PROF. DELFGAAUW: Encycliek
Humanae Vitae' immoreel stuk
Schoolcatechisatie
Schouwen-Duiveland
neem
eenbijbe
voor
uw rekening
nieuw».
»n senoritas
zonder flauwe kul.
geween tabak.
100% tabak.
-ffuptarïtaó
zeeuws
efficiency
beurs
6
Aanval op pauselijke stellingen in boek
Verwarring van
moraal en recht
SCHUTTERSHOF
BEHOUDEN
De waanzin
van de oorlog
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 30 SEPTEMBER 1963
GRONINGEN (GPD) ,Ik weet het, dit is een scherpe term, maai
ik moet zeggen: deze encycliek is een immoreel stuk'. Zonder aar
zelen zegt dit dr B. Delfgaauw, de Groningse professor die er a)
bij andere gelegenheden niet tegenop heeft gezien zijn mening in
een bondige uitspraak vast te leggen. De encycliek Humanae Vitae
heeft deze uiterst geëngageerde hoogleraar in de wijsbegeerte en
geschiedenis der wijsbegeerte bewogen tot een geharnaste aan
val op de pauselijke stellingen. Niet alleen tegen het verbod van pil
en andere contraceptieven, maar ook en vooral tegen de feitelijke
gezagspositie, die de paus uitoefent. Prof. Delfgaauw legde zijn
grote bezwaren neer in een boek .Sexualiteit-pauselijk gezag-gewe-
ten', dat in oktober bij het wereldvenster in Baarn wordt uitgege
ven. Hij is de eerste Nederlander, die aan deze encycliek in boek
vorm aandacht besteedt. Ook een Duitse vertaling zal spoedig ver
schijnen.
plaats geschreven als wijsgeer
of als bezorgd katholiek
.Ik ben meer op de wijsgerige kant
ingegaan dan op de theologische,
maar wel degelijk heb ik ook, ge-
sch: ven vanuit mijn bezorgdheid
om de toekomst van het katholicis
me. Je voelt je medeverantwoorde
lijk.'
Hoe kon het naar uw oordeel
gebeuren, dat de paus tegen
een meerderheidsadvies in de
ze encycliek kon uitgeven
Iet betreft hier een heel complex
van verschijnselen. Natuurlijk heb
ben karakterfactoren meegespeeld.
Maar het handelen van de
paus hangt ook samen met zijn ker
kelijke opvoeding. Hij leeft volop in
het overtrokken paus-idee. dat in
1870 is ontstaan, nl dat het gezag
geheel en al bij de paus ligt. In oor
sprong is dat volstrekt geen katho
liek denkbeeld. Voordien leefde sterk
de gedachte van de .primus inter pa
res,' de voorzitter van het college
van bisschoppen. Maar helemaal dui
delijk is de positie al sinds het Con
cilie van Constanz in de 15de eeuw
ai niet geweest, over de verhouding
tussen conciliaire en pauselijke be
voegdheden heeft altijd veel vaag
heid bestaan. Bij het opstellen van
de Humanae Vitae heeft de paus
zich óók niet kunnen losmaken van
zijn moraaltheologische opleiding van
vijftig jaar geleden. Typisch daar
voor is die verwarring van moraal
en recht, van filosofie en theologie,
die in de encycliek zo'n grote rol
speelt.'
.De vraag naar de achtergronden
van de encycliek Humanae Vitae en
een scherpe kritiek op de ernstige
misvattingen daarin: verwarring van
moraal en recht en miskenning van
het geweten van de individuele
mens.' In het woord vooraf wordt de
aanval Ingeleid, rechtstreeks, onom
wonden het bewogen pleidooi van
een bezorgde katholiek: .Helderheid
kan alleen ontstaan als de bisschop
pen de paus verplichten zijn ency
cliek terug te nemen of anders zijn
ambt neer te leggen. Iedere andere
oplossing laat de verwarring
bestaan.' En het motto van dit boek
is een uitspraak van Lord Act on:
Jedere macht is aan bederf onder
hevig. Volstrekte macht is aan vol
strekt bederf onderhevig.'
