HOORT DE
TOERIST (AL)
THUIS
IN INDIA?
JN
CONCENTRATIE
KAMPEN WOONT
MEN NIET'
Europees ruimtevaartprogramma in het slop
Jfaterdag 23 november '68
(félV DELHI Men had mij in Nederland al gezegd:
lAgra is wel zoiets unieks, probeer er heen te gaan als je
(n New Delhi berd'. En om te onderstrepen hoe belang-
rijk dat wel was had mijn zegsman eraan toegevoegd: ,Er
imchijnt géén folder over India of er staat wel een stuk
\graop, vooral de Taj Mahal is overal afgebeeld'. Ge-
jolg. een zekere argwaan. Was Agra zoiets als het Volen-
lam van Nederland? Mensen in klederdracht, schilder
maar toch niet helemaal echt? Welk een vergissing
tchter om een dergelijke vergelijking te maken. Want
is inderdaad uniek en onvergelijkelijk mooi en de
'oj Mahal is grandioos.
Agra is de oude keizersstad van India en men vindt er magnifieke
nonumenten, waarvan de Taj Mahal wel het mooiste is. Taj Mahal:
ds naam van een der vrouwen van de zeventiende eeuwse keizer
bhon. Ze was negentien toen ze met hem trouwde en zevenendertig
stierf. Zij liet de keizer beloven, dat hij een mausoleum voor
(war iou bouwen, een waardig monument voor de liefde die zij hem,
hoor man en heerser, had toegedragen. Het is een indrukwekkend
iwnument geworden, gebouwd vlakbij een bocht van de rivier Jah-
muna, opgetrokken uit prachtig wit marmer en versierd met prachtig
itHnhouwerswerk. Twintigduizend handwerkslieden hebben er twee-
•ntwintig jaar aan gebouwd, aan dit moskee-achtig mausoleum. Er
n|n prachtige tuinen met vijvers rond het gebouw aangelegd en het
is van een unieke schoonheid.
converseren zoals dat in wester
se hotels gebruikelijk is. naar
zijn kamer met bad en ijskast.
Naar de boys in het hotel, die
voor een paar roepia's alles doen.
En later, thuisgekomen, zijn er
dan de dia's alles keurig op .«n
stukje celluloid vastgelegd it
vertonen aan vrienden en magen
tijdens beschaafde kout, een bor
rel en een hapje.
ABSURD
Ik ben er tweemaal heen ge
mat eenmaal overdag, een-
misl 'i avonds, bij maanlicht.
I«e onwerkelijke ervaring, een
teoek aan Taj Mahal bij maan-
Hcfcl Het witte marmer van de
koepel reflecteert het matte, ge
stolde schijnsel van de maan. de
vijven ajn rimpelloos als spie-
(jels, iet geheel is onwezenlijk
(la een surrealistisch schilderij
nz A. C. Willink. Maar de men-
e op dit doek van Taj Mahal
jn echt. ze wandelen rustig
ings de vijvers of betreden met
«üchoeide voeten het plateau
Bd het mausoleum. Als een der-
ttijk monument ergens in Eu-
gpa stond, zou men bij wijze
R spreken zich weken van te-
mn moeten laten inschrijven
t er een bezoek te kunnen bren-
u het is grandioos.
n.... Dan gaat men te-
het hotel, nog wat na
Kzend over deze wonderlijke
ring. Men besluit te wande-
het is maar een kwartier
adelen? In een mum van tijd
men omgeven door jongens
Irickshi's, fietsen met eén-
soonswagentjes. Ze vechten
de klandizie En ondertussen
it ook nog een meisje van
geen tien jaar even haar
d ophonden. Men probeert de
«gens kwijt te raken, men
"1 ze duidelijk dat men wil
wandelen Maar dat vinden
[absurd: lopen' Kom nou, heem
ricksha... En ze blijven bij
wandelaar, drie man sterk,
aar af en toe in de wielen rjj-
i en in ieder geval hun even-
Ie klant hinderend. En lang-
lerhand verdwijnt bij die mo-
jke klant de serene sfeer van
|f Mahal om plaats te maken
"r een behoorlijk brok erger-
Ergernis, die pas verdwijnt
de ingang van de hotel tuin,
t draaien de overmatig-lasti-
longelui eindelijk om.
