OORLOG,
DE STAATKUNDIGE MOORD
OVER LEGE
BANKEN EN
EEN
BELLEKOORD OP DE
DORDTSE SYNODE
Er staat geschreven
- er is gezegd
23 november '68
zaterdagnummer
BEELD UIT DE KR1MOORLOG
Eitja miljoenen worden voor bewapening uitgegeven, zonder dat helemaal de
noodzaak wordt duidelijk gemaakt, ledereen heeft de mond vol over vrede,
iedereen wil vrede, maar bijna niemand verzet zich effectief tegen een lugubere
bewapeningswedloop, argument .we kunnen er toch niets aan doen'. En: .wat
kan zo'n klein land als 't onze doen'
Eén van de eerste vereisten voor het werken aan vrede is goede, onbevoor
oordeelde informatie en kennis der historie
Of, om met de Vlissingse publicist C L. Koster te spreken,/iet gaat niet om
een dorp-, of een provincie-, maar om een wéreldvrede. De mensen zijn vrese
lijk tekort gekomen bij de vorming van hun instellingnaast een nationale visie
hebben ze veel te weinig een mondiale Instelling gekregen, een denken in
wereldverband'.
De heer Koster is al talloze jaren geengageerd met het oorlogsprobleem en de
vredeszaak. Het was en is zijn hobby Maar een levensbelangrijke hobby, die
uitgroeide tot documentatie en studie
De heer Koster, thans middenstandsadviseur, was voor de oorlog voor diverse
bladen werkzaam in en buiten Zeeland, onder andere de Vlissingsche Courant
No de oorlog was hij enkele jaren verbonden aan het Nederlandse genootschap
voor internationale zaken, de inlichtingendienst van de Verenigde Naties en
hel seretariaat van de Vereniging voor internationale rechtsorde (VIRO) Vooral
deze functies gaven hem ervaring op het vlak van de internationale vredes-
problematiek Enige tijd geleden nam hij voor de KR.O-radio deel aan een dis
cussie over deze zaak.
De heer Koster is dus een voorstander van een mondiale politiek Hij vreest
dat de politieke leiders een tekort aan kennis ran de geesteswetenschappen
bezitten om een juiste visie te kunnen ontwikkelen op zo'n mondiale vredes
politiek.
Wat die mondiale denk- en handelwijze betreft, wijst hij op de noodzaak van
het bestrijden van het collectieve wantrouwen en de collectieve onveiligheid,
wat heel wat anders is dan het denken in blokken en het handelen als nationale
slaat. Daarbij gaat het om een praktische en doelmatige toepassing van de
gerechtigheid, zoals die is te vinden in de bijbel en zoals die geldt voor alle
volkeren in de hele wereld. Niet voor een kleine minderheid.
Hij wijst daarbij op bijvoorbeeld. Spreuken 8 (Door Mij regeren de vorsten) en
op Romeinen 13 (De machten die er zijn, zijn door God geordineerd).
De gerechtigheid dient volgens hem in de relatie ie slaan lot de veiligheid
Christus is hel hoogste gebod en hieraan hangt de hele wet. .Men moet Gods
politiek program nemen en daarmee zaken doen'. Hij wijst op prof. Brugmans
Irector Europacollege. Brussel) die al in de dertiger jaren in de hoogste klassen
van het Middelburgse gymnasium lessen gaf over vrede op de Volkenbondsdag,
op dezelfde dag dat de heer Koster dat deed voor de hoogste klassen van de
hbs over hetzelfde onderwerp. Prof Brugmans schreef hem eens. dat. hij er
achter was gekomen .dat Gods pedagogie verder strekt dan we altijd gedacht
haddenGerechtigheid moet dus de norm zijn voor de collectieve veiligheid
■Het is een oplossing, die al in 1938 werd voorgesteld door diverse vredes
organisaties. waarin de heer Koster actief was Hel betekent, dat de doorsnee
mens de politici niet te vergeten, maar dat zijn ook doorsneemensen moe
ien worden aangesproken op hun christenplicht, als Christgëlovige of God
gelovige mensen, aldus de gedachtegang van de heer Koster .We moeten niet
praten over God is dood en over 't zal de kerk een zorg zijn. Van de anderen
mag men een beetje begrip en een beetje verdraagzaamheid vragen.'