Ondeugdelijk
Deze bezorgdheid om een pauselijke
machtsuitoefening, die in onaan
vaardbare zelfbeslotenheid het ge
weten der mensen geweld aandoet,
vormt ook de ondertoon van het ge
sprek, dat prof. Delfgaauw tussen
ontelbare telefoontjes door gaande
houdt. Hij zegt: .Een van de erns
tigste bezwaren van deze encycliek
is. dat je er geen deugdelijke argu
menten in vinden kunt. Zij zijn ont
leend aan de encycliek .Castl Con-
nubii' (over het kuise huwelijk) van
1930 en in die tijd waren de ar
gumenten al volkomen ondergraven
en ondeugdelijk. Niettemin wordt
gesteld, dat de gelovigen ze toch
maar moeten aannemen. De paus
doet daarbij een beroep op de Heili
ge Geest dat doet in dit verband
blasfemisch aan, dat durf ik wel te
Richten uw bezwaren zich
vooral tegen de vermenging
van een biologisch en een mo
reel beginsel?
rHet is beter te spreken van een
vermenging van een biologisch en
een anthropologisch beginsel. De
fout van de encycliek is, dat de
sexualiteit vanuit biologisch ge
zichtspunt wordt behandeld en niet
uit het gezichtspunt van de mense
lijke totaliteit. Dat is nodig: de lief
de is met het biologische toch ze
ker niet uitgeput?' ,Het thema van
de ontoelaatbare vermenging van
twee beginselen werk ik uit in het
eerste hoofdstuk, dat een kritische
analyse van de encycliek bevat. Ik
wijs er daarbij op. dat het natuur
begrip van de paus onhoudbaar is,
omdat sexualiteit heel wat meer ls
dan een biologisch gegeven...'
Formuleert u nog nieuwe be
zwaren tegen de encycliek
naast de vele reeds bekende?
,Neen, er is geen sprake van speci
fieke nieuwe gezichtspunten. Het
nieuwe staat in de volgende hoofd
stukken. In het tweede hoofdstuk
stel ik, dat de encycliek wordt be
heerst door de misvatting, dat er
geen onderscheid bestaat tussen mo
raal en recht. Het klinkt wat cru,
als ik zeg, dat de paus niet weet wat
moraal is. In een moraal moet je
richtlijnen geven of ideële gedrags
patronen omschrijven. Maar je kunt
er niet, als in het recht, sancties aan
verbinden, zoals de paus wil. Recht
dat is iets dat men bindend kan
voorschrijven, dat ls geheel iets an
ders dan moraal.'
Kerkelijk recht
Prof. Delfgaauw voegt er aan toe.
dat een zeker kerkelijk recht moet
bestaan. Voor benoemingen bijvoor
beeld. of voor zaken van organisa
torische aard.
Maar waar vindt dat kerke
lijk recht zijn begrenzing?
,Het is moeilijk grenzen te trekken.
Maar niet aanvaardbaar is het dat
kerkelijk recht te gebruiken om de
mensen hun moreel gedrag bindend
voor te schrijven. Dat gebeurt in het
evangelie ook niet. Het evangelie
geeft ideale richtlijnen aan, waar
naar men zoveel mogelijk moet le
ven. zeker. Maar de morele act moet
je nooit op zichzelf zien. maar al
tijd binnen het kader van de om
standigheden.'
Deze stelling kan voor de berk
als gezagsinstituut van revolu
tionaire betekenis zijn... Heeft
u in uw boek wat dat betreft
een toekomstperspectief ge
schetst
g<
perspectief. Eerst moeten we
boel open breken, eerst het struik-
fewas opruimen om beter zicht te
rijgen... Dat gebeurt door dit boek.'
Heeft u dit boek in de eerste
H(j zegt vervolgens, dat de Humanae
Vitae niet als een verrassing is ge
komen. Tijdens het Vaticaans con
cilie II nam de paus het vraagstuk
van de geboorteregeling uit de dis
cussie. ,Dat was noheilspellend. Hij
handelde daarmee tegen de ziens
wijze van zo'n 2000, 3000 bisschop
pen in. Ook bleek de paus toen al
in de knoop te zitten: hij was dood
eenvoudig bang voor een uitspraak,
die verkeerd zou uitvallen.'
