SUIKER EN ZOETJE
MET
BELEID
HANTEREN
STERFTE DOOR
KANKER ONRUSTBAREND
TOEGENOMEN
VAN
VOOR
HAAR
rONTQEK
Sail
halm
Zaterdag 5 oktober 1968
Suiker staat de laatste jaren te boek als een van de grote
boosdoenersin de moderne voeding. Suiker maakt dik, sui
ker is slecht voor het gebit: dit zijn de twee grote argumenten
van de tegenstanders van een royaal suikergebruik. Het eer
ste wordt dikwijls bestreden, tegen het tweede valt weinig
of niets in te brengen. Suiker kan, zeker bij kleuters en op
groeiende kinderen, heel wat kwaad aanrichten in het gebit.
Wie gevoelig is voor beide argumenten grijpt naar het .zoetje kunst
matige zoetstof, handig verpakt in kleine tabletjes en voor keuken
gebruik bovendien in vloeibare vorm te koop Maar ook rondom dat
zoettabletje is de laatste tijd onrust ontstaan. Kunstmatige zoetstoffen
zouden bij geregeld en ietwat royaal gebruik ook niet zo best voor
de gezondheid zijn. Na het suikerklontje lijkt nu het zoettablet de
rol van boosdoener te krijgen.
LOW CALORIE
Volgens het voorlichtingsbureau voor de voeding neemt het gebruik
van kustmatige zoetstoffen .hand over hand' toe. In veel gezinnen
staat de plastic bus met zoetjes op het theeblad naast de suikerpot.
In menig damestasje worden, verpakt in snoezige pilledoosjes, de
zoettabletten meegevoerd. Horecabedrijven passen zich aan en zetten
een busje met zoettabletjes bij de geserveerde koffie. Het gaat niet
alleen om de koffie en thee; er komen ook steeds meer levensmidde
len op de markt waaraan zoetstoffen zijn toegevoegd (de zogenaamde
,low calorie'-artikelen). Ook naar die produkten wordt gretig ge
grepen door het grote aantal consumenten dat tegenwoordig van tijd
tot tijd een .vermageringskuur' meent te moeten doen.
Even aan technisch aspect: in Nederland zijn twee soorten zoetstoffen
toegelaten. Het zijn de saccharine en de onschadelijke zouten daarvan
(waaronder natrium en calcium), en het cyclamaat met z'n natrium
en calciumzouten Ze worden afzonderlijk en gecombineerd als zoet-
middel gebruikt. Een saccharinetablet heeft een zoetkracht die 300
tot 500 maal zo groot is als die van suiker. Van de cyclamaten is
echter veel meer nodig om een bepaald ,zoet-effekt' te verkrijgen.
MAAT HOUDEN
Bij normaal gebruik van deze stoffen is er niets aan de hand. Van
saccharine zou men heel wat moeten gebruiken voordat er schade
lijke gevolgen kunnen optreden. Maar met de cyclamaten moeten
we toch wat voorzichtiger zijn, vinden de voedingsdeskundigen. Ze
worden namelijk slecht geresorbeerd, vijftig tot zestig procent ver
laat het lichaam weer en een spijsverteringsstoornis in de vorm van
diarree kan het gevolg zijn; zeker wanneer vijf gram of meer per
dag van de cyclamaten wordt opgenomen.
In ieder geval is de wetenschap nog druk bezig met het bestuderen
van het .gedrag' van cyclamaten in het menselijk lichaam. Men weet
ook nog niet voldoende van de eventuele invloed van cyclamaten bij
zwangerschap, en van het effekt dat de stoffen bij zeer jonge kinderen
of bij mensen met een gestoorde nierfunktie zouden kunnen hebben.
Redenen genoeg dus om voorlopig niet al te zorgeloos met deze kunst
matige zoetstoffen om te springen.
