Partijleiders
stellen een
ultimatum
,BRATISLAWA IS NU EEN HEL'
Vandaag wellicht
Nederlanders uit
Praag naar huis
Jiri Hajek op bekend terrein
,Het volk wil niet collaboreren'
Belgrado
eist eind
van
bezetting
,LEVE DUBCEK'
OP TANKS
VAN RUSSEN
KLM VANDAAG
TOCH NAAR
HONGARIJE
Tsjechische minister ontkwam aan bezetters
Samenwerking
bij berichtgeving
via televisie
PARLEMENTAIRE
REIS NAAR
POLEN GAAT
NIET DOOR
VRIJDAG 23 AUGUSTUS 1968
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
NEDERLANDS ECHTPAAR VERTELT:
(Van onze correspondent)
WENEN Eén van de weinige
Nederlandse toeristen, die don
derdag bij Bratislava de grens
naar Oostenrijk passeerden,
was de 38-jarige Herman
Schutte uit Amsterdam.
,Het is een hel, werkelijk een
hel', riep hij ons toe, toen hij
kort na elf uur het Oostenrijkse
gebied bereikte. Zijn vrouw,
Henny Schutte-Korremans
(37) zat trillend van de doorge
stane emoties naast hem en kon
aanvankelijk geen woord uit
brengen.
Even later, in het dorpscafé
van Hainburg deden ze het ver
haal van hun belevenissen, de
ene sigaret na de andere ro
kend.
,Wij kwamen gisteravond na een
zenuwslopende rit van de Hoge Tatra
In Bratislava aan. Maar het was
onmogelijk om de douane-brug, de
«nige toegang tot de grens te be
reiken. De stad was gewoon ver
stopt met gevechtswagens en men
sen. Wij logeerden in een bunga-
lowtje op het kampeerterrein. Van
morgen gingen we al vroeg op weg,
maar er was haast geen doorko
men aan. Overal stonden groepjes
Tsjechen met Russische soldaten te
debateren. Meestal ging het gemoe
delijk en namen de Russen een
houding aan van ,wij kiunnen het
ook niet helpen'. Maar hier en daar
stond men schreeuwend en met ge
balde vuisten tegenover elkaar. Ver
der overal groepjes jonge mensen.
1n de leeftijd van achttien tot veer
tig jaar. die roepend door de stra
ten trokken. En' we hebben enige
auto's gezien die met foto's van
Dubcek en Tsjechische vlaggen wa
ren getooid. Op tal van Russische
tanks waren opschriften geschre
ven als .Leve Dubcek' en .Russen
ga weg". Er was de dag tevoren
gevochten en geschoten, wij zagen
nogal wat Russische soldaten met
verband om hoofd of handen. Of
dat het gevolg is van de relletjes,
weet ik niet'.
Gevlucht in kelder
.Tegen tien uur zaten we muurvast
in het verkeer. Plotseling klonken
er schoten om de hóek. Mijn
vrouw en ik stoven de auto uit en
met een aantal Tsjechen zijn we
gevlucht In de kelder van een ge
bouw. Er werd geschoten met ma
chinegeweren. Na een poosje werd
het rustig. Juist toen we weer naar
de auto wilden gaan, klonken er
opnleuiw schoten en het inslaan van
granaten. Er werd geschreeuwd:
.Ze schieten op mensen, ze schieten
op mensen'. Wij vluchtten weer in
de kelder. Ik heb nog nooit zoiets
verschrikkelijks meegemaakt. Toen
lk een jongen was, heb ik In mei
1945 de beruchte schietpartij van
de Duitsers on de Dam in Amster
dam gezien. Dat was erg, maar
dit was angstiger: het was een hel.
Nadat het stil werd hebben we ffog
lang gewacht. Toen we bij de auto
kwamen liep de motor nog, ik had
niet eens tijd gehad om het con-
tactsleubeltje om te draaien. Het
incident had ruim een half uur ge
duurd. Het was vrij stil geworden
op straat. We reden over een plein
bij een gebouw van de filosofische
faculteit, waar gisteravond ook is
geschoten en enkele Tsjechen zijn
gedood. De plaats waar ze zijn ge
vallen is met straatstenen gemar
keerd. De bevolking had er bloe
men neergelegd'.