Het typisch-Italiaans milieu,
waarin de paus zich bevindt.
.Stellig die Italiaanse omgeving
is niet de meest geschikte voor de
oplossing van de problemen der sexu
aliteit. .Hfl lacht om het ironisch
understatement. Prof. Delfgaauw
keert dan terug tot zijn relativeren
de stelling: .Terecht is een instel
ling als het monogame huwelijk
ideaal te noemen. Ook in gebieden,
waar dat nog niet bestaat, werkt
die gedachte door. Maar anderzijds
zijn zaken als voorechtelijk ge
slachtsverkeer en echtelijke zijspron
gen en echtscheidingen niet te ne
geren. Het bezwaar is, dat de paus
probeert deze zaken te verabsolute
ren. Je kunt geen volstrekt verbod
van echtscheiding opleggen, om de
doodeenvoudige reden, dat soms een
echtscheiding de voorkeur verdient.
Datzelfde geldt misschien in bepaal
de omstandigheden voor voorechte
lijk geslachtsverkeer en voor die
.Seitensprünge'.
De geboorteregeling.»
,Ja. De paus erkent wel in theorie,
dat het niet gaat om het maximale
maar om het optimale kindertal. En
dat mag dan alleen bereikt worden
door periodieke onthouding. Andere
middelen zijn ontoelaatbaar... Kijk,
dat begrijp ik eenvoudig niet. Het
morele criterium is toch gelegen in
wat de beide huwelijkspartners in
het verband van hun huwelijk aan
vaardbaar achten? Die criteria zijn
niet .in zich' slecht en daar heeft
de paus het maar steeds over, dat
toepassing van andere middelen ,in
zich' slecht is.*..'
Wat hem het mee3t geërgerd heeft,
zegt prof. Delfgaauw heftig, dat is
de merkwaardige, verkrampte op
vatting over de sexualiteit, de ver
klaring. dat toepassing van contra
ceptieven zou moeten leiden tot hu
welijksontrouw, tot verlies aan eer
bied voor de vrouw. .Die merkwaar
dige zorg om de vrouw... Zou zij er
niet veel beter aan toe zijn als zij
zonder angsten aan de geslachtsge
meenschap zou kunnen deelnemen...'
En dan met stemverheffing: .Deze
encycliek rammelt zo verschrikke
lijk aan alle kanten. En dat alles
dan met een beroep op de Heilige
Geest. Maar de Heilige Geest zou
toch verlichting moeten brengen
en geen verwarring.'
In het derde hoofdstuk stelt prof
Delfgaauw het verschil tussen het
autoritaire en het authentieke ge
weten aan de orde. .Deze encycliek
is daarom zo noodlottig, omdat de
mensen bezig zijn moreel mondig te
worden overeenkomstig hun authen
tieke geweten, taboes te doorbreken.
De paus gaat daar regelrecht tegen
in. Hij laat zonder meer het sexueel
taboe over de gewetensbeslissingen
van de individuele mens domineren.'
Vandaar die scherpe term aldus prof.
Delfgaauw; .Deze encycliek is een
Immoreel stuk.'
ADVERTENTIE
Stort f7,-op
postgiro 44000 t.n.V.
NBG, Amsterdam.
Vermeld daarbij:
bijbel voor Tanzania
of Kenya of Uganda
of Zambia of Java
of Roemenië.
Verzet
In de knoop
De slotsom: ,De bisschoppen moe
ten hun gezag laten gelden en leven
naar de opvattingen van het tweede
Vaticaans concilie.' En niet alleen de
bisschoppen: .Het is de plicht van de
rooms-katholieken om tegen de
encycliek en tegen de pauselijke
machtsuitoefening in verzet te ko
men, In een democratische maat
schappij is deze gezagsopvatting
niet bruikbaar, zelfs gevaarlijk. Het
kan de eerbied voor het wereldlijk
gezag doen vervagen en verdwijnen.
de neiging tot onderwerping aan dic
tatoriaal gezag versterken.'