er aan toe: ,Ik begrijp niet dat
de regering niet wat meer doet
aan een goede organisatie van
het vieemdelingenWezón Dat
lijkt me een nogal westerse bena
dering.
die
INDIA
OP WEG
NAAR
EEN
MODERNE
INDUSTRIE
STAAT
(SLOT)
NORMAAL
de hotelbar blijkt het om een
male ervaring te gaan Een
lerikaan zegt me geërgerd:
land heeft mooie dingen,
ren toeristenland is "het
Je kunt natuurlijk wel schil-
bchtige foto's maken maar
heb je in een dag voor elk-
En verwijtend voegt hij
delljk moet stellen, wat is een
toerist uit het westen eigenlijk in
dit land? Voor het antwoord zou
men eigenlijk een Duits woord
moeten gebruiken: .Fremdkörper',
een ding wat ergens niet thuis
hoort, wezensvreemd. Toeristen:
het zijn de mensen, die omhan
gen met camera's vanuit hun
hotelenclave het hun vreemde
land intrekken, fotograferend dat
gene wat zij ieuk-voor-later vin
den Opvallend: zijn dat de tien
tallen bedelende kinderen, die
iedere keer weer opnieuw de gast
omsingelen? Is dat het joggle,
dat verlamde beentjes heeft en
zich op een plank met primitieve
wieltjes probeert voort te bewe
gen? Zijn dat de sierlijke vrou
wen van dit land, die zich als
koninginnen bewegen in hun sari's
Is dat de heilige koe, die onver
wacht en ongehinderd een druk
ke straat oversteekt? De souve
nirverkopers op straat of de ma
teloze armoede In de huttenwlj-
ken in de grote steden
De toerist .knipt' 's Avonds keert
hij weer naar zijn veilige hotel,
naar de grote lounge of naar de
bar, waar men geciviliseerd kan
Eigenlijk is het iets absurds, een
bus met een groep toeristen, die
even stopt bij een klein dorp. de
weldoorvoede vakantiegangers
zwerven een paar minuten uit en
fotograferen alles wat los en vast
zit. De slangenbezweerder en de
dorpsidioot. De waardige oude
man, die stil voor zich uit zit
te staren. De troep onvermijdelij
ke, levendige kinderen. Hebben
we alles? Goed, leuk voor later.
Rijden ma .r. En voort hob la' de
groep door het land. .Fremdkör
per', ja dat is het goede woord:
mensen die een heel vage ont
moeting hebben met dit mysteri
euze land, hier en daar wat vast
leggen zonder ook maar de ach
tergronden van dat ,wat' te wil
len bevroeden.
Een vervelend woord eigenlijk,
als men het zó beschouwd: .toe
risme'. Glad gepolijst.
De toerist is een ander mens
dan de gast. de toerist blgft
een vreemdeling zonder ontmoe
ting, de gast daarentegen kan
men zich met voorstellen zonder
de gastheer: zij behoren bij elk
aar. z\j voeren een gesprek welis
waar vanuit verschillende ach
tergronden, maar ze trachten te
begrijpen en te doorvorsen.
Nee, dit land Is eigenlijk nog
geen toeristenland. Toeristenland
veronderstelt een bepaalde vorm
van vlot-verlopend vermaak. Sche
veningen, Belgisch" kust. De In
diërs met wie ik <i. .rover sprak,
keken wat verban -geamuseerd.
En ze somden op wat hun land
allemaal te bieden had. Indruk
wekkend veel: kunst, folklore, ar
cheologie. de oosterse wereld. Ja
wel, maar dat zijn geen toeris
tische evenementen in de genivel
leerde zin van het woord. Inte
gendeel, het gaat hier om ken
merken van een land. die men
slechts als gast kan aanschouwen,
rustig, overwegend, nadenkend,
sprekend met de gastheer. Hoe-
velen van de ongeveer honderd
zeventigduizend toeristen die
jaarlijks dit land bezoeken, zijn
werkelijk gast van India Hun
gemiddeld verblijf is meestal
maar kort, slechts enkele dagen.
