KORTGEZEGD f®!:#!» s KERKELIJKE TUCHT IS EN BLIJFT MOEILIJKE ZAAK De waarheid is betrekkelijk zaterdagnummer Zaterdag 5 oktober 1968 ,Veel mensen zien niet veel in die vredesweek. Vrede wil toch iedereen?, zeggen ze'. De studeerkamer van ds Egbert H. Nagel 50) is een overvolle wanordemaar wat wil je als je boeken en paperassen uit een riante Brusselse suite hebt moeten opbergen in een vertrek van een etage-pastorie in Amsterdam-Zuid. Dj. Nagel is gereformeerd predikant en de nu afgelopen interkerkelijke vredesweek valt niet zo goed in die kring. Of liever: de leiding van zijn kerk weerspiegelt beter het gemiddelde kerklid dan die van andere partners in het beraad over vredesvraagstukken. Tenslotte zit in de rooms-katholieke top kardinaal Alfrink, voorzitter van de internationale Pax-Christi-beweging. En een hervormde kerkleiding met secretaris-generaal ds. F. H. Landsman schept natuurlijk een vruchtbaarder klimaat voor het na denken over vragen van oorlog en vrede dan een ge reformeerde kerkleiding, die hel op zijn zachtst gezegd allemaal van enige afstand bekijkt De vredesweek is niet bij iedereen even goed aange komen, vertelt ds. Nagel. ,Je hoort nog vaak verkondigen dat politiek niet op kansel, in de kerkbode en in het catechisatielokaal thuishoort' Joch valt niet te ontkennen dat er een kentering is. Hoe die ontstaan is, valt moeilijk te zeggen. Je kunt de drei ging van de vernietigingswapens noemen, en het feit dat de mensen steeds minder ideologisch gaan denken Het nog sterk levende grenzeloze vertrouwen in en de even grenzeloze bewondering voor Amerika hebben deuken gekregen: de Verenigde Staten raken wat ontluisterd en men ziet achter de pretentie van de kampioen der vrij heid duidelijker de trekken van een Amerika dat niet DSE.H. NAGEL keihard zaken wil doen dan ieder ander'. Die kentering is vooral het laatste jaar duidelijker ge worden. Komt dat door de eerste vredesweek (over Viet nam?) misschien, ds. Nagel is daar niet zeker van Wel weef hij zeker dat door al het materiaal dat het inter kerkelijk vredesberaad vorig jaar en dit jaar ook aan de pastorieën heeft toegezonden vele priesters en predikanten voor het eerst over het oorlogsprobleem hebben nagedacht. Massa's geestelijke leiders waren daa' ooit één moment mee bezig geweest. Zelfstandig dan Daarvóór heerste de gedachte dat de kerk voor de over heid niets meer kon doen dan voor haar te bidden Dal het de taak van de kerk zou kunnen zijn, die overheid ook kritisch te begeleiden, lag buiten de belevingswereld Daar had men toch politici voor? Maar als je ziet hoe veel moeite het kost aan politici (,wij zijn relalisten', zeg gen die) om ethiek en politiek op één golflengte te brengen, dan blijkt die terreinafbakening niet te werken Wie met dergelijke gedachten komt, en bovendien direct en precies aanwijst wat er mis is, mag op tegenkanting rekenen. Dj. Nagel heeft in het Amsterdamse kerkblad een kolom die ,Er Naast' heet. Vooral vroeger stond die kolom ook duidelijk naast' de rest van dat eerzame blad, al was het alleen maar doordat de schrijver met de rubriekstitel de mogelijkheid openlaat dat hij het mis heeft- een zeldzaam verschijnsel in domineesland In die rubriek wordt menig kerkelijk standpunt (of een weigering om een standpunt in te nemen) doorgeprikt als een ballon vol stichtelijk conformisme. Het wordt hem niet steeds in dank afgenomen. Ds. Nagel: ,De profeten in de bijbel wisten het ook altijd direct en precies. Ja, roept dan een groot aantal mensen, er is ook een voorbarig profetisme, terwijl het altijd voorbarig is. Er is nog nooit een profeet geweest die precies op tijd kwam. Je moet natuurlijk niet de profeet uithangen om de stunt. Maar als je de moed mist om als het nodig is profeet te zijn, deug je niet als synode- voorzitter bijvoorbeeld'. Een