Tenslotte nog dit tekenend citaat nit
het boek van de Groningse hoogle
raar. waarin hij paus I'aulus met
zijn voorganger vergelijkt: .Johan
nes XXIII was waarschijnlijk min
der geleerd en ook minder intelli
gent dan zijn voorganger en zijn na
volger, maar hy had geen last van
de krampachtigheid van een door het
ambt opgelegde heiligheid.' En ook:
,...Hij werd niet geplaagd door de
gedachte, dat datgene wat hij zelf
niet begreep, de Heilige Geest in hem
begreep en door hem wilde uiten.'
(ADVERTENTIE)
Hoewel vele reacties bekend zijn ge
worden uit uw artikel van zaterdag
21 september jl over het Goese
Schuttershof, wenst ook .Kasporgo'
uitdrukking te geven aan haar zor
gen inzake de gemeentelijke plan
nen betreffende het Schuttershof.
Dat een gebouw als het Schuttershof
is weg te denken uit het culturele
leven van Goes, is eenvoudig on
denkbaar. Het is een gebouw met
geschiedenis. De huidige gérant, de
heer Bordui, heeft van een vervallen
bouwwerk een bewoonbaar huis we
ten te maken, zulks ten voordele van
vele verenigingen. Er is in Goes en
omgeving geen verhuurder te vinden
die zo soepel is als de huidige gé
rant. Het gebouw is in de loop der
jaren dat .Kasporgo' haar buiten
landse gasten ontving, een tehuis ge
bleken, ondanks alle tekortkomingen.
Wij kunnen stellen dat bij een slui
ting van het Schuttershof voor .Kas
porgo' haar bestaansmogelijkheid
gaar wegvallen. Het moet voor ons
huidige college van b en w een ere
zaak worden om kost wat kost dit
bij uitstek geschikte, centraal gele
gen gebouw, voor het culturele leven
in Goes te behouden. Met de meest
noodzakelijke reparaties aan toilet
ben en garderobe zou een onmiddel
lijke aanvang gemaakt moeten wor
den. Ondanks ouderdom is het Schut
tershof een gebouw met sfeer een
onmisbaar gebouw voor het cultu
rele leven in Goes. Wn hopen en ver
trouwen dat het college alles zal
doen om nog vele jaren de gebruiks
mogelijkheid van het gebouw te gaan
verzekeren, de huidige gérant kan
dan aan vele Goese verenigingen
voortgaande service bhjven geven op
een financieel dragelijk vlak. Wij ho
pen dat de artikelen over .het Schut
tershof een vervolgverhaal worden
Dit is de enige mogelijkheid om het
college van b en w te doen weten
dat wfj en vele anderen blijven prijs
stellen op behoud van dit gebouw als
cultureel centrum. Zo ergens een te
kort op de exploitatie een verant
woorde zaak is dan ls het zeker in
dit geval.
Namens het bestuur,
de voorzitter-secretaris
C. W. Vervest
Goes
Chr. kleuterschool
te Kortgene
Ik heb een naam gemist in het ver
slag (PZC 25-9-68) over de cht
kleuterschool te Kortgene. nl die van
juffrouw Sanderse. Na juffrouw Bol-
lemeijer is deze opgehouden als leid
ster. De naam Sanderse is voor ve
len een begrip. Ook haar vader was
jarenlang onderwijzer aan de ols. Zo
was het voor de leerlingen van de
.bewaarschool' een overstapje. Wij
zouden zonder dit te vermelden, on
volledig zijn.
J. A. Wolse
zeggen eer wie
van Hofnar 10 stuks f2,-
ANDERS BELICHT
Corso-perikelen
Evenals het vorig jaar, verzorgden
ook dit iaar enkele leden van het
Goese politiekorps een solo-optre
den tijdens de show van het tam
boers- en trompetterkorps .Excelsior'
Dat er door sommige mensen wel
eens een biertje teveel wordt ge
dronken, ls. dacht ik, een normaal
verschijnsel. Dat er door jongelui een
rel wordt uitgelokt is ook niets bij
zonders. maar dat men dan van po
litiezijde zeer demonstratief met eni
ge oproerkraaiers dwars de markt
oversteekt, waar op dat moment een
korps een show uitvoert, is beneden
peil.