Ze hehhen voor thuis hun dia's:
.Kijk, dat ventje daar, bij die
poort, heb ik nog een roepia ge
geven. hij was verlamd of zo
iets...'
Nog is India geen modern toe
ristenland. Nog is Agra niet over
voerd met westerse toeristen.
Maar het komt onvermijdelijk,
hoe westerser het land wordt, hoe
sterker het toerisme zal worden.
Dan zijn misschien de bedelende
en vechtende jongens niet langer
meer een realiteit, hooguit een
stukje folklore. Maar wie de pro
blemen in dit land heeft gezien,
realiseert zich dat die tijd nog
ver weg is. Tegelijkertijd weet
hij, dat India een manmoedig
land is, een land waar een tita
nenslag tegen de tijd wordt ge
leverd, een titanenslag om de ont
zaglijke problematiek van dit ont
wikkelingsland te overwinnen.
Pas als die slag is gewonnen zal
India werkelijk .toeristenland'
in de geijkte zin van het woord
zijn....
Ik besloot per boot van Venetië naar Piraeus te reizen. Dan heeft men t\Jd
om aan Griekenland te wennen. De bemanning en het personeel zjjn Grie
ken, het eten is Grieks, een orkestje speelt Griekse muziek, men heeft ge
legenheid zjjn kennis van de taal weer wat op te halen.
Ik reserveerde dus een plaats op de Pegasus', het Dichterpaard, van de Epi-
rotikl-Llnea. Toen Ik in Venetië aankwam, bleek men een veertigtal bedden,
waaronder het mijne, dubbel verhuurd te hebben. Een navenant aantal pas
sagiers werd overgeheveld naar de .Esperos', Je Morgenster, van de Kay-Li-
nes, een oud, verwaarloosd schip zonder toeristenaccommodatie, dat zijn
laatste reis volbracht, voordat het op een interinsulaire lijn zou worden Inge
zet. Men voer regelrecht naar Piraeus. Die toeristen die een cruise maakten,
werd het beloofde bezoek aan het stadje Split in Joegoslavië door de nens
geboord.
lis. Papandreou en de daarop volgen
de premiers, met bijna chronologi
sche zekerheid naar de afgrond. De
heren Papadopoulos en Pattakos had
den Griekenland gered, betoogde de
man. het Papadopoulos-regime was
de enige waarborg voor de veiligheid
van de democratie in Griekenland.
Toen ik opmerte dat Nederland bij de
Raad van Europa 'n aanklacht tegen
Griekenland had ingediend wegens
minachting van de rechten van de
mens, stelde mijn gesprekspartner
woedend vast dat de Nederlandse
regering door .de roden' wordt ge
controleerd. Amerika had niets dan
lof voor de nieuwe grondwet, die de
modernste en meest democratische
van de wereld zou worden (we schre
ven juli). Spanje e_n Griekenland
stonden op de bres voor de Europe
se cultuur, Franco en Pauadopoul-
-■
Een dag vóór de .Pegasus' zouden
we in de haven van Piraeus arrive
ren. Ik zou de dag daarop door
vrienden worden afgehaald en die
kon ik niet meer bereiken. Men be
loofde. zelfs schriftelijk, in Piraeus
een hotelkamer voor mij en ook voor
enkele anderen te zullen zoeken en
betalen. Tijdens de reis werd die be
lofte telegrafisch ingetrokken. Toen
ik de prijslijst van de Kay-Lines na
keek. bleek ik ongeveer twintig gul
den te veel betaald te hebben. Die
twintig gulden vroeg en kreeg ik
later terug
We belegden met alle veertig pas
sagiers een protestvergadering, hoe
wel de kapitein die liet verbieden.
