Partijleiders stellen een ultimatum ,BRATISLAWA IS NU EEN HEL' Vandaag wellicht Nederlanders uit Praag naar huis Jiri Hajek op bekend terrein ,Het volk wil niet collaboreren' Belgrado eist eind van bezetting ,LEVE DUBCEK' OP TANKS VAN RUSSEN KLM VANDAAG TOCH NAAR HONGARIJE Tsjechische minister ontkwam aan bezetters Samenwerking bij berichtgeving via televisie PARLEMENTAIRE REIS NAAR POLEN GAAT NIET DOOR VRIJDAG 23 AUGUSTUS 1968 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 9 NEDERLANDS ECHTPAAR VERTELT: (Van onze correspondent) WENEN Eén van de weinige Nederlandse toeristen, die don derdag bij Bratislava de grens naar Oostenrijk passeerden, was de 38-jarige Herman Schutte uit Amsterdam. ,Het is een hel, werkelijk een hel', riep hij ons toe, toen hij kort na elf uur het Oostenrijkse gebied bereikte. Zijn vrouw, Henny Schutte-Korremans (37) zat trillend van de doorge stane emoties naast hem en kon aanvankelijk geen woord uit brengen. Even later, in het dorpscafé van Hainburg deden ze het ver haal van hun belevenissen, de ene sigaret na de andere ro kend. ,Wij kwamen gisteravond na een zenuwslopende rit van de Hoge Tatra In Bratislava aan. Maar het was onmogelijk om de douane-brug, de «nige toegang tot de grens te be reiken. De stad was gewoon ver stopt met gevechtswagens en men sen. Wij logeerden in een bunga- lowtje op het kampeerterrein. Van morgen gingen we al vroeg op weg, maar er was haast geen doorko men aan. Overal stonden groepjes Tsjechen met Russische soldaten te debateren. Meestal ging het gemoe delijk en namen de Russen een houding aan van ,wij kiunnen het ook niet helpen'. Maar hier en daar stond men schreeuwend en met ge balde vuisten tegenover elkaar. Ver der overal groepjes jonge mensen. 1n de leeftijd van achttien tot veer tig jaar. die roepend door de stra ten trokken. En' we hebben enige auto's gezien die met foto's van Dubcek en Tsjechische vlaggen wa ren getooid. Op tal van Russische tanks waren opschriften geschre ven als .Leve Dubcek' en .Russen ga weg". Er was de dag tevoren gevochten en geschoten, wij zagen nogal wat Russische soldaten met verband om hoofd of handen. Of dat het gevolg is van de relletjes, weet ik niet'. Gevlucht in kelder .Tegen tien uur zaten we muurvast in het verkeer. Plotseling klonken er schoten om de hóek. Mijn vrouw en ik stoven de auto uit en met een aantal Tsjechen zijn we gevlucht In de kelder van een ge bouw. Er werd geschoten met ma chinegeweren. Na een poosje werd het rustig. Juist toen we weer naar de auto wilden gaan, klonken er opnleuiw schoten en het inslaan van granaten. Er werd geschreeuwd: .Ze schieten op mensen, ze schieten op mensen'. Wij vluchtten weer in de kelder. Ik heb nog nooit zoiets verschrikkelijks meegemaakt. Toen lk een jongen was, heb ik In mei 1945 de beruchte schietpartij van de Duitsers on de Dam in Amster dam gezien. Dat was erg, maar dit was angstiger: het was een hel. Nadat het stil werd hebben we ffog lang gewacht. Toen we bij de auto kwamen liep de motor nog, ik had niet eens tijd gehad om het con- tactsleubeltje om te draaien. Het incident had ruim een half uur ge duurd. Het was vrij stil geworden op straat. We reden over een plein bij een gebouw van de filosofische faculteit, waar gisteravond ook is geschoten en enkele Tsjechen zijn gedood. De plaats waar ze zijn ge vallen is met straatstenen gemar keerd. De bevolking had er bloe men neergelegd'. PRAAG Een vrachtauto vol jeugdige demonstranten die met nationale vlaggen zwaaien en de kreet JJubcek en Svo- boda' slaken, passeren een