PRAAG Een vrachtauto vol
jeugdige demonstranten die
met nationale vlaggen zwaaien
en de kreet JJubcek en Svo-
boda' slaken, passeren een
Russische tank (rechts) in de
Véletrzni-straat.
Zestig tanks
Volgens de heer en mevrouw Schut
te staan in de straten van Bratisla
va minstens zestig Russische tanks
en gevechtswagens zodanig opgesteld
dat de hele binnenstad onder con
trole staat. ,Het is ongelooflijk dat
de bevolking tegenover zo'n brute
overmacht zich zo moedig durft te
uiten'.
Het echtpaar Schutte had reeds tien
dagen gekampeerd op de camping
van het stadje Poprad in het Tatra
gebergte. .Woensdagmorgen zagen
we een helikopter boven net terrein
en even later scheerden er Russi
sche straaljagers laag over. Kam
peerders uit Oost-Duitsland zeiden:
weten jullie het nog niet? Het Rus
sische leger is binnengetrokken. Ik
heb de tent toen maar afgebroken
om te vertrekken. De meeste kam
peerders daar kwamen uit de Oost-
europese landen. Slechts enkelen
gingen weg, maar de Oostduitsers
hadden van hun regering opdracht
gekregen te wachten op nadere or
ders'.
De heer en mevrouw Schutte heb
ben op de enige honderden kilome
ters lange route naar Bratislava
weinig toeristen gezien en geen Ne
derlanders. .Ik denk dat zé al eer
der op pad waren gegaan. Het werd
voor ons een zenuwslopende reis,
steeds temidden van onafzienbare
Russische legerkolonnes. Ik heb me
verbaasd over het vele oude ma
teriaal. Telkens zag je legerauto's
en gevechtswagens met pech langs
de weg staan.
In de dorpen stonden de Tsjechen
te kijken soms met tranen in de
ogen en overal met duidelijke af
keuring. Wij hebben al drie jaar
onze vakantie in Tsjecho-Slowakjje
doorgebracht. Het zijn er ontzet
tend sympathieke mensen. Wat er nu
gebeurd is een enorme slag voor hen.
En bij ons zit de schrik erin. Het
is onze laatste vakantie in dit land
geweest.
Slot uan pagina 1)
tion via het Ruzyn vliegveld naar on
bekende bestemming overgebracht.
Het buitengewone partijcongres nam
een resolutie aan van zes punten:
Deze luiden, volgens Radio-Praag:
onmiddellijke vrijlating van de ge
arresteerde en in hechtenis gehouden
functionarissen, zij moeten de gele
genheid krijgen hun functies weer op
te nemen;
de buitenlandse troepen moeten
worden teruggetrokken;
leden van "de regering die door de
bezettingstroepen worden benoemd
er worden ver-zoeken gericht tot de
broederpartijen In het buitenland te
bevorderen dat de Tsjechoslo waak se
aak worden gesteund en het socia
lisme in de wereld wordt gered;
het partijcongres moet de gelegen
heid krijgen leden van de progerssie-
ve groepe in de partijte kiezen.
Intussen zou de commandant der be
zettende troepen er in hebben toe
gestemd de troepen uit de stadscen
tra terug te trekken. Dit om verdere
spanningen te voorkomen. Tevoren
irad generaal Pavlovsky, naar Radio
Praag meldde, de nog niet aangehou
den leden van de Tsjechoslowaakse
regering een ultimatum gesteld dat
donderdagavond zou aflopen. Als
voor die tijd geen anti-Ducek re^e-
rinjr was samengesteld, dan
de Russen dat zelf doen.
Order
Boodschap
Een radiostation dat zich .Radio
Tsjecho-Slowakije één' noemt heeft
donderdagavond een verklaring uit
gezonden die van president Svoboda
zou komen en die luidt: de president
zal geen enkele andere regering dan
die van premier Oldrich Cernik er
kennen die hij als de enige legale re
gering beschouwt'.
