BORCULO WERD IN
15 MINUTEN
VERWOEST
Eerste kinderpostzegels
brachten
halve ton op
w
ROARING TWENTIES'
f
tZivH«v;'iL
w*
\Hi
v\w Hfrl hi.\'t>
Vierentwintig september 1924 was een belangrijke dag
in de Nederlandse postzegelwereld. De eerste kinder
postzegels waren aan de postkantoren te koop.
Drie zegels, die als drie druppels water op elkaar lijken.
Alleen de kleur is verschillend. De postzegel van twee
cent was blauwgroen, die van 7'/a bruin en de post
zegel van 10 cent licht rood. De ontwerper van de eerste
Nederlandse kinderpostzegels is Georg Reuter. Wij waren
niet het eerste land dat weldadigheidspostzegels met
een toeslag voor liefdadige doelen uitbracht. In 1897
gaven twee Australische staten reeds, ter viering van
het regeringsjubileum vr^|<oningin Victoria, twee post
zegels uit van 1 ®n 2Vi penny. De koopprijs was echter
twaalf maal zo hoog: 1 en 2'/* schilling. Het verschil
was voor de bouw en onderhoud van ziekenhuizen. Ne
derland bracht de eerste weldadigheidszegel in 1906.
Drie zegels van één, drie en vijf cent, die ten bate
van de Amsterdamse Vereeninging tot Bestrijding der
Tuberculose voor het dubbele bedrag werden verkocht.
Zwitserland had de primeur van de kinderpostzegels,
toen het in 1913 de extra opbrengst ten goede liet
komen aan het misdeelde kind. Elf jaar later effende
een koninklijk besluit de uitgifte van de eerste Neder
landse kinderpostzegels. Het was de uitzondering op de
vaste regel, dat op postzegels boven een bepaalde
waarde de beeltenis van koning of koningin moet voor
komen.
Er werden in dat eerste jaar 1924: 757.600 postzegels
van twee cent, 551.600 van 7Vcent en 997.100
zegels van 10 cent verkocht. De opbrengst was be
scheiden maar toch veelbelovend: 51.623,-. In 1926,
toen er naast kinderpostzegel; ook de kinderbriefkaar
ten werden uitgegeven, werd de ton overschreden.
De beste Nederlandse kunstenaars ontv/ierpen de ze
gels. Anton Molkenboer de provinciewapens-zegels, Jan
Sluyters de Nederlandse geleerden-serie, André van der
Vossen de lente, zomer, herfst en winter-serie, H. H.
Kamerlingh Onnes ,het kindje op de vis'. In Nederland
mocht in de twintiger jaren veel veranderen, de lief
dadigheid, die reeds in de zestiende en zeventiende
eeuw tot over onze grenzen bekend was, bleek er nog
steeds te zijn.
DEN HAAG (GPD) Vier geheel verschillende gebeurtenissen
vaarby Nederlanders betrokken waren, haalden in de .Roaring
Twenties' de voorpagina's van alle bekende buitenlandse dagbla
den: De ramp in Borculo, het verslepen van het Singapore-dok, de
moord op Jean Louis Pissuisse en de Nobelprijs voor dr Christiaan
Eykman.
Maandagavond 10 augustus 1925, om
precies 7 uur, trok een verschrikke
lijk noodweer over ons land. Het cen
traal ervan lag in het stadje Bor
culo in de Achterhoek, waar een cy
cloon In precies een kwartier bijna
alle daken van de huizen veegde.
Zonder onderscheids des geloofs raas
den de elementen, want gelijktijdig
stortte de katholieke en hervormde
kerktoren met donderend geweld in.
Toen het noodweer was uitgewoed,
bleken alle telegraaf- en telefoon
verbindingen verbroken, toegangswe-
S versperd, vier mensen gedood
r neergestorte daken, tientallen
?«ond, hónderden koeien, varkens,
psarden en kleinvee dodelijk getrof
fen door rondvliegend huisraad en
artikelen uit de winlceletalages.
braken verschillende branden uit
- een sigarenfabriek waar de blik
sem was ingeslagen, werd verwoest
- die niet konden worden bedwon-
fffl, omdat de brandweer geen wa
ter had, daar alle leidingen onklaar
*aren gemaakt. In precies 15 minu
ten waren 2000 van de 5000 Inwoners
dakloos geworden. De schade werd op
drie miljoen gulden geschat. Een
enorm bedrag in die jaren en bijna
niets was verzekerd tegen het al
lesverwoestend natuurgeweld.