Russische tank (rechts) in de Véletrzni-straat. Zestig tanks Volgens de heer en mevrouw Schut te staan in de straten van Bratisla va minstens zestig Russische tanks en gevechtswagens zodanig opgesteld dat de hele binnenstad onder con trole staat. ,Het is ongelooflijk dat de bevolking tegenover zo'n brute overmacht zich zo moedig durft te uiten'. Het echtpaar Schutte had reeds tien dagen gekampeerd op de camping van het stadje Poprad in het Tatra gebergte. .Woensdagmorgen zagen we een helikopter boven net terrein en even later scheerden er Russi sche straaljagers laag over. Kam peerders uit Oost-Duitsland zeiden: weten jullie het nog niet? Het Rus sische leger is binnengetrokken. Ik heb de tent toen maar afgebroken om te vertrekken. De meeste kam peerders daar kwamen uit de Oost- europese landen. Slechts enkelen gingen weg, maar de Oostduitsers hadden van hun regering opdracht gekregen te wachten op nadere or ders'. De heer en mevrouw Schutte heb ben op de enige honderden kilome ters lange route naar Bratislava weinig toeristen gezien en geen Ne derlanders. .Ik denk dat zé al eer der op pad waren gegaan. Het werd voor ons een zenuwslopende reis, steeds temidden van onafzienbare Russische legerkolonnes. Ik heb me verbaasd over het vele oude ma teriaal. Telkens zag je legerauto's en gevechtswagens met pech langs de weg staan. In de dorpen stonden de Tsjechen te kijken soms met tranen in de ogen en overal met duidelijke af keuring. Wij hebben al drie jaar onze vakantie in Tsjecho-Slowakjje doorgebracht. Het zijn er ontzet tend sympathieke mensen. Wat er nu gebeurd is een enorme slag voor hen. En bij ons zit de schrik erin. Het is onze laatste vakantie in dit land geweest. Slot uan pagina 1) tion via het Ruzyn vliegveld naar on bekende bestemming overgebracht. Het buitengewone partijcongres nam een resolutie aan van zes punten: Deze luiden, volgens Radio-Praag: onmiddellijke vrijlating van de ge arresteerde en in hechtenis gehouden functionarissen, zij moeten de gele genheid krijgen hun functies weer op te nemen; de buitenlandse troepen moeten worden teruggetrokken; leden van "de regering die door de bezettingstroepen worden benoemd er worden ver-zoeken gericht tot de broederpartijen In het buitenland te bevorderen dat de Tsjechoslo waak se aak worden gesteund en het socia lisme in de wereld wordt gered; het partijcongres moet de gelegen heid krijgen leden van de progerssie- ve groepe in de partijte kiezen. Intussen zou de commandant der be zettende troepen er in hebben toe gestemd de troepen uit de stadscen tra terug te trekken. Dit om verdere spanningen te voorkomen. Tevoren irad generaal Pavlovsky, naar Radio Praag meldde, de nog niet aangehou den leden van de Tsjechoslowaakse regering een ultimatum gesteld dat donderdagavond zou aflopen. Als voor die tijd geen anti-Ducek re^e- rinjr was samengesteld, dan de Russen dat zelf doen. Order Boodschap Een radiostation dat zich .Radio Tsjecho-Slowakije één' noemt heeft donderdagavond een verklaring uit gezonden die van president Svoboda zou komen en die luidt: de president zal geen enkele andere regering dan die van premier Oldrich Cernik er kennen die hij als de enige legale re gering beschouwt'. De Tsjechische ambassadeur in Mos kou is woensdag tweemaal met een protestnota naar het Russiche minis terie van buitenlandse zaken gegaan De eerste nota, afkomstig van de Tsjechische regering is geweigerd, zo wordt, van welingelichte diploma tieke zijde in Moskou vernomen. De tweede nota, van het Tsjechische mi nisterie van buitenlandse