BAND AXEL-POLEN
IS MEER DAN
TELEGRAM AAN
DE KOLONEL
NOGMAALS: DE KERKEN
VAN SLUIS (SLOT)
VEOt/WFAKOl/T
OVERROMPELING
VAN
DE HUISVROUW
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
WOENSDAG 25 SEPTEMBER 1968
Dank voor de bevrijding.
AXEL Als de heer D. J. Oggel, voorzitter van de vereniging
Axel-Polen, op 19 september het postkantoor binnenstapt, we
ten de mensen achter het loket het al bij voorbaat: dit is voor een
telegram naar Ottawa, naar de kolonel
Trouwens, ook de tekst kunnen
ze zachtjesaan raden. In het Ne
derlands vertaald want de
kolonel leest Engels komt hij
onveranderlijk neer op enkele
hartelijke woorden, aan de voor
avond van de herdenking van
.Axels' bevrijding. Want ,de ko
lonel' is niemand minder dan
kolonel dr Z. M. Szydlowski, die
als aanvoerder van de Poolse
troepen, de stad op 19 septem
ber 1944 na gevechten van drie
dagen bevrijdde van de Duit
sers. En sindsdien is Axel altijd
wat Poolser dan de andere
plaatsen in Zeeuwsch-Vlaande-
ren. ,Daar komt nog bij dat de
ze Poolse bevrijders heel omzich
tig te werk zijn gegaan. Als Ca
nadezen een plaats heroverden
werd hij eerst vernield. Wan
neer dat hier was gebeurd had
zoiets rampzalige gevolgen ge
kregen voor de bevolking. De
mensen zaten vrijwel allemaal
in de schuilkelders, niemand was
gevlucht. De Polen hebben wel
iswaar nog wat granaten afge
schoten, maar er is toch bijzon
der voorzichtig gewerkt', aldus
de heer Oggel.
Toen na de bevrijding de vere
niging Axel-Polen werd opge
richt, zag die het aanvankelijk
als zijn belangrijkste taak om
in Nederland verblijvende Polen
die niet naar hun land terug wil
den al in '45, met het ver
drag van Yalta zag het er naar
uit dat Polen een communistisch
regiem zou krijgen op te van
gen. Men wilde het moreel van
de vroegere bevrijdingstroepen
op peil houden en tevens de be
volking wat meer inzicht geven
in de geschiedenis van Polen.
,In het begin organiseerden we
Poolse avonden, met lezingen en
zang. We kregen hier ook een
bibliotheek met boeken over Po
len, kortom: er ontstond een
band'.
Naarmate de jaren vorderden
verlegde de vereniging zijn ac
tiviteiten meer en meer naar de
bevrijdingsviering en de herden
king van de Poolse gevallenen
(24), die in Axel begraven lig
gen. Deze verandering was een
gevolg van een steeds verder
gaande integratie van de Polen
in de Nederlandse samenleving.
Een aantal van hen emigreerde
bovendien naar Engeland of Ca
nada, andere trouwden met Ne
derlandse vrouwen en namen de
Nederlandse nationaliteit aan.
Maar de vriendschapsbanden
met Axel bleven, kijk daar de
twee knipselalbums van de heer
Oggel maar eens op na.
Poolstalige oudstrijderstijd-
schriften (met alleen de naam
,Axel' al3 herkenningspunt in de
tekst), foto's van ontvangsten
en herdenkingen, Poolse gasten,
het uitreiken van onderschei
dingen over en weer en docu
mentatie over de bevrijding van
de stad wisselen elkaar af.
ENTHOUSIASME
Nu zou men zich kunnen voor
stellen dat 25 jaar na de bevrij
ding, de broederband ietwat
gaat tanen. Vooral omdat de ge
neratie die Axels' ontzet bewust
heeft meegemaakt langzaamaan
terrein prijs moet geven aan de
jongeren. Gelukkig voor de heer
Oggel en zijn organisatie, die al
bergen werk heeft verzet om de
contacten levend te houden, zijn
er geen tekenen die op verslap
ping van de banden wijzen. .In
tegendeel. Enkele jaren geleden
heeft de VARA een radioactie
gehouden voor de dochter van
generaal Maczek, die in behoef
tige omstandigheden verkeerde.
Nu is genezaal Maczek voor ons
ook een goede bekende, omdat
hij het bevel voerde over'het eer
ste Poolse legerkorps. Die actie
heeft hier duizenden guldens op
gebracht, Verder houden we elk
jaar een collecte voor de invali
de oudstrijders. Dit jaar kwam
er 981.12 binnen, een record'.
En zo blijft het gaan, daar in
Axel. Toen men de vroegere be
vrijders een week vakantie aan
bood waren er meer kosthuis
adressen dan aanvragen en men
reageerde eveneens overweldi
gend op een actie voor de aan
schaf van medicamenten ten be
hoeve van Poolse tbc-patiëntjes.