KINDEREN
De Nederlander consumeert per jaar ongeveer 45 kilogram suiker in
koffie, thee, pap, vla, jam, gebak en snoep. Dat is ongeveer 125 gram
per dag en men zou heel wat tabletjes moeten slikken om deze zoet
kracht te evenaren. Wie echter in alle produkten alle suiker door
cyclamaten zou vervangen, loopt wel een flinke kans dat de .maximaal
toelaatbare hoeveelheid' (vijftig milligram per kilogram lichaams
gewicht) zou worden overschreden
Kinderen verdienen op dit punt wel enige extra aandacht, menen de
voedingsdeskundigen. Als ze louter en alleen zoetstofhoudende fris
dranken voorgezet krijgen en als bovendien de suiker in hun voeding
door zoettabletjes wordt vervangen, lopen ze de kans meer kunst
matige zoetstoffen binnen te krijgen dan goed voor hun gezondheid is.
Uiteindelijk komt de hele affaire dus neer op hetzelfde advies dat
ook voor de veelbesproken suiker geldt: bij normaal gebruik is er
geen reden om bang te zijn voor schadelijke gevolgen. Het .matig
met zoet' is zowel op de suikerpot als op de bus met zoettabletjes
van toepassing. Overigens moet men enkel en alleen van het .zoetje'
in thee en koffie geen spectaculaire resultaten verwachten als het
om een vermageringskuur gaat.
Wie vermageren wil dient z'n hele voedingspatroon op de helling te
zetten en niet alleen maar de suiker uit te bannen. Iemand heeft het
onlangs heel aardig gezegd: ,De mensen consumeren een diner van
zes gangen en nemen na afloop een kop koffie met een zoetje. Dat
heeft evenveel effekt als het leeggooien van de asbakjes van een
overbelast vliegtuig'.
Het hoofd van de afdeling gezondheidsstatistieken van het
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), dr M. J. W. de
Groot, heeft in het maandblad van dit instituut een uitvoerig
overzicht gegeven van de sterfte ,aan alle gezamenlijke vor
men van kwaadaardige nieuwvormingen' tussen 1955 en
1966, die kortweg de kanker sterfte wordt genoemd. Het ab
solute aantal aan kanker overleden personen is in die periode
van jaar tot jaar toegenomen, en bedroeg in 1966 ruim
23.000. Die toeneming bedroeg bij mannen: van 8800 in
1955 naar ruim 13.000 in 1966dat is iets minder dan 50
procent, terwijl deze cijfers voor vrouwen gunstiger waren:
over dezelfde periode van ruim 7900 tot 10.200 sterfgeval
len, wat neerkomt op een stijging van 30 procent. En die
toegenomen sterfte bij mannen trof vooral de leeftijd van 50
jaar en ouder.
Een zo regelmatige stijging van gemiddeld 428 sterf
gevallen per 100.000 mannen per jaar tussen 1955 en
1957, naar 540 in de jaren tussen 1964 en 1966. voor
wat betreft de leeftijdsklasse 50-69 jaar, en daarnaast
een nog grotere stijging, van 1477 naar 1746 per 100.000
mannen in de leeftijdsgroep van 70 jaar en ouder wijst
op een ongewoon ernstige ontwikkeling. De interpreta
tie biervan is geen eenvoudige zaak, want het is niet
mogelijk om mot behulp van de gegevens uit de doods-
oorzakenstatistiek met zekerheid te concluderen oi
kwaadaardige nieuwvormingen-in-het-algemeen tegen
woordig bij mannen méér voorkomen', zo schrijft dr De
Groot
Voor vrouwen tussen de 50 en 69 jaar waren de zgn
gestandaardiseerde sterftecijfers tengevolge van kan
ker van 1955 tot 1966 zelfs iets gedaald: van 344.3 naar
341.8 per 100.000 vrouwen, terwijl dit boven de 70-jange
leeftijd bij haar nauwelijks was veranderd.