zaken, werd wel door onderminister van buiten landse zaken ICoeznetsov aangeno men. maar hij zei dat zij beslist door de regering zou worden verworpen. ultimatum van het Tsjechische leger in Pri de volgende order uitgevaardigd: Alle pogingen om het Tsjechische leger te ontwapenen, moeten onver wijld werden gestaakt; het werk van de Tsjechische rege ring mag niet worden belemmerd; kleine steden moeten onverwijld door de bezettingstroepen worden verlaten; in de grote steden moeten de bezet tingstroepen in de buitenwijken wor den teruggetrokken; het werk van de banken moet weer mogelijk worden gemaakt; de verzorging van de Russische troepen geschiedt uit eigen middelen; het verkeer moet in zijn normale' omvang worden hersteld; de Russiche troepen moetan dade lijk de kwartieren van het Tsjechi sche leger verlaten. Deze order wordt echter pas kracht als orde en rust In het gehele land zjjn hersteld. Volgens een radiobericht Praag is donderdag tot hoofdredac teur van het blad .Rude Pravo', het orgaan van het centrale comité van de Tsjechoslowaakse communisti sche partij, benoemd Jiri Cliramek., Tot nu toe was Oloric Swestka hoofdredacteur van Rude Pravo. Ohramek werd in het radiobericht verweten samen te werken met de Ambassadeur leidt convooi ALLEEN DE BROEKRIEM AANHALEN' PRAAG (GPD, ANP) Als al- les goed gaat zullen de Nederland se toeristen, congresgangers en zakenlui, die nog in Praag zijn, de stad vandaag kunnen verlaten. Van de Nederlandse ambassade vernamen wij dat er eén convooi van auto's, is georganiseerd, dat om negen uur vanochtend zou moeten vertrekken. De bedoeling dat ambassadeur drs G. J. Jon- gemens persoonlijk het convooi be geleidt. De route is nog niet be kend. zijn nog geen berichten ontvangen over de Nederlanders die in Tsjecho- Slowakije moeilijkheden zouden onder vinden, zo vernemen wij van het minis terie van buitenlandse zaken. De commissionairs voor internationale reisarrangementen te Amsterdam, een organisatie, die voor reisbureaus inter nationale groepsreizen regelt, vernemen van hun vertegenwoordigers in Praag, dat alle Nederlanders in Tsjecho-Slo wakije, die aan dergelijke reizen deel nemen, het goed maken. Het enige ls, dat men de broekriem wat moet gaan aanhalen, daar levensmiddelen, vooral brood en meel, schaans beginnen te worden. De winkels raken leeg. Men schat het aantal Nederlandse vakantiegangers In Tsjecho-Slowa kije op 1500 tot 2500. Dit aantal zal snel dalen, daar men alles in het werk stelt om de Nederlander» snel mogelijk het land uit te krij gen. De diplomatieke en consulaire vertegenwoordigingen werken nauw met de reisorganisaties samen bij de repatriëring. .Men laat bussen naar de grens lopen en men heeft goede hoop, dat vandaag alle Ne derlanders de Tsjechoslowaakse hoofdstad zullen hebben verlaten. Tsjechen terug Inmiddels wordt het personeel van het Tsjechisch verkeersbureau Cedok Amsterdam bestormd met vragen van in Nederland verblijvende Tsjechen, die graag terug willen. Er zijn enkele hon derden Tsjechen hier met vakantie. Hierbij zijn studentenechtparen, maar ook een 15-jarig meisje, dat in haar eentje logeert. Ruim vijfhonderd Tsjechen bevinden zich voor een langere tijd hier met een verblijfsvergunning. Het zijn vooral de vakantiegangers, die zich omdat ze geen Nederlandse kran ten kunnen lezen, om inlichtingen wen den tot de ambassade en Cedok. Over de wijze van terugkeer valt geen zinnig woord te zeggen. De meeste Tsjechen zijn per vliegtuig gekomen. Het enige dat hen overblijft ls per trein naar Neurenberg te