Koningin Wilhelmina en de 16-jari-
ge prinses Juliana, reisden direct
naar het als door een zwaar bombar
dement getroffen sla-dje, waarnaar
In allerijl hulptroepen veel genie
soldaten', bouwvakarbeiders en gla
zenmakers gezonden werden. Het
Rode Kruis cn het Leger des Heils
bouwden een tentendorp en noodkeu-
kens, waar de Borculoërs gehuisvest
en gevoed werden. Veel kranten be-
Jonnen een geldinzameling. Meer dan
ie miljoen werd in zeer korte tijd
bijeen gebracht. Deze nationale In
spanning was ruim voldoende om al
le schade te vergoeden, er bleef
zelfs nog 50.000 over.
Als 28 jaar later, toen de dijken In
Zeeland braken, bood het Nederland
se volk in 1925 eensgezind hulp en
was Borculo er materieel snel weer
bovenop.
Een prettiger gebeurtenis was dut.
Christiaan Eykman (in 1929) de No
belprijs voor geneeskunde ontving
voor zijn ontdekkingen van de oor
zaken van beri-beri. Hij was de acht
ste Nederlander, die deze hoge we
tenschappelijke onderscheiding
kreeg.
Christiaan Eykman. in 1883 cum lau
ds tot doctor metlicinae gepromo
veerd, als officier van gezondheid
naar Oost-Indië vertrokken, kreeg in
Weltevreden een .laboratorium' voor
bacteriologie. In twee kamers met
dén bediende, begon hij met het be
ri-beri onderzoek (beri-beri is een
ziekte ten gevolge van vitamine B-
gebrek; deze ziekte kwam vroeger
vooral in de tropen veel voor. De
symptomen zijn: algemene ver
zwakking en zenuwstoringen tot ver
lamming toe).
ONGEPELD
t« hij dat het pluimvee dat gepel
de rjjst at beri-beri kreeg, terwijl
ongepelde rijst hen gezond hield. Het
verschil moest dus ln het zilverkleu
rige vliesje zitten. Dit bewijs werd
geleverd toen beri-berf-kippen na
het eten van deze vliesjes weer kern
gezond werden. Veel inlandse solda
ten leden aan beri-beri, maar in de
dessa's kwam deze ziekte vrijwel
nooit voor. Dr Eykmans kippenproef
bleek juist, want ook hier lag het
verschil ln het eten van gepelde en
ongepelde de zogenaamde rode
rijst. Tenslotte onderzocht Eykman
gevangenen. In 100 gevangenissen
met 2S1.878 gevangenen waren 299
beri-berl-lijders op iedere 1000 die
gepelde rijst aten. terwijl op 10.000
mensen ln arrest die ongepelde rijst
te eten kregen, er slechts één aan
beri-beri leed. Het bewijs was rond.
Het vliesje bezat een voor het li
chaam onmisbare stof. Later zou men
dit vitamine B noemen.
Eykmans ontdekking was van on
schatbare waarde voor O.OST-Indië,
China, Afrika, Japan, Zuld-Azië en
Brazilië, landen waar miljoenen zich
voeden met rijst. Het duurde echter
nog jaren voor men Eykmans ont
dekking erkende. In 1918 kregen de
inlandse militairen in het Indische le
ger weer gepelde rijst omdat ze de
rode rijst als minderwaardig
niet langer wensten. Eykman protes
teerde met klem tegen deze maat
regel ,men haalt de beri-beri weer
binnen' schreef hij. Hjj kreeg ge
lijk. Hierna steunde men overal Eyk
mans onderzoek en nam men
zijn methoden over. Maar dr Eyk
man was geen mens die persoonlij
ke roem wenste of op zijn lauwe
ren ging rusten. Rustig werkte hij
door. Zesenveertig jaar na zijn pro
motie werd zijn werken voor de
mensheid in het openbaar beloond
.Hij ontving de Nobelprijs uit, handen
van de Zweedse koning en zijn naam
kwam ln alle dagbladen op de eer
ste pagina.
SLEPERS
Eykman nam honderden voedings-
proeven met kippen. Hierbij ontdék-
Een geheel andere prestatie lever
de een aantal Nederlandse slepers
op de wereldzeeën. Het verslepen van
liet Slngupore-dok van Engeland naar
het Verre Oosten. Een werk dat,
voor het was uitgevoerd, ln het Brit
se lagerhuis nijdige vragen ontlok
te.
Dit ook, tn opdracht van de Britse;
marine ln Wallssend op Tyne olj
Newcastle gebouwd, was hoger dan
een gebouw van zeven verdiepingen.