Hopelijk dat men een volgende keer
bij zo'n gebeuren daar eens aan-
denkt. En tegen de schrijver van het
corso-artikel zou ik willen zeggen,
ga zo door met artikelen schrijven,
wellicht krijgt .Excelsior' dan (als
het corso tenminste in leven blijft
en .Excelsior' aan het eind van de
fruitweek een show geeft) meer
plaats toebedeeld dan nu het geval
is geweest. Als je bedenkt, dat deze
show als een soort klapstuk van de
week werd gepresenteei-d, wat het
naar mijn bescheiden mening ook
echt wel was), had er dunkt me in
plaats van een foto van majorettem-
korps Oranjestad een foto in kun
nen staan van het Nederlands ma-
jorettenpeloton, dat een sublieme
show ten beste gaf. Maar nee in
plaats daarvan een 6-regelig stukje
dat er een show werd gegeven door
bovengenoemde verenigihgne, ten
aanschouwe van vele duizenden men
sen.
Ik wil n
toekomt.
NOLLEBAD
Ln uw Nollebad-artikel van 26 sep
tember verzuimde u te vermelden
dat mijn collega, de heer Rooden-
burg, die u aan het woord laat,
voorcitber is van de afdeling Midden-
2>e:and van D'66. een partij die zijn
bestaansrecht ontleent aan het be
weerde falen van de oudere politieke
partijen en er dus belang bij heeft
dat falen te bewijzen. Het maakt
nogal wat verschil of opmerkingen
over een lokale kwestie worden ge
maakt door iemand met een lokaal-
politieke functie of door een wille
keurige burger.
Voorts schenkt uw blad te weinig
aandacht aan de nadelen van het
Nollebosplan van mijn collega, de
heer Van Es (u ziet het: allemaal
collegae onder elkaar!! i Het wezen
lijke verschil tussen een situering
bij de sporthal en het Nollebos is
namelijk dat ui het eerste geval het
sportieve en educatieve en in het
tweede geval het toeristische aspect
zal overheersen. Ik ben niet blind
voor de door u genoemde voordelen
van de toeristische opzet (hoewel die
voordelen voor de ene Vlissinger na
tuurlijk veel groter zijn dan voor
de andere), maar ik vind toch ook,
dat iedere Viisslnger dient te be
seffen, dat m het Nollebad de-
ichool-zwemles en de zwemwedstrij
den wel eens zullen moeten wijken
voor de toeristen.
Hoewel ik er niet wakker van lig,
zal lk als het mij gevraagd wordt
de weegschaal waarschijnlijk
lichtjes laten doorslaan in de richting
van het Nollebad, als tenminste de
opzet een zo ruim mogelijk gebruik
voor school- en sportzwemmen waar-
.Zorgen voor zaken
van kerk en school'
Daar Ik in het zaterdagnummer van
de PZC een artikel zag staan over
wat ik het pscudo-probleem-Brabcr
zou kunnen noemen (waardoor zijn
lezing van het .neergelegde predi
kantenbijltje' een provinciale rucht
baarheid heeft gekregen) ben ik ge
noodzaakt de redactie van deze krant
te verzoeken ook de lezing van een
anders georiënteerde hervormde op
Schouwen-Duiveland te willen publi
ceren. Dit lijkt mij voor een juiste
meningsvorming noodzakelijk.
Ik betreur het. dat deze affaire niet
beperkt is gebleven tot de polemiek
in het hervormde kerkblad van
Schouwen-Duiveland, omdat de ont
stane situatie louter het gevolg is
van de voor dit gebied en deze kerk
specifieke godsdienstige opvattingen.