Tegenover deze ongunstige cijfers bij mannen in de
oudere leeftijdsgroepen, staat een daling aan kanker-
sterfte in de afgelopen twintig jaar bij mannen tussen
25 en 49 jaar, die overigens ook weer bij vrouwen in die
leeftijdsgroep valt te constateren, zonder hier nog
eens alle cijfers te vermelden.
Bij de analyse van de sterfte-ontwikkellng naar de
aard der kwaadaardige nieuwvormingen verkrijgt men
een beter inzicht in de (schijnbaar) zo ongunstige ge-
nezingska.nsen voor een mannelijke kankerpatiënt. Wani
dan blijkt dat die grote toeneming in de sterfte juisi
dié kwaadaardige nieuwvormingen betreft, die zo goed
als altijd dodelijk verlopen. Volgens de rubricering naai
de lokalisatie van kanker. zobIs deze door de wereld
gezondheidsorganisatie is opgesteld, blijken er namelijk
twee te zijn, waarin deze sterfte dermate sterk is toe
genomen, namelijk kanker der ademhalingsorganen er
die van het urogenltaalsysteem, dat zijn dus voora'
longkanker en blaas- en prostaatkanker
De toeneming der sterfte aan longkanker heeft uitslui
tend betrekking op mannen. We vinden in deze statis
tiek een toeneming van 35.9 sterfgevallen per 100.000
mannen In 1955. maar niet minder dan 67,6 per 100.000
mannen in 1966, bijna eeD verdubbeling'. Mét deze stij
ging heeft ook het .patroon' der dodelijke kwaadaardige
nieuwvormingen bij mannen een belangrijke wilziging
ondergaan: In de totale kankersterfte zijn de ademha
lingsorganen (waarbij dan het voorkomen van longkan
ker overheerst) als primaire plaats van deze ziekte eeD
steeds grotere rol gaan spelen.
Was longkanker in 1955 nog doodsoorzaak in ruim één
van elke vijf sterfgevallen door kanker bij mannen, in
1966 slechts 12 jaar later was dit reeds één op
iedere drie geworden. De sterfte tengevolge van kanker
der urogenitaalorganen vertoont, zoals al werd vermeld,
óók een sterke stijging, maar deze gold voor beide
seksen, en bleef in omvang achter bij die der adem
halingsorganen bij mannen. Hoe ernstig deze toeneming
van longkanker bij mannen is, blijkt ook nog uit het
feit, dat zij in de periode van 1955-1966 niet minder dan
88 procent van de gehele toeneming van het bruto sterf
tecijfer omvat. Dit acht dr De Groot zeer verontrustend
en voegt hieraan nog als conclusie toe. dat de morbidi
teit van longkanker b(j mannen binnen afzienbare tijd
het dubbele zal z(jn van die in 1955
Intussen ls uit de gegevens der laatste jaren ook ge
bleken dat longkanker ook bij vrouwen sterk is toegeno
men, hetgeen geweten wordt aan het feit, dat ook
vrouwen de laatste tientallen jaren zeer sterke sigaret-
lenrooksters zijn geworden, waarvoor de tol nu wordt
ipgeëlst.
Het rapport van dr De Groot bevat nog enkele andere
v'langrijke beschouwingen naar aanleiding van de dooi
hem verzamelde cijfers Hij wijst er ook op, dat de
zesignaleerde toegenomen sterfte aan kwaadaardige
nieuwvormingen, welke ziekte immers veelal oudere
personen treft, althans voor een deel op rekening moei
worden gebracht van de toenemende vergrijzing der be
volking. zoals ook uit zijn berekeningen blijkt.
GENEZING
t A DVERTËNTIE i
uw handen vragen erom
desinfecterende crème-zeep
voor de HALVE PRIJS, bij
grote tube SANBALM
handcréme
ONDERZOEK
B(j ai deze .sombere berichten mag niet worden ver
geten, dat de gesignaleerde toeneming der kanker-
sterfte mede geweten moet wordeD aan enkele neven
factoren, die op zichzelf een vooruitgang betekenen.