synode die dat ook niet durft, kan zich volgens ds. Nagel maar beter alleen met interne zaken bezighouden In Amsterdam werd er een paar jaar geleden nog fiks tegen atoompacifisten gepreekt. Nu is er een interkerke lijk bureau voor informatie over de dienstplicht. Nagel: ..Ik zou ze nooit in het algemeen aanraden, dienst te weigeren. Maar er moet wel brede instructie zi|n. Je hoeft die jongens nog niet eens voor de keus te stellen, maar het is niet juist ze in dienst te laten gaan zonder dat ze zelfs maar op de hoogte zijn van het bestaan van een alternatief' - daarmee laten Vriendelijk doch dringend verzoek aan alle kerkgangers om met te vergeten dat. a. alle zitplaatsen vrij zijn; b. de kerkvoogden met lede ogen toezien wanneer er men sen langs de rnvur schuiven mplaals van door het midden pad te lopen. c. het handigste is om zo vei mogelijk naar de muur te gaan zitten en niet zo dicht mogelijk bij het middenpad. Dan voorkomt- u. dat anderen utv knieën opzij drukken of v op de tenen trappen.' Tips van ds B. van der Lelie, voor de hervormde gemeente van Hansweert in Kerkelijk leven'. We citeren ze vooral, omdat dit. vriendelijke ver zoek al eerder was gepubli ceerd in .Kerkelijk leven'. En driemaal is scheepsrecht, zeker in Hansweert Wat laat kwamen de laatste volkstellingsresultaten in Oost- Duilsland tot. ons. Die volks telling werd op 31 december 1964 gehouden, maar pas re centelijk werd daaruit gepu bliceerd dat 31,8 procent van de toen 17 miljoen Oost-Duit sers niet wil behoren tot enig kerkgenootschap, dat 59.9 pro cent opgaf als godsdienst evan gelisch en dal 8,1 procent zich rooms-katholiek beschouwt. Aan de rand van de Brus selse binnenstad aan de Nieu we Graanmarkt zal de nieuwe Nederlandse evangelische her vormde kerk verschijnen. Het complex is mede gefinancierd door giften uit Duitsland. Zweden, de V.S.. Frankrijk en Zuid-Afrika. Deze Brusselse kerkgemeenschap bestaat nu 125 jaar en teil een tweedui zend leden. Het kerkcomplez omvat onder andere een zon dagsschool en een klnderbe- waarplaais. Men hoopt hel complex volgend jaar kerstmis in gebruik te nemen De samenwerking van de ambten in de kerken is nog maar al te vaak een zwak punt. Meer interne samenwer king is nodig. De diakonie moet een stimulerende en in tegrerende schakel zijn die in het kader van de eenheid der ambten volgens de kerkorde een beleid moet voeren. Deze opmerkingen maakte de heer ■1. de Boer. voorzitter van de centrale, gereformeerde diako- nale conferentie dezer dagen in Utrecht. Op deze bijeen komst bleek dat voor liet jubi leumfonds. waardoor gehandi capten eens per jaar met va- kantic kunnen, al f 880.000 is binnengekomen. Men hoopt op één miljoen. De remonstrantse gemeente van Friedrichstadt in Noord- Duitsland heeft thans een nieuwe predikante, mevrouiv E. W. H. Laman Trip. echt genote van de leraar jonkheer Laman Trip. Ze was eerst pre dikante in Doesburg/ Apel doorn. Met deze aanstelling kijken de remonstrantse Duit sers over de landsgrenzen en over de grenzen van Friedrteh xtndl, in een VVV-folder .Die liebliche Rosen- und Linde n- stadt' genoemd. Mevrouw La man Trip over haar werk als gehuwde predikante; .Met mijn man kan ik altijd over leggen en hij is de voornaamste kritikvs. Als predikante be kleed je een vrij eenzame post. Over verschillende dingen kun je ni 't met een ander praten en dan is hel heerlijk als je met de problemen waarmee je worstelt op een vertrouwd iemand kunt terugvallen' Kardinaal Patrick o Boyle van Washington heeft 39 pries ters gestraft die. in het open baar het recht van de rooms- katholieken op een afwijkende mening ten aanzien, van de pauselijke encycliek legen kunstmatige voorbehoedmid delen hadden verdedigd. In 'n verklaring, die door 't kantoor van de kardinaal is uitge geven, worden 39 priesters op gesomd