reizen en vandaar te proberen met een trein of een bus hun land binnen te komen. KLM te hebben vernomen dat het luchtruim boven dit land thans weer voor het burgerluchtverkeer is opengesteld, j In verband hiermede zal de vlucht; KL 281, die normaal Amsterdam-' Praag-Boedapest vliegt weer wor den uitgevoerd, doch zonder tussen landing in Praag. Op de terugvlucht KL 294 extra zal een tussenlanding gemaakt worden in Wenen. Het weekendverlof van de 460.000 man van de Westduitse Bundeswehr is ingetrolcken ten gevolge van de gebeurtenissen in Tsjecho-Slowakije. Normaliter gaat tijdens het week einde 40 procent van de manschap pen met verlof. Het intrekken ge schiedde om de Bundeswehr volle dig operationeel te houden in tijden van spanning. (Van een medewerker) |_Jet was naar bekend terrein, dat de Tsjecho slowaakse minister van buitenlandse zaken Jiri Hajek zich donderdag op weg begaf uit Bel grado. Hajek, die in Joegoslavië met vakantie was toen zijn land door de troepen van vijf .bondgenoten' van het Warschaupact werd be zet, heeft namelijk drie jaar gewerkt in de wol kenkrabber van de Verenigde Naties, waarheen hij zich nu spoedde om in deze dramatische fase weer de belangen van zijn beproefde land te be pleiten. Hij is van oktober 1962 tot november 1965 Tsjechoslo- waaks ambassadeur bij de Verenigde Naties geweest. Zijn tegenstanders van nu waren lang zijn vrienden: reeds in 1936 werd hij, als student, lid van het .Ver bond van vrienden van de Sowjet-Unle'. Specialist Leraarszoon Hajek is een specialist op twee terreinen: de onderwijsproblematiek en de politieke en sociale we tenschappen. Hij leerde diverse aspecten van het onder wijs kennen als student in de rechten aan de Kareis- universiteit in Praag en later als professor aan diezelf de universiteit. Van 1946 tot 1948 vervulde hij er een leeropdracht betreffende de internationale arbeidersbe weging tussen de beide wereldoorlogen. Na juni 1948 ging hij er politieke wetenschappen doceren. Het duur de niet lang of hy bekleedde belangrijke posities In het bestuur van de faculteit der internationale betrekkingen Ook aan de Praagse hogeschool voor politieke en econo mische wetenschappen heeft hij colleges gegeven. Twee £ir ls hij secretaris van de arbeldersacaaernie geweest, dit licht is het begrijpelijk, dat hij van 1950 tot 1955 plaatsvervangend voorzitter is geweest van de staats commissie voor de hoge scholen. Op 10 november 1965 werd hij tot minister van onderwijs en cultuur benoemd. Er is in zijn ministersperiode nogal wat te doen ge weest over maatregelen tegen schrijvers. Uit de omstan digheid dat Cernik hem dit jaar toch opnam in het li beraliseringskabinet viel af te leiden, dat men een en ander niet aan Hajek verweet. Het was de kring rond de in maart afgezette president Novotny, die voor die maat regelen verantwoordelijk werd geacht. Buitenland In 1959 was hij gepromoveerd tot doctor ln de ge schiedwetenschap. De geschiedenis had ook zijn eigen levensloop niet ongemoeid gelaten. De Duitse bezetters lieten de linkse student, die ln 1936 lid was geworden van de commissie tot ondersteuning van het democrati sche Spanje, ln november 1939 arresteren. Tot april 1945 ls hij opgesloten geweest ln een concentratiekamp. Tot de na-oorlogse ontwikkelingen in Tsjecho-Slowakije heeft Hajek actief het ztjne bijgedragen. Sinds oktober 1945, toen hij in de voorlopige nationale vergadering werd opgenomen, tot 1958 is hij volksvertegenwoordiger geweest, eerst voor de sociaal-democratische partij en sinds 1948, na de gedwongen fusie