Daaronder vallen zowel de steeds betere methoden
waarmee kwaadaardige nieuwvormingen opgespoord en
herkend kunnen worden, als de beschikking over nieu
we, werkzame geneesmiddelen en behandelingsmetho
den. Dank zij de eerstgenoemde vooruitgang komt kan
ker vroeger onder goede behandeling, hetgeen juist bij
deze ziekte doorslaggevend kan zijn voor de genezings
kansen.
Door deze beide factoren zijn zowel de morbiditeit als
de sterfte tengevolge van kankerziekten sterk gedaald,
terwijl dank zij de nieuwe behandelingsmogelijkheden
de lijders aan deze ziekten nog vele jaren blijven leven
Wanneer zij tenslotte overlijden spelen de gewone ouder
domskwalen hierbij dikwijls een belangrijke rol, maar
zal toch (althans in een deel der gevallen) kanker als
doodsoorzaak (mede) worden vermeld en zodoende ook
In de statistiek der doodsoorzaken onder deze ziekte
woren opgenomen.
Alleen bij de groep die in het kort als .longkanker
werd aangeduid" is de behandeling blijkbaar niet in staat
geweest om deze ziekte zo gunstig te beïnvloeden, blijk
baar door de ernst van de aandoening. Daarnaast blijkt
de enorme toeneming van het aantal gevallen van long
kanker die van alle andere verre te overtreffen.
Het ln 1964 uitgebrachte rapport dat onder de titel
.Smoking and health' werd uitgebracht stelde de schade
lijke invloed van roken met zekerheid vast, en is. zoals
uit alle verdere onderzoekingen over de invloed var
roken op het ontstaan van longkanker (en ook een aan
tal andere ziekten) gebleken is, als een mijlpaal op
dit gebied te beschouwen.
De meest treffende uitspraak is thans te inden in een
nieuwe publikatie van de Public Health Service ovei
roken: de levensverwachting van iemand van 25 jaar
die dagelijks twee pakjes sigaretten of meer rookt, h
8,3 Jaar minder dan die van een cvenoude niet-roker'
Een ander, pas verschenen rapport van Dorothy Greer
en David Hora. over de rookgewoonten van artser
vermeldt dat 100.000 Engelse artsen het sigaret roker
hebben gestaakt. Van een grote groep ondervraagdt
artsen had 35 procent nooit gerookt. 36 procent ge
rookt maar ermee opgehouden, en slechts 29 procent
rookte nog steeds. Dit in tegenstelling met de gehele
mannelijke bevolking, van wie 52 procent nog wel si
garetten bleek te roken. Ook de invloed van het staker
met roken op longkanker is bü Engelse artsen in dr
loop van tien jaar overduidelijk vastgesteld uit de sterk
daling van deze ziekte bij deze artsen, in tegenstellim
met de grote stijging bij de rest van de bevolking.
Terwijl sigaretten roken ais oorzaak van longkankei
vrijwel met zekerheid vaststaat, wordt het onderzoek
naar de oorzaak (of oorzaken) van kwaadaardige
nieuwvormingen in het algemeen intensief voortgezet.
Telkens komen er nieuwe belangrijke mededelingen op
dit gebied: van de 500.000 nieuwe chemische stoffen
die elk jaar worden ontwikkeld is van minstens 700 be
kend, dat zij bij dieren kanker verwekken, deelde pro
fessor I. Berenblum, voorzitter van de internationale
raad voor kankeronderzoek en directeur van de biolo
gische afdeling van het Weizmann-instituut ln Israël,
onlangs mede.
Al deze stoffen en ook die welke aan ons voedsel wor
den toegevoegd, zouden voor de mens het risico kun
nen inhouden, dat zij op den duur kanker kunnen ver
wekken, maar zelfs als dit bij één op de honderd het
geval is, duurt het twintig tot veertig jaar voordat dit
bekend zou worden, terwijl het bijvoorbeeld bij muizen
een kwestie van enkele maanden is", aldus professor
Berenblum. .Ook werden onlangs vele natuurlijke voe
dingsmiddelen gevonden die een dergelijke werking be
zitten, waaronder aflatoxlne, dat in vele Afrikaanse
landen verantwoordelijk wordt gesteld voor het grote
aanval gevallen van kanker van de lever'.