Wat ik hierover in voornoemd kerk
blad schreef, zal lk derhalve hier ook
niet in extenso herhalen. Grondge
dachte was, dat de oorzaak van de
ontstane situatie ligt in enkele ty
perende, door vrijblijvendheid en
lauwheid ingegeven opvattingen over
wat men zich allemaal tegenover de
kerk, die de enige weg ten leven,
meent te kunnen permitteren. De
conclusie was dan ook, dat het goed
was dat -de predikanten het summum
van bijzaak, de schoolcatechisatie,
hebben laten wegvallen om meer tijd
beschikbaar te krijgen voor de hoofd
zaak, nl om te trachten van deae
karikaturale kerk weer de kerk te
maken die met recht van spreken
meent dat afscheidingen ongedaan
gemaakt kunnen worden. Ik wil op
deze plaats concreet op de scholen
kwestie ingaan. De heer Braber was
bang dat de situatie door de chris
telijke school zou worden aangegre
pen. Dit gebeurt nu inderdaad, doch
anders dan hij het zich had voorge
steld. Niet door het ondefinieerbare
en a priori vijandige .zie je wel, daar
heb je 't nu weer, dót is nu de open
bare school.' maar door een her
vormd hoofd van een christelijke
school, die in de eerste plaats ver
onrust is door foutieve opvattingen
in zijn kerk. Laat ik daarom voor
opstellen. dat nergens op Schouwen-
Duiveland de samenwerking tussen
openbare en christelijke school zo
naar buiten treedt als hier ter plaat
se. Ik respecteer hen die bij dit on
derwijs werkzaam zijn en de ouders
die hun kinderen naar deze school
sturen, mits dit weloverwogen en op
een eerlijke basis gebeurt. Doch dit
is met de hervormden lang niet al
tijd het geval.
Waarom naar ols
Hoe komt het nu, dat behalve in
Zierikzee, over het gehele voorma
lige eiland het merendeel van de
hervormde kinderen naar de ols
Ct? Omdat deze school onderwjjs-
dig beter zou zijn? Dat is niet
mogelijk, want zoiets staat niet bij
voorbaat vast en moet in de prak
tijk blijken. Neen, er zijn twee an
dere opvattingen een kind zomaar
naar ,een' school sturen noem ik
geen mening, maar een gebrek
en wel: óf ,mljn kind moet niet op
school bij diie afgescheidenen,' óf ,ik
(ADVERTENTIE)
PHILIPS
batterijen
borgt. Maar dat komt misschien om
dat ik in Paauwenburg woon.
U had natuurlijk al begrepen, dat
ik lid ben van een oudere politieke
partij, de PvdA.
F. D. Verbet].
De Kempenaerstraat 27
Vlissingen
en m(jn voorvaderen horen bij deze
gemeente, ik hoor bij de gemeente-
kerk (hervormde kerk), aue mijn
kinderen horen op de gemeenteschool
(ols). De eerste mening houdt ech
ter geen steek omdat we de kinde
ren niet dat in de schoenen kunnen
schuiven waaraan we zelf schuld
hebben, nl het feit dat er een situa
tie ontstond in de kerk waarin ook
maar het dénken aan een afschei
ding aan de orde kon komen. De
tweede niet, omdat dat een foutieve
analogieredenering is. Dat de fami
lie altijd al in een bepaalde gemeen
te gewoond heeft of naar een be
paalde school gegaan is. Impliceert
niet, dat u dat ook maar moet doen.
Dat is eigen verantwoordelijkheid af
schuiven op de familie of de tradi
tie. De hervormde kerk is gelukkig
geen staatskerk, dus ook geen ge-
meentekerk meer. Als bij een analo
gieredenering één of meer stellin
gen fout blijken, vervalt automatisch
de conclusie. ,Dus horen mijn kinde
ren op de gemeenteschool' is derhal
ve onjuist.
Rechtvaardiging
Misschien zijn er dan nog mensen,
die voor rechtvaardiging van hun
schoolkeuze menen dat er dan toch
maar schoolcatechisatie wordt gege
ven. Die gaan nu niet meer door en
wat doen dan de heren Assemdorp,
Blom en Braber, belijdende leden
van de hervormde kerk? Z(J tonen ta
hun artikel aan, dat die hele school
catechisatie een farce is. Ik citeer:
.De schoolcatechisaties zijn in de
kerkorde niet met name genoemd. Ze
hangen er eigenlijk wat aan' en pe
dagogische vorming van de predi
kant is er niet' en .godsdienstonder
wijs is zeer noodzakelijk. De hele
westr
het christendom,
het christendom en de bijbel afwe
ten. Het is een stuk vorming.'