die volledig of gedeel telijk van hun plichten zijn ontheven. Twee van hen hebben vrij willig afstand gedaan van hun bevoegdheid lot biechthoren, een. heeft op eigen verzoek een jaar verlof gekregen. Na pu- blikatie van de encycliek in juli spraken 44 priesters in Washington zich in het open baar uit voor persoonlijke ge wetensvrijheid ten aanzien van het gebruik van de mid delen. Het gehele gebied ten zuid oosten van Heerlen (drie ker kelijke gemeentenis nu zon der predikant. Deze omwikke ling valt te constateren bij met name de hervormde gemeen ten en de gereformeerde ker ken in de miinslreek. De slui ting van de mijnen brengt een versneld vertrek met zich mee van de mijnbeambten en an deren. onder wie de leden van de protestantse minderheden in Limburg in het bijzonder te vinden waren. Van rooms- Icathólieke zijde is al voorzien, dat men - als de huidige eco nomisch ongunstige situatie in de oostelijke mijnstreek voort duurt te maken krijgt met verdwijnend kleine protes tantse minderheden, en dat dit een verlies inhoudt ook voor de overwegend rooms-katho lieke autochtone bevolking, die eerder geneigd is ter plaatse te blijven wonen De Nederlandse St. Grego- riusvereniging viert 20 oktober in het Haagse circustheater liet 18de lustrum. Vooruitlo pend op de viering heeft dr. B. Kahmann. voorzitter, verteld dat de vereniging er zich voor wil hoeden de tegenstellingen lussen adepten van de liturgie in de volkstaal en die van de latijnse aan te wakkeren. Het nieuwe de volkstaal heeft een accentuatie gekregen die begrijpelijk is gezien de zorg die eraan besteed moet wor den om de bloei ervan te ver zekeren. Wij willen echter evenzeer de latijnse liturgie in ere houden niet alleen van wege .hel oude', maar vooral ook omdat een groot deel van het kerkende volk duidelijk prijs erop blijkt te stellen Men hoede zich ervoor, aldus de voorzitter, te denken dal de aanhangers van de oude liturgie slechts te vinden zou den zijn bij groeperingen als .confrontatie' Vertegenwoordigers van verschillende kerken hebben in het archiefgebouw van de hervormde kerk in Den Haag voor het eerst met elkaar ge praat over meer samenwer king op archiefgebied. Er wa ren hervormden, doopsgezin den, gereformeerden, remon stranten en rooms-katholiekcn Dr. J. P. van Dooren. de her vormde archivaris, uiees op liet. belang en het toegankelijk zijn van kerkelijke archieven ook voor beter begrip van elkaar en mr Ribberink. waar nemend algemeen rijksarchi varis pleitte voor het veilig stellen van collecties zendings- en missie-archieven bij ver wanten van. missionarissen en zendelingen vanwege de ken nis van Azië en Afrika. Zo ziet het nieuwe oecumenische gebouw aan de Maasboulevard in Rotterdam eruit, waarin het Universitair instituut vormingswerk bedrijfsleven uit Utrecht een nevenvesti ging krijgt. Dit gebouw hoort aan een oecume nische stichting nieuwe gebo mede tot stand door de Aktion Sühnezeichen van Duitse jongeren die een verzoeningsteken wilden opstellen in Rot terdam al: op de verwoesting de Maasstad in 1940- '45 Het UIVB organiseert •n het nieuwe gebouw onder andere een cur sus Training georiënteerde praktijkopleiding voor in de theo- (a.s. predikanten priesters), waarin kunnen kennis ma ten met He geïndus eving. Het kwam antwoord van urbane een inter- samen- |*i (SB In de vorige maand is kerkelijk Nederland opgeschrikt door een tweetal processen die te maken hadden met leertucht, met een onderzoek naar de leer die wordt verkondigd. Nou ja, eigenlijk zijn het nog geen eigenlijke leertuchtprocessen, maar ze hebben er toch wel weer direct mee te maken. De twee gevallen waarop we doelen speelden zich af in de Vrijgemaakte Ger. Kerken en in de R.K. Kerk. In het eerste geval gaat het om een gemeente die in tweeën is gesplitst, terwijl beide delen volhouden dat