Naast al deze mogelijke uitwendige oorzaken van kan
ker wint de opvatting steeds meer terrein dat (ook)
een virus er een groot aandeel ln heeft. De eerste be
langrijke .doorbraak' van deze oorzaak ligt al bijna
tien jaar terug, toen het eerste bewijs werd geleverd
dat de intussen vermaard geworden Burkittgezwellen
in bepaalde streken van Afrika door een bepaald virus
worden veroorzaakt. De nieuwe ontdekkingen op het
gebied der moleculaire samenstelling der eiwitten in
cellen en bacteriën, en de fantastische resultaten die be
reikt worden bij het kunstmatig bereiden van de stof
fen die voor alle levensprocessen onmisbaar zijn, heb
ben de laatste tijd een enorme vlucht genomen. Deze
resultaten kunnen ook voor het speurwerk naar de oor
zaak van kanker van zeer grote waarde zijn.
Intussen bestaan er nog vele andere opvattingen over
leze oorzaak, vanaf sommige zouten tot en met hor
monale invloeden. Het lijdt geen twijfel dat dit enorme
probleem in de geneeskunde binnen afzienbare tijd zal
zijn opgelost, Oan de andere kant heeft ook de behan
deling van kankerziekten spectaculaire vorderingen ge
maakt. Radiotherapie, hormonale behandeling en chi
rurgie hebben hier een belangrijke vooruitgang, elk op
hun terrein, geboekt, waardoor de genezingskansen
sterk zijn toegenomen. Ook indien van een absolute ge
nezing niet gesproken kan worden, weet men met deze
methoden toch te bereiken dat kanker niet zonder meer
ds ongeneeslijk geldt en dat de patient met deze ziek
te vele jaren zonder ernstige klachten blijft leven-
CJitgaande van mosterdgas werden in de loop der jaren
tal van stoffen bereid waardoor kankerziekten thans
met zeer goede resultaten bedwongen kunnen worden,
en die steeds meer gebruikt worden, tezamen met de
andere behandelingsmethoden.
Dat desondanks de sterfte aan enkele vormen van
kanker vooral bjj mannen boven de vijftig zulk een gro
te toeneming vertoont, zoals uit de statistische gege
vens van dr De Groot is gebleken, betekent dus be
slist niet dat de strjjd tegen deze ziekte dreigt te mis
lukken. maar houdt voor ons allen de grote waarschu
wing tn om één oorzaak van deze toeneming, die wjj
tussen onze vingers houden, voorgoed uit te bannen.
De Nederlandse huisvrouw moet
meer durven met kaas, vindt het voor
lichtingsbureau voor de voeding. Niet
altijd naar de oude vertrouwde Goudse
en Edammer grijpen, maar ook eens
iets doen met pikante Nederlandse
kaassoorten, zoals de blauwgeaderde
Bluefort en de zachtzure Monchou. Men
kan er bijvoorbeeld pikante peren'
mee maken en dat gaat als volgt: ha.lv*
stoofperen rood en gaar koken, vijfen
twintig gram Bluefort zacht roeren met
125 gram Monchou, wat uienpoeder en
twee eetlepels koffieroom, de halve
peren met dit mengsel vullen en ze op
elkaar plaatsen. De gevulde peren wor
den koud gegeten, bedekt met een
sausje van 75 gram Monchou die met
drie eetlepels koffieroom is aangeroerd.
Garnering: gehakte noten.