l-Irj is voorstander van een mondiaal parlement, van een wereldregeringvan
een justitie met een mondiale, federatieve politie en recherche. .Die had er al
lang moeten zijn voor het internationaal gerechtshof Als die politie macht, had
gehad, dan had men Adolf Hitler naar Den Haag kunnen brengen om te vragen
wat die in zijn schild voerde
De heer Koster schreef voor ons blad drie bijdragen waarin hïj'de vredessludie
en vredesinitiatieven in historisch perspectief plaatst. Ze zullen op deze pagina
verschijnen Vandaag /zijn eerste artikel dat vooral gaat over vredesüfeeën
anno 1833
A acht het een heiligen pligt van den mensch. i
^gemoedelijke grieven tegen de maatschappij heeft, deze
'■er publieke opinie te onderwerpen', zo vangt in het Zeeuws
Vinmse jaarboekje 1855, 2e jaargang, verzameld door de
wmaarde letterkundige J. H. van Dale een litteraire be-
«houwing van H. J. Bool aan, over de problematiek: Oorlog
ende, Het artikel vervolgt:
fc hem magt en gezag ontbreken, moei hij door steun en
"ad bijstand verleenen, er is geene sfeer hoe beperkt
«laaggeplaatst zij ook wezen moge of men kan er nul
«stichten. Men verachte het kleine toch niet langer, hel
'ta't In de wereld wonderen genoeg gedaan om op oene
heusche behandeling rechtmatige aanspraak te be
te grief betreft den oorlog. Ik heb duizend aanmerkingen
;'5en den oorlog, duizend aanbevelingen voor den vrede.
»de onderwerpen van zoodanig gewlgt, dat zij altijd de
wdacht van de menschen verdienen, maar ons nu vooral
rosten bezig houden, nu in het noorden en het zuiden van
wstelljk Europa .Ie tonnerre gronde et Ie fer brille fde don-
«'rommelt en het zwaard schittert)
"i het streven van veie vorsten om vele volkeren te ver
ben te hebben gememoreerd, stelde de schrijver dat men
heer dacht het vredesdoel te kunnen bereiken door een zgn.
Dopees evenwicht daar te stellen en te handhaven van
>s denkbeeld vooral Hendrik IV. Koning van Frankrijk
der eerste en krachtigste voorstanders was, een stre-
hoewel onvoldoende toch veel goeds heeft voort-
echt dat menige gewelddaad voorkwam
tesroo volgde de Franse Revolutie van 1789 en de opkomst
Napoleon, wiens oorlogszuchtiae politiek het krachtigs'
doorgezet
staatkunde maakte plaats voor het beginsel van .het
"Idelijk Recht' volgens hetwelk de vorsten hun tronen
"n te danken hebben aan de genade van het Opper
MILITAIRE' STATEN
wddelen. waardoor men den oorlog hoopte te
imen heeft er geen zooveel kwaad gesticht, omdat het
e rijken tot militaire' staten verhiel
beginsel werd te licht bevonden, maar de legers, die
I® in leven had geroepen, werden ongelukkigerwijze be-
®.cen en moeten ook nu nog strekken om zoo men zegt
Ponafhankelijkheid der staten te verzekeren
sterk bewijs voor de vroegtijdige en krachtige werkmc
bet denkbeeld van vrede leveren ook de tallooze ge
die over hes Volkenregt. enzovoort zijn ge
irheid schonk Bool aandacht aan de opkomst en ont
fce'ing van de Noordamerikaanse groen Vrienden van
Vrede voortspruitende uit een groep Kwakers, aan-
met mannen van diverse godsdienstige gezindheid
staatkundige kleur, vooral gestuwd door een u't de
Massachusets afkomstige smid. Ehhu Burntt. die eerst
in het werk om de slavernij af te schaffen vaak me'
uitslag bekroond, die door studie zich de kennis van
40 talen had eigen gemaakt om daarna te werken aan de
verbroedering der volken en de oorlog uit de wereld te
bannen
Na de waanzin van de oorlog te hebben geschetst, jegens
de mannelijke ontvolking van Zweden onder Karei XII. en
de situatie m Frankrijk op het eind van de regering van
Lodewijk XIV. onder wie steden werden omgekeerd, dorpen
verbrand, vrouwen geschonden, oogsten, wijngaarden en
vruchtbomen werden vernield hoger in getal, door één vorst
of een generaal, aan het hoofd van 30 000 soldaten, in vier
maanden, dan in 4 eeuwen konden worden voortgebracht en
opgebouwd Dat alles in een strijd tussen mensen, wier
enige misdaad is. dat zij tol verschillende volken behoorden
Een strijd tussen broeders, dikwerf, hardnekkiger, naarmate
de oorzaak onbeduidender is, Dat de mens een duivel is
geweest, die de aarde tot een hel heeft qemaakt
,Wat Is nu het regt tot handelingen die den oorlog tot gevolg
hebben? Geen ander dan het regt van den sterksten. De on
gerijmdheid daarvan is reeds honderde malen aangetoond,
zoogoed als zijn onregtvaardigheid
Daar nu moord met voorbedachten rade gepleegd, de erger
lijkste misdaad Is. waarvan een individu zich kan schuldig
maken, zoo is de staatkundige moord of de oorlog het groot
ste wanbedri|f. dat eene regeering kan begaan
OORZAAK OF GEVOLG
De vraag is: Zit hei kwaad in de oorzaak, of in het gevolg
Kunnen de oorzaken van de ooriog worden weggenomen?