zij de echte ger. kerk ter plaatse zijn. In het tweede geval gaat het om een van de bekendste r.k. theologen in ons land, een regulier geesfeli|ke, van wie wordt aangenomen dat hij de voornaamste adviseur van de Neder landse bisschoppen is. In ieder geval hebben ze hem meegenomen naar het concilie in Rome en daar heeft hij een niet onbelangrijke rol vervuld als leraar der kerk, zij het dan ook niet van heel zijn kerk. Maar toch ging zijn invloed verder dan alleen het Nederlandse gedeelte. Wanneer hij tijdens het concilie een voordracht hield, wat nog ai eens gebeurde, was er een breder gehoor. Hij is een van degenen geweest die de achter gronden van de officiële stukken en van hetgeen naar aanleiding daarvan werd opgemerkt, wist bloot te leggen. Hij is in Rome een man geweest die, hoewel geen officiële afgevaardigde (dat waren alleen de bisschoppen), toch een belang rijke invloed heeft gehad. Wie de boeken van prof. G. C Berkhouwer over het concilie heeft gelezen, weet dat er een voortdurende, dikwijls ondergrondse strijd heeft gewoed tussen de z.g.n. Nieuwe Theologie en de opvattingen die door de Curie in Rome werden gehuldigd en die nogal gericht waren op het behoud van net oude. Niets mocht daarvan worden losgelaten. Deze man staat nu, als de berichten die over hem de ronde doen juist zijn, een proces te wachten wegens onrechtzinnigheid. Zo op het eerste gezicht zouden we zeggen dat deze twee gevallen niets met elkaar te maken hebben. Dat hebben ze natuurlijk ook niet. Maar toch is er hier een zeker verband, want de achtergrond van beide is tenslotte dezelfde, nl. het willen bewaren van de eenheid der kerk en vooral de eenheid in theologie, de eenheid in hetgeen er gedacht wordt over de eigen kerk en natuurlijk komt men dan ook in aanraking met de andere kerken die er zijn. Of men die vanuit eigen gedachtengang bereid is ,kerk' te noemen, doet er zoveel niet toe. In de vorige maand is de Particuliere Synode van Overijssel bijeen geweest. In hef Nederlands Dagblad troffen we van de zittingen die ge durende een paar weken zijn gehouden, een uit voerig verslag aan Het gaat er ons niet om in 't kort weer te geven wat er op die particuliere synode verhandeld is. Wie het naadje van de kous wil weten leze genoemd dagblad. Maar een enkel woord van toelichting moet hier toch wel worden gezegd. De synodale Ger. Kerken heb ben enige jaren geleden gepoogd met hun vrij gemaakte .zusterkerken' in gesprek te komen. Zij hebben daartoe bepaalde formules buiten werking gesteld die mede de oorzaak waren van de scheiding welke er in hef laatst van de oorlogsjaren plaatsvond. Maar er waren ook tuchtmaatregelen genomen en ambtsdragers uit hun ambt ontzet. Deze afzettingen zijn niet on gedaan gemaakt. Op de synode van Assen van de vrijgemaakte Ger. Kerken heeft men gesproken over de mogelijkheid van een gesprek met de synodale Ger. Kerken. Men is daarop niet in gegaan, want ,wat men gedaan heeft zijn ken tekenen van de valse kerk'. Men heeft niet zover willen gaan te zeggen dat er in de synodale Ger Kerken geen ware gelovigen meer zouden zijn, maar wel was men van oordeel dat deze kerken een verkeerde weg gingen en daarom v/erd er opgeroepen zich te voegen bij de vrij gemaakte. Een gesprek werd niet mogelijk ge oordeeld. Assen sprak van een nieuw begin dat Christus in de vrijmaking gemaakt heeft.' Niet allen waren hef echter eens met deze be slissing. Zij meenden dat de mogelijkheid van een gesprek niet zo rigoreus moest worden af gesneden Er is toen een open brief gepubliceerd die vooral door predikanten was ondertekend en o.a. door een van de vrijgemaakte ger. predi kanten van Kampen. Deze open brief sprak van ,een religieus gevaarlijk vrijmakingsgeloof'. ,De open brief is een front dat zich richt tegen het geen onze kerken hebben beleden uit de