De suggestie van het Neder
lands Oorlogsgravencomité om
de Poolse graven te concentre
ren waarmee de begraaf
plaats in Axel zou komen te
vervallen ontmoette felle kri
tiek. ,We hebben er voor ge
vochten om ze hier te houden...
en het is gelukt'.
HERDENKING
De laatste jaren concentreert
Axel-Polen een organisatie
van zo'n goede 100 leden de
werkzaamheden vooral op de be
vrijdingsherdenking, zoals die
ook afgelopen zaterdag weer is
gehouden. .Daarbij werken we
samen met de gemeente. Zo'n
herdenking wordt bijgewoond
door een aantal Poolse gasten,
meestal leden van de Poolse ver
eniging van oudstrijders in Vlis-
singen, SPK. 's Morgens is er
dan een kranslegging bij het be
vrijdingsmonument, een bezoek
aan de Poolse burgergraven
Twaaronder dat van mevrouw
Szydlowski, die aan het eind van
de oorlog omkwam bij een auto
ongeluk in Duitsland, maar die
op de rk-begraafplaats te Axel
begraven ligt) en, als afzonder
lijk onderdeel, een tocht naar
het zg .Poolse kruis', buiten
Axel. Dit jaar heeft men aan het
laatste programmapunt wat
meer aandacht willen schenken.
De organisatie van de stille
tocht en alles wat daaraan vast
zit (want de opzet is in de loop
der jaren heel omvangrijk ge
worden) berust bij een afzonder
lijk comité, bestaande uit de he
ren Den Doelder, Klein en Roe-
lands. ,Het is voor ons, als be
stuursleden van Axel-Polen in
deze tijd van het jaar toch al
bijzonder druk, zodat deze ver
deling ons wel aangenaam is.
Ook als we lustrumherdenkin
gen houden komt er een apart
comité dat de zaken organi
seert', aldus de heer Oggel, nog
even aantippend dat er volgend
jaar weer een dergelijke herden
king op het programma staat.
Of de kolonel uit het verre Ot
tawa, waar hij doctor in de bio
logie is en zich nog steeds actief
met onderzoekingen bezighoudt,
overkomt is nog niet zeker. Dat
hij het goed maakt staat vast
,Ik heb nog onlangs een brief
van hem gehad. Daarin schreef
hij dat hij het uitstekend maakt.
Dat wil echt wel wat zeggen,
want meestal schrijft hij niet
over zichzelf, dat is helemaal te
gen zijn gewoonte...'
Ook de jeugd wordt bij de herdenking betrokken.
VAN D'EE TOT
HONTENISSE
De aanbesteding volgde in 1823. Maar erg vlotten wilde de bouw niet.
Want er was gebrek aan geld. De geldmiddelen bedroegen in 1826
slechts 1575 gulden terwyl er 5655 gulden nodig was. De kerkmeesters
hadden wat voor de bouw van hun nieuwe kerk over want zij verklaarden
een ieder 250 gulden te schenken. Ondanks deze moeilijkheden ging de
bouw door. Nadat de kerk afgebouwd was bleek er onenigheid te zijn
lussen kerkbestuur en aannemer. Vandaar dat de kerk niet werd over
genomen. In 1830 kreeg Sluis echter weer een militaire bezetting. De
oude kerk was in een zo slechte staat geraakt dat de commandant van
het garnizoen er bezwaar tegen had dat z^jn manschappen in deze kerk
kwamen, daar zij op de galerij moesten zitten, die op instorten stond.
Vandaar dat de nieuwe kerk in 1830 werd ingewijd door bouwpastoor Pi-
laet en wel op 12 december van dat jaar. In 1842 werd uit ingekomen
gilten een klok gekocht om in de toren gehangen te worden. Daar de
';erk langzamerhand te klein bleek te zijn werd in de jaren 1926-1927 op
lezelfde plaats een kerk gebouwd onder pastoor Dlerickx. Wanneer we
te foto van deze kerk kijken dan blijkt wel dat de bouw, en speciaal
ie toren, was aangepast aan het Belfort. Zoals zovele grote bouwwer
ven werd ook deze kerk in 1944 door granaatvuur zwaar getroffen. Toren
■li kerk werden op verschillende plaatsen beschadigd. Haar zioleherder.
lastoor Dierlekx werd door een bomscherf zwaar gewond en overleed.
>vergegaan moest worden na de bevrijding om de kerkdiensten te hou-
!en in een aanwezige Duitse pa&rdestal. Dit duurde tot pinksterzondag
945. Toen kon het provisorisch herstelde kerkgebouw weer worden l>e-
rokken. Eerst in 1949 werd het gat in het dak weer definitief gedicht.