.Men zal zijn toevlugt moeten nemen tot die middelen, die
de oorzaken kunnen wegnemen. Een van de meest dringen
de middelen die men heett aangegeven is. een algemeene
ontwapening.'
In het geheel heeft men in de jaren 1825-1855 in Europa
30 mijard guldens voor oorlogsonkosten besteed, hetgeen
Van Dale, nader gespecificeerd per natie daarbij uitgewerkt
vermeldt, daarbij aantekenende: ,Wij laten den lezer over om
zeil na te gaan hoeveel spoorwegen, kanalen en andere
nuttige werken die het welzijn van hel algemeen bevorde
ren. men zelfs voor een derde dier som aan Europa had
kunnen schenken
Een internationaal scheidsregterschap was een ander toe-
vlugtsoord voor .de vrienden van den Vrede Dit middel
werd prijsselyk bevonden omdat het eene andere oplossing
aan de bestaande geschillen zou peven, en eerder uitvoer
baar dan de ontwapening
Aan dit middel verbond zich het vraagstuk van een wetboek
van algemeen regt op een volken-congres zamen te stellen
De schrijver verwacht meer van vermeerdering van de be
schaving der mensen, zuiverder, universeler godsdienstzin,
onderwijsontwikkeling en uitbreiding aan de opvoedings-
,'ichting die de mens meer waardig is
Die middelen kunnen en zullen de oorzaken van den oorlog
wegnemen en mitsdien ook het gevolg, want het denkbeeld
eener vreedzame organisatie van de maatschappij is geene
Utopie'
Om dit doel te bevorderen moet het streven naar vrede ge
plaatst worden onder het bestuur en de bescherming der
openbare meening, die volgens Pascal de koningin
der wereld is' aldus het artikel verder
De algemeene onbekrompen beginselen van godsdienst,
humaniteit en rede. drijfveren zoo inhaerent aan ons wezen,
moeten zich tot wetenschap verheffen en o'oor elk
dig mens worden beleden
Dan eerst zal eigenlijk het ware oogenblik gekomen zijn om
practische middelen tot duurzame handhaving van den vrede
aan te wenden, maar dan ook zullen zij afdoende gevolgen
hebben
.BESCHAAFDE' VOLKEREN
Voltaire zeide reeds van zijn tijd, dat onder vijf of zesdui
zend preeken tegen de ondeugden der menschen, er zich
naauwelljks twee of drie bevinden tegen het misdrijf van den
oorlog, 't welk alle de geesels en misdrijven te zamen ver-
eenlgt. Nu evenwel de godsdienst en de staathuishoudkunde
zich de zaak des vredes hebben aangetrokken, nu voortaan
de oorlog tusschen beschaafde volken als het ware een
burgeroorlog mag genaamd worden, nu ook de menschelljk-
heid zoo blijkbaar hare stem verheft, nu heb ik hoop dat de
toestand hij moge thans nog in de verste verte liggen
waarop eenmaal van volle toepassing zullen zijn de veel-
beteekenende woorden Vrede zij met u, geene hersenschim
is, maar zegevierend zal tevoorschijn treden uit de ver-
eenigde krachten, van wat de mensch aan hoogere beginse
len zal denken verschuldigd te zijn.'
In datzelfde jaar 1855 bevatte de Middelburgsche Courant
van dinsdag 21 augustus, het volgende bericht van haar
medewerker in Londen.