Weet u wat er wél in de kerkorde
staat? Dit (Ord. 5, art. 4 sub. 1):
,De kerk, in haar zorg voor de zaken
van kerk en school, werkt mede aan
de kerstening van het onderwijs'! De
kerk, dat is ieder lid. Nu is het een
beetje vreemd om te menen dat het
geven van één les godsdienstonder
wijs per week kerstening van het
onderwijs zou zijn. Dit uurtje gods
dienst wordt opgevat als vorming,
maar duidelijk als alleen culturele
vorming. Je moet er wat van afwe
ten ornaat de westerse maatschappij
er op geënt is. Het christendom
wordt dus gezien als een culturele
uiting, zoals ook het socialisme, het
communisme, het klassicisme of het
idealisme culturele uitingen zijn.
Pijn, dat men daar zo eerlijk voor
uitkomt. Maar dacht u dan dat dit
uurtje schoolcatechisatie godsdiens
tige opvoeding was? Bent u dan ver
ontrust als dit uurtje cutuurge-
schiedenis niet meer door een predi
kant wordt gegeven? Als het zo met
de schoolcatechisatie gesteld is dan
is, en ik citeer weer ,Ook goed ker
kdijken brengen hun kinderen naar
de openbare school.' dan ls dat een
leugen. Als het zo met de school
catechisatie gesteld ls. dan vraag lk
me af wat een predikant überhaupt
op een ols doet. behalve onpedago
gisch met de kinderen bezig zijn en
ae ouders voor de gek houden door
te doen alsof er toch nog wat aan
de godsdienstige opvoeding van hun
kinderen wordt gedaan. Ik mag toch
wel aannemen dat mijn collega's van
de ols zelf in staat zijn om geschie
denis te geven Ik ben blij, dat voor
noemde heren mij zo'n duidelijke
blik gegund hebben ln het bedriege-
lijke systeem dat schoolcatechisatie
heet. Laten we nu eerlijk blijven en
geen andere krachten voor het geven
van dit ,vak' gaan aanstellen. Uit
godsdienstig oogpunt niet. omdat we
gezien hebben dat dit uur met gods
dienstige opvoeding mets te maken
heeft en onderwijskundig niet, om
dat dat financieel niet haalbaar ls en
er geen voldoende vakleerkrachten
beschikbaar zijn, want waarom zou
den er op de openbare school wél
vakleerkrachten geschiedenis aange
steld mogen worden en op de chris
telijke school niet? Ik hoop, dat de
hervormden, die ernst willen maken
met de opvoeding die naar Gods Ko
ninkrijk gericht is zullen inzien dat
de openbare school, hoe goed z(J on
derwijskundig ook kan zijn. uw kind
deze opvoeding onthoudt. Mocht u
menen, dat dat ook niet nodig la,
omdat u dat zelf wel kunt, dan be-
LEZERS SCHRIJVEN
Eigenaardige
levensfilosofie
De heer Van Schagen houdt er blij
kens een artikel in de PZC van 20
dezer een eigenaardige levensfiloso
fie op na: in geval van oorlog, oor
logsdreiging of anderszins wint de
grootste schoft altijd, dus houd je
erbuiten. Niet meedoen. Weigeren.
Volgens hem bestaan er ln de we
reld alleen ploerten en nog groter
ploerten. Het is maar goed. dat de
geallieerden van 1940-1945 een ande
re mening waren toegedaan, anders
verbleef de heer Van Schagen thans
ln Duitsland in een minder lieflijk
oord dan Domburg. Of op een plaats
waar helemaal niet meer valt na te
denken over de .ignobele samenle
ving.' Uit zijn artikel valt af te lei
den, dat hij dat helemaal niet zo erg
zou vinden. Immers sneuvelen moe
ten wij toch. Ik vraag mij wel af,
wat in 1968 de mensen in bv Israël,
Tsjecho-Slowakije of Zuid-Amerika
met zijn zienswijze aan moeten. Dat
Interesseert hem niet. In Domburg
zit je goed. Je krijgt er alle kans om
steeds .sadder' te worden. Indien dit
althans nog mogelijk is. Maar .wi
ser" allerminst.