Het zou in twee delen worden ver
sleept. Eerst zou het midden, waar
in de machines, Wallsend verlaten.
Hierin waren 20 miljoen kilo staal
en drieëneenhalf miljoen klinkna
gels verwerkt, daarna zou het voor-
en achterstuk van het dok voor
deze gelegenheid aan elkaar vastge
klonken zee kiezen op weg naa.
Singapore.
L. Smit en Co's Internationale Sleep
dienst, die het dok zou verslepen,
had om dit monstferkarwel te kun
nen uitvoeren van concurrent Wijs
muller in IJmuiden vier grote zee
slepers overgenomen. Hetiwerk kon
beginnen. Maar voor het zover was,
moest de Engelse regering antwoord
geven op de vraag waarom een En
gels dok door Nederlanders versleept
moest worden. Het antwoord van de
Britse regering in het Lagerhuis
was: ,Geen verzekeringsmaatschap
pij, ook Lloyds niet, wilde het dok
verzekeren, tenzij Smit en Co de
sleepopdracht kreeg".
Op 21 juni 1927 voer de enorme
kolos de Tyne af. De sleepboten de
Zwarte Zee', .Schelde', .Indus' en
.Roode Zee', onder bevel van kapi
tein Niels Persson, bereikten na an
derhalf uur open zee. Aan boord van
de acht sleepboten was voor 24.000
proviand en duizend boeken, een ge
schenk van de thuishaven Maassluis.
Na een storm in Het Kanaal, die het
dok bijna dria dagen en nachten op
dezelfde plaats hield, passeerde men
na 18 dagen Gibraltar. Begin augus
tus werd Port Said bereikt. Hier
werd gewacht op het voor- en ach
tereinde van het dok om samen door
het Suezkanaal te gaan. Dit kanaal
was voor de sleep, die elk verkeer
geLijktijdig onmogelijk maakte, uit
gediept. De uitwijkplaatsen waren
verbreed, de boelen weggehaald,
want tussen wal en sleep bleef aan
beide zijden maximaal drie meter
ruimte over. Vijf augustus voe
ren belde dokdelen het Suez-kanaal
in, 8 augustus had men ook dit ob
stakel genomen. Verschillende kisten
bier rijker een cadeau van de pas
sagiers van de passerende ss ,Slba-
jak' stoomde men oostwaarts. Bij
Aden moesten de 2 slepen veertien
dagen wachten, omdat de zuldwest-
moessoen op de Indische Oceaan nog
woedde.
BINNEN
Vrijdag 13 oktober liep het kop- en
staartstuk Singapore binnen, dne da-
?en later volgde de middenmoot. Na
17 dagen eon nachten varen waren
de 8500 zeemijlen achter de rug. De
Nederlandse kolonie in Singapore or
ganiseerde een enorm feest voor de
sleepbootbemanningen, waarna de
acht sleepboten teruggingen naar
Maassluis. Onderweg terug bracht de
.Humber' vanuit Oporto het Engelse
stoomschip .Finnauze' naar Sunder
land en pikten de Witte Zee' en de
.Roode Zee' nog ,even' in Suez de
roerloze .Kertosono' van de Rotter
damse Lloyd op. Zij sleepten dit
schip via Marseille, waar de .Kerto
sono' een noodroer kreeg, naar de
Maasstad.
Terug in ons land werden de slepers
bestormd door de internationale
pers. Maar het enige dat de kranten
Iconden melden uit de mond van de
kapiteins was: ,Er is niets gebeurd'
(kapitein Van d. Hoeven van de
.Humber'); ,Wat moet lk nou ver
tellen' (kapitein Verschoor van de
.Witte Zee ,Het mooiste moment
was toen we in Singapore voor an
ker gingen' (kapitein Niels Persoon,
leider van de equipe). Nee, veel
woorden maakten de Nederlandse
slepers niet. vuil aan de enorme pres
tatie die zij hadden geleverd. Zij
maakten zich reeds op om de vol
gende te vervullen: weer een
scheepsdok, dat van Tyne naar Wel
lington ln Nieuw-Zeeland gebracht
moest worden, 5000 zeemijlen ver
der dan Singapore.
SCHOTEN
Zaterdagavond 26 november van
datzelfde jaar 192 7knalden op het
Rembrandtplein ln Amsterdam scho
ten, die wekenlang het gesprek van
de dag bleven ln ons land. Maar ook
ln het buitenland besteedde men
ruime aandacht aan de moord op de
cabaretier Jean Louis Pisuisse, z(jn
vrouw, de cabarettière Jenny Gilli-
aniH, en de zelfmoord van de zan
ger Tjakko Kuiper. Drie stervende
artiesten op het ultgaansplein van
Nederland, daarvoor had men ook
over de grenzen wel belangstelling.