De afgezant van de kapitein (door
één van de Amerikaanse meisjes
.Sidney' gedoopt, omdat zij een he
kel had aan die naam) verzekerde
ons met rollende ogen dat zijn maat
schappij met de hele zaak niets te
maken had en dat hun hulp door de
Epirotiki-Lines pas op het laatste
moment, in de namiddag, ingeroe
pen was, iets wat ons niet geloof
waardig voorkwam, omdat ze dan
nauwelijks tijd zouden hebben ge
had om zoveel eten in te slaan, ter
wijl bovendien één van ons de jobs-
tijding a) 's ochtends vroeg had ont
vangen. Een Israëlische journalist
verzamelde onze handtekeningen
voor een brief aan het Griekse mi
nisterie van toerisme. Naar de rede
rij werd een telegram gestuurd. En
tenslotte beloofden we elkaar de ge
schiedenis van deze bootreis in onze
landen in de publiciteit te brengen: in
Israël, Holland, Duitsland, Enge
land. Zwitserland, Italië en de VS
Aangekomen in Piraeus, mochten
de Isrëli's niet van boord' chicanes
met hun paspoort, 's Nachts glipten
evenwel toch vier Israëlische jon
gens langs de douane, die sliep.
.Propaganda'
Er is In Griekenland een nieuw slag
mensen boven komen drijven: hon
derd proeent voor Papadopoulos, fa
natiek. strijdlustig, warhoofdig,
kwaadaardig. Zulke typen heb Ik er
vroeger nooit gezien. Ze voeren over
al het woord, beschimpen de oude en
de jonge Papandreou, loven de nieu
we grondwet en niemand durft hen
tegen te spreken, zodat de discus
sies wat eenzijdig verlopen.
Met één van deze kleine nazi's raak
te ik al de eerste de beste avond op
de .Esperos' slaags. De man stelde
er prijs op me een overzicht van de
recente Griekse geschiedenis te ge
ven. Het ges-re!» bewoog zich te be
ginnen mét Métaxas. via Karaman-
rttaE^Ï»
Papadopoulos, de Griekse premier, die zich m e
hoofdige aanhang mag verheugen.
i kleine, fanatieke en icar-
EEN ZOMER IN
GRIEKENLAND (II)
zei dat lk Spanje en Portugal en
ook het huidige Griekenland niet tot
de Europese democratieën rekende
en dat was het eind van ons gesprek.
De man begon hysterisch te schreeu
wen: .Als u zo spreekt, zal ik er
voor zorgen dat u een boze tijd zult
hebben in Griekenland! U bent ge
komen om propaganda te maken
voor het communisme! U hebt ge
wild dat Rusland de oorlog zou win
nen! Wanneer heeft Holland een oor
log gevoerd Wanneer Denemarken
Wanneer Zweden
Nederland
,geen democratie'
De tweede dag van de bootreis naar
Piraeus hield Sidney een informa
tieve, opgewekte voordracht over
Griekenland en zijn grootse geschie
denis. legendair we passeerden
Ithakal en historisch iSaIamis:,daar
verdedigden de Grieken de vrij
heid"). alsmede een stukje Kreta
(Knosósi. Maar daarna plotseling
het hete hanrijzer (.ein heisses Ei
sen": hij sprak Duits, voor de Duits-
taligen). dat hij evenwel toch wou
aanpakken en zijn ogen begonnen
nog dreigender te rollen: de .Natio
nale Regering", waarover in het bui
tenland zo veel leugens gedebiteerd
werden. Er volgde een verward be
toog, waarin hij twee partijen de
schuld gaf van de vreselijke toe
stand waaraan de .revolutie' een ein
de zou hebben gemaakt, de partij
van de koning (Konstantijn gaf mil
joenen uit aan pleziertochten met
jachten op de Middellandse Zee, ter
wijl het volk hongerde) en de com
munisten, die in de burgeroorlog al
getracht hadden de macht aan zich
te trekken en die dat vorig jaar op
nieuw wilden proberen. De boze po
liticus van die partij was Papan
dreou, die een laocratle had willen
vestigen. Maar Papadopoulos had op
het laatste ogenblik de democratie
gered en zou het land de meest pro
gressieve grondwet van de wereld
geven. De spanning nam toe en toen
Sidney ging beweren dat Papandreou
uit dè NATO had willen gaan om
zich aan te sluiten bij het Warschau
pact. vond één van de Israëlische
jongens het te gek worden en pro
testeerde Er volgde een debat over
Papandreou, waarin onze voor
drachtskunstenaar, met een witz
over Adenauer, alleen de leeftijd
van de oude man op de hak nam.