F. J. Repko
Krabbendijke
De heer Van Mourik uit VKsslitgen
is zo goed geweest te reageren op
mijn schrijven. Dank u wel. De Rus
sen vochten alleen in Europa en de
Amerikanen over de werelddelen Eu
ropa en Azië? Wat heeft de Rus
sische vloot gedaan? Iemand schreef
eens in datzelfde blad De Russen
hebben toch ook veel voor onze be
vrijding gedaan?' Jazeker, met be
hulp van tonnen (duizenden) Ameri
kaans oorlogsmateriaal en voedsel
dat realiseert u zich niet en na
eerst samen met Duitsland Polen on
der de voet te hebben gelopen en
later de Polen zich in Warschau te
hebben laten doodvechten voordat ze
do rivier overstaken. En leest u de
geschiedenis maar na, vele Russen
sneuvelden doordat ze zich in massa
zonder voldoende voorbereiding of
wapens moesten laten afslachten.
.Rusland is nu misschien het beste
militair uitgeruste land ter wereld.
Lk heb meer vertrouwen in de Ame
rikanen dan in de Vietnamezen
Noord- of Zuid, of andere communis
tische landen. Ze zijn eerlijker en
.ondanks hun gebreken houden ze niet
van muren en gruwen ze ook van ie
dere oorlog zoals u en ik. Tevens
weiger ik te geloven dat de Viet-
oong en de Noordvietnamezen zo edel
oorlog voeren. De zonder pardon
neergeschoten journalisten bewijzen
dat. En u vergeet in de door u ge
noemde boeken de zeer kort go-
noemde passages over de Vietcong
en Noordvietnamezen verbrande dor
pen en da valkuilen waarin meer
onschuldige kinderen en vrouwen
worden gespietst op scherp gepunte
bamboestokken dan Amerikanen U
ziet de Amerikanen als de hoofd
schuldigen en ik niet. Dat is ons
werkelijk geschilpunt heer Van
Mourik. Als we nu allemaal eens
onze taak, die we hebben uitvoer
den even de V^erkelijke buitenlandse
politiek eens overlieten aan onze
eventuele politieke leiders, die heb
ben er dan wel een dagtaak aan. WQ
hoeven er niet in rond te praten.
Er ls een groot verschil .tussen' er
over praten of ,er ln rond zwetsen'
en of er met zodanige verstand over
Door het laatste moet men vol
gens mij toch wel een Jaar of wat
goed politiek bewust zijn. Ik wilde
u duidelijk maken dat er zovelen
zijn die over zodanige Ingewikkelde
zaken als buitenlandse politiek of
wat buiten ons land gebeurt, maar
schijnen te moeten oordelen ov ver
oordelen, zonder dat ze voldoende
zijn ingelicht. De keerzijde van de
medaille belichten ze niet. Iemand
die zo doet en zichzelf tevens een
psychiatrische houding aanmeet is
voor mij hetzelfde als wat geschre
ven staat in het hooglied .Het zijn
de kleine vossen die de wijngaard
bederven'. Dat moest ds Pennings ze
ker weten. Tenslotte heer Van Mou
rik probeer ik niet ds Pennings naar
de preekstoel te verbannen, al moet
ik toegeven dat lk vind dat de do
minee ook als Gods politieke be-
wusteling daar zeker thuishoort,
In deze zaken zou ik ds Pennings'
oordeel dominee is daar Immers
expert in hoog achten
ADVERTENTIE
kantoormachines
kantoormeubelen
kantooruitrusting
reproduktieapparatuur
nog 2 dagen tm wo.2okt
geopend van 10 tot 1730 uur
dï.1 okt ook van 19 tot 22 uur
toegang f2.50
amsterdam I
grijp ik met waarom u die i
wel ten aanzien van uw kind durft
poneren, maar niet de consequentie
voor uzelf durft trekken, nl deze:
als lk in staat ben om het denken
van mijn kind naar God toe te lei
den, dan kan ik dat ook voor me
zelf en heb ik geen predikant of
kerk nodig. Misschien dat dan zowel
de openbare school als de hervormde
kerk op Schouwen-Duiveland een
eerlijk, ondubbelzinnig gezicht zul
len kunnen tonen.
C. J. van Sldys
(hervormd hoofd van een chr. school)
Kerkwerve