Jean Louis Pisuisse, één van de ko
ningen van het Nederlandse cabaret
in de .luidruchtige twintiger jaren',
zat 26 november met zijn (derde)
echtgenote, die in 1914 tijdens de
eerste wereldoorlog uit -België was
gevlucht, te dineren in hotel Schil
ler aan het Rembrandtplein, waar
zij ook logeerden. Directeur Frits
Schiller bracht mevrouw Pisuisse
een brief, die iemand die ln de hall
wachtte hem had gegeven. Jenny
Gilliams maakte de enveloppe open,
zag dat de brief van Tjakko Kuiper
was en schreef er ,geen antwoord'
op. Daarna gaf ze de brief aan de
heer Schiller, terwijl Pisuisse mop
perde: ,dat hij in het vervolg niet
meer onder het eten gestoord wens
te te worden.' Schiller gaf de brief
terug aan de wachtende jongeman,
die zich excuseerde en vertrok.
De 29-jarige Tjakko Kuiper was een
zanger, die toen hh bil Pisijgp.es ca
baret werkte, verliefd wa.**g(fwor-
den op Jenny Gllliarhs. Zij had hem
In het begin aangemoedigd, maar
toen haar man hierover iets had ge
zegd, had de cabaretière ieder con
tact met Tjakko verbroken. Deze
Weef haar echter overal nalopen en
hield niet op zijn liefde te betuigen.
Het werd zo onaangenaam, dat Pi
suisse hem uit zijn gezelschap zet
te. Maar nog hield Tjakko Kuiper
niet op. Hij schreef Jenny iedere
dag een brief waarin hfl haar om een
gesprek vroeg. Nadat Tjakko hotel
Schiller had verlaten, stelde hij zich
met een zwaar Duits legerpistool op
achter het standbeeld van Rem
brandt. Hij wist dat het echtpaar
daar langs zou komen, wanneer zij
naar Mille Colones gingen, waar zij
met het gezelschap ,De Vrolijke
Makkers' optraden. Even over ach
ten kwamen Jean Louis Pisuisse en
zijn echtgenote Inderdaad over het
voetpad langs het beeld van onze
grote schilder. Tjakko sprong te
voorschijn en richtte zijn pistool.
Pisuisse wierp zich voor zijn vrouw
en riep .Help. politie. Hij wil schie
ten'... Kuiper schoot driemaal. Pi
suisse stortte neer. Twee kogels
troffen Jenny Gilliams. Het laatste
schot richtte de zanger op zichzelf.
De politie vond drie stervende ar
tiesten. Kuiper stierf ln het politie
bureau op de hoek van het Rem
brandtplein en Halvemaansteeg.
Pisuisse overleed een half uur later
in het Binnengasthuis, zijn echtge
note overleefde de vorst van het
Nederlandse cabaret een uur. Dui
zenden waren bij de begrafenis van
Pisuisse en zijn vrouw. Bloemen en
graven werden vertrapt door de op
dringende menigte, die niets wilde
missen van wat bij de geopende
groeve gebeurde. Hier sprak ook
Pisulsses vroegere. vriend, met
wie hij jarenlang had opgetreden:
Max Blokzijl, die 19 jaar later even
eens door kogels zou sterven. In
1946 werd Blokzijl wagens hulpver
lening aan de bezetters gefusilleerd...
PROVINCIAL! ZEEUWSE COURANT
)r CM^tlaan Eykman redder van miljoenen mensenlevens
Eet dorp Borculo in de Gelderse Achterhoek, nadat een cycloon daar op 25 augustus 1925 om 7 wur 's avonds had huisgehouden
De helft van het Singapore-dok, even nadat het van de bochtige rivier de Tytie op open zr.s o :iVo;n.
In de beginjaren van het Nederlandse cabaret; het clubje fle Kattebel' met vlnr Alien Vermeldt v.. Max Blokzijl, Baronesse
can Bentheim de Villeneuvre, Jean Louis Pisuisse en F te Carelsen. Jean Louis Pisuisse sou op mi novejnber 1927 door een
collega worden doodgeschoten. Zxjn vriend, die hem jarenlang begeleidde, Max Blokzijl, werd in 19 jö 1öegens hulpverlening
aan de vijand ter dood veroordeeld en stierf voor het executiepeloton.
flljDAG 13 DECEMBER 1968