Schrift aangaande Christus' kerkvergaderende werk.' (De aanhalingen in dit artikel zijn woorden gesproken op de particuliere synode van Overijssel.) ,De open brief haalt een streep door het genadig werk des Heren als een reformatie.' In Kampen heeft deze open brief een bijzondere beroering gegeven. De meerderheid van de kerkeraad heef! die ene predikant en daarmee die open brief, niet willen verloochenen. Enkele ambtsdragers hebben de gemeenteleden opgeroepen tegen ,de ontrouwe ambtsdragers', want, ,als we niet dur ven zeggen dat iedereen in de vrijgemaakte kerk behoort en dat men uit de synodale kerk moet gaan, waar blijven we dan?' De ondertekenaars van de open brief werden beschuldigd van .vals herderschap' en eveneens degenen die deze brief niet ten scherpste veroordeelden. Hoewel de on dertekenaar onder de Kampense predikanten met nadruk verklaarde dat hij de vrijmaking in 1944 bleef zien als ,de weg van Christus', waste hem dit niel schoon in de ogen van een deel der ambtsdragers en gemeenteleden. Die open brief gaat in tegen wat er op de synode van deze kerken te Assen besloten is. Zij die onderteken den gaven daarmee te kennen dat zij hun eigen synode niet zo maar wensten na te spreken. Van de tweede zaak, nl. die van prof. E. Schille- beeckx, hoogleraar aan de theo|ogische faculteit te Nijmegen, weten we nog niet zoveel, maar des te meerder worden de vermoedens dat er iets gaande is. Wel is zeker dat er allerlei aan klachten tegen de theologie van deze hoogleraar te Rome zijn ingebracht. Hoewel men het rechte van de zaak dus met weet heeft ze, zoals we hebben kunnen lezen, reeds heel wat beroering veroorzaakt in r.k. Nederland. Dat is begrijpelijk, want, zoals gezegd, is hij niet zomaar een theo loog en het vermoeden ligt voor de hand openlijk wordt het uitgesproken dat men in hem het Nederlandse episcopaat heeft willen aanpakken. De pauselijke nuntius is in Nijmegen op bezoek geweest en, naar de woorden van de hoogleraar zelf, ging het in dit onderhoud alleen om de laatste encycliek. De nuntius wilde dat hij deze encycliek zou .presenteren'. ,lk behoefde mijn idee niet te geven, ik moest volledig de paus naspreken', hetgeen door Schillebeeckx is ge weigerd. Twee gevallen in twee geheel verschillende ker ken Maar in beide gaat het er om dat de onder horigen zich zullen neerleggen bij datgene wat het hoogste gezagsorgaan heeft gedecreteerd. In het ene geval is het een synode en_ in het andere de paus. Beide achten zichzelf onfeilbaar en beide zijn van oordeel dat de ambtsdragers als ook de gewone gelovigen zich zullen neer leggen bij de beslissingen die er genomen zijn. In beide gevallen wil men de eenheid der kerk bewaren. Daartoe is het hoogste gezag ook ge roepen, maar in beide gevallen kan men geen tegenspraak dulden. De particuliere synode van Overijssel zegt niet te willen veroordelen, doch zij wil de zaak terugschroeven en op de wijze waarop zij poogt dit te doen, ligt er wel degelijk reeds een veroordeling in en daarmee is het be waren van de eenheid geen gemakkelijke zaak Seworden. Op deze wijze zien wij het mislukken, oezeer ook om voorbede wordt gevraagd. Daar voor is de zaak te ver gevorderd en daarvoor wordt de eis tot gehoorzaamheid ook ie abso luut gesteld. Hetzelfde kunnen we ook opmerken bij de paus in Rome, hoeveel heiligen men hier dan ook mag aanroepen. Rondom het pontificaat van Paulus VI hopen zich hoe langer hoe meer spanningen op, omdat hij alleen maar weet te herhalen wat er vroeger is gezegd. Wanneer hij op deze wijze het pauselijk gezag wil handhaven en met pro cessen begint, zal dit alleen maar afbreuk doen aan dit gezag. Daarvoor is de tijd voorbij Wan neer er inderdaad een leerproces Schillebeeckx STEMMEN UIT DE KERKEN komt, zal daardoor dit pauselijk gezag geenszins worden versterkt, want