van de linkse partijen als communist. Toen hij op 8 april J.l. minister van buitenlandse zaken werd in de regering-Cernik, beschikte hij over een uit gebreide staat van functies op het terrein van de Inter nationale betrekkingen. Van 1952 tot 1954 was hij voor zitter geweest van de commissie voor buitenlandse za ken van de nationale vergadering, van april 1955 tot 1a- nuari 1958 was hij ambassadeur van zijn land in Londen geweest, daarna tot oktober 1962 plaatsvervangend mi nister van buitenlandse zaken. De historische achtergronden van Tsjechoslowakijes po sities had hij belicht in twee boeken: .Wilson's legende in de geschiedenis van Tsjecho-Slowakije' (1953) en Mün chen' (1958). En van oktober 1962 tot november 1965 verbleef hij in New York, in de wolkenkrabber van de Verenigde Naties, waar hij, zoals dat hoorde, zeer nauw samenwerkte met zijn tegenstanders van nu. de Russen. HILVERSUM (ANP) De sa menwerking tussen de televisie zendgemachtigden bil de uitzen dingen over Tsjecno-Slowakije zal ook ln de komende dagen andere medewerkers zijn be schikbaar voor alle zendgemach tigden. Ze zullen zo snel mogelijk, met inschakeling van het Eurovisie- net. worden uitgezonden. De pro grammamogelijkheden worden iedere morgen door de redacties van de NTS en de omroepen ge zamenlijk besproken, mede ook met het oog op een zo goed mo gelijke coördinatie op de beide netten. Indien daartoe aanleiding bestaat, zullen programma's van het ene net op het andere kun nen worden herhaald. Ook het NTS-journaal bestaat dagelijks via het Eurovisienet in verbin ding met tv-bronnen in de rond Tsjecho-Slowakije liggende lan den. Op het ogenblik bevinden zich ploegen van AVRO, KRO. NCRV. NTS, VARA en VPRO op verschillende plaatsen langs de grenzen van Tsjecho-Slowakije. Afhankelijk van hun mogelijk heden en de ontwikkeling van de gebeurtenissen zullen zij opdrach ten ontvangen. De Nederlandse tv-ploegen hebben ook contact gemaakt met hun buitenlandse collega's, teneinde ook op deze wijze tot een zo goed mogelijke berichtgeving te komen. Vanuit Hilversum staat men dagelijks met de Nederlandse tv-ploegen Een luitenant-kolonel van de Tsje choslowaakse luchtmacht is woens dag met een helikopter uit zijn land gevlucht. Hij heeft de West duitse autoriteiten om politiek asiel gevraagd. Eveneens is een kapitein van de grenswacht uitgeweken. ONBEKENDE TSJECH PER TELEX UIT PRAAG: Toestand is onduidelijk DEN HAAG (GPD) ,Om tien uur vanochtend hebben de Russen een collaborateurs regering gevormd. Ik heb dat net gehoord door de radio, ik bedoel via een legaal radio station hier in Praag. Het is werkelijk een regering van collaborateurs en het volk is daar tegen. Waar onze wet telijke regering en de andere leiders zijn, weten we niet. Maar het volk wil niet colla boreren'. Wji hoorden dit nieuws om tien minuten over tien donderdagoch tend van de leider van een onbe kende firma In Praag. De tele foonverbinding met de Tsjechi sche hoofdstad is gestoord, maar tot dan toe was het In leder geval nog mogelijk via de telex contact te leggen. Vroeg in de ochtend al slaagde de redactie er enkele ke ren in verbinding te krijgen met liet persbureau Ceteka, waarvan was gemeld dat het door de Rus sen zou zijn bezet. Hot waren con tacten die, wanneer wij ons liad- den gemeld, onmiddellijk met een enkel woord (.mistake' (fout) bij voorbeeld) werden verbroken. Toen kwam echter na tienen, door het aanslaan van een willekeurig telexnummer in Praag, contact tot stand met een firma waarvan wij de naam liever verzwijgen. Een willekeurige