De Tsjechische ambassadeur in Mos
kou is woensdag tweemaal met een
protestnota naar het Russiche minis
terie van buitenlandse zaken gegaan
De eerste nota, afkomstig van de
Tsjechische regering is geweigerd,
zo wordt, van welingelichte diploma
tieke zijde in Moskou vernomen. De
tweede nota, van het Tsjechische mi
nisterie van buitenlandse zaken, werd
wel door onderminister van buiten
landse zaken ICoeznetsov aangeno
men. maar hij zei dat zij beslist door
de regering zou worden verworpen.
ultimatum
van het Tsjechische leger in Pri
de volgende order uitgevaardigd:
Alle pogingen om het Tsjechische
leger te ontwapenen, moeten onver
wijld werden gestaakt;
het werk van de Tsjechische rege
ring mag niet worden belemmerd;
kleine steden moeten onverwijld
door de bezettingstroepen worden
verlaten;
in de grote steden moeten de bezet
tingstroepen in de buitenwijken wor
den teruggetrokken;
het werk van de banken moet weer
mogelijk worden gemaakt;
de verzorging van de Russische
troepen geschiedt uit eigen middelen;
het verkeer moet in zijn normale'
omvang worden hersteld;
de Russiche troepen moetan dade
lijk de kwartieren van het Tsjechi
sche leger verlaten.
Deze order wordt echter pas
kracht als orde en rust In het gehele
land zjjn hersteld.
Volgens een radiobericht
Praag is donderdag tot hoofdredac
teur van het blad .Rude Pravo', het
orgaan van het centrale comité van
de Tsjechoslowaakse communisti
sche partij, benoemd Jiri Cliramek.,
Tot nu toe was Oloric Swestka
hoofdredacteur van Rude Pravo.
Ohramek werd in het radiobericht
verweten samen te werken met de
Ambassadeur leidt convooi
ALLEEN DE
BROEKRIEM
AANHALEN'
PRAAG (GPD, ANP) Als al-
les goed gaat zullen de Nederland
se toeristen, congresgangers en
zakenlui, die nog in Praag zijn, de
stad vandaag kunnen verlaten.
Van de Nederlandse ambassade
vernamen wij dat er eén convooi
van auto's, is georganiseerd, dat
om negen uur vanochtend zou
moeten vertrekken. De bedoeling
dat ambassadeur drs G. J. Jon-
gemens persoonlijk het convooi be
geleidt. De route is nog niet be
kend.
zijn nog geen berichten ontvangen
over de Nederlanders die in Tsjecho-
Slowakije moeilijkheden zouden onder
vinden, zo vernemen wij van het minis
terie van buitenlandse zaken.
De commissionairs voor internationale
reisarrangementen te Amsterdam, een
organisatie, die voor reisbureaus inter
nationale groepsreizen regelt, vernemen
van hun vertegenwoordigers in Praag,
dat alle Nederlanders in Tsjecho-Slo
wakije, die aan dergelijke reizen deel
nemen, het goed maken. Het enige ls,
dat men de broekriem wat moet gaan
aanhalen, daar levensmiddelen, vooral
brood en meel, schaans beginnen te
worden. De winkels raken leeg.
Men schat het aantal Nederlandse
vakantiegangers In Tsjecho-Slowa
kije op 1500 tot 2500. Dit aantal zal
snel dalen, daar men alles in het
werk stelt om de Nederlander»
snel mogelijk het land uit te krij
gen. De diplomatieke en consulaire
vertegenwoordigingen werken nauw
met de reisorganisaties samen bij
de repatriëring. .Men laat bussen
naar de grens lopen en men heeft
goede hoop, dat vandaag alle Ne
derlanders de Tsjechoslowaakse
hoofdstad zullen hebben verlaten.
Tsjechen terug
Inmiddels wordt het personeel van het
Tsjechisch verkeersbureau Cedok
Amsterdam bestormd met vragen van
in Nederland verblijvende Tsjechen, die
graag terug willen. Er zijn enkele hon
derden Tsjechen hier met vakantie.
Hierbij zijn studentenechtparen, maar
ook een 15-jarig meisje, dat in haar
eentje logeert.
Ruim vijfhonderd Tsjechen bevinden
zich voor een langere tijd hier met een
verblijfsvergunning.
Het zijn vooral de vakantiegangers, die
zich omdat ze geen Nederlandse kran
ten kunnen lezen, om inlichtingen wen
den tot de ambassade en Cedok.
Over de wijze van terugkeer valt geen
zinnig woord te zeggen. De meeste
Tsjechen zijn per vliegtuig gekomen.