Brigitte Bardot, voor de zoveelste
maal in het nieuws door huwelijks-
perikelen, wijdt zich in Zuid-Frankrijk
onbekommerd aan een nieuwe hobby:
het zeilen. Volgens Paris Match is B.B.
in de leer bij Eric Tabarly, beroemd
oceaanzeiler en sinds enige tijd buur
man van de filmster. Na haar eerste
les had Brigitte wel enkele blaren in
haar handen, maar haar leermeester
was optimistisch: £e heeft-geduld en
dat is voor een matroos een heel goede
eigenschap.'
Hoofddeksel voor de komende winter:
een leren kap die het gezicht helemaal
omsluit. Te dragen bij jassen van grove
tweed, met ceintuurs, manchetten of
biezen van leer, en met bijpassend*
leren kouslaarzen
Elektrische koffiemolen defekt? In
formeer dan tn de winkel vooral naar
de vermoedelijke reparatiekosten, ad
viseert de Consumentenbond die meer
dan twintig elektrische koffiemolens
heeft onderzocht. Misschien is het mo
tortje doorgebrand en vervanging daar
van is bijna even duur als de aankoop
van een nieuwe molen. Kleinere onder
delen (slagmesjes, deksels, schakelaar
tjes) zijn meestal los te koop en kunnen
zonder bezwaar worden vervangen.
Voor huishoudelijk gebruik is, zo meent
de Consumentenbond, de zogenaamde
slagmolen een goede keus. Maalmolens
zijn ongeveer twee keer zo duur. Voor
die dubbele prijs kunnen ze op een be
paalde Jijnheid' worden afgesteld,
geven ze een vleugje minder aroma-
verlies en kunnen ze bovendien wat
meer koffiebonen tegelijk malen.
Dat zwart terugkeert in de winter
mode wordt ons in allerlei toonaarden
verkondigd. Wie zwart-zonder-meer
maar een treurige bedoening vindt
hoeft niet te wanhopen: op alle moge
lijke manieren wordt de kleur .opge
haald'. Hele rissen koperen knopen op
zwarte broekpakken, kragen en man
chetten van wit satyn op zwarte jurk
jes, rijen felgekleurde maraboeveertjes
langs de zoom van een zwarte cocktaü-
jurk, vergulde ceintuurs en galonnetjes
op zwarte overhemdjurken, felgekleurde
overgooiers over zwarte truien met
enorme cols. Grote glinsterende oor
knoppen, manchetknoppen en ceintuur
gespen krijgen bij al dat effen zwart
ook weer een mooie kans.
Twee jaar geleden heeft het Ameri
kaanse tijdschrift .Time' een foto van
de actrice Lauren Bacall op zijn omslag
gepubliceerd. .Dat was niet omdat ik
zo'n grote ster ben', vertelt Bacall aan
Elle, maar omdat ik toen 41 jaar werd.
Het was eigenlijk net alsof ik een paar
miljoen afdrukken van myn paspoort
had laten maken.' Ze heeft nooit gelogen
over haar leeftijd en geeft voor het
geheim van haar blijvende jeugd deze
verklaring: ,lk heb gevoel voor humor,
dat is alles.'
Geen bonnie-baretten meer voor de
komende winter, inplaats van de bon-
nie-mutsen brengen de grote Franse
warenhuizen nu wollen mutsjes, effen
of gestreept, met een brede opstaande
rand en desgewenst met een pompoen
op de top.
In New York trekt het gebouw van
de Verenigde Naties meer toeristen dan
het vrijheidsbeeld, weet J>aris Match'
te vertellen. Per jaar worden in het
gebouw meer dan twee miljoen ge
kleurde ansichtkaarten aan bezoekers
verkocht.
Op de technische hogeschool in Delft
zijn dit jaar voor het eerst voorlich
tingsdagen gehouden voor meisjes die
een technische studie willen volgen.
Meer dan honderd meisjes verschenen
op deze voorlichtingsbijeenkomsten. In
middels is statistisch bewezen dat vrou
wen op dit technisch terrein dezelfde
studiecapaciteiten hebben als de manne
lijke studenten, aldus Vrouwenbelangen.