Een Duits meisje maakte bezwaar
tegen deze discussie over politiek,
zij interesseerde zich uitsluitend
voor ruïnes, en we beslaten het ge
sprek in kleinere kring voort te zet
ten Ik vroeg naar het verschil tus
sen laocratie en democratie, aange
zien beide woorden, laós en démös,
.volk" betekenen. Een laocratie bleek
een regeringsvorm waarin het volk.
de massa, de macht uitoefent, demo
cratie is wat de heren Papado
poulos en Pattakos voor ogen zweeft:
een regering vóór het vólk dóór de
.politiek rijpen". Ik antwoordde dat
ik ook tot de massa behoorde en
dat ik dus wel iets voor die laocra
tie voelde, en dat ik graag zou wil
len weten wie politiek rijp was en
wie niet, en wie daarover besliste.
Het antwoord bleef natuurlijk uit,
inaar één ding werd wel duidelijk:
in Griekenland zijn de aanhangers
van Papadopoulos politiek rijp en de
anderen zijn óf onrijp óf communist.
Een Duitse jongen wilde weten hoe
men de censuur op de kranten ver
antwoordde. Kranten kunnen een ge
vaarlijke macht uitoefenen, aldus
werd gerepliceerd, en de regering
wilde voorkomen dat van bepaalde
zijde de regering, dat is het land,
dat is het volk, bedreigd werd. Er
waren trouwens kranten in Grieken
land die niet gecensureerd werden.
.Daar bent u dus tegen', zei de
Duitser. ,Nee', antwoordde Sidney,
.want die kranten steunen de rege
ring1.
Een oude Israëli informeerde naar
het aantal mensen dat door de re
gering om politieke redenen gevan
gen wordt gehouden. ,In de Griekse
gevangenissen zitten alleen misda
ders'. antwoordde Sidney. De Is-
mij niet begrijpen. Daarmee dwingt
u mij. een woord te gebruiken dat
ik nooit gebruik. Het is een ver
schrikkelijk woord. Ik bedoel natuur
lijk u dwingt mij ertoe het is
het woord: concentratiekamp". Het
werd doodstil. De Israeli: .hoeveel
mensen worden door uw regering In
concentratiekampen gevangen gehou
den"" De Griek: .In onze concentra
tiekampen wonen ongeveer 7000
man' De Israëli, heel langzaam:
.Wonen? Zei u: wonen? In een con
centratiekamp woont men niet'. De
Griek, kortaf: .Dat is het officieel
erkende woord'.
De Israëli zweeg even. Toen zei hij:
.Als deze nieuwe grondwet aange
nomen wordt en niemand twij
felt daaraan, want uw regering be
hoor: tot die regeringen die nooit
verkiezingen verliezen worden
dan deze arme mensen vrijgelaten?'
Het antwoord kwam als een snauw:
.NEIN!' Toen zei de oude man heel
langzaam, heel zacht: .Das ist böse'.
Drs L. Ross.
DEN HAAG (GPD) Terwijl in \merika de
kolos wordt opgebouwd, die enkele dagen voor
de berst de eerste Mensen naar een baan om de
maan moet schieten, worden op de Australische
basis oomera de laatste voorbereidingen ge
troffen voor een eveneens zeer belangrijke
(Europese) raketlancering. Wanneer zich geen
technische moeilijkheden voordoen, zal namelijk
over enkele dagen nogmaals een poging worden
gedaan om de drie trappen tellende Eido I te
lanceren. Faalt de tweedea (Franse) trap op
nieuw, dan zal een aantal Eido-landen de mede
werking aan het bouwen van een eigen Europe
se raket waarmee satellieten kunnen worden
gelanceerd opzeggen. Omdat Engeland reeds
heeft gevraagd van zijn verplichtingen te wor
den ontslagen, betekent het mislukken van de
lancering op Woomera ongetwijfeld het einde
van de ELDO.