)p 3 juni 1949 werd een nieuwe klok in de toren aangebracht. De vorige
lok was door de Duitsers geroofd. Het randschrift op de nieuwe klok
lidtAnno Domini 1949, Ik, Adrianus werd geschonken door de paro-
hianen van Sluis bjj het zilveren priesterfeest van de ZEII pastoor
luvks. Petit eii Fritzen me fuderint Gewicht 250 kilo. In 1959 zag
Ie "toen aanwezige pastoor F. Smits kans geld bijeen te brengen voor een
weede klok. Deze kreeg de naam van Joseph, werd gegoten door George
in Story te Brugge en weegt 190 kilogram. Wilt u iets meer weten over
Ie kerken van Sluis, sla dan een der jaarboeken 1963-'64 en 1965-'66 op
van de heemkundige kring West-Zeeuwsch-Vlaanderen en hot naslag
werk van G. C. A. Juten, uitgegeven te Sluis in januari 1902.
H. Prent.
Na lange jaren, ja zelfs pas na enkele eeuwen, van zware
strijd voor de parochie van Sluis, kwam er een kentering ten
gunste. En wel door de benoeming tot pastoor van Petrus Jo-
sephus Pilaet, geboren te Nat- en Haesdonk, overleden te
Sluis op 25 september 1845.
Onder zijn pastoraat werd er nl. een nieuwe kerk gebouwd, en
wel de kerk afgebeeld op de oude foto. Deze kerk stond op
de plaats waar nu nog steeds de rooms-katholieke kerk
staat. De grond werd aangekocht van M. J. Wemaer voor de
prijs van 800,
Deze keer ruil ik het. met u hebben over het vei-
schijnsel overrompeling en dan mi et in letterlijke
betekenis. De mogelijkheid is dan namelijk niet
uitgesloten als ik dit sou doendot de ongun
stige betekenis van dit woord dan voor sommige
vrouwen een licht bekorende toets sou krijgen en
dat is niet de bedoeling van dese rubriek. Or;er
agressieve huis-aan huisverkoop is de laatste tijd
nogal het een en ander te doen. Over enquatering
en verkapte bedelarij. dit laatste een naar woord
voor een bezigheid die alleen nog in de onderont
wikkelde landen helaas tot het openbare straat
beeld behoort leest men weinig of niets. Daar
om wil ik er iets van seggen.
Bij de niet meer zo piepjonge huisvrouw in Ter-
neuzen wordt er op een middag a on de deur' ge
beid. Zij rept zich om open te doen en siet vooi
zich een vriendelijk glimlachende dame oj hee-
d*e meedeelt afgezante(e) te sijn van een of ander
instituut voor optnie-ondersoék. En nu valt juist
dese mevrouw de eer te beurt ten behoeve van
dit ondersoek een aantal vragen te mogen beant
woorden. Een appèl aan de ijdelheid van een vrouw
vindt immers gehoor, of si; nu ticintig of negentig
jaar is.
De enquetrice laten we liet maar op een sij
houden komt binnen, haait uit haar diplomaten-
tas een indrukwekkende stapel formulieren te voor
schijn en steekt van wal. De vragen sijn gemak
kelijk te beantwoorden, wélke wasmachine sij ge
bruikt als si) thuis de was doet, welk merk televisie
zij bosit, welke dag- en weekbladen sij leest en
ook: welk voedsel haar man tot zich neemt. Dese
laatste vraag staat wellicht in verband mei het
gesegde dat de liefde van de man door de maag
gaat en is dus wellicht bedoeld om huwelijken die
wankelen te repareren. In iieder geval is het so,
■lat de hele bedoening ruim een uur van des huis-
rouws tijd vergt, met of zonder het gebruikelijke
gastvrij aangeboden kopje koffie of thee.
Mijn beswaar geldt met de enquéteringdeze zal
haar nut wél hebben, maar de wijze zoals hier-
>oven beschreven noem ik inbreuk op de privacy
"an de ge-enquetteerde en roofbouw op haar tijd.
Vaarom niet tevoren een attractie in het vooruii-
-icht gestéld met vermeldmg van de tijdsduur die
le beantwoording in beslag neemtUit ervaring
weet ik dat veel vrouwen na op deze wijze £e zijn
gemtervieuwd' een gevoel van teleurstelling nau
welijks weten te verbergen. En we weten allemaal
ioe een onvenoacht bezoek ons soms in tijdnood
kan brengen als er bijvoorbeeld nog voor man en
kinderen moet worden gekookt. Voor de enquetrice
lijkt het mij dan ook iedere keer een schamele ver
toning die si) moet opvoeren. Over het onderwerp
verkapte bedelarij, schrijf ik een volgend maal.
