallen knoppen scha
kelaars. Aan een met een rode band
geschilderde console zit de lijfarts
van de astronauten. Op zijn scnerm
krijgt hij geli|ktijdig de hartklop-dia
grammen van de drie ruimtevaarders
te zien. Vooraan in hef midden zit tij
dens de vlucht een collega-astronaut,
die in mondeling contact staat met de
capsule. Men heeft er geen communi
catie-expert voor genomen om het con
tact persoonlijk en informeel te
houden.
Waar zich in een bioscoop het doek
bevindt, is hier een langwerpig scherm,
hoog aan de muur, drie meier lang en
ongeveer anderhalve meter hoog
Links daarop staat de aarde afge
beeld, rechts de maan. Van seconde
tot seconde is dit het venster op het
heelal en op het traject dat de
Apollo-8 op zijn buitenwereldse vaart
aflegt. Op de donkere achtergrond is
de capsule, tergend langzaam voort
bewegend, waar te nemen als een
lichfrose vlek die door middel van
gegevens, binnenkomende bij de drie
volg-stations elders in de wereld (in
Goldstone, Californië, Madrid en Can
berra), per computer op de millimeter
nauwkeurig wordt verplaatst
Tijdens de jacht door de ruimte wordt
deze duister verlichte kamer, waar de
oplichtende televisieschermen het hel
derste schijnsel verspreiden, een ver
trek buiten de wereld. Het menselijk
verstand concentreert zich op een
punt, honderdduizenden kilometers
buiten de dampkring. De menselijke
stem die hier ontvangen wordt, ver
wijdert zich met iedere lettergreep
honderden meters verder de kosmos
Opleidingscentrum
Deze uren waarin de wereld zich ver
plaatst in het lot van drie medemen
sen, zijn de laatste van honderden et
malen waarin het bemande ruimte
vaart-centrum zich voorbereidde op de
vlucht Voordat zij in de laatste fase
voor hun vertrek naar Kaap Kennedy
vertrekken, brengen de astronauten in
Texas hun opleidingstijd door in de
andere gebouwen van dit complex
leder van hen zit in totaal een duizend
uur in een nagebootste capsule, waar
in het oriêntafievermogen wordt uit
geschakeld door volledige afsluiting
van de buitenwereld. Hierin ontvangen
zij instructies om bepaalde manoeuvres
te volbrengen die zij in de ruimte
moeten uitvoeren. Experts volgen hun
verrichtingen op een televisiescherm.
In een ara<?- gebouw leren zij hoe zij
hun capsule moeten koppelen met een
ander ruimtevaartuig. Om hier de il
lusie van echtheid te vervolmaken is
de stellage waarop de namaak-cap-
sule is bevestigd, door middel van
luchtdruk in een zwevende toestand
gebracht zodat ook het geluid van het
een en weer glijden langs de rail
wegvalt. Hef hoge vertrek is bovendien
van linnen zwart geverfd. Elders, in
een rond, met zwaar beton gefundeerd
gebouw bevindt zich de centrifuge. Hef
is een aan een lange arm bevestigde
grote stalen bol die ruimte biedt aan
één persoon. Hiermee wordt het effect
bereikt van de toenemende zwaarte
kracht die de astronauten ondervinden
wanneer zij in hun Apollo-capsule
door de saturnus raket van de aarde
worden afgerukt. De centrifuge werd
onlangs ook voor medische doeleinden
gebruikt, toen een man met een kogel
in zijn schedel niet meer te opereren
was, omdat het lood zich aan het ver
plaatsen was in de richting van een
kritiek deel van de hersenen. Hij werd
in de centrifuge rondgeslingerd,
waarbii de kogel zich naar de minder
gevaarlijke buitenkant van de hersenen
werkte
Tenslotte is er het quarantaine-station
waar de astronauten die straks de
maan zullen betreden, zestien dagen
na hun terugkeer geïsoleerd zuflen
blijven om te voorkomen dat zij even
tueel van de maan meegebracht voor
de aarde dodelijke bacteiieën kunnen
verspreiden. Zij zullen na hun landing
in de oceaan hun capsule niet eerder
mogen verlaten, dan nadat het aan
boord is gebracht van het vliegdek-
schip en gekoppeld is aan een lange
gesteriliseerde tunnel, die eindigt in
een container. In deze container,
waarin zien enkele artsen zullen be
vinden. worden zij vergezeld en over
gebracht naar Texas om dan nog ruim
twee weken in het quarantaine-station
door te brengen, voordat zij de buiten
wereld mogen betreden.
Die wereld is de wereld van het be
mande ruimtevaart centrum in Nassau
Bay waar de volle maan op heldere
nachten boven de prairie geen roman
tiek meer ontlokt, maar koele calcu
latie.
CREW HA7CM A'-WDGW
RENDEZVOUS WINDOW
üCitVMtC, HATCH
bOttOED AtUtót«u« HONEYCOMB
UMF.fi STRUCTURE
;SI0f. V/IHDOW
RENDEZVOUS V» 11(007/
ÖfiAZEO STAINLESS STf f -..
HONEYCOMB HF AT SHSFiLD
SUBSTRUCTURE
BRAZED STAINLESS STEEL
HONEYCOMB HEAT SHIELD
SUBSTRUCTURE