Het enige dat hen overblijft ls per
trein naar Neurenberg te reizen en
vandaar te proberen met een trein of
een bus hun land binnen te komen.
KLM
te
hebben vernomen dat het luchtruim
boven dit land thans weer voor het
burgerluchtverkeer is opengesteld, j
In verband hiermede zal de vlucht;
KL 281, die normaal Amsterdam-'
Praag-Boedapest vliegt weer wor
den uitgevoerd, doch zonder tussen
landing in Praag. Op de terugvlucht
KL 294 extra zal een tussenlanding
gemaakt worden in Wenen.
Het weekendverlof van de 460.000
man van de Westduitse Bundeswehr
is ingetrolcken ten gevolge van de
gebeurtenissen in Tsjecho-Slowakije.
Normaliter gaat tijdens het week
einde 40 procent van de manschap
pen met verlof. Het intrekken ge
schiedde om de Bundeswehr volle
dig operationeel te houden in tijden
van spanning.
(Van een medewerker)
|_Jet was naar bekend terrein, dat de Tsjecho
slowaakse minister van buitenlandse zaken
Jiri Hajek zich donderdag op weg begaf uit Bel
grado. Hajek, die in Joegoslavië met vakantie
was toen zijn land door de troepen van vijf
.bondgenoten' van het Warschaupact werd be
zet, heeft namelijk drie jaar gewerkt in de wol
kenkrabber van de Verenigde Naties, waarheen
hij zich nu spoedde om in deze dramatische fase
weer de belangen van zijn beproefde land te be
pleiten.
Hij is van oktober 1962 tot november 1965 Tsjechoslo-
waaks ambassadeur bij de Verenigde Naties geweest.
Zijn tegenstanders van nu waren lang zijn vrienden:
reeds in 1936 werd hij, als student, lid van het .Ver
bond van vrienden van de Sowjet-Unle'.
Specialist
Leraarszoon Hajek is een specialist op twee terreinen:
de onderwijsproblematiek en de politieke en sociale we
tenschappen. Hij leerde diverse aspecten van het onder
wijs kennen als student in de rechten aan de Kareis-
universiteit in Praag en later als professor aan diezelf
de universiteit. Van 1946 tot 1948 vervulde hij er een
leeropdracht betreffende de internationale arbeidersbe
weging tussen de beide wereldoorlogen. Na juni 1948
ging hij er politieke wetenschappen doceren. Het duur
de niet lang of hy bekleedde belangrijke posities In het
bestuur van de faculteit der internationale betrekkingen
Ook aan de Praagse hogeschool voor politieke en econo
mische wetenschappen heeft hij colleges gegeven. Twee
£ir ls hij secretaris van de arbeldersacaaernie geweest,
dit licht is het begrijpelijk, dat hij van 1950 tot 1955
plaatsvervangend voorzitter is geweest van de staats
commissie voor de hoge scholen. Op 10 november 1965
werd hij tot minister van onderwijs en cultuur benoemd.
Er is in zijn ministersperiode nogal wat te doen ge
weest over maatregelen tegen schrijvers. Uit de omstan
digheid dat Cernik hem dit jaar toch opnam in het li
beraliseringskabinet viel af te leiden, dat men een en
ander niet aan Hajek verweet. Het was de kring rond de
in maart afgezette president Novotny, die voor die maat
regelen verantwoordelijk werd geacht.
Buitenland
In 1959 was hij gepromoveerd tot doctor ln de ge
schiedwetenschap. De geschiedenis had ook zijn eigen
levensloop niet ongemoeid gelaten. De Duitse bezetters
lieten de linkse student, die ln 1936 lid was geworden
van de commissie tot ondersteuning van het democrati
sche Spanje, ln november 1939 arresteren. Tot april
1945 ls hij opgesloten geweest ln een concentratiekamp.
Tot de na-oorlogse ontwikkelingen in Tsjecho-Slowakije
heeft Hajek actief het ztjne bijgedragen. Sinds oktober
1945, toen hij in de voorlopige nationale vergadering
werd opgenomen, tot 1958 is hij volksvertegenwoordiger
geweest, eerst voor de sociaal-democratische partij en
sinds 1948, na de gedwongen fusie van de linkse partijen
als communist.