.Londen 17 Augustus 1855 Een vredelievende .meeting' is
gisteren in Southwark gehouden Zekere heer passmore
Edwards beweerde dat de oorlog een mistifatie en een val
strik is Hierop ontstond een groot geweld, hetgeen echter
niet belette, dat de .meeting' een resolutie aannam, dat de
worden. Daarentegen werd l.l. Woensdag te Birmingham
ooriog onrechtvaardig is en er een einde aan gemaakt moet
een .meeting' gehouden van meer dan '2 000 personen,
meestal uit de arbeidende klasse. Op deze vergadering wer
den onder levendige bijval resolutien aangenomen, waarbij
al de leden van het tegenwoordige kabinet worden beschul
digd van nalatigheid en verraad In het voeren van den oor
log (Knm-oorlog), Buitendien werd besloten dat onder de
arbeidende klasse een Inteekening zoude worden geopend,
teneinde bij te dragen in de bestrijding der verdere kosten
voör het voortzetten van den oorlog
Dat alles, in de eeuw, waarin Napoleon op St. Helena stelde:
Er zijn in de wereld slechts twee machten: de geest en het
zwaard. Op den duur word het zwaard toch steeds door den
geest overwonnen!
De abbe de St Pierre schreef omstreeks 1700: .Ik geef toe.
dat het zeer wel mogelijk is. dat het Europeesche scheids
gerecht slechts langzaam en geleidelijk zich zal vormen, en
eerst na tweehonderdjaar tof stand zal komen
Een citaat in de H. Augustinus Het is roemrijker den oorlog
met .Het Woord' te dooden. dan menschen met het zwaard
En Cowper tot slot. Oorlog >s een spel dat de Koningen en
Presidenten niet zouden spelen, wanneer hun onderdanen
verstandig waren
Vlissmgen. C. L Koster.
Wanneer we de bekende plaat van de nationale synode die van 13 november 1618 tot 29 mei
1619 te Dordrecht bijeen kwam, nader bezien, kunnen on» daarbij twee dingen in het
bijzonder opvallen. In de eerste plaats zijn het twee lege banken, links van de voorzitter.
Deze plaatsen waren bestemd voor de afgevaardigden van de Franse zusterkerk. Zij had
den echter van hun koning geen uitreisvisum kunnen krijgen en zo moesten die lege
banken voortdurend de herinnering levendig houden aan de kerk die als meer dan een ge
wone zusterkerk werd beschouwd. We mogen hier wel het woord .moederkerk' gebruiken,
want de Waalse gemeenten in ons land, die er toen in veel groter aantal waren dan nu het
geval is, zullen haar in ieder geval zo hebben gezien.
Hel tweede wat op die bekende plaat de aandacht
trekt, is het bellekoord dai hoog langs de bal
ken van de kloveniersdoelen loopt. Met die bel
kon de vergadering worden stilgelegd. Wanneer
we dat koord volgen, zien we dat het zich in
tweeën splitst. Het ene deel gaat naar voorzitter
Bogerman, die in deze kwaliteit ten volle het
reent had aan een bespreking, wanneer deze
naar zijn mening verkeerd verliep, een einde te
maken. Het andere deel gaat naar de eerste ban
ken aan zijn rechterhand, waar niet minder dan
19 gedelegeerden van de Staten plaatsen waren
toegewezen Ook zij hadden het recht af te
bellen wanneer hun iets niet zinde. Dit koord
met z'n aftakking boven de getekende figuurtjes,
met allemaal gelijke hoeden op en gelijke mantels
rond hun schouders, is wel het meest merk
waardige. In dat koord vinden we de, gehele ver
houding van kerk en overheid ten jare 1618/19 en
niet alleen in die jaren, maar zó is deze ver
houding geweest vanaf de stichting van de re-
Eubliek der 7 verenigde provinciën tot aan de
omst van de Fransen in ons land in de laatste
jaren van de 18de eeuw. De kerk heeft onder
de kerkorde van Dordrecht geleefd in afhanke
lijkheid van de overheid. Toen de 36 afgevaar
digden, 50 |aar vóór de synode van Dordrecht,
te Wezel bijeen kwamen om er hun kerkorde op
te stellen, hebben zij zich een andere kerk ge
dacht dan ze in werkelijkheid geworden is. Men
wilde geen kerk die pauselijk-bisschoppelijk
van bovenaf werd geregeerd. Men wilde
ook geen kerk zoals de lutherse, waarin de
vorst alles kon bepalen. Men dacht aan een vrije
kerk, die aan de overheid mocht vragen voor
haar de nodige ruimte te scheppen. Het is een
kerk geworden die wel meer vrijheid had dan de
lutherse in de Duitse landen, maar die soms pijn
lijk moest ervaren dat ook de overheid een mach
tige stem in het kapittel had. Zoals het op da
nationale synode stond, ging het ook op de pro
vinciale synoden en ook op de vergaderingen
van de kerkeraden, waar een burgemeester altijd
vrije toegang had of zich kon laten vertegen
woordigen en ook daar hebben ze wel eens aan
de bel getrokken.