De meningsverschillen op het terrein van de
Europese ruimtevaart zijn vorige week bespro
ken op een ministersconferentie in Bonn. Bij die
gelegenheid is besloten een ambtelijke commis
sie een rapport te laten samenstellen over sa
mensmelting van de drie Europese organisa
ties die zich met de ruimte bezighouden, de
ELDO. (de rakettenclub). de ESRO (de organi
satie, die satellieten voor wetenschappelijke
doeleinden bouwt) en de CETS (opgezet om
communicatiekunstmanen te lanceren en te ex
ploiteren).
Terwijl geen van de bij deze organisaties aan
gesloten landen het nut van eigen kunstmanen
voor wetenschappelijk werk bestrijdt, is de
ELDO altijd al een aangelegenheid geweest
waarover de meningen uiteenliepen. Van de
ELDO maken de EEG-landen met uitzondering
van Luxemburg deel uit en bovendien Engeland
en Australië leverancier van de afvuurbasis
Tot de ESRO behorer, Dovendien Denemarken.
Zweden. Spanje en Zwitserland. De bouw van
een eigen rake: heeft de Scandinaviërs nooit ge
ïnteresseerd. evenmin als het neutrale Zwit
serland. omdat zij betwijfelen of het apparaat
werkelijk nooit een militaire bestemming zou
kunnen krijgen Als eerste trap fungeer: tenslot
te de Britse Blue Streak die voor militair werk
werd ontwikkeld.
Maakt dit het al moeilijk om tot samensmelting
te komen, over het nut van een eigen raket
bestaan bovendien nog twijfels in de ELDO-lan-
den zelf, zeker ook in Nederland De zeven lan
den hebben zich verplicht 626 miljoen dollar
bijeen te brengen om de raketten te ontwikkelen
Deze zou in staat moeten zijn om een Europese
tegenhanger van de tv-kunstmaan .Early Bird'
in de ruimte te brengen (het doel van de CETS)
evenals kunstmanen van de ESRO gebleken is
inmiddels dat de ELDO-raket, mocht zij ooit
een succes worden, toch niet in staat zal zijn
een nogal zware CETS-kunstmaan naar zijn
vaste plaats in de ruimte te brengen. Om aan
die taak te kunnen voldoen zullen de landen
ten minste zestig miljoen dollar extra op tafel
moeten leggen.
Duitsland is daartoe bereid Frankrijk eveneens,
omdat het Europa (lees: Frankrijk) de kans
wi) geven de Europese cultuur naar Afrika en
landen als Canada te zenden zonder afhanke
lijk te zijn van de Amerikaanse communica
tiekunstmanen. Het wenst dan ook eigen satel
lieten, die met eigen raketten zijn gelanceerd
De Fransen hebben echter tegen dat zij een
allesbehalve imponerende bijdrage hebben ge
leverd aan de raket. De eerste trap, de Blue
Streak, was door de Britten al beproefd en
werd aangeboden toen Engeland om financiële
redenen zijn eigen rakettenprogramma moest
laten vallen. De derde trap. van Duitse makelij,
is nog altijd niet beproefd omdat tot dusver hel
Franse aandeel, de tweede trap, faalde. Ook
het holle kunstmaantje dat Italië op de top van
het geheel mag bevestigen heeft dus zijn nut
nog niet bewezen.