Toen hij op 8 april J.l. minister van buitenlandse zaken
werd in de regering-Cernik, beschikte hij over een uit
gebreide staat van functies op het terrein van de Inter
nationale betrekkingen. Van 1952 tot 1954 was hij voor
zitter geweest van de commissie voor buitenlandse za
ken van de nationale vergadering, van april 1955 tot 1a-
nuari 1958 was hij ambassadeur van zijn land in Londen
geweest, daarna tot oktober 1962 plaatsvervangend mi
nister van buitenlandse zaken.
De historische achtergronden van Tsjechoslowakijes po
sities had hij belicht in twee boeken: .Wilson's legende
in de geschiedenis van Tsjecho-Slowakije' (1953) en Mün
chen' (1958). En van oktober 1962 tot november 1965
verbleef hij in New York, in de wolkenkrabber van de
Verenigde Naties, waar hij, zoals dat hoorde, zeer nauw
samenwerkte met zijn tegenstanders van nu. de Russen.
HILVERSUM (ANP) De sa
menwerking tussen de televisie
zendgemachtigden bil de uitzen
dingen over Tsjecno-Slowakije
zal ook ln de komende dagen
andere medewerkers zijn be
schikbaar voor alle zendgemach
tigden.
Ze zullen zo snel mogelijk, met
inschakeling van het Eurovisie-
net. worden uitgezonden. De pro
grammamogelijkheden worden
iedere morgen door de redacties
van de NTS en de omroepen ge
zamenlijk besproken, mede ook
met het oog op een zo goed mo
gelijke coördinatie op de beide
netten. Indien daartoe aanleiding
bestaat, zullen programma's van
het ene net op het andere kun
nen worden herhaald. Ook het
NTS-journaal bestaat dagelijks
via het Eurovisienet in verbin
ding met tv-bronnen in de rond
Tsjecho-Slowakije liggende lan
den. Op het ogenblik bevinden
zich ploegen van AVRO, KRO.
NCRV. NTS, VARA en VPRO op
verschillende plaatsen langs de
grenzen van Tsjecho-Slowakije.
Afhankelijk van hun mogelijk
heden en de ontwikkeling van de
gebeurtenissen zullen zij opdrach
ten ontvangen. De Nederlandse
tv-ploegen hebben ook contact
gemaakt met hun buitenlandse
collega's, teneinde ook op deze
wijze tot een zo goed mogelijke
berichtgeving te komen. Vanuit
Hilversum staat men dagelijks
met de Nederlandse tv-ploegen
Een luitenant-kolonel van de Tsje
choslowaakse luchtmacht is woens
dag met een helikopter uit zijn
land gevlucht. Hij heeft de West
duitse autoriteiten om politiek asiel
gevraagd. Eveneens is een kapitein
van de grenswacht uitgeweken.
ONBEKENDE TSJECH PER TELEX UIT PRAAG:
Toestand is
onduidelijk
DEN HAAG (GPD) ,Om
tien uur vanochtend hebben
de Russen een collaborateurs
regering gevormd. Ik heb dat
net gehoord door de radio, ik
bedoel via een legaal radio
station hier in Praag. Het is
werkelijk een regering van
collaborateurs en het volk is
daar tegen. Waar onze wet
telijke regering en de andere
leiders zijn, weten we niet.
Maar het volk wil niet colla
boreren'.
Wji hoorden dit nieuws om tien
minuten over tien donderdagoch
tend van de leider van een onbe
kende firma In Praag. De tele
foonverbinding met de Tsjechi
sche hoofdstad is gestoord, maar
tot dan toe was het In leder geval
nog mogelijk via de telex contact
te leggen. Vroeg in de ochtend al
slaagde de redactie er enkele ke
ren in verbinding te krijgen met
liet persbureau Ceteka, waarvan
was gemeld dat het door de Rus
sen zou zijn bezet. Hot waren con
tacten die, wanneer wij ons liad-
den gemeld, onmiddellijk met een
enkel woord (.mistake' (fout) bij
voorbeeld) werden verbroken.
Toen kwam echter na tienen, door
het aanslaan van een willekeurig
telexnummer in Praag, contact
tot stand met een firma waarvan
wij de naam liever verzwijgen.