Voor menigeen is tot op de dag van vandaag de
synode van Dordrecht van 1618/19 hef pronkstuk
uit onze vaderlandse kerkgeschiedenis. Menig
maal hebben we de wens gelezen dat onze tegen
woordige synoden daaraan een voorbeeld zouden
kunnen nemen. Men denkt dan vooral aan het
feit dat de remonstranten resoluut de kerk zijn
uitgewezen en dat men aldaar er niet bang voor
was de rechte leer der kerk vast te leggen, zo
dat er geen twijfel meer kon zijn wanneer er
zich weer eens twisten voordeden over de pun
ten waarom het ging tussen Arminïus en Gomaris.
Hoewel we van oordeel zijn dat er in Dordrecht
een juiste beslissing is gevallen, zijn we tevens
van mening dat iedere beslissing die uitvoerig
in woorden wordt neergelegd zoals dat in Dor
drecht is geschied, altijd weer nieuwe problemen
zal opwerpen. We zijn nooit erg gelukkig ge
lukkig geweest met die leerregels welke toen zijn
opgesteld. Maar dit terzijde. Die nationale synode
zou er in 1618/19 nooit gekomen zijn, wanneer er
niet tevens politieke twisten waren losgebroken
tijdens het twaalfjarig bestand. Deze wapenstil
stand werd niet overal met vreugde begroet en
zeker niet in Zeeland. Ook Amsterdam keerde er
zich fel tegen. De strijd die eindigde met de
politieke moord op Oldenbarnevelt, had ook het
een en ander te maken met de synode van Dor
drecht. De remonstranten die zich politiek aan
de zijde van Oldenbarnevelt schaarden, wensten
een overheid die ook in kerkelijke zaken het
laatste woord had.
Begrijpelijk dat de regenten, vooral van belang
rijke steden, juist zulke predikanten zochten. De
dienaren des Woords, aie opkwamen voor een
vrije kerk werden door hen niet begeerd- Prins
Maurits heeft de zijde van de contra-remonstran
ten gekozen en zo is het geschied dat die synode
van Dordrecht bijeen werd geroepen. De Staten-
Generaal hebben de niet geringe kosten voor hun
rekening genomen. En met dit alles, kon deze sy
node moeilijk zijn het model van een kerkelijke
vergadering Allerlei zaken speelden hier door
een; zelfs heeft de internationale politiek nog
een woordje meegesproken.
Op de bekende plaat zien we de lege zeiels die
bestemd waren voor de afgevaardigden van de
Franse kerk. Achter deze lege banken, het dichtst
bij de voorzitter, hadden vijf Engelse theologen,
waaronder een bisschop, hun plaatsen. De Offi
ciële staatskerk van Engeland rekende zich toen
nog volop te behoren tot het gereformeerd pro
testantisme. Koning Jacobus I nad zich persoon
lijk met de kerkelijke twisten in ons land Demoeid
en hij meende van zich zelf dat hij uitermate be
voegd was om over kwesties van de kerkleer te
oordelen. Die Engelsen vóelden zich tegenover
ons land, ook in kerkelijk opzicht. Ze zouden niet
aan deze synode hebben deelgenomen wanneer
zij niet op de eerste plaatsen hadden mogen zit
ten. Maar bij Jacobus speelde ook mee een stuk
politiek tegen Oldenbarnevelt. Op de rij naast
de lege Franse banken zaten voorts nog een hele
reeks afgevaardigden uit het buitenland, uit de
Palts (Heidelberg), uit Hessen, uit Midden-Duits-
land, uit Zwitserse steden, uit Genève en uit
Noord-Duifsland. Zo is Dordrecht geworden een
synode van het grootste gedeelte van het ge
reformeerd protestantisme van die dagen. Deze
buitenlandse afgevaardigden waren niet door de
kerk uitgenodigd, maar door de Staten-Generaal
begeerd. Ook dit heeft weer een politieke achter
grond gehad. Deze Staten hebben zich de be
schermers geweten van gereformeerde minder
heden en waar het mogeli|k was zijn zij, bij ver
drukking, opgekomen voor hun belangen Zo heb
ben zij zich ingezet voor Waldenzen in Italië, voor
protestantse Hongaren en voor Franse Hugenoten.