firma, die be leefd meldde geen krant te zijn en veronderstelde dat wij een ver keerde verbinding zouden hebben Onze reactie: .kranten in Praag zijn onbereikbaar. Graag zuileii wij uw indrukken van de laatsti ■gebeurtenissen vernemen'. .De toestand is volkomen onduide Ijjk. Natuurlijk staat het volk ach ter zijn legale regering en wil het niets liever dan dat de bezetters onmiddellijk weggaan.' Daarop vertelde de Tsjech wat hij zojuist had gehoord over die regering van collaboranten. ,Het volk is op straat en roept .vrijheid', maar we hebben er geen idee van hoelang die op zich zal laten wachten. We zetten ons schrap en zeggen tegen elkaar (misschien wei tegen beter weten in) dat er snel een eind aan moet komen'. Hebt u ai eens contact gehad met Russische soldaten? Hebben die precies in de gaten waarvoor ze in uw land z(jn? .Je komt ze tegen op straat. Ik heb er verschillende gesproken. Die gewone soldaten weten niet precies waar het om gaat'. Wordt er bij uw firma en bij an dere bedrijven normaal gewerkt? .We proberen normaal door te werken omdat het nodig is voor het onderhoud van het volk. Maar bijna nergens komen de mensen op tijd, omdat overal het wegver keer geblokkeerd is'. Er is gisteren gedemonstreerd. Verwacht u dat bijvoorbeeld de studenten en de arbeiders de ko mende dagen rustig zullen blij ven? Wij moeten rustig blijven, om die legers niet te provoceren, want anders wordt er geschoten. Ook arbeiders en studenten kunnen op het ogenblik niets beginnen'. Gelooft u werkelijk dat een pro- Russische communistische leider erin zal slagen een regering te vormen die serieus aan de slag kan gaan? .Voor zover wij weten staat de meerderheid van de partijleiding achter Dubcek...' Hoe vangt u dit alles op in uw ge zin? ,Het is allemaal precies zo als in BELGRADO (AFP) In een donderdagavond gepubliceerde verklaring eist de regering van, Joegoslavië van de Sowjet- Unie, Polen, Oost-Duitsland, j Hongarije en Bulgarije dat zij de bezetting van Tsjecho-Slo-1 wakije beëindigen. Op onbeschaamde wijze, aldus de verklaring, wordt de soeve reiniteit van een onafhankelijk land vertrapt Niets rechtvaar digt de bezetting, aangezien Tsjecho-Slowakije niemand be dreigde. De regering in Belgra do verklaart zich solidair met regering en volk van Tsjecho- Slowakije. PRAAG Tsjechische jonge ren stichten brand bovenop het omvergeworpen beeld van een Russische soldaat. Het beeld stond op het plein voor hel Praagse stadhuis. DEN HAAG (ANP) Het voor genomen bezoek van een Neder landse parlementaire delegatie aan Polen is, in verband met de ontwikkelingen in Oost-Europa, afgelast De -voorzitters van de eerste kamer en van tie tweede kamer zijn tot het be sluit gekomen, dat het gezien de gebeurtenissen in Tsjeehoslovvakije niet juist zou zijn liet voorgenomen be zoek van een Nederlandse parlementaire delegatie aan Polen doorgang te laten vinden. Zij hebben van dit besluit in een brief aan de Poolse ambassadeur in Den Haag mededeling gedaan. De Nederlandse delegatie zou van 3 tot 10 september Ln Polen verblijven. De delegatie zou bestaan uit de senatoren dr. E. Brongersma (arb.), drs. H. B. P. A. Letsehert (kvp), F. H. Ter-windt (kvp), en prof. mr P. J. Verdam (arp) en uit de leden van de tweede kamer drs. J. M. Aarden (groep-Aardenmr. F. H. J. J. Andriessen (kvp), drs. J. van den Doel (arb), C.. Eg-as (arb.), C. F. van der Peijl (chu). A G. van der Spek (psp), drs. Th. E. Westertero (kvp) en E. R. Wieldraaijer (arb.).

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1968 | | pagina 9