Een willekeurige firma, die be
leefd meldde geen krant te zijn en
veronderstelde dat wij een ver
keerde verbinding zouden hebben
Onze reactie: .kranten in Praag
zijn onbereikbaar. Graag zuileii
wij uw indrukken van de laatsti
■gebeurtenissen vernemen'.
.De toestand is volkomen onduide
Ijjk. Natuurlijk staat het volk ach
ter zijn legale regering en wil het
niets liever dan dat de bezetters
onmiddellijk weggaan.' Daarop
vertelde de Tsjech wat hij zojuist
had gehoord over die regering van
collaboranten.
,Het volk is op straat en roept
.vrijheid', maar we hebben er geen
idee van hoelang die op zich zal
laten wachten. We zetten ons
schrap en zeggen tegen elkaar
(misschien wei tegen beter weten
in) dat er snel een eind aan moet
komen'.
Hebt u ai eens contact gehad met
Russische soldaten? Hebben die
precies in de gaten waarvoor ze in
uw land z(jn?
.Je komt ze tegen op straat. Ik
heb er verschillende gesproken.
Die gewone soldaten weten niet
precies waar het om gaat'.
Wordt er bij uw firma en bij an
dere bedrijven normaal gewerkt?
.We proberen normaal door te
werken omdat het nodig is voor
het onderhoud van het volk. Maar
bijna nergens komen de mensen
op tijd, omdat overal het wegver
keer geblokkeerd is'.
Er is gisteren gedemonstreerd.
Verwacht u dat bijvoorbeeld de
studenten en de arbeiders de ko
mende dagen rustig zullen blij
ven?
Wij moeten rustig blijven, om die
legers niet te provoceren, want
anders wordt er geschoten. Ook
arbeiders en studenten kunnen op
het ogenblik niets beginnen'.
Gelooft u werkelijk dat een pro-
Russische communistische leider
erin zal slagen een regering te
vormen die serieus aan de slag
kan gaan?
.Voor zover wij weten staat de
meerderheid van de partijleiding
achter Dubcek...'
Hoe vangt u dit alles op in uw ge
zin?
,Het is allemaal precies zo als in
BELGRADO (AFP) In een
donderdagavond gepubliceerde
verklaring eist de regering van,
Joegoslavië van de Sowjet-
Unie, Polen, Oost-Duitsland, j
Hongarije en Bulgarije dat zij
de bezetting van Tsjecho-Slo-1
wakije beëindigen.
Op onbeschaamde wijze, aldus
de verklaring, wordt de soeve
reiniteit van een onafhankelijk
land vertrapt Niets rechtvaar
digt de bezetting, aangezien
Tsjecho-Slowakije niemand be
dreigde. De regering in Belgra
do verklaart zich solidair met
regering en volk van Tsjecho-
Slowakije.
PRAAG Tsjechische jonge
ren stichten brand bovenop het
omvergeworpen beeld van een
Russische soldaat. Het beeld
stond op het plein voor hel
Praagse stadhuis.
DEN HAAG (ANP) Het voor
genomen bezoek van een Neder
landse parlementaire delegatie
aan Polen is, in verband met de
ontwikkelingen in Oost-Europa,
afgelast
De -voorzitters van de eerste kamer en
van tie tweede kamer zijn tot het be
sluit gekomen, dat het gezien de
gebeurtenissen in Tsjeehoslovvakije
niet juist zou zijn liet voorgenomen be
zoek van een Nederlandse parlementaire
delegatie aan Polen doorgang te laten
vinden. Zij hebben van dit besluit in
een brief aan de Poolse ambassadeur
in Den Haag mededeling gedaan.
De Nederlandse delegatie zou van 3 tot
10 september Ln Polen verblijven. De
delegatie zou bestaan uit de senatoren
dr. E. Brongersma (arb.), drs. H. B. P.
A. Letsehert (kvp), F. H. Ter-windt
(kvp), en prof. mr P. J. Verdam (arp)
en uit de leden van de tweede kamer
drs. J. M. Aarden (groep-Aardenmr.
F. H. J. J. Andriessen (kvp), drs. J.
van den Doel (arb), C.. Eg-as (arb.),
C. F. van der Peijl (chu). A G. van der
Spek (psp), drs. Th. E. Westertero
(kvp) en E. R. Wieldraaijer (arb.).