het is niet meer denkbaar dat zulk een proces zich zal kunnen afspelen binnen de beslotenheid van hef conservatisme van de desbetreffende instantie van de Curie. Er is nog iets dat in beide gevallen meespreekt. Dat is het woord van de H. Schrift. In de Ger. Kerken is dit een gewone zaak. Denk bijv. maar aan de vele texten bij de Heidelbergse Catechis mus. Bij Rome heeft dit beroep op de Schrift geenszins ontbroken, maar het was niet hef laatste beroep. Hier kunnen we een ander ge bruik van de bijbel aantreffen omdat vooral de traditie sprak. In het lastige geval waarmee de particulere sy node van Overijssel zat, zijn ook nogal texten gebruikt- Schriftbewijs moest worden geleverd. We hebben de texten die in het verslag genoemd zijn, nagelezen en ons hebben ze geenszins over tuigd, maar we zijn dan ook niet vrijgemaakt. Wanneer bijv. wordt aangehaald: ,Dit is de weg waarin Ik mijn volk leid', zijn wij voor ons niet overtuigd dat dit persé de weg der vrijmaking moet zijn. In hef andere geval heeft de H Schrift er ook mee te maken. Zonder de grondige bestudering van de Schrift, is de z.g.n. Nieuwe Theologie, waarvan prof. Schillebeeckx een der leidende figuren is, niet denkbaar. Mede daaruit komen er andere gedachten op dan in Rome gangbaar waren. Om hemzelf het woord te geven: ,Het gaat hier duidelijk om ce Romeinse theologie tegenover de Nieuwe Theologie, waarbij ik de indruk krijg dat de Romeinse theologie vereen zelvigd wordt met het katholieke geloof.' Ook in Rome tracht men terug te schroeven tot vóór hef laatste concilie en ook dit zal niet meer gaan. Wanneer er onenigheid is in enige kerk kan men van weerszijden wel met texten slingeren om zijn eigen standpunt te verdedigen, maar wan neer men werkelijk een gesprek wil, zal o'lt niet voldoende blijken te zijn. Wanneer kerkelijk de zaak uit elkaar ligt en steeds meer uit elkaar dreigt 'e groeien, zal het steeds moeilijker blijken om met texten uit de bi|be! te bewezen dal men het bij het rechte eind heeft. Joh. 20:31: .Opdat gij gelooft, dat Jezus is de Christus, de Zoon van God, en opdat gij. gelovende, het leven hebt in zijn naam.' Met de term .absolute waar heid' weet de mens van van daag over het algemeen wei nig raad mee. Of deze ver legenheid de mens gelukkig maakt is een vraag, die meest al negatief wordt beantwoord. Allerlei zekerheden zijn ons uit de hand geslagen en zo is onze oriëntatie aarzelend en tastend. Deze crisis der zeker heden is manifest op veel ter reinen: opvoeding, dogmatische en wijsgerige bezinning, poli tiek denken enz. Zonder de huidige situatie te willen idealiseren daarvoor is de geestelijke ontreddering 'e groot mogen we m.i. toch ook wel positieve kanten in de situatie aanwijzen. Staande in de tijd in verantwoordelijk heid voor het heden, is er een intensief en hartstochtelijk zoeken naar waarheid. De kri tische houding t.o.v. hel ver leden manifesteert zich daar bij in een onontkoombaar dikwijls in schokken verlopend proces. Is met deze crisis der zeker heden ook het babels getuige nis aangaande God achter haald door de ontwikkeling'' Wie deze vraag met een naïef ja beantwoordt, ken! de draag kracht van dit antwoord n:cr zelf de zware taak dit nee waar te maken. Eénm ding is zeker: de bfjbelse waarheid is betrekkelijk d.w.z. staat in betrekking tot alle mensen en alle tijden. Jezus, die van zichzelf getuigde dc waarheid te zijn is de levende Heer. De verkondiging van Jezus Messias heeft één doel opdat gij gelooft d.w.z opdat gij in lerende betrekking treedt tot Hem, die is de bron van het leven. Wie dit ziet. verstaat ook dat de uitspraak .de waarheid is betrekkelijk' in bijbels licht ookureugde kan betekenen. De menu is immers in die u-aarheid be sloten.' Ka is J. Visbeek.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1968 | | pagina 23