ELDO staat nu dus voor waarschijnlijk de laat
ste krachtproef. Engeland, dat voor 28 procent
van de kosten is aangeslagen, zal in ieder ge
val in 1971 uit de organisatie stappen Het ver
drag biedt het land pas dan die kans. Het vindt
en die mening wordt door tal van Nederland
se deskundigen gedeeld dat de achterstand
op Amerika nooit kan worden ingehaald en dal
het heel goed mogelijk is Amerikaanse raketten
te kopen voor het lanceren van Europese kunst
manen hetgeen trouwens al is gebeurd. De
Britten hebben vorige week in Bonn echter ge
vraagd nu al de ELDO te mogen verlaten Zij
zouden in dat geval bereid zijn fen grotere por
tie voor hun rekening te nemen van de 172
miljoen dollar die het ESRO-werk tot 1971
vergt-
Dat idee is allerminst met enthousiasme ont
vangen door Engelands partners, die eerst be
reid zijr» geweest de voor Engeland zelf mei
meer bruikbare Blue Streak af te nemen en
daar dus op hun beurt mee zouden blijven zitten
rju de Britten het overgrote deeJ van de kos
ten die zij indertijd aan de constructie hebben
gemaakt er dank rij de ELDO uit hebben ge
haald Naar wij uit goedingelichte Britse bron
zo'n tachtig procent daarvan bin-
De onzekerheid is groot en de ambtelijke com
missie zal de grootste moeite hebben om een
rapport op te stellen waarmee de in het slop
geraakte Europese ruimteplannen gediend zijn
De bedoeling is dat rij een grote organisatie
gaat voorstellen met twee onderverdelingen
een basisprogramma en een minimumprogram
ma. Dat laatste beperkt zich tot het voorbereiden
en exploiteren van communicatiesatellieten, het
lanceren van wetenschappelijke satellieten en
andere activiteiten waar iedereen mee kan in
stemmen De landen, die het minimumpro
gramma ondertekenen, zijn lid van de nieuwe
organisatie, zonder da: zij meewerken aan de
eigen raket, die namelijk in het basisprogram
ma zou voorkomen.
Het is een ingewikkelde formule, die vermoe
delijk de problemen niet zal oplossen. Als na
melijk de ELDO-landen, in strijd met alle
voorspellingen, zonder Engeland toch een eigen
raket gaan bouwen, zullen zij de zekerheid moe
ten hebben dat de grote organisatie dat appa
raat gebruikt, hoewel het altijd duurder zal
zijn dan een soortgelijke raket die de Ameri
kanen zo ongeveer uit voorraad kunnen leve
ren. De Britten hebben laten weten dat rij be
reid zijn een goede Europese raket te accepte
ren die hoogstens 25 procent duurder is dan
een Amerikaanse, maar dan weer op voor
waarde dal zij nu onmiddellijk van hun ELDO-
verpiichtingen worden ontslagen.
De Amerikanen, geïnteresseerd voor het weten
schappelijke werk dat Europa in de ESRO
verzet (met name in het technologische cen
trum ESTEC in Noordwijk), stimuleren de inte-
resst voor hun eigen raketten, die beschikbaar
zijn voor het lanceren van Europese kunstma
nen De voorwaarde is echter dat die kunst
manen nooi: concurrerend zullen mogen zijn
voor de wereldomspannende Intersat'. de orga
nisatie die nu drie communicatiesatellieten op
vaste plaatsen in de ruimte heeft (de baan van
die satellieten is zodanig dat rij ten opzichte van
de aarde noot van plaats veranderen) en
waaraan 68 landen deelnemen
Een van die Intersat-kunstmanen is de .Early
Bird' die boven de Atlantische Oceaan .hangt'
en televisiebeelden van zeer goede kwaliteit
levert De Amerikanen zullen nooit een raket
leveren voor het lanceren van een satelliet die
concurrerend zou kunnen werken voor de com
mercieel geëxploiteerde .Early Bird Het zou,
in een beter politiek klimaat, vermoedelijk ook
noon .mogelijk zijn voor he; doel een Sowjet-
rakel aan te schaften, aangezien de Russen
met man en macht trachten de wereld te inte
resseren voor hun eigen wereldomvattende sy
steem .Interspoetnik' nie; bestaande uit kunst
manen in vaste banen, maar uit een zo groot
aantal kunslmanco dat nel altijd mogelijk is
een ervan direct te bereiken
De Europese landen zijn over de gecompliceer
de problematiek voorlopig nie; uitgesproken.
Van de Intersat-, aandelen is 52 proeft in
handen van Amerika. Dat zal vermoedelijk de
komende jaren tot een procent of veertig dalen,
maar duidelijk is dat dit communicatiesysteem
altijd door Amerika zal worden beheerst het
geen vooral de Fransen zal aansporen om te
blijven streven naar een eigen draagraket. De
vooruitzichten daarvoor zijn echter zelden zo
somber geweest als enkele dagen voor de met
spanning tegemoet geziene lancering van de
ELDO-L