STEMMEN UIT
DE KERKEN
Kerk en overheid waren in deze tijden bijna
overal verbonden en in ons land lag het nu een
maal zó, dat in de strijd tegen Spanje de kerk
de overheid nodig had, maar de overheid had
eveneens nodig de kern van het gereformeerd
protestantisme dat er zich van bewust was dat er
bij een verloren strijd voor hem helemaal geen
plaats meer over zou zijn. En zo hebben we da
constructie gekregen welke nier ideaal was en
die we in het bellekoorn versymboliseerd zien.
Behalve door de kerkelijke twist die hier werd
beslecht, is deze synode van 1618G9 ook bekend
door haar kerkorde- Hoe dikwijls deze ook nog
mag worden aangehaald, ze is op zich zelf niet
zo oelangrijk. Ze is trouwens nooit overal inge
voerd. In ons gewest heeft men er nooit van
willen weten. Deze kerkorde moet ook niet op
zichzelf worden gebruikt. Ze moet gelezen worden
tezamen met de zes voorgaande. Vroeger had
men deze samengebundeld in kerkelijke hand
boekjes. De laatste uitgave is bezorgd in 1937
door ds G. H. Kersten.
Tenslotte is in Dordrecht het besluit genomen de
bijbel opnieuw te vertalen. Voor dit besluit mag
ons volk dankbaar zijn, want door deze nieuwe
vertaling is onze taal gevormd. Haar invloed is
tot op neden te bemerken. Maar deze vertaling
heeft niet de naam van de synode gekregen, maar
van de Staten-Generaal, die de kosten hebben
betaald. Het is geworden onze Statenbijbel.
H.
Luk. 4:8. 12
Hei is ontzaglijk veel waard
om een richtlijn te hebben:
Wal je moet zeggen
Hoe je moet handelen
Welke weg je moet gaan.
Vooral, wanneer de weg hele-
i maal niet duidelijk is en wan
neer er verwarring is in ons
of rondóm ons en alles in be
weging is en allerlei kaders
breken.
En dit wordt dan wel héél bij
zonder toegespitst, wanneer de
verleiding, de verzoeking op
ons afkomt, zeg maar de Ver
leider, de Verzoeker. Satan.
Christus vertoeft in de
woestijn. Móet daar vertoeven
Om verzocht te worden door de
Satan. Driemaal komt deze tot
Christus met een verzoeking
vol raffinement, met dit éne
doel: om Christus van God ai
ie trekken.
Maar hoe heeft Christus daar
op geantwoord Met hoge he
melse redeneringen Of met.
hoor nu 's en kijk nu s Neen
Anders.
Zo: driemaal heeft Hij. de
Zoon Gods, niets anders ge
daan dan dit: de Satan een
Woord Gods voorhouden Als
een citaat. Als een aanhaling
uil het oude testament, drie
maal uit een gewoon bijbel
boek. Deuteronomium. Hij zei
.er staal geschreven' en .er is
gezegd'.
Op dit ene element uit deze
geschiedenis teil ik met u let
ten. Christus, zelfs Hij. deed zo
Doe gij aldus. U baseren op de
Schrift. Wat staat er geschre
ven Wat ts er gezegd
Dat geeft houvast. Dal bewaart
ons voor .omvallen', voor be
zwijken, voor verdwalen
Dit gaat al óp voor het lever.
van alle dag Vriendjes of
vriendinnetjes maken in hun
vakantie een reuze wandeling
door de duinen Prachtig. Maar
wat heeft moeder gezégd:
.denk er om: niet te ver. Denk
hierom en denk daarom. En zo
laat weer thuis'. Daaraan moet
je je houden.
Iemand is ziek. De dokier
komt .Kijk, nu moet u dit
doen. En dat nalaten. Zo en zo'.
Wat heeft de dokter gezégd.
Daaraan moeten we ons hou
den.
En nu: wat heeft God gezegd.
Dat is de gróte richtlijn. Dat
geeft het gróte houvast Het
brengt maar in nood, in
duisternis, in «erdriet, om af
te wijken van wat er gezegd is
en van irat er geschreven
<aat. Er is zo veel verleiding
Er is zo veel verzoeking Strijd
en nood. schuld en zwakheid.
En de Verleider is er ook
Welnu, er is maar één ent-
voord: .Er staat geschreven'.
Xievwerkerk
